2003 or deel Wijk jkmonit...Inleiding 3 Synthese 5 Hoofdstuk 1 Stadscentrum 13 Hoofdstuk 2 Oud-Oost...

Stad

s- e

n W

ijkm

on

ito

r2003

deel Wijk

deel WijkSTADS- EN WIJKMONITOR 2003

1

Inleiding 3

Synthese 5

Hoofdstuk 1 Stadscentrum 13

Hoofdstuk 2 Oud-Oost 19

Hoofdstuk 3 Oud-West 27

Hoofdstuk 4 Nieuw-West 35

Hoofdstuk 5 Midden-Zuid 43

Hoofdstuk 6 Zuidrand 51

Hoofdstuk 7 Dukenburg 59

Hoofdstuk 8 Lindenholt 69

Hoofdstuk 9 Waalsprong 79

Bijlagen 1. Toelichting tabellen 85

2. Toelichting Stadsgetallen 91

Inhoudsopgavedeel Wijk

STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK

2

3

STADSBEGROTING ALS ACHTERGROND VOORSTADS- EN WIJKMONITOR 2003

Het motto van het Collegeakkoord is: ‘sterke wijken,sociale stad’. ‘Schoon, heel en veilig’ en ‘socialesamenhang’ zijn daarbinnen belangrijke elementen.Daarop aansluitend noemt de Stadsbegroting (2003-2006) als essentie: ‘het verbeteren van de dagelijkseleefomgeving en het versterken van de sociale ban-den in de stad’. Het doel is om waar nodig achter-standen weg te halen. De betrokkenheid en de ver-antwoordelijkheid van burgers worden gestimuleerd.De waardering van burgers voor hun leefomgevingis een belangrijke graadmeter.Om te kunnen zien hoe de stad en de wijken zichontwikkelen en hoe de ontwikkelingen zich verhou-den tot de beleidsdoelstellingen, heeft het Collegeopdracht gegeven om de ‘staat van de stad en de wij-ken’ te monitoren (Onderzoeksprogramma 2003). We hebben daarom de wijkgerichte ingang in deStadsmonitor1 uitgebreid. Zo ontstond de Stads- ènWijkmonitor 2003, met twee aansluitende delen. Het deel ‘Stad’ bestaat uit vijftien themagewijzehoofdstukken + een samenvattende synthese, verge-lijkbaar met de Stadsmonitor 2001.Het deel ‘Wijk’ bestaat uit negen hoofdstukken +een synthese. Elk van de negen hoofdstukkenbehandelt een stadsdeel en de daarin liggende wij-ken.

Hieronder volgen de opbouw en verantwoording vanhet deel Wijk zoals u dat nu voor u heeft. In het deelStad leggen we uit hoe de stadsmonitoring is uitge-voerd.

AANPAK DEEL WIJK

Het deel Wijk van de monitor beschrijft recente ont-wikkelingen op gebiedsniveau en geeft signalen afvoor het wijkbeleid. De beschrijving zelf is gerichtop de maatschappelijke werkelijkheid. ‘Wat gebeurter in de wijken en wat vinden de wijkbewoners daar-van?’.

De bevindingen voor de Wijkmonitor komen uitdrie informatiebronnen:• statistieken (Stadsgetallen);• enquêteresultaten (m.n. de Stadspeiling);• kwalitatief onderzoek onder ‘werkers’ en mensen

uit bewonersgroepen in de wijken.Wat dit betreft sluit deze monitor dan ook aan opde Wijkonderzoeken die eerder in 1990, 1994 en 1998zijn uitgevoerd.

TOEPASSING STADSPEILING 2003

De Stadspeiling is de (tweejaarlijkse) bevolkings-enquête onder een groot aantal inwoners van 18 jaaren ouder. Daarbinnen zijn de GSB-thema's leefbaar-heid, veiligheid, participatie en integratie belangrijkeonderdelen. De Stadspeiling 2003 is afgenomen inde periode februari - augustus 2003. Eerdere peilin-gen vonden plaats in 1993, 1996, 1998 en 2001. In deze Wijkmonitor vergelijken we de situatie in2003 met name met de resultaten van deStadspeiling 1998. Deze resultaten waren namelijktoegepast in het laatstgehouden wijkonderzoek van1998. In de Stadspeiling 2003 zijn behalve de standaard-aantallen voor de negen stadsdelen extra enquêtesuitgevoerd voor zo’n twintig gebieden, deels wijken,maar deels ook buurten binnen wijken2. Over dezewijken en buurten kunnen we dus specifieker rap-porteren.Op de volgende bladzijde staat het overzicht met deverdicht geënquêteerde gebieden.

KWALITATIEF ONDERZOEK METMAILRONDES EN MINISYMPOSIA

Het kwalitatieve onderzoek hebben we in vergelij-king met voorgaande keren geheel vernieuwd. Inplaats van een groot aantal aparte gesprekken heb-ben we nu gewerkt met ‘mailrondes’ en ‘minisympo-sia’. Deze vonden plaats van februari tot en met juni2003.Hiervoor benaderden we voor elk stadsdeel 30 tot 40mensen die werkzaam of actief zijn in dit stadsdeel.Het gaat hierbij om mensen van zorg, politie, corpo-ratie, gemeente, maar ook scholen, de kerk en bewo-nersgroepen. We vroegen hen zich per mail uit telaten over de ontwikkelingen, problemen en kansenvan ‘hun’ wijken. Uit deze groep mensen nodigdenwe zo’n 15 tot 20 sleutelpersonen uit voor een mini-

Inleiding deel Wijk

1 De Stadsmonitor is voor het eerst in 2001 opgesteld. Hoewel ook over stads-delen en wijken informatie aanwezig was, lag het accent op stedelijke ontwik-kelingen en thema’s.2 De meeste van deze wijken/buurten bleken al bij vorige analyses relatief veelproblemen te kennen. Op grond van diverse signalen en op basis van behoef-ten van diverse gemeentelijke afdelingen zijn in 2003 deze wijken/buurten toe-gevoegd als ‘verdichtingsgebied’ in de steekproef van de Stadspeiling.


4

symposium, waarin we de resultaten uit de mailron-de presenteerden en een aantal thema’s verder uit-diepten in een groepsgesprek. Met dit alles wildenwe een diepgaander en samenhangender beeldscheppen van de Nijmeegse wijken.

LEESWIJZER

Elk ‘stadsdeelhoofdstuk’ in dit deel Wijk is identiekopgebouwd. De eerste paragraaf biedt een bondigoverzicht van de wijken in het stadsdeel met behulpvan kaartjes, een korte typering en enkele kerncij-fers. Daarna volgt de analyse van het stadsdeel ineen viertal paragrafen3:• Wat voor mensen wonen er in ...?• In wat voor omgeving wonen de inwoners van ...? • Hoe gaan de inwoners van … met elkaar om?• Hoe gaat het alles bij elkaar met ...?

Binnen de negen hoofdstukken worden telkensdezelfde overzichtstabellen gehanteerd, met daarincijfers voor Nijmegen, voor het stadsdeel als geheelen voor de afzonderlijke wijken binnen het stads-deel. De buurten binnen wijken die verdicht zijngeënquêteerd zijn ook opgenomen in deze tabellen.Het gaat alles bij elkaar om ruim 60 indicatoren,deels statistische indicatoren uit registraties, maarvoor het grootste deel enquêteuitkomsten. Ze zijngrotendeels afkomstig uit de Stadspeiling, maar ookuit andere enquêteonderzoeken. Waar in de tabellenkruisjes staan, zijn er geen gegevens (op het bewustegebiedsniveau) beschikbaar. Voor de meeste indicatoren wordt behalve een actu-eel cijfer ook een cijfer gepresenteerd dat de ontwik-keling aangeeft. Voor wat betreft de Stadspeilings-gegevens gebeurt dit meestal in verhouding tot deresultaten van 1998. De rijen met ontwikkelingscij-fers zijn in de tabellen donker gekleurd.In de tabellen wordt veelal gewerkt met relatieve cij-fers (bijv. 15 aangiften van diefstal op 100 inwoners).Daardoor kan men wijken en buurten binnen hetstadsdeel met elkaar vergelijken, maar ook met hetstadsdeelgemiddelde en met Nijmegen. Bijlage 1 bevat een toelichting op de in de tabellengebruikte indicatoren en de interpretatie ervan.

In de synthese, direct volgend op deze inleiding,hebben we geprobeerd de positieve en negatieve sig-nalen uit de stadsdelen en wijken, zoals die naarvoren komen in de verschillende hoofdstukken, zooverzichtelijk mogelijk bij elkaar te zetten. De synthese bevat tevens een kaart van Nijmegenmet de indeling in stadsdelen en wijken.

Steekproefgebieden Stadspeiling 2003

(in de donker gekleurde wijken en buurten zijn extra enquêtes afgenomen)

3 In een aantal stadsdelen komen wijken voor die heel klein zijn of puur eenfunctie hebben als bedrijfsterrein. Deze wijken zijn niet apart in de analysemeegenomen, maar kunnen wel aan de orde komen in de beschrijving vanaangrenzende (woon)wijken, wanneer ze een rol spelen bij het woon- en leef-klimaat daarvan.

