Arabische lente, Europese winter

Angst en afgrijzen, dood en verderf, ze houden ons in hun greep. Waterbeken stromen uit mijn ogen, om de rampspoed van mijn volk. Mijn ogen vloeien van tranen, zonder rust, zonder ophouden, totdat de HEER vanuit de hemel neerkijkt en mij ziet. Wat ik zie, raakt mij in het hart: het lot van de vrouwen van mijn stad. Mijn vijanden jaagden fel op mij, als op een vogel, al hadden ze geen reden. Ze hebben mijn leven gesmoord in de put, mij afgedekt met een steen. Het water sloot zich boven mijn hoofd, ik dacht: Ik ben verloren. Uit: klaagliederen 3,47-54

Wat ik zie raakt mij in het hart: vluchtelingstromen uit Noord-Afrika, dictators die hun eigen volk uitmoorden (het is blijkbaar van alle tijden), opstanden georganiseerd via Facebook en Twitter, het bange Europa dat zich wil opsluiten.

De woorden toegeschreven aan Jeremia uit de Klaagliederen gaan over de wantoestanden die het Joodse volk moet ondergaan onder de verschillende bezettingen. Een toestand die neigt tot opgeven en wanhopen. Nu wordt het boek Klaagliederen gelezen op de feestdag waarop getreurd wordt voor het verlies van de tempel van Jeruzalem. Dan wordt er geklaagd over het verlies van een religieus centrum, maar vooral ook geklaagd over het tekort aan hoop die aanwezig is onder het volk. Waar kan je nog van dromen als je volk alles kwijt is? Dat is waarover de klaagliederen gaan: durven treuren en in dat verdriet ontdekken dat er Iets is dat ons toch nog verbindt. Dat is het fundament van een nieuwe hoop: het samenzijn, gemeenschap vormen, broeders en zusters mogen heten.

Die hoop kan je nu ontwaren in wat er gebeurt in het Midden-Oosten. De jongeren ontdekken dat het enige wat ze nog hebben hun zelfrespect is en het opkomen voor fundamentele menselijke waarden: vrijheid van meningsuiting, democratie, respect voor anders-zijn, recht op voedsel en water. Die rechten zijn hun vaak al decennia afgenomen door hun dictators. Er is vaak geklaagd, maar het kwam nooit tot actie. Nu wel, omdat het water zich heeft gesloten boven hun hoofden. De boel is nu zo ver uit de hand gelopen dat een menswaardig leven in sommige van die landen niet meer mogelijk is. Daarom is er protest en daarom is er terug hoop. In de diepste ellende, in de grootste armoede ontstaat een tegenbeweging. De jongeren willen hoop voor hun land, voor zichzelf en daarom alleen al zijn ze een teken van hoop.

En waar is Europa dan mee bezig? Met zichzelf. In woorden worden de opstandelingen gesteund, ja zelfs met wapens durven ze het weer oplossen. (Het zal ongetwijfeld weer een ‘korte’ oorlog worden met een ‘grote kans’ op succes.) Maar de effectieve daden verraden een strategie van Europa. Een Europa dat sympathie heeft en acties opzet in het Midden-Oosten om enkel zichzelf van miserie te sparen. Voor het eerst in decennia wordt voor het grote publiek echt duidelijk dat migranten niet zomaar naar hier komen om te profiteren van onze sociale zekerheid maar omdat ze simpelweg geen humaan leven meer kunnen leiden in hun land van herkomst. De vluchtelingenstroom die op gang is gekomen in deze Arabische lente is daar het voorbeeld van. Migratie kan enkel aangepakt worden bij de landen van herkomst. Een meer humanere wereld en meer perspectief voor mensen zorgt ervoor dat mensen toekomst zien in hun eigen omgeving en dat ze kunnen bouwen vanuit hun eigen kracht. Een land waar conflicten zijn, tirannie of oorlog heeft geen zo’n perspectief.

Als christenen moeten we deze Arabische lente gebruiken om Europa uit zijn winterslaap te krijgen. De toekomst mag geen benauwdheidsland brengen in Europa. De toekomst moet solidair zijn, uit respect voor wat een mensenleven is en uit overtuiging dat het samenleven van mensen enkel vruchtbaar kan zijn in tijden van vrede en rechtvaardigheid.

Het moet nu eens gedaan zijn met alle schreeuwers op het politieke of religieuze toneel. Het wordt tijd voor bezinning en voor gastvrijheid, voor verzoening en vergeving, voor openheid en ethiek. Het is nog niet verloren. Er is nieuwe hoop geboren in de baarmoeder van de mensheid: Afrika. De oorsprongslanden van de Abrahamitische religies zijn op dit moment het decor van een hoopvolle mensheid, van een hoopvolle strijd die bijna a-politiek het humaniseren als doel heeft. Daar word ik soms stil en gelovig van.

Maarten