Hoe een kleine profeet een stad in beweging zet:Jona verenigt en beweegt 10 jaar

Toen in het heilige jaar 2000 enkele jongeren een ruimte kregen op de Sint-Maartensparochie om er hun eigen ding te doen is het verhaal van Jona begonnen. Jongeren psychisch en fysiek ruimte geven is een daad van geloof en hoop van de kerkgemeenschap. Het is geloven dat er naast de klassieke eucharistie ook nog heil te vinden is. Maar het is vooral hopen dat te midden de secularisering het zaad van het evangelie in jongeren een unieke grond vindt om tot iets waardevols uit te groeien. Waar Jona nog deels ontstaan is in de schoot van de Kerk is het nu opgeschoven naar de periferie. In deze bijdrage willen we die evolutie schetsen en duiden naar aanleiding van ons tiende werkjaar.

Alles is begonnen met de vereniging 'Olla Podrida'1 die activiteiten organiseerde rond vier peilers: ontmoeting, geloofsinhoud, cultuur en ontspanning. Binnen de peiler geloofsinhoud ontstond het eerste leerhuis rond 'de 10 woorden', gegeven door Remi Verwimp en Elke Vandeperre. Dit leerhuis en de vele die volgden vormden stilaan de basisinspiratie van onze beweging: joods-christelijk geïnspireerd, sociaal geëngageerd en oog voor wat er in de politieke samenleving gebeurt. De politieke lezing van de bijbel was voor velen van ons een totaal nieuwe en verfrissende invalshoek: bijbelverhalen worden opeens relevante en concrete verhalen voor mensen van nu. Van een vereniging met een vooral rijke culturele bagage (film, literatuur, poëzie) zijn we in drie jaar Olla Podrida tot een eigenzinnig christelijke beweging geëvolueerd waar het element cultuur weliswaar nooit ver weg was. Het brede activiteitenaanbod geeft een idee van de verscheidenheid aan initiatieven. Zo bouwden we een 'lieve leegte', een volledig witte ruimte met enkel één lichtstraal van buitenaf om de essentie van het samenzijn -los van welke inspiratie dan ook- te beklemtonen, zonder religieuze symbolen. Daarnaast waren een aantal van ons actief in het migrantencentrum waar ze vrijwillig de huiswerkklas opvolgden en hadden we ons eigen tijdschrift: klap. We hadden ook heel wat boeiende sprekers te gast en reisden twee maal naar Compostella.Het hart van Olla Podrida was het klapcafé op zondagavond die door het open ontmoetingskarakter tal van nieuwe initiatieven deed ontstaan, waaronder het oprichten van de eerste interreligieuze meisjeswerking in Vlaanderen, Sofia.Olla Podrida is altijd een experiment gebleven. Een werkplaats waar jonge mensen puzzelstukken van hun persoonlijk leven samen konden leggen tot een zinvol geheel. Na vier jaar en een eerste generatie jongeren was het tijd voor een grote evaluatie en bijsturing. Doorheen alle mooie momenten met Olla Podrida is het verlangen gegroeid om nieuwe mensen aan te spreken met een geëngageerd christelijk verhaal. Op dat moment is Jona geboren.

De keuze voor Jona

Een naam geven aan een beweging is niet makkelijk. Een naam houdt namelijk altijd perspectief en belofte in zich. Denk maar aan de NAAM die staat voor bevrijding en nieuw leven!De keuze voor de profeet Jona was al heel snel gemaakt. Jona verwoordt als kleine profeet de uitgangspositie van veel jongeren vandaag. Die zijn van kleinsaf om het hoofd geslagen met klimaatproblemen, stijgend aantal zelfmoorden en depressies, het drugsgebruik bij jongeren of de steeds toenemende tijdsdruk en stress. Het is wat negatief

1 'Olla Podrida' is de naam van een Spaans stoofpotje die een potpourri is van groenten en verschillende soorten vlees. Een diversiteit aan smaken die onze levensbeschouwelijke diversiteit als groep treffend vat.

