nummer 7 2011

44

Geotechniek

Kleur bekennen

Kleurrijke wegenBij wegen wordt meestal gedacht aan zwarte asfaltwegen of grijze betonwegen.

Maar voor fietsers worden er lange tijd rode verhardingen aangelegd, zowel in asfalt als beton, uit veiligheidsoogpunt. En ook voor bussen is er hier en

daar al een gekleurde strook. De bestuurder en wegbeheerder kunnen echter worden aangezet tot een genuanceerde kijk op meer kleur in de infrastructuur.

nummer 7 2011

45

Kleur bekennen betekent hier het verantwoord inkleuren van de infrastruc-tuur, waarbij ook meespeelt dat kleur betaalbaar moet blijven. Er is veel mogelijk met kleur, maar de bedoeling hiervan moet ook duidelijk zijn. Voor voorspelbaar verkeersgedrag is het van belang dat weggebruikers weg- en verkeerskenmerken herkennen. Immers, informatie voor de weggebruiker moet passen in de aanwezige kennis van die weggebruiker. Wegen moeten in principe self-explaining zijn doordat informatie over gewenst gedrag op de weg overeen-stemt met de kennis en verwachtingen die de weggebruiker heeft ter plaatse.Het eenduidig gebruik van verschillende soorten wegdekken kan helpen de verschillende wegcategorieën te onder-scheiden, zoals klinkerbestrating voor erftoegangswegen en asfalt of beton voor gebiedsontsluitingswegen en stroom-wegen. Kleur kan natuurlijk ook op grond van esthetische of architectoni-sche argumenten worden toegepast.

Herkenning door kleurEind jaren zeventig werd met demonstra-tiefietsroutes het nut aangetoond van het toepassen van een eigen kleur wegdek voor fietsvoorzieningen. Met name het doortrekken van een heidepaars fietspad over een kruising of rotonde, maakt het voor automobilisten direct duidelijk dat zij daar fietsers kunnen verwachten die zij voorrang moeten verlenen. In een onderzoek naar de begrijpelijkheid van de voorrangssituatie op rotondes bleek ook dat haaientandmarkering en het al dan niet doortrekken van het rode fietspad het meest duidelijk is voor beide groepen weggebruikers. Ook het toepassen van een groene vul ling in een dubbele asstreep op 100 km/h stroomwegen draagt bij aan de herkenning van dit type weg en de bijbehorende maximaal toegestane snelheid. Wel is het van belang dat dit goed waarneembare kenmerk door alle wegbeheerders alleen wordt toegepast op wegen van dit type. Momenteel wordt ook gediscussieerd over de toepassing van licht gekleurd asfalt, als aanvulling of compensatie voor minder of geen verlichting. Belangrijk is dat er voldoende contrast blijft tussen wegbelijning en wegdek, ook bij natte wegdekken. Bij tunnelingangen lijkt het gebruik van een relatief licht wegdek in combinatie met adequate verlichting bij

vergelijking rood asfalt - rood emulsieasfaltbeton

leeftijd [jr]

rood asfaltbeton met onderhoud

rood emulsieasfaltbeton met ‘worst case scenario’-onderhoud

rood emulsieasfaltbeton met 45% vervanging

rood Bij rood asfaltbeton wordt in jaar 8 en 12 onderhoud voorzien aan de naden tussen rood en zwartgroen Bij rood emulsieasfaltbeton wordt in jaar 8 ‘worst case scenario’ doorgerekend door coating geheel te vervangen.blauw stippel Bij rood emulsieasfaltbeton wordt in jaar 8 45% van de coating vervangen (meer reëel)

120%

110%

100%

90%

80%

70%

60%

rela

tieve

inve

ster

ing

tov

jaar

1

2010 20202015 2025

nummer 7 2011

46

te kunnen dragen aan vermindering van het zwarte-gat-effect. Eerste proeven daarmee staan op stapel. Die toepassing heeft een direct effect op de visuele waarneming. De vraag is of een licht wegdek ook kan bijdragen aan posi-tievere beleving van de omgeving en verhoging van de veiligheid. De moge-lijke effecten lijken interessant genoeg voor nader onderzoek. Kortom, het kiezen voor kleur op de weg heeft in elk geval duidelijk impact op het gedrag van de weggebruiker. Hierover nadenken bij het ontwerp of reconstructie is dan ook van groot belang.