Stadsdeel Wijk Buurt

Stadscentrum Benedenstad

Centrum

Oud-Oost Bottendaal

Galgenveld

Altrade

Hunnerberg

Hengstdal Spoorbuurt

Oud-West Nije Veld Willemskwartier

Biezen

Wolfskuil

Nieuw-West Hees

Heseveld

Neerbosch Oost maisonnettes

Tubastraat e.o.

Midden-Zuid Kwakkenberg

Groenewoud

Hazenkamp

Goffert Kolpingbuurt

St. Anna

Heijendaal

Zuidrand Hatertse Hei

Grootstal

Hatert

Brakkenstein

Dukenburg Tolhuis

Zwanenveld

Meijhorst

Lankforst

Aldenhof

Malvert

Weezenhof

Lindenholt 't Acker Zellersacker

De Kamp Voorstenkamp

Gildekamp

't Broek

Waalsprong Oosterhout

Lent Visveld

STADSGETALLEN

Veel van de cijfers uit het deel Stad en het deel Wijkzijn te vinden in de ‘Stadsgetallen’. Op deze applica-tie binnen de gemeentelijke internetsite zijn de sta-tistieken en veel van de enquêtegegevens beschikbaardie de ondergrond vormen voor de Stads- enWijkmonitor. Voor een korte toelichting op deStadsgetallen: zie bijlage 2.

5

1. KERNVRAAG IS: HOE GAAT HET MET DESTADSDELEN EN WIJKEN?

Doel monitor en syntheseHet doel van de stads- en wijkmonitor is om infor-matie aan te dragen die helpt bij het beantwoordenvan de vraag: hoe gaat het met de stad en zijn inwo-ners? We hebben dat gedaan in een deel voor de staden een deel voor de wijken. In dit deel hebben we devraag uitgewerkt voor de negen stadsdelen en dedaarbinnen liggende wijken, ieder stadsdeel in eenapart hoofdstuk.In dit synthesehoofdstuk brengen we de belangrijk-ste bevindingen en conclusies bij elkaar. Is de situa-tie in de wijken verbeterd of verslechterd? Hierdoorontstaat inzicht of de gepleegde beleidsinzet degewenste effecten sorteert. Ook nieuwe ontwikke-lingen of problemen in wijken komen in beeld. Deconclusies kunnen vervolgens weer doorwerken inbeleidsprioriteiten, begrotingsprogramma’s en inhet grotestedenbeleid.

Syntheseschema met conclusiesIn het schema op de volgende bladzijde hebben we14 kernindicatoren geselecteerd met scores voorstadsdelen en wijken/buurten. Behalve enkele statis-tische indicatoren betreft het grotendeels enquête-uitkomsten van de Stadspeiling 2003. Deze enquête-uitkomsten kunnen we wel voor alle stadsdelenmaar niet voor alle wijken/buurten geven. Dat kanalleen in wijken/buurten waarin extra enquêtes zijnafgenomen (zie ook de inleiding). De scores van de 14 kernindicatoren drukken we inhet syntheseschema uit in een zogenaamde vijf-puntsschaal van 5 naar 1. Hierbij betekent 5 dat ervanuit de vanuit de betreffende indicator sterke aan-leiding is voor extra (beleids)aandacht. Bij 1 is dathet tegendeel. In de meeste gevallen kan men 5 ookinterpreteren als een (zeer) ongunstige score op deindicator en 1 als een (zeer) gunstige score.

In dit synthesehoofdstuk trekken we dus conclusiesop grond van dit syntheseschema met 14 kernindica-toren. Maar uiteraard betrekken we daarbij ook de verderebevindingen uit de hoofdstukken, met immers eenuitgebreider reeks van indicatoren en de uitkomstenvan het kwalitatieve onderzoek in de wijken (demailrondes en minisymposia). Tenslotte leggen wewaar zinvol verbanden met constateringen uit hetdeel Stad van de monitor.Overeenkomstig de paragraafindeling in de stads-deelhoofdstukken komen de conclusies in dit syn-thesehoofdstuk via vier ingangen aan bod:• Het sociaal-maatschappelijk profiel van de inwo-

ners (Wat voor mensen wonen er in ...?).• De kwaliteit van de ruimtelijk-fysieke omgeving

(In wat voor omgeving wonen de inwoners van ...?).

• Het sociaal klimaat (Op wat voor manier gaande mensen in ….. met elkaar om?).

• Het totaalbeeld (Hoe gaat het alles bij elkaar in ...?).

Onderscheiden van aanpakgebiedenDe laatste paragraaf sluiten we af met een overzichtvan die wijken en buurten die, vanuit een of meerde-re van deze ingangen bezien, aanleiding geven totextra beleidsaandacht, omdat er sprake is vanachterstand en/of ongunstige ontwikkelingen. In eerdere wijkonderzoeken werd aan deze gebiedenhet etiket ‘aanpakgebied’ bevestigd, wanneer er spra-ke was van flinke integrale problematiek. Bij verge-lijkbare, maar minder omvangrijke problematiekspraken we van ‘attentie-gebied’. Gebieden met wei-nig c.q. geen specifieke aandachtspunten werden res-pectievelijk ‘preventie-’ en ‘routinegebieden’genoemd.In deze synthese volstaan we met de beide zojuistgenoemde overzichten: het overzicht met gebiedss-cores op de volgende bladzijde en het overzicht aanhet eind van dit hoofdstuk met wijken en buurtenmet verhoogde gebiedsproblematiek. Verdere uitwer-king naar aanpakprioriteit vindt plaats in het wijk-beleid en het grotestedenbeleid. Behalve de bevin-dingen uit de Stads- en Wijkmonitor zullen dan ookandere beleidscriteria een rol kunnen spelen.

Synthesedeel Wijk


6

Wat

vo

or

men

sen

aan

dee

l allo

chto

nen

aan

dee

l uit

keri

ng

gez

on

dh

eid

sgev

oel

op

leid

ing

sniv

eau

Wat

vo

or

om

gev

ing

tevr

eden

hei

d g

roen

erva

rin

g v

elo

eder

ing

tevr

eden

hei

d s

pee

lpl.

verk

eers

pro

ble

men

On

der

ling

e ve

rho

ud

ing

en

vera

ntw

.hei

d b

uu

rt

jon

ger

enp

rob

lem

atie

k

soci

aal k

limaa

t

on

veili

gh

eid

sgev

oel

Eval

uat

ie b

uu

rt

ach

teru

itg

ang

bu

urt

rap

po

rtci

jfer

bu

urt

Syntheseschema

5 = extra aandacht (ongunstig)

1 = geen extra aandacht (gunstig)