geformuleerd, maar toch zijn wij de eerste generatie die op school al deze omvangrijke problemen al van jongsaf kreeg voorgeschoteld. Het liefst van al wil je dan ofwel schuilen in je eigen cocon of hard weglopen. In eerste instantie doet Jona dat ook: weglopen, naar het einde van de toen gekende wereld: Tarsis. Weg van het onrecht en brute geweld van de mensen in Nineve, een stad van verderf en wanhoop. Maar op zijn bootreis stormt het in zijn gedachten en gevoelens. Diep vanbinnen schreeuwt een stem van verlossing, een stem van licht in het donker en van geloof in mensen. In hoofdstuk 2, doorspekt van psalmen, toont de novelle aan dat de joodse traditie een traditie van aanpakken is, een traditie van woorden die vlees worden. Bij de HEER is redding! (Jon 2,10b) Wat volgt is alombekend maar toch heel verrassend. Na een compacte preek van Jona bestaande uit slechts één zin keren de Ninevieten zich tot God en roepen een vastenperiode uit. En de HEER heeft genade. Voor de 'ik-preek-graag-en-enkel-in-mijn-eigen-parochie-predikant' Jona geen goede afloop van het verhaal. Dit soort genade is voor hem de onmacht van de Eeuwige. Je kan toch zomaar niet geloven dat de Ninevieten echt gekeerd zijn?Als beweging wilde Jona vanaf aanvang de valkuilen vermijden uit het jonaverhaal. Door een kritische blik op Kerk en samenleving wilden we geloven in een wereld die de moeite waard is voor iedere mens. Door vorming en ontmoeting te stimuleren tussen jonge mensen geboeid door het Jezusverhaal -vanuit welke achtergrond dan ook- wilden we profetisch zijn. Dat wil zeggen leren kijken, luisteren en spreken met de ogen, oren en mond van de Eeuwige. Jongeren verkeren immers ten aanzien van hun christelijke roots en de samenleving vaak tussen 'niet meer anti' en nog niet thuisgekomen. Die thuiskomst is voor ons de kern van zingeving en levensbeschouwing: eigen levensbeschouwelijke keuzes maken en zelf in de maatschappij de NAAM vormgeven. Voor ons staat het goddelijke niet zomaar vast. Je kan er aan twijfelen of het zelfs ontkennen. Het belangrijkste is dat Jona een plaats kan zijn waar je een stem kan ontdekken die zin en richting geeft aan het leven. Wat ons dan christelijk maakt is het feit dat we die stem vaak zoeken in de joods-christelijke traditie.

Uit de marge

Jona laat zich uitdagen door Kerk, evangelie en de samenleving. Wij willen bewust als jonge mensen met onze twee voeten op de grond blijven staan. Een gewortelde en weloverwogen spiritualiteit is ons handelsmerk. We zijn dan ook niet vies om in de kerkelijke debatten tussen te komen en te wijzen op wat wij niet christelijk vinden in de Kerk. Net als de profeten uit het Eerste Testament willen we terug op zoek naar de essentie van de bevrijdende woorden. We zijn ervan overtuigd dat het evangelie de (post)moderne kritiek van jonge mensen kan verdragen en overleven. En die kritiek op het Woord kan je best samenleggen in leerhuizen, net zoals de joden al eeuwenlang doen. Samen leren om samen te kunnen leven. Onze diepste inspiratie ligt in het geloof dat doorheen menselijke ontmoetingen en doorheen het samen zoeken naar heilige bronnen het mooiste van alle werelden een beetje zichtbaar kan worden.Met Jona willen we het woord christelijk terug losmaken van het louter institutionele. Daarom zien we onszelf eerder aan de rand van de Kerk. We zouden onszelf buiten de Kerk kunnen plaatsen maar dat doen we bewust niet. Toen de profeet Jona in de buik van de grote vis tot het diepste van zijn roeping kwam besefte hij ook dat hij naar Nineve moest. Het is niet voldoende om aan de kant te staan schreeuwen. Als we beweging willen vormen dan moeten we ook beweging maken in de Kerk. We mogen als jonge mensen de Kerk confronteren met hoe wij de traditie herinterpreteren, al is dat geen makkelijke oefening. Velen van ons zijn ontgoocheld in de Kerk en de Kerk zelf lijkt ook niet onmiddellijk van plan om zijn structuren en dogma's in vraag te stellen. Nochthans is dat laatste voor ons de enige manier om terug dichter te komen bij het visioen van het

koninkrijk van God.