Inkleuring verhardingWegverhardingen zijn in allerlei kleuren, in allerlei varianten aan te brengen. Asfaltbeton is met pigmenten, gekleurde toeslagmaterialen en mogelijk aange-paste bindmiddelen in te kleuren tot rood, groen, blauw, wit, et cetera. Het alternatief is het werken met kleurcoa-tings op de traditionele zwarte deklaag. Het gaat er echter altijd om welke kleur gewenst is, hoe de kleur in de praktijk uitpakt en wat de kosten zijn. Volledige verhardingslagen, voorzien van kleur-pigmenten en soms exotische gekleurde mineralen, maken gekleurde infrastruc-tuur vaak kostbaar. En dat is zonde, omdat de kleur feitelijk alleen aan het oppervlak van de weg zichtbaar is en ook

hoeft te zijn. Daar komt bij dat het spelen met meerdere kleuren in asfaltbeton binnen één wegvak of één dwarsprofiel tot allerlei problemen kan leiden. Meer kleuren in het dwarsprofiel betekent dat er sprake is van langere uitvoeringstijden, naden in de deklaag en dus tot minder kwaliteit, meer handwerk en kleurverschillen. En bij het kiezen voor meer kleuropties moet er worden ingelaagd, wat lastig is of gefaseerd worden overlaagd. Kleur-coatings zijn dan vaak veel interessanter voor een wegbeheerder, omdat ze eenvoudig en superdun zijn aan te brengen op een ondergrond, en dus alleen aan het oppervlak zitten.

Kleurcoatings Er zijn kleurcoatings met een epoxy-ach-tige, kunststofgerelateerde hechting op de asfalt ondergrond. Ook kan er worden gekozen voor de coating met een bitumi-neuze samenstelling; te denken aan emulsieasfaltbeton-coatings. In deze gevallen is ook weer sprake van toevoe-ging van kleurpigmenten en gekleurde mineralen, maar hier is er veel minder materiaal nodig, wat dus duurzamer is. Omdat de coatings in een dunne laag (en naadloos) zijn op te brengen zijn de verschillende kleuren veel duidelijker van elkaar te onderscheiden.

Bij het toepassen van coatings moet wel rekening worden gehouden met de condities waaronder deze worden aangebracht en met de samenstelling ervan in relatie tot toekomstig herge-bruik in asfalt, nieuwbouw of renovatie. In sommige gevallen moet bij sloop of renovatie, de coating apart worden verwijderd, omdat het niet past in warm hergebruik. En dat past weer niet in het streven naar duurzaamheid.Bij het kiezen voor een coating, in de vorm van epoxyhechting, of op basis van oppervlakbehandeling met rood of wit mineraal, of op basis van emulsieasfalt-beton, speelt naast kleur ook nog het effect van een andere textuur (in ver gelijking met de basis deklaag) een rol. Hierdoor wordt het voor het verkeer fysiek merkbaar dat er op een wegdek met een andere functie (andere kleur) wordt gereden.

Kosten Onderzoeken tonen aan dat kleur de weg veiliger kan maken. Maar voor de wegbeheerder is het altijd eerst de vraag wat de kosten van realisatie en van onderhoud zijn. Het is daarom van belang om bij een keuze voor kleur, bij zowel bestaande als nieuwe infrastruc-tuur, vooraf zaken goed door te rekenen. Kosten van gekleurde infrastructuur zou echter in breder - niet in een zwart-wit - perspectief moeten worden gezien. De keuze voor kleur op de weg uit oogpunt van veiligheid zou het in principe altijd moeten winnen aan de ‘baten’ kant. Het kiezen voor kleur is en blijft echter altijd maatwerk. De keuze voor een bitumi-neuze coating (emulsieasfaltbeton) bij nieuwbouw blijkt daarbij over een periode van vijftien jaar al snel 15 tot 25 procent goedkoper dan gekleurd asfalt in warme variant en kan daarmee de keuze eenvoudiger maken.

Maar bovenal moet het aanbrengen van kleur op de weg een functie hebben. Kleur bekennen op de weg moet op basis van veiligheid gebeuren. Wegbeheerders moeten daarbij verder willen kijken dan alleen de kleur. Kosten, duurzaamheid, effect op de weggebruiker en daarmee op de verkeersveiligheid zijn daarbij relevant. n

Ir. A. Kneepkens, IQS,

dr.ir. A. R. A. van der Horst, TNO