- = geen scores beschikbaar

Stadscentrum 1 2 1 2 4 4 5 5 5 4 4 5 2 3

Benedenstad 2 4 1 3 5 5 2 3 3 4 3 5 3 3

Centrum 1 1 2 1 3 3 5 5 5 4 5 5 2 3

Oud-Oost 2 1 2 1 3 1 2 3 2 2 2 2 2 2

Bottendaal 3 1 2 3 - - - - - - - - - -

Galgenveld 1 1 2 1 - - - - - - - - - -

Altrade 1 1 2 1 - - - - - - - - - -

Hunnerberg 1 1 1 1 - - - - - - - - - -

Hengstdal 3 4 4 2 - - - - - - - - - -

Spoorbuurt 5 5 - - 5 4 4 4 3 3 3 3 5 3

Oud-West 5 5 3 5 5 5 4 4 5 5 4 4 4 4

Nije Veld 5 5 4 5 - - - - - - - - - -

Willemskwartier 5 5 - - 5 5 4 4 5 4 4 4 4 5

Biezen 3 5 3 5 5 4 4 3 5 4 3 4 4 4

Wolfskuil 5 5 4 5 5 5 4 5 5 5 4 4 5 5

Nieuw-West 4 4 3 4 2 3 1 4 3 3 3 4 3 3

Hees 1 1 3 2 - - - - - - - - - -

Heseveld 4 4 3 4 - - - - - - - - - -

Neerbosch Oost 5 4 3 4 - - - - - - - - - -

maisonnettes 5 5 - - 1 5 3 4 4 5 5 4 5 4

Tubastraat e.o. 5 5 - - 1 4 5 3 4 4 4 3 4 4

Midden-Zuid 1 1 2 1 2 1 2 3 3 2 2 2 2 2

Kwakkenberg 1 1 1 1 - - - - - - - - - -

Groenewoud 2 1 1 1 - - - - - - - - - -

Hazenkamp 1 1 2 1 - - - - - - - - - -

Goffert 3 5 2 2 - - - - - - - - - -

Kolpingbuurt 5 5 - - 2 5 4 4 5 4 3 2 3 5

St. Anna 1 1 3 1 - - - - - - - - - -

Heijendaal 2 1 2 1 - - - - - - - - - -

Zuidrand 3 3 3 3 3 2 3 3 3 3 3 2 4 3

Hatertse Hei 2 3 3 2 3 1 4 3 3 2 3 2 3 3

Grootstal 3 2 4 3 2 1 1 2 2 2 3 1 3 2

Hatert 4 5 4 5 3 4 5 3 4 4 4 3 5 4

Brakkenstein 1 1 3 3 - - - - - - - - - -

Dukenburg 4 5 4 4 2 4 4 3 3 4 4 3 4 3

Tolhuis 3 5 3 3 - - - - - - - - - -

Zwanenveld 4 5 4 5 - - - - - - - - - -

Meijhorst 5 5 5 5 2 5 5 4 4 4 5 4 5 5

Lankforst 4 5 4 3 - - - - - - - - - -

Aldenhof 5 5 3 4 3 4 5 3 3 4 5 4 5 4

Malvert 5 5 5 5 2 5 5 5 4 5 4 5 5 4

Weezenhof 1 1 3 1 - - - - - - - - - -

Lindenholt 4 3 4 4 4 5 3 3 3 4 4 3 4 4

't Acker 4 4 5 4 - - - - - - - - - -

Zellersacker 5 5 - - 3 5 3 3 2 5 5 5 3 5

De Kamp 4 2 5 4 - - - - - - - - - -

Voorstenkamp 5 5 - - 5 5 2 2 5 4 5 3 3 4

Gildekamp 5 3 - - 5 5 2 3 2 5 4 4 3 5

't Broek 2 1 2 4 - - - - - - - - - -

Waalsprong 1 1 1 1 5 1 4 2 1 1 1 1 2 2

Oosterhout 2 1 1 2 5 1 5 2 1 2 1 1 1 3

Lent 1 1 1 1 - - - - - - - - - -

Visveld - - - - 5 1 3 1 1 1 1 1 1 3

SYNTHESE

7

2. SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE SCHAKE-RING VAN STADSDELEN EN WIJKEN

IndicatorenIn het schema zijn vanuit de sociaal-maatschappe-lijke ingang de volgende vier indicatoren opgeno-men:• het aandeel allochtone inwoners;• het aandeel uitkeringsgerechtigden ABW;• het aandeel mensen dat aangeeft zich niet (volle-

dig) gezond te voelen;• het opleidingsniveau van leerlingen uit het derde

en vierde jaar van het voortgezet onderwijs.In de hoofdstukken is bovendien met diverse andereindicatoren gewerkt. Voorbeelden daarvan zijn hetpercentage huishoudens met een laag inkomen, deaandelen cliënten bij het maatschappelijk werk en degeestelijke gezondheidszorg en de citoscores enschooladviezen van leerlingen in groep 8 van hetbasisonderwijs.In grote lijnen is het sociaal-maatschappelijk profielin de helft van de stadsdelen overwegend positief enzijn er ook geen signalen van verslechtering. In deandere helft zijn er wijken en buurten waar dekwetsbaarheid groter is. Hieronder benoemen we debetreffende wijken en stadsdelen.

Sociaal-maatschappelijke positie Oud-Weststabiel, in Dukenburg toename kwetsbaarheidNet als in de vorige wijkonderzoeken hebben de wij-ken van Oud-West hoge percentages inwoners meteen zwakke sociaal-economische positie (uitkering,inkomen, opleidingsniveau). Voor Wolfskuil en NijeVeld (met daarbinnen Willemskwartier) geldt datwat sterker dan voor de wijk Biezen. Opvallend isdat diverse wijken in Dukenburg een vergelijkbarekarakteristiek hebben. Het meest is dit van toepas-sing op Meijhorst en Malvert. In deze wijken voelenbovendien relatief veel mensen zich niet (volledig)gezond. Maar ook voor Zwanenveld, Lankforst en Aldenhofzijn de cijfers niet gunstig. Binnen Tolhuis is hetgebied 52e-75e straat niet apart in het schema opge-nomen. Uit de beschikbare informatie is bekend datook hier veel mensen zonder werk, met een uitke-ring en/of een lage opleiding wonen.Al deze wijken, behalve Biezen, worden gekenmerktdoor een (soms sterk) bovengemiddeld aandeel allochtone inwoners.Een verschil tussen Oud-West en Dukenburg is datin Oud-West de achterstand op het Nijmeegsegemiddelde niet groter wordt, terwijl dit inDukenburg wel het geval is.

Ook in Nieuw-West en Lindenholt vraagt sociaal-maatschappelijke positie aandachtTwee stadsdelen die in vergelijking met Oud-West enDukenburg beter scoren, maar duidelijk minder danNijmegen als geheel zijn Nieuw-West en Lindenholt.In Nieuw-West betreft het de wijken Heseveld enNeerbosch Oost. Binnen Neerbosch Oost zijn de

scores van beide aanpakgebiedjes (maisonnettes enomgeving Tubastraat) relatief ongunstig. InLindenholt betreft het vooral de wijk ’t Acker, metdaarbinnen het aanpakgebied Zellersacker en binnende wijk ’t Kamp de buurt Voorstenkamp. Opvallend is verder dat binnen Lindenholt in zowelde wijk ’t Acker als de Kamp het aandeel mensen datzich niet gezond voelt bovengemiddeld is. Ook indeze wijken is het percentage allochtone inwonersbovengemiddeld.

Gunstig profiel in overige stadsdelen, behalvevoor Hatert en Kolpingbuurt Van de overige stadsdelen heeft Zuidrand als geheeleen zeer gemiddeld profiel. Binnen dit stadsdeelevenwel zijn de scores voor Hatertse Hei, Grootstalen Brakkenstein aanzienlijk gunstiger dan voorHatert. Het sociaal-maatschappelijke profiel vanHatert is te vergelijken is met de hierboven genoem-de wijken uit Oud-West en Dukenburg. De overige vier stadsdelen, Stadscentrum, Oud-Oost, Midden-Zuid en Waalsprong, zitten duidelijkaan de bovenkant van de sociaal-economische score.Binnen deze stadsdelen is alleen de Kolpingbuurt tenoemen als een buurt met ongunstige scores en zijnook de Benedenstad in het Stadscentrum en binnenOud-Oost de wijk Hengstdal wat ‘zwakker’.Typisch kenmerk van het Stadscentrum is de aanwe-zigheid van studenten en jongere huishoudens, voorwie de binnenstad een zeer geliefde woonplek is.

3. IN MEESTE STADSDELEN GOEDE WAARDE-RING OMGEVINGSKWALITEIT; IN VIERSTADSDELEN ERVARING VAN TEKORTEN

IndicatorenDe vier indicatoren die in het schema zijn opgeno-men zijn:• de tevredenheid over het groen in de buurt;• de door de bewoners ervaren verloedering (rom-

mel, vernieling, bekladding, hondenpoep);• de tevredenheid over speelplaatsen;• de mate waarin de bewoners in de buurt ver-

keersproblemen ervaren.

Voorbeelden van andere indicatoren die in de stads-deelhoofdstukken zijn toegepast zijn de tevreden-heid over het onderhoud van wegen en fietspaden,de hoeveelheid klachten bij de Bel- en Herstellijn enindicatoren met betrekking tot de woningmarkt,bedrijvigheid in de wijk en het milieu.

Het algemeen beeld is dat in de stadsdelen Oud-Oost en Midden-Zuid, maar ook de 50-er en 60-erjaren stadsdelen Nieuw-West en Zuidrand de omge-vingskwaliteit gemiddeld tot goed wordtgewaardeerd. De wijken in de Waalsprong ervarennog de nadelen die horen bij een nieuwbouwgebied.In de overige vier stadsdelen komen naar verhou-ding meer ongunstige scores voor, het sterkst inOud-West. Hieronder lichten we dit verder toe.


8

STADSDELEN EN WIJKEN NIJMEGEN

Stadscentrum

00 Benedenstad01 Centrum

Oud-Oost

02 Bottendaal03 Galgenveld04 Altrade05 Hunnerberg06 Hengstdal09 Ooyse Schependom

Midden-Zuid

07 Kwakkenberg08 Groenewoud11 Hazenkamp12 Goffert13 St. Anna17 Heijendaal

Lindenholt

40 ‘t Acker41 De Kamp42 ’t Broek43 Kerkenbos47 Westkanaaldijk48 Neerbosch West49 Bijsterhuizen

Oud-West

10 Nije Veld20 Biezen21 Wolfskuil

Zuidrand

14 Hatertse Hei15 Grootstal16 Hatert18 Brakkenstein

Nieuw-West

22 Hees23 Heseveld24 Neerbosch Oost25 Haven- en industrieterrein

Waalsprong

50 Oosterhout60 Ressen70 Lent

Dukenburg

31 Tolhuis32 Zwanenveld33 Meijhorst34 Lankforst35 Aldenhof36 Malvert37 Weezenhof38 Vogelzang39 Staddijk

SYNTHESE

9

Wijken in Oud-West scoren negatief op alle vierde criteriaOpvallend is de negatieve score op alle vier de crite-ria voor Willemskwartier, Biezen en Wolfskuil. Metname de ontevredenheid over het groen in de buurten de mate van ervaren verloedering springen eruit.In de stadsdeelanalyse (hoofdstuk 3) kwam overi-gens naar voren dat deze relatief ongunstige positieniet per se een verslechtering in de tijd betekent. In1998 zaten de scores op hetzelfde niveau. Wel lijkthet erop dat de bewoners juist in deze wijken, enook sommige andere wijken met veel vervuiling,minder geneigd zijn er zelf iets aan te doen, omdatanderen in de buurt er ook niets aan doen.Tegelijkertijd zijn er ook in deze wijken zeker welbereidwillige mensen die zich zouden willen aanslui-ten bij initiatieven om de buurt schoon te houden .

Diverse ongunstige scores in Stadscentrum,Dukenburg en LindenholtDe bewoners van Centrum en Benedenstad waarde-ren het ruimtelijk vernieuwingsproces in de binnen-stad. Tegelijk blijven ze de problemen ervaren van deforum-functie die de binnenstad voor Nijmegenheeft. Verkeer en parkeren, maar ook de continueaantasting van de openbare ruimte door zwerfvuilzijn daar voorbeelden van. Dit soort omstandighe-den doet zich al lang voor. Van verergering lijkt hier-bij geen sprake. De inwoners in beide wijken wonener ondanks deze problemen graag. Overigens is er, als het gaat om de omgevingskwa-liteit, een verschil tussen de wijken Centrum enBenedenstad. De bewoners van Centrum zijn vooralontevreden over de speelplekken en ervaren veel ver-keersproblematiek. In de Benedenstad daarentegenzijn de scores voor de groenvoorzieningen en verloe-dering het negatiefst.Als stadsdeel scoort Dukenburg relatief ongunstigop twee van de vier indicatoren, namelijk verloede-ring en tevredenheid speelplekken. De waarderingvan het groen is er juist bovengemiddeld. In de aanpakgebieden Meijhorst, Aldenhof enMalvert zijn de scores extra negatief. In Malvertervaart men bovendien veel verkeersproblematiek.In Lindenholt is de ervaren mate van verloederingopvallend, zowel voor wat betreft het stadsdeel alsgeheel als de drie onderscheiden aanpakgebiedendaarbinnen (Zellersacker, Voorstenkamp enGildekamp). In de laatste twee gebieden is ook deontevredenheid over het groen hoog, met namedoor de zichtbare vervuiling.

In aantal andere aanpakgebieden binnen stads-delen tekorten in woonomgevingDe wijk Hatert, de Kolpingbuurt en de twee onder-scheiden buurten binnen Neerbosch Oost vallen, netals bij het sociaal-maatschappelijk profiel, op doorongunstige scores op verloedering en tekorten aanspeelplekken. Qua groen en verkeer zijn er niet zoveel problemen.

De negatieve scores voor Oosterhout en Visveld metbetrekking tot groen en speelvoorzieningen wordenin de hand gewerkt door het (ontwikkelings)stadi-um waarin veel buurten in de Waalsprong zichbevinden. Binnen niet al te lange tijd zullen naarverwachting deze scores bij de verdere ontwikkelingvan het gebied ‘vanzelf’ verbeteren.

4. KWETSBAARHEDEN SOCIAAL KLIMAAT INAANPAKGEBIEDEN; SPECIFIEKE SITUATIEIN HET STADSCENTRUM

IndicatorenIn het schema komt de volgende selectie van indica-toren voor:• het gevoel van verantwoordelijkheid voor de

buurt;• de (mogelijke) aanwezigheid van jongerenproble-

matiek, uitgedrukt in een schaal die jongeren-overlast en de verstandhouding tussen ouderenen jongeren combineert;

• de sociale kwaliteit van de buurt, wederom eenschaal, maar nu gebaseerd op een aantal vragenover de wijze waarop de mensen in de buurt metelkaar omgaan;

• het onveiligheidsgevoel in de buurt.

Overige indicatoren die zijn toegepast in de analysein de stadsdeelhoofdstukken hebben onder anderebetrekking op de mate waarin mensen (voldoende)sociale contacten hebben en zelfredzaam zijn, opmulticulturaliteit en veiligheid en op cultuur- ensportdeelname.

Het algehele beeld wijst op een situatie die niet zoveel verschilt met die van 1998. Dit constateerden weook al in het hoofdstuk Sociale Omgeving van hetdeel Stad van deze monitor (hoofdstuk 10).Enerzijds is dit positief, omdat het gemiddeld geno-men in de wijken goed gaat en er in de meer kwets-bare wijken geen sprake is van vergroting van span-ningen of van extreme incidenten. Anderzijds is hetongunstig, omdat bepaalde tekorten in het socialeklimaat (bijvoorbeeld met betrekking tot onderlingeomgang, overlast, integratie) hardnekkig blijken enmoeilijk voor verbetering vatbaar. Met name geldtdit voor de aanpakgebieden. Hieronder gaan we daarverder op in.

Aanpakgebieden uit afgelopen periode hebbende minste scores, maar geen sprake van ver-slechtering in vergelijking met 1998De aanpakgebieden die in 1998 zijn vastgesteld en in2003 nagenoeg allemaal verdicht zijn geënquêteerd,laten alle relatief ongunstige uitslagen zien op min-stens twee van de vier indicatoren. In Willems-kwartier, Wolfskuil, het maisonnettegebied vanNeerbosch Oost, Meijhorst en Malvert geldt dit zelfsvoor alle vier de indicatoren. In Hatert, Aldenhof ende drie aanpakgebieden in Lindenholt gaat het om


10

drie van de vier indicatoren. Opvallend is dat het sociale klimaat in deKolpingbuurt positiever wordt gewaardeerd dan inde andere aanpakgebieden. Zo is het onveiligheids-gevoel er niet groter dan gemiddeld in Nijmegen. Indeze buurt is dan ook sprake van duidelijke verbete-ring in vergelijking met het vorige wijkonderzoekvan 1998, zo bleek uit de analyse van het stadsdeelMidden-Zuid in hoofdstuk 5. Niettemin blijven ernog duidelijke aandachtspunten over. Op overlast,dreiging en vermogensdelicten wordt nog altijdbovengemiddeld gescoord.In de andere aanpakgebieden is over het algemeensprake van vrij constante scores. Hierbij moet welworden aangetekend dat in veel gebieden het onvei-ligheidsgevoel tussen 1998 en 2001 behoorlijk isgestegen, maar daarna weer is gedaald.

Specifieke situatie StadscentrumIn beide wijken van het Stadscentrum is het onvei-ligheidsgevoel aanzienlijk groter dan gemiddeld inNijmegen. Dat heeft te maken met de uitgaansfunc-tie van de binnenstad en de overlast en(gewelds)incidenten die dat met zich mee brengt.In de wijk Centrum is voorts de sociale cohesie ergbeperkt. Het verantwoordelijkheidsgevoel voor debuurt en de schaal sociale kwaliteit leveren beide eenrelatief ongunstige uitslag op. Ook in de binnenstadconstateren de werkers tijdens het minisymposiumeen afname van de sociale samenhang. In deBenedenstad is deze sterker en is het verantwoorde-lijkheidsgevoel voor de buurt groter.

5. DE WAARDERING VAN DE BUURT ALSGEHEEL: STERKE SAMENHANG MET AFZON-DERLIJKE INDICATOREN

IndicatorenDe twee laatste indicatoren in het schema betreffende vraag of bewoners vinden dat hun buurt het afge-lopen jaar achteruit is gegaan en het rapportcijfervoor de buurt. In de stadsdeel- en wijkanalyse wor-den nog twee andere, vergelijkbare indicatoren toe-gepast, namelijk of men de buurt vooruit vindt gaanen een evaluatieve schaalscore op basis van vragenhoe prettig men de buurt vindt om te wonen.

Relatie tussen kwetsbaarheid/achterstand entotaalwaardering buurtIn het deel Stad van de monitor (hoofdstuk 1) kon-den we al constateren dat gedurende de afgelopenjaren de algehele waarderingen stadsbreed niet sterkzijn veranderd, bijvoorbeeld het rapportcijfer voor dewoonomgeving (7,2) of de gehechtheid aan de buurt(66% van de Nijmegenaren is gehecht aan de buurt).En ook geldt dat stedelijk het aandeel inwoners datvindt dat hun buurt het afgelopen jaar is achteruit-gegaan nauwelijks afwijkt van het cijfer in 1998.Maar er kunnen bij dit alles wel flinke verschillenoptreden tussen stadsdelen en wijken.

Het is interessant om op gebiedsniveau de scores opdergelijke ‘totaal-indicatoren’ te vergelijken met dievan de voorgaande drie blokken, omdat ze iets meerkunnen zeggen over de ontwikkeling van het gebied.Is er, ondanks geconstateerde achterstand in verge-lijking met andere wijken, toch sprake van verbete-ring, omdat de bewoners de buurt beter zien wordenof een behoorlijk rapportcijfer geven voor de buurt?Opvallend is dat in de meeste aanpakgebieden denegatieve scores voor de indicatoren uit de voor-gaande drie paragrafen samengaan met een groterdan gemiddeld aandeel bewoners dat vindt dat debuurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan. Hierbij treden wel positieve uitzonderingen op.Bijvoorbeeld in de Kolpingbuurt en de drie aanpak-gebieden in Lindenholt is het aantal mensen datvindt dat de buurt achteruit is gegaan relatiefbeperkt en wellicht iets gunstiger dan men zou ver-wachten op basis van de scores uit de voorgaandedrie blokken. Een ander voorbeeld betreft Oud-West (zie ookhoofdstuk 3 van dit deel Wijk). Ondanks diverseminder goede waarderingen voor de sociale en fysie-ke omgeving en relatief veel bewoners die vinden datde buurt achteruit gaat, is er ook een groter dangemiddeld percentage van de bevolking dat vindtdat de buurt het afgelopen jaar juist vooruit isgegaan.Ook in het Stadscentrum (met name de wijkCentrum) ervaart men - ondanks heel wat proble-men in de ruimtelijke omgeving en het sociaal kli-maat - minder achteruitgang dan gemiddeld in deNijmeegse wijken. Het rapportcijfer voor de buurtligt er op het stedelijk gemiddelde.Al met al zijn er in veel gebieden met achterstand enkwetsbaarheid dus ook signalen te vinden die posi-tief zijn en/of wijzen op (potentiële) vooruitgang.

6. TOTAALBEELD OVER DE STADSDELEN ENWIJKEN

Samenhangen tussen achterstand naar gebie-den en naar bevolkingsgroepenZoals aangekondigd sluiten we deze synthese af meteen totaalbeeld. Eerst gaan we in op een aantalbelangrijke samenhangen.In de synthese van de Stadsmonitor is geconstateerddat er samenhangen zijn tussen achterstand naargebied en naar groepen. De gemeenschappelijke fac-tor is dat het om groepen en gebieden gaat metdaarbinnen veel mensen met een slecht sociaal-maatschappelijk perspectief (werk, inkomen, oplei-ding, gezondheid). Vanuit de instellingen werd in deminisymposia gewag gemaakt van een toename vanpersoonlijke problematiek achter de voordeur. Een ander kenmerk is dat er meestal een samenhangis met een bovengemiddelde aanwezigheid van etni-sche groepen, dat wil zeggen niet-westerse allochto-nen. Meer en meer geldt hierbij overigens dat ookbinnen deze groepen het onderscheid tussen opge-

SYNTHESE

11

leiden en niet-opgeleiden van belang is. Achterstandonder allochtone groepen doet zich het sterkst voorbij de Turkse, Marokkaanse, Surinaamse enAntilliaanse groepen. Dat zijn ook de groepen waar-van het opleidingsniveau lager is dan van veel allochtonen uit andere niet-westerse landen.

Gunstige beelden Oud-Oost, Midden-Zuid enWaalsprongSommige stadsdelen vertonen een gunstig beeld op(nagenoeg) alle terreinen. Dat geldt voor de stadsde-len Oud-Oost en Midden-Zuid, waar op bepaaldeplekken verkeers- en parkeerproblematiek nog hetzwaarst tellen. Binnen Oud-Oost en Midden-Zuid zijn respectieve-lijk twee gebiedjes afwijkend: de Spoorbuurt en deKolpingbuurt. Beide aanpakgebiedjes hebben temaken met een flinke problematiek. In deSpoorbuurt lijken daar in vergelijking met 1998 descherpe kanten van af. Het rapportcijfer voor debuurt is gemiddeld.In de Kolpingbuurt is dit nog niet het geval, maar erlijkt wel sprake van verbetering. Ook van de inwo-ners zelf vindt een relatief hoog deel dat de buurt erhet afgelopen jaar op vooruit is gegaan. Een anderpositief punt is dat ondanks de nog aanwezige jon-gerenoverlast de tevredenheid met de jongerenvoor-zieningen relatief hoog is.Eigenlijk geldt het gunstige beeld ook voor deWaalsprong. De scores voor het sociaal-maatschap-pelijk profiel en het sociale klimaat zijn bijzondergoed. Er wonen veel jongere huishoudens, die terplekke nieuwe sociale verhoudingen vormen endaarbij, met name in Lent, te maken hebben met debestaande dorpsverbanden. Daarbij kwam in hoofd-stuk 9 echter ook naar voren dat het opbouwen vanhet ‘sociaal verband’ in dit nieuwe stadsdeel nietvanzelf gaat en dus ook in de gaten moet wordengehouden, inclusief de verhouding met de oorspron-kelijke bewoners.De negatieve scores die in Waalsprong voorkomenvoor enkele omgevingsaspecten zijn natuurlijk vanbetekenis, maar hebben vooral te maken met hetnieuwbouwproces. Daarnaast blijft voorlopig de file-vorming op en voor de Waalbrug een probleem.

Wisselende bevindingen in Stadscentrum,Zuidrand, Nieuw-West en Lindenholt Beide wijken in Stadscentrum, Centrum enBenedenstad, ondervinden de effecten van debinnenstadsfuncties. Met name hebben die betrek-king op de ruimtelijke omgeving en op het socialeklimaat, zij het met flinke verschillen tussen beidewijken. Het sociaal-economisch profiel van de bevol-king is relatief sterk.Zuidrand is een stadsdeel dat het als geheel ‘nietslecht doet’, maar dat geldt slechts voor drie van devier wijken, Grootstal, Hatertse Hei en Brakkenstein.In Grootstal en Hatertse Hei worden ‘in het veld’wel signalen (jongerenproblematiek, drugs) opge-

vangen die aanleiding geven tot enige zorg voor detoekomst, maar er is nog geen sprake van serieuzeproblematiek. Dit geldt wel voor Hatert, vanuitmeerdere optieken. Op veel punten scoort de wijkongunstig, het sterkst nog op de indicatoren die temaken hebben met het sociaal-economisch profielvan de bevolking en het sociale klimaat.In Nieuw-West zijn vooral de sociaal-economischekenmerken relatief ongunstig in twee van de driewijken, Heseveld en Neerbosch Oost, in tegenstellingtot de derde wijk, Hees. Voor het overige is het beeldvoor dit stadsdeel vrij gemiddeld. Een uitzonderinghierbij geldt voor de twee onderscheiden aanpakge-biedjes binnen Neerbosch Oost, de maisonnettes enomgeving Tubastraat. Hier zijn de scores over hetalgemeen aan de ongunstige kant.Ook Lindenholt levert uiteenlopende bevindingenop, zij het dat het totaalbeeld voor het stadsdeel ietsnegatiever is. Binnen Lindenholt geldt dit het sterkstvoor de wijken ’t Acker en de Kamp, en daarbinnenvooral de aanpakgebieden Zellersacker,Voorstenkamp en Gildekamp. De wijk ’t Broek heefteen gunstiger sociaal-maatschappelijk profiel.

Meeste kwetsbaarheden in Oud-West enDukenburgIn beide stadsdelen zijn de achterstanden en kwets-baarheden groter en zijn er meerdere wijken enbuurten aan te wijzen waar dat zonder meer voorgeldt. Deze kwetsbaarheden en achterstanden bete-kenen niet dat alles in deze stadsdelen negatief is ener geen sprake zou zijn van verbetering. Zo is bij-voorbeeld in Wolfskuil, Willemskwartier enMeijhorst het aantal mensen dat vindt dat de buurthet voorgaande jaar achteruit is gegaan bovenge-middeld, maar ook het aantal mensen dat vindt datde buurt vooruit is gegaan.Maar wat blijft is dat de huidige relatieve positie tenopzichte van de andere wijken en buurten inNijmegen ongunstig is. Een ander gegeven is dat in beide stadsdelen echteproblemen voor een groot deel geconcentreerd zijnin specifieke subgebieden en dat er zeker ook ver-schillen zijn tussen de wijken. Zo is binnen Oud-West het beeld voor de wijkBiezen op een aantal punten positiever dan voorNije Veld en Wolfskuil. Maar ook in Biezen is deproblematiek bovengemiddeld. In Dukenburg zijn de scores voor Weezenhof zeergunstig. Vervolgens is in totaliteit het beeld voorTolhuis en Lankforst wat beter dan voor Zwanenvelden Aldenhof. In Meijhorst en Malvert zijn de kwets-baarheid en achterstand het grootst.

Gemeenschappelijk voor de betreffende, kwetsbarewijken en buurten in deze stadsdelen is dat de bevol-king sociaal-maatschappelijk een zwakke positieheeft (werk, inkomen, opleiding), dat het aandeelallochtone inwoners groot is en dat er in het alge-meen veel zorg is om de jongeren en kinderen. Ook


12

in de onderlinge omgang in de buurt zijn er(daardoor) meer problemen. Die uiten zich ook inhet ontbreken van zorg voor de openbare ruimte.Ondanks allerlei acties (bijvoorbeeld van zwerfvuil-teams) is de mate van vervuiling veelal aanzienlijk.In Oud-West zijn bovendien de condities van deruimtelijke omgeving relatief ongunstig (bijvoor-beeld ten aanzien van groen, verkeer en bedrijvig-heid in en om de wijk).

Hieronder vatten we dit totaalbeeld over de stadsde-len samen in een overzicht met wijken en buurtenmet gebiedsproblematiek.

7. DUIDING WIJKEN EN BUURTEN METGEBIEDSPROBLEMATIEK

In onderstaand overzicht is te zien dat we 11 gebie-den kunnen onderscheiden die zowel vanuit hetsociaal-maatschappelijk profiel en het sociaal kli-maat als vanuit de ruimtelijke omgeving om(beleids)aandacht vragen. Alle zijn het gebieden diede afgelopen vijf jaar al de status van aanpakgebiedhadden.De ene helft van de gebieden is gelegen aan de oost-zijde van het Maas-Waalkanaal (Willemskwartier,Wolfskuil, maisonnettes en Tubastraat in NeerboschOost, Kolpingbuurt en Hatert). De andere helft ligtaan de westzijde (Meijhorst, Aldenhof, Malvert,Voorstenkamp en Gildekamp).Ook Tolhuis 52e-75e straat is in dit rijtje genoemd.Van dit gebied zijn minder specifieke enquêtegege-vens beschikbaar, maar uit diverse bronnen, metname het kwalitatieve wijkonderzoek, is duidelijkdat het gebied in deze categorie valt, in samenhangmet het aangrenzende woonwagencentrumTeersdijk.De overige wijken en buurten in het schema hebbeneen gebiedsproblematiek die slechts op een of tweevan de ingangen betrekking heeft en in de regel(daardoor) ook minder zwaar is:• Spoorbuurt en Biezen scoren ongunstig op indi-

catoren die te maken hebben met het sociaal-maatschappelijk profiel van de bevolking en deruimtelijke omgeving. Het sociaal klimaat (hoegaat men met elkaar om) is er niet of slechts wei-nig ondergemiddeld.

• Hoewel Zwanenveld niet apart is beënquêteerdin de Stadspeiling, kan deze wijk in hetzelfdevak worden geplaatst: een bescheiden sociaal-maatschappelijk beeld, met nogal wat omge-vingsproblematiek als effect van het winkelcen-trum Dukenburg.

• In Centrum en de Benedenstad slaan de wijzersnegatief uit op diverse omgevingsaspecten en hetsociaal klimaat. Hier is dus het sociaal-maat-schappelijk profiel niet problematisch.

• In Zellersacker is er weinig sprake van ruimte-lijke tekorten, maar zijn het sociaal-maatschap-pelijk beeld en het sociale klimaat zwak.

Anderzijds vindt men er, zoals al gezegd, debuurt niet achteruitgaan.

• Tenslotte onderscheiden we vijf wijken waarin ergeen grote problemen zijn in de ruimtelijke ofsociale omgeving, maar waar het sociaal-maat-schappelijk profiel van de bevolking wel aan-dacht vraagt. De ontwikkelingen m.b.t. aspectenals etniciteit, inkomens, opleiding en/of gezond-heid zijn er minder gunstig. De betreffende wij-ken zijn Hengstdal, Heseveld, Neerbosch Oost,Lankforst en ’t Acker.

Duiding gebiedsproblematiek

bevolking-omgeving-verhouding bevolking-verhouding bevolking

Willemskwartier Zellersacker Hengstdal

Wolfskuil Heseveld

maisonn.+Tubastr. eo (Neerb.Oost) Neerbosch Oost

Kolpingbuurt Lankforst

Hatert ‘t Acker

Meijhorst

Aldenhof

Malvert

Tolhuis 52-75 + Teersdijk

Voorstenkamp

Gildekamp

bevolking-omgeving

Spoorbuurt

Biezen

Zwanenveld

verhouding-omgeving

Centrum

Benedenstad

bevolking:

sociaal-maatschappelijk profiel bevolking

omgeving:

ruimtelijke omgevingskenmerken

verhouding:

onderlinge verhoudingen bevolking

Benedenstad

Centrum

13

1. STADSCENTRUM

1.1 TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN

Het Stadscentrum is een stadsdeel dat veel anderefuncties kent naast het wonen en daardoor veelbezoekers en bedrijvigheid aantrekt. De wijkCentrum is het eigenlijke stadshart, waarin hetwonen voornamelijk gepaard gaat met veel anderefuncties. Benedenstad is grotendeels een vrij nieuwewoonwijk, welke in de plaats is gekomen voor dehistorische benedenstad.

BenedenstadDe Benedenstad ligt ingeklemd tussen de Waal enhet winkel- en uitgaanscentrum van Nijmegen. Bij de herontwikkeling van de Benedenstad zijnoude stratenpatronen en rooilijnen toegepast. Verderis er veel vormvariatie. Binnenterreinen leveren vooreen deel oplossingen voor het parkeren door bewo-ners en zorgen ook voor enig groen en wat speel-mogelijkheden.

Er bestaan diverse wandel- en deels speelmogelijkhe-den direct in de buurt (Waalkade, Valkhof,Kronenburgerpark). De gehele Benedenstad vormteen Beschermd Stadsgezicht. Een belangrijke ontwikkeling aan het eind van de80er jaren was de aanleg van de Waalkade, thans eenvan de grote toeristentrekkers en uitgaansconcentra-ties van Nijmegen.

CentrumHet Nijmeegs stadshart, de wijk Centrum, ligt inge-past tussen de singels (tot en met de Bijleveldsingel)en de doorlopende lijn BurchtstraatLange Hezelstraat. De stroken aan de westkant(Kronenburgersingel) en zuidkant (Oranjesingel,Bijleveldsingel) hebben architectonische allure. Zijmaken deel uit van het Beschermd Stadsbeeld 19eeeuwse schil.De bebouwing in het Centrum heeft een hoge dicht-heid en is hoofdzakelijk gestapeld. Een derde isvooroorlogs.

In sociaal opzicht zijn er geen echte buurten aan tewijzen. Wel zijn er buurten naar type bedrijvigheidte onderscheiden:• horecaconcentraties, zoals de Waalkade, Grote

Markt en de kop van de Molenstraat; • winkelgebieden, zoals Broerstraat, Burchtstraat,

Marikenstraat;• Mariënburg met daarbinnen het cultuurcentrum

Lux, de bibliotheek en gemeentekantoren, samenmet de Marikenstraat ontwikkeld in het kadervan het vernieuwingsplan Centrum 2000;

• Kelfkensbos, met daarop het nieuwe museum;• Het deels opnieuw ingerichte stationsgebied.

1 Stadscentrum

Stadscentum

Wijken Oppervlakte (ha) Woningen Inwoners

Benedenstad 54 1411 2871

Centrum 75 2545 6340


14

1.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INSTADSCENTRUM?

Weinig kinderen en ouderen woonachtig inStadscentrumZoals overal in binnensteden wonen er in het stads-deel Stadscentrum veel alleenstaanden in vergelij-king met het stedelijk aandeel (47% t.o.v. 35%). Daarentegen wonen er in Stadscentrum weiniggezinnen met kinderen. Het percentage kinderenonder 14 jaar is slechts 5% ten opzichte van 16% voorNijmegen gemiddeld. Met name de wijk Centrumkent met 2% weinig jeugdige bewoners. De naar ver-houding kindonvriendelijke woningen en woonom-

geving in het stadscentrum dragen daar zeker toebij, zo werd ook gesteld in het minisymposium.Niettemin is er toch sprake van een wachtlijst voorde basisschool in de Benedenstad. Ook voor ouderen kleven er nadelen aan het wonenin het Stadscentrum, wat ook af te leiden valt uit decijfers (een aandeel 65+ers van 10% ten opzichte van13% voor Nijmegen als geheel). De toegankelijkheidvan de openbare ruimte laat voor ouderen te wensenover. Door de werkers wordt ook het tekort aan vol-doende (zorg)voorzieningen als oorzaak aangewe-zen. Het aandeel niet-westers allochtone inwoners inStadscentrum blijft met 9% aanzienlijk achter op hetNijmeegse gemiddelde. Ook de toename van dezegroep gedurende de laatste 5 jaar is veel minder.

Grote aantrekkingskracht op studenten en‘yuppen’De tendens is, dat het aandeel ouderen in debinnenstad afneemt. Het gebeurt nogal eens, datwanneer ouderen uit hun woning vertrekken dewoning onmiddellijk wordt verbouwd of verkamerden vervolgens wordt bewoond door jongeren. Dehuisbazen willen inspringen op de grote kamer- enwoningvraag in het Stadscentrum van studenten enyuppen. Deze wonen graag in het stadsdeel, overi-gens vaak slechts voor een beperkte tijd, wat de soci-ale cohesie niet altijd ten goede komt. Die cohesie isnog steeds wel groot in enkele woongebiedjes in hetwestelijk deel van de Benedenstad waar veel oor-spronkelijke Benedenstadters wonen.

In Centrum weinig ABW-ers, in deBenedenstad veel ID/WIW-ers Wanneer we kijken naar inkomen en werk in debeide wijken van het Stadscentrum, valt op dat hetaandeel mensen in de ABW over de periode 2000-2003 in beide wijken een zelfde afname vertoont alsgemiddeld in Nijmegen. In de Benedenstad blijft ditpercentage dan nog altijd bovengemiddeld, in hetCentrum ondergemiddeld. Dat laatste hangt waar-schijnlijk samen met het grote aandeel jongeren enkamerbewoners in Centrum.

Als het gaat om het aandeel ID/WIW-ers op debevolking van 15 tot 64, dan is dat in de Beneden-stad relatief hoog (3,1 tegen 1,8% gemiddeld).Opvallend in de Benedenstad is ook, dat het aandeelhuishoudens met een laag inkomen een dalende ten-dens vertoont die aanzienlijk sterker is dan voorNijmegen in totaliteit.

Hoger dan gemiddeld gezondheidsgevoel enonderwijsniveauOp het vlak van gezondheid en zorg wijzen recentegegevens uit, dat men zich in beide wijken ietsgezonder voelt dan gemiddeld in Nijmegen. In deBenedenstad geldt dit nog het sterkst. Toch zijn hierhet bezoek aan arts en specialist en het gebruik van

Inkomen en werk

stad stadsd. wijken

Nijm Stadsctr Benst Centr

% lage inkomens 43 x 41 40

ontw. 96-00 -2 x -6 0

% ABW 5,6 4,6 6,9 3,6

ontw. 00-03 -1,3 -1,0 -1,4 -0,8

% ID/WIW 1,8 1,7 3,1 1,2

ontw. 00-03 +0,1 -0,2 +0,1 -0,3

Gezondheid en zorg

stad stadsd. wijken


% cliënten maatsch. werk 1,7 1,4 2,0 1,1

ontw. 97-02 -0,2 0 -0,1 +0,1

% cliënten GGZ 3,0 2,7 2,6 2,7

ontw. 99-03 +0,5 +0,4 +0,1 +0,5

% voelt zich gezond 02-03 74 83 86 82

% contact huisarts 02-03 42 39 41 38

% contact specialist 02-03 24 20 24 18

Samenstelling bevolking

stad stadsd. wijken


% 0-14 jr 16 5 11 2

ontw. 98-03 +1 0 -1 0

% >64 jr 13 10 11 9

ontw. 98-03 0 -1 0 -2

% alleenstaanden 35 47 49 46

ontw. 98-03 +1 +1 +2 0

% 1-ouder gezinnen 7 3 7 1

ontw. 98-03 0 0 +1 0

% niet westerse allochtonen 16 9 10 9

ontw. 98-03 +4 +1 +2 +2

% niet westerse jonge all. 26 22 21 22

ontw. 98-03 +4 +7 +9 +3

Onderwijs

stad stadsd. wijken


% gewichtsleerlingen 00/02 35 35 40 11

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 538,2 537,6 540,7

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 35 36 31

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 57 52 75

ontw. 97/98-01/02 +4 +15 +10 +33

STADSCENTRUM

15

maatschappelijk werk groter dan in de wijkCentrum.Ook met betrekking tot het onderwijs scoort hetstadsdeel als geheel iets bovengemiddeld. De leerlin-genaantallen zijn niet zo groot. In het stadsdeelwonen in totaal circa 200 basisschoolleerlingen enruim 100 voortgezet onderwijsleerlingen. Te zien is,dat het aandeel havo- en vwo-leerlingen in het 3e/4eleerjaar bovengemiddeld is en ook bovengemiddeldtoeneemt.

1.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONENDE INWONERS VAN STADSCENTRUM?

Veel waardering voor binnenstadsvernieuwing,maar ook enkele nadelenDe laatste jaren zijn er in het Stadscentrum veel ont-wikkelingen gaande. De grote projecten, Centrum2000 en het daarop voortbouwende Koers 2015, heb-ben als doel het woon-, werken winkelgebied te ver-beteren. Over het algemeen is er veel waardering vanbewoners en van bezoekers voor de gerealiseerde ver-nieuwing van de Mariënburg. Hetzelfde geldt voorde verbetering van de openbare ruimte en voetgan-gersgebieden in de binnenstad en voor deStadsparken. De periodieke enquêtes in het kadervan de Stadspeiling en de Binnenstadsmonitor wij-zen dit uit. Niettemin brengen al deze vernieuwin-gen ook wel wat nadelen met zich mee, zoals de minof meer continue overlast van bouwprojecten.Daarnaast zijn er nog enkele andere punten, waar debewoners van de binnenstad minder tevreden overzijn, zo bleek ook uit de bijdragen van de werkers inde wijken. Voorbeelden daarvan zijn het grote ver-loop in de nieuwbouwwoningen in hetMariënburgproject, hetgeen niet bevorderlijk is voorde sociale samenhang in de wijk. Een ander voor-beeld is de klankkastwerking van de Marikenstraatdie veel geluidsoverlast geeft. Een ander thema in het minisymposium was, dathet verschil tussen het Mariënburggebied en de restvan het Centrum door veel bewoners te groot wordtgevonden. In de randstraten en in het westelijk deelvan de binnenstad wordt veel minder geïnvesteerd.Het gevaar bestaat, dat deze delen van de binnen-stad worden ‘leeggezogen’ en dat er te weinig samen-hang is. De herontwikkeling van Plein’44 kan dit tegengaan. Tijdens het symposium uitten veel deelnemers overi-gens ook hun bezwaren tegen een ander plein, hetStationsplein (onaantrekkelijk, sociaal onveilig).

Positieve bewonersscores voor openbare ruim-te; zwerfvuil en parkeren blijven problemenVolgens de Stadspeiling 2003 is het met de kwaliteitvan de openbare ruimte in de wijk Centrum niet zoslecht gesteld, althans naar het oordeel van de bewo-ners. Voor de Benedenstad zijn de oordelen minderpositief. Het aandeel mensen dat tevreden is over hetgroen is in de Benedenstad relatief laag (53%, tegen

Bedrijvigheid

stad stadsd. wijken


aantal bedrijfsvestigingen 7475 1365 180 1185

ontw. 99-03 +460 -40 0 -40

% bedrijfsvest op won. 11,3 34,5 12,8 46,6

ontw. 99-03 +0,4 -1,9 0 -3,4

aantal arbeidsplaatsen 92390 13850 1525 12330

ontw. 99-03 +3755 -135 +85 -210

% arbeidspl op bevolk. 59,1 154,1 53,7 200,6

ontw. 99-03 +0,8 -6,9 +3,6 -15,1

Kwaliteit openbare ruimte

stad stadsd. wijken


% tevredenen groen 74 68 53 74

ontw. 98-03 -1,2 +6 x +11

% tevredenen wegen/fietsp. 58 67 62 69

ontw. 98-03 -7 -5 x -5

% klachten in verh. tot won. 26 92 50 116

ontw. 01-02 +5 -20 -3 -31

schaal verloedering 4,4 4,8 5,6 4,4

ontw. 98-03 +0,2 -0,1 x -0,5

Voorzieningen

stad stadsd. wijken


% tevredenen winkels 87 82 67 89

ontw. 98-03 -3 -7 x -1

% tevredenen openb. verv. 82 88 86 89

ontw. 98-03 -1 -3 x -3

schaal voorz. jongeren 3,1 4,6 4,1 4,9

ontw. 98-03 +0,3 +0,7 x +0,6

% tevred. speelmog. kind. 55 43 61 33

ontw. 98-03 +1 +3 x +3

Woningmarkt

stad stadsd. wijken


ontw. aantal woningen 98-03 +2421 +102 +5 +97

% laagbouwwoningen 2003 60 14 25 8

% huurwoningen 2003 60 71 90 59

schaal waard. eigen woning 7,2 6,9 6,7 7,0

ontw. 98-03 -0,3 -0,2 x -0,1

74% voor Nijmegen als geheel). In Centrum is ditpercentage stijgend en gelijk aan het Nijmeegsgemiddelde. De tevredenheid over wegen en fietspa-den is in vergelijking met 5 jaar geleden in beide wij-ken iets minder, maar hoger dan voor de stad alsgeheel. Het aantal klachten bij de Bel- en Herstellijn is voorde stadscentrumwijken begrijpelijkerwijs heel hoogin vergelijking met de andere Nijmeegse wijken. InCentrum evenwel heeft in de periode 2001-2002 eenzeer forse daling plaats gevonden. Dit gegeven pastbij de score op de indicator verloedering, zoalsgemeten in de Stadspeiling. Deze indicator staatvoor aspecten als bekladding, vernieling, rotzooi enhondenpoep. De bewoners van Centrum vinden de


16

verloedering van hun omgeving minder groot danvijf jaar geleden. In de Benedenstad daarentegenwijst de relatief hoge score op veel ongenoegen. In beide wijken is en blijft zwerfvuil een probleem.Knelpunten bij het opruimen hiervan zijn de privéterreinen, waar de gemeente zich niet op mag bege-ven, en de verpauperde indruk die sommige stratenblijven geven na een schoonmaak. Dit laatste heeftveel te maken met graffiti en beschadigingen in debestrating en verlichting.Ook parkeren blijft een groot probleem in dit stads-deel. Er is een groot tekort aan parkeerplaatsen enbehoefte aan meer toezicht. De score op de schaal verkeersproblemen is in hetStadscentrum logischerwijs een stuk hoger dan voorNijmegen als geheel, maar kent wel een aanzienlijkedaling in vergelijking met 5 jaar geleden (0,6%).

Omvang bedrijvigheid in Stadscentrum stabiel,evenals de nadelen Het aantal bedrijven in de Nijmeegse binnenstad isde laatste 5 jaar nagenoeg hetzelfde gebleven, hetaantal arbeidsplaatsen is licht teruggelopen. Veelbedrijven, waaronder de horeca, ondersteunen derecreatiefunctie van de binnenstad. Daartegenoverstaat het verloren gaan van woonruimte, waartegenvanuit de wijk Centrum vaak bezwaren komen. Zozijn in de loop der jaren aan de singels veel woon-panden omgezet in kantoren. De meeste mensen vinden het plezierig wonen ineen veelzijdige binnenstad, maar hebben uiteraard temaken met de nadelen. Het percentage mensen dat geluids- en stankoverlastondervindt is in het Stadscentrum als geheel aan-zienlijk hoger dan het Nijmeegs gemiddelde. In het minisymposium sprak men verder over hetvervagen van de grens tussen de openbare straatkanten de private achterkant van de woningen, m.n. inde Benedenstad. Zo zijn er straten waar men ’s och-tends de dag begint met het opruimen van het glasuit de tuin, gedeponeerd door de bezoekers van deavond ervoor. Ook het toenemend aantal festivals en

activiteiten, waarbij men ook de binnenterreinengebruikt, worden niet altijd als prettig ervaren. Ook t.a.v. de voorzieningen in de woonomgeving isde tevredenheid niet onverdeeld gunstig. De tevre-denheid met de speelmogelijkheden voor kinderen,met name in het Centrum, is aanzienlijk lager danhet Nijmeegs gemiddelde, maar de score op deschaal voorzieningen voor jongeren juist hoger. Eenander opvallend verschijnsel is het lage percentagetevredenheid m.b.t. de winkels voor de dagelijkseverzorging in de Benedenstad (68% ten opzichte van87% voor Nijmegen).

1.4 HOE GAAN DE INWONERS VANSTADSCENTRUM MET ELKAAR OM?

Sociale samenhang neemt af; verschillen daar-bij tussen Centrum en BenedenstadIn de gesprekken met de werkers kwam naar vorendat er door het grote verloop in het Stadscentrumsteeds minder sociale samenhang aanwezig is. Menlijkt ook steeds individualistischer te worden. Datblijkt mogelijk ook uit de lichte afname tussen 1998en 2003 van het aandeel mensen dat zegt voldoendesociale contacten te hebben (2%). Dezelfde afnamegeldt voor het percentage bewoners dat zegt goedvoor zichzelf te kunnen zorgen. Groter nog is dedaling van het aandeel mensen, dat zich verantwoor-delijk voelt voor de buurt. Er zijn hierbij wel flinkeverschillen tussen Centrum en de Benedenstad. InCentrum is de deelname aan buurtactiviteiten rela-tief laag en de score op de schaal sociale kwaliteitbeduidend minder dan voor de Benedenstad. Je zietverder ook aan de cijfers, dat de Benedenstads-bewoners meer gehecht zijn aan hun buurt.Niettemin stelt men, dat ook hier de van oudsheraanwezige buurtbetrokkenheid iets minder wordt.Positieve punten voor het Stadscentrum als geheelzijn de bewonersparticipatie in het kader van de‘Onze-buurt-aanzet’ projecten. Voorts ligt het aantalvrijwilligers weliswaar nog onder het Nijmeegsgemiddelde, maar is er in tegenstelling tot de restvan de stad wel sprake van een toename (+2%). Ookop de cultuuraspecten scoort het stadsdeel gelijk ofhoger dan Nijmegen als geheel, waarbij met name decursisten in de kunsteducatie opvallen. Dit laatsteheeft echter naar alle waarschijnlijkheid te makenmet de samenstelling van de bevolking (jong, hoogopgeleid) en de nabijheid van cultuurcentra, zoalsbijvoorbeeld de Lindenberg. Tenslotte sporten debewoners uit Centrum naar verhouding vaker.

Gevoel van onveiligheid neemt af, maar is nogsteeds hoger dan 5 jaar geleden In het hoofdstuk Veiligheid van de Stadsmonitormelden we de afname van het gevoel van onveilig-heid gedurende de afgelopen twee jaar bij de inwo-ners van Nijmegen. Deze daling geldt alle stadsde-len, dus ook het Stadscentrum. Ook de geweldssta-tistieken voor het Stadscentrum geven voor de laat-

Milieu

stad stadsd. wijken


aant. vergunn.plicht. bedr. 02 2842 622 77 545

% op won. voorraad 4,3 15,8 5,5 21,6

% geluidsoverlast 2000 40 59 x x

% stankoverlast 2000 27 31 x x

Verkeer

stad stadsd. wijken


% meld. parkeeroverlast 02 1,0 3,6 2,1 4,4

ontw. 98-02 +0,1 -0,7 -1,1 -0,6

% meld. verkeersongev. 02 1,9 7,3 2,5 9,7

ontw. 98-02 -0,5 -2,1 +0,4 -3,4

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,6 3,0 3,9

ontw. 98-03 -0,1 -0,6 x -0,9

STADSCENTRUM

17

ste paar jaar relatief gunstige signalen af. O.a.schrijft men dit toe aan de investeringen in het uit-gaanscentrum zoals het mobiele steunpunt van depolitie.In deze wijkmonitor vergelijken we voor een aantalindicatoren de situatie over een langere periode, nl.met de resultaten van het vorige wijkonderzoek uit1998. Dan zie je, dat de vergelijking minder gunstiguitvalt en het Stadscentrum tussen 1998 en 2003 temaken heeft met een toename van het onveiligheids-gevoel. Met andere woorden, de toename van hetonveiligheidsgevoel tussen 1998 en 2001 is de afge-lopen twee jaar niet volledig teruggedraaid. Uit de cijfers is af te leiden, dat de bewoners van deBenedenstad zich onveiliger voelen dan in Centrum.In de Benedenstad is verder ook de woninginbraakiets toegenomen.

Sport

stad stadsd. wijken


% wekelijkse sporters 49 54 46 57

ontw. 01-03 0 -2 x x

% lid sportclub 2003 26 27 20 29

% sportbezoekers 2003 34 27 26 28

Veiligheid

stad stadsd. wijken


% aangiften agressie 1,1 5,3 1,9 7,0

ontw. 98-02 +0,1 +0,2 -0,3 +0,4

schaal dreiging 1,2 3,8 3,7 3,9

ontw. 98-03 +0,2 0 x -0,5

% aangiften woninginbraak 2,0 2,4 1,8 2,8

ontw. 98-02 -0,8 -0,5 +0,6 -1,2

schaal vermog. delicten 4,7 6,5 6,2 6,6

ontw. 98-03 +0,3 -0,1 x -0,1

schaal overlast 2,4 3,3 3,3 3,2

ontw. 98-03 +0,2 -0,3 x -0,4

% onveilig gevoel algem. 36 49 48 50

ontw. 98-03 +2 +3 x 0

% onveilig gevoel buurt 27 48 45 50

ontw. 98-03 -1 +4 x +1

Sociale kontakten

stad stadsd. wijken


% voldoende kontakten 86 86 84 87

ontw. 01-03 +1 -2 x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 98 97 98

ontw. 01-03 -1 -2 x x

% in vrijwilligerswerk 24 22 20 23

ontw. 01-03 -3 +2 x x

Ervaren sociale omgeving

stad stadsd. wijken


% verantw. voor buurt 83 73 83 69

ontw. 98-03 -3 -10 x -11

% deeln. buurtact. 26 19 30 14

ontw. 01-03 -2 +2 x x

% gehecht buurt 66 64 73 60

ontw. 98-03 0 +1 x 0

schaal houding jongeren 6,4 5,9 6,0 5,9

ontw. 98-03 -0,1 +0,2 x +0,9

schaal sociale kwaliteit 6,1 5,4 6,0 5,2

ontw. 98-03 0 -0,1 x +0,1

Cultuur

stad stadsd. wijken


% abonnem. bibliotheek 25 25 31 23

ontw. 97-03 +1 +2 +2 +2

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 13,9 15,7 9,7

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 3,2 3,5 3,1

% kunstz. activ. vrije tijd 62 62 x x

% cult. voorst. bezocht 61 67 x x

% musea bezocht 40 40 x x

Multiculturaliteit

stad stadsd. wijken


% cont. met allocht. 2003 79 78 73 80

% posit. ervaringen 2003 42 47 43 50

% negatieve ervaringen 2003 39 30 21 36

% verhouding goed 2003 52 51 59 45

In Centrum is het onveiligheidsgevoel over de afge-lopen vijf jaar niet toegenomen en op het niveau van1998 gebleven. Positief is ook de afname in het aan-tal woninginbraken, hoewel dit nog altijd boven hetstedelijk gemiddelde ligt. In vergelijking met 1998 is er een lichte toename vangeweldsdelicten te zien, maar recent is de tendensweer dalend. Het aantal aangiften agressie blijftondanks de recente afname sterk bovengemiddeld,hetgeen begrijpelijk is in relatie tot de uitgaansfunc-tie. Deze is het sterkst geconcentreerd in deMolenstraat, en daarnaast op andere locaties zoalsde Waalkade, het Koningsplein en de Grote Markt.Deze laatste locaties zijn ‘rustiger’ dan deMolenstraat. De overlast in beide wijken van het Stadscentrum(door geluid, jongeren, omwonenden) is iets teruggelopen, maar blijft flink bovengemiddeld in verge-lijking met de rest van de stad. Maar net als in ande-re steden is dat voor een stadscentrum niet bijzon-der.Specifiek genoemd zijn de hofjes die zich op diverseplaatsen in de binnenstad bevinden en hier en daarproblemen aantrekken.

Jongeren, daklozen en drugsgebruikers aan-dachtsgroepen in het StadscentrumEen nadeel van de attractiviteit van het stadsdeel isde aantrekking van bepaalde groepen mensen dieoverlast kunnen veroorzaken. Zo ervaren bewonersen bezoekers