Accenten

Afgelopen jaar hebben we een uitgebreide bevraging gehouden bij onze basis omtrent de identiteit van Jona. Daarop zijn we beginnen schrijven aan een nieuwe visietekst die ons de komende jaren richting en inspiratie kan geven. Tussen de starttekst en de uiteindelijke visietekst hebben we met verschillende vrijwilligers uitgebreide gesprekken gevoerd om tot een aantal fundamentele keuzes te komen voor de toekomst van onze beweging. Een half jaar schrijven en nadenken over onze identiteit heeft ons deugd gedaan en doet ons vermoeden dat we al tien jaar in een goede bedding zitten. Mensen die ons vinden laten ons niet meer los.De zaken die bepalend zijn voor onze identiteit zijn: het joods-christelijke, actief pluralisme, netwerk aan de basis, verandering ten goede, maatschappelijke en politieke betrokkenheid, ecologie, gezinsvriendelijkheid en de dialoog tussen verschillende generaties.

Christelijk betekent dat onze werking steeds vertrekt vanuit de christelijke traditie en haar joodse bronnen. We creëren ruimte om in alle vrijheid te spreken over religie in al zijn betekenissen. Hierin komen mensen thuis die het de moeite waard vinden deze bronnen niet te laten verloren gaan. Agnostici, atheïsten en anders-overtuigden zijn daarom welkom om met ons samen na te denken over wat die erfenis concreet kan beteken in het persoonlijke en maatschappelijke leven. Bij Jona is iedereen welkom die in de dialoog en de ontmoeting kan thuiskomen, in respect en openheid voor elkaars standpunten en overtuigingen. We vinden deze dialoog belangrijk omdat ze de spiegel vormt van hoe de samenleving er op vandaag uitziet. Het pluriforme in onze maatschappij moet voor een gegronde spiritualiteit aanwezig zijn in onze beweging. In het christelijke stellen we ons daarom nooit exclusief op. Integendeel. We vinden het zelfs belangrijk om actief mee te werken aan een maatschappij waar mensen in een open dialoog kunnen treden met elkaar over wat zin geeft aan het leven.

Onze inzet voor actief-pluralisme vertaalt zich momenteel in de bevordering van de interreligieuze dialoog in de regio Kortrijk. Aan de hand van een manifest2 proberen we de verschillende levensbeschouwingen in onze stad te erkennen in hun waarde en ze in respect te leren samenleven. Het is de start van een hopelijk boeiende en structurele dialoog over de plaats van levensbeschouwingen in het openbaar leven. Trouwens, een heel actueel thema!

Het ecologische vraagstuk houdt ons heel bijzonder bezig. In het spoor van de ecofeministische theologie en de bevrijdingstheologie willen we zorgen voor onze noodlijdende schepping. Als jongeren zijn we geconfronteerd met het feit dat deze Aarde het liefst nog wat moet uithouden. Daarom willen we nu al in onze initiatieven de ecologische alternatieven zoveel mogelijk toepassen. In onze hele organisatie is het een voortdurend aandachtspunt. Het zijn onze en toekomstige generaties die zullen moeten opkomen voor het recht op drinkbaar water, het recht op vruchtbare grond en het recht op gezonde lucht en voeding. We zijn geen milieubeweging maar vinden het onze profetische taak om de natuurlijke band tussen christendom en ecologisch bewustzijn uit te dragen.

2 Het Manifest voor actief-pluralisme is ondertekend door de verschillende vertegenwoordigers van de levensbeschouwingen in Kortrijk (vrijzinnige humanisten, rooms-katholieke Kerk, orthodoxe Kerk, VPKB, boeddhisten) door het stadsbestuur en een aantal grote middenveldorganisaties

De toekomst zal groen en duurzaam zijn of ze zal niet zijn. Jona wil daarom op een creatieve manier duurzame alternatieven in de praktijk omzetten. Het is onze heilige plicht.

Uit het voorgaande blijkt dat we niet anders kunnen dan bezorgd te zijn over onze samenleving en de politiek. We willen leren, leven en veranderen ten goede binnen de grenzen van onze mogelijkheden. Onze mystiek ligt verscholen in het engagement dat elk van ons opneemt voor een gezin, op het werk, als student, in het middenveld of in de politiek. Dorothee Sölle noemt in haar magnus opus Mystiek & Verzet niet voor niets het goddelijke 'stil geschreeuw': Er zijn mensen die het 'stil geschreeuw' dat God is, niet slechts horen, maar het ook hoorbaar maken als de muziek van de wereld, de muziek die de kosmos en de ziel ook vandaag geheel vervult3. In Jona proberen we onze bronnen zichtbaar te be-leven.

Profetisch blijven

Wat de toekomst brengt is onzeker. Onze beweging is al tien jaar gekenmerkt door een voortdurend zoeken en herdenken van waar het nu eigenlijk om draait. Die voortdurende zoektocht is ook verankerd in onze visietekst. Net omdat we ervan overtuigd zijn dat het de enige manier is om niet vervreemd te raken van de debatten in onze samenleving.

Jona staat in elk geval nog voor twee grote uitdagingen: het wisselen van generaties en de ruk naar rechts van vele christelijke kerken. De eerste generatie jongeren van toen zijn nu jongvolwassen geworden, zijn getrouwd of hebben een gezin gesticht. Daardoor is het moeilijk om jongeren te betrekken onder 25 jaar. Hun belevingswereld is al lang de onze niet meer. Het is ook moeilijk om hen te bereiken als ons jaarprogramma met jongvolwassenen in het achterhoofd is uitgedacht. Daarom willen we net als bij ons tien jaar geleden opnieuw jongeren tijd en plaats geven om hun eigen beweging te vormen binnen Jona. In de overtuiging dat ze het goed zullen doen als ze eerlijk op zoek gaan naar wat hen bindt. We zijn niet bang van hun vragen en kritiek maar zien er naar uit. We willen ook voor jongeren een plaats van inspiratie zijn.

De conservatieve onderstroom in de Kerk en de centraliseringsdrang van Rome zijn weinig hoopvol voor het christelijk verhaal. Ook de ledenuitbreiding van fundamentalistische evangelische gemeentes is geen positief perspectief. Het terug vluchten in macht, in dogma's of in historische lezingen van de Bijbel maakt onze positie steeds moeilijker omdat wij ons steeds meer moeten verantwoorden voor ons maatschappelijk engagement dat bijbels geïnspireerd is.Enkel het voorbeeld van onze kleine beweging en de zin die mensen vinden in het samenkomen rond onze oerverhalen kan een getuigenis contra zijn. Laat ons het manna in de woestijn dag per dag oprapen en wie weet steken we ooit de Jordaan over, naar dat land van belofte.

Avanti!Wij zijn een bescheiden beweging met een bescheiden netwerk van mensen en groepen maar toch overtuigd van onze kracht. Want die kracht komt van geïnspireerde mensen die verderbouwen op ijzersterke keuzes: die van de minsten in onze samenleving, die van de Stem van de hoop, het geloof en de liefde.Onze sterkte vertrekt altijd vanuit de basis, vanuit onze jongvolwassenen. Het is ons samen denken en doen die vorm en uitstraling geeft aan Jona. Niets meer, maar ook niets minder.

3 Uit: Dorothee Sölle, Mystiek en verzet, 'Gij stil geschreeuw', Uitgeverij Ten Have, 2005, p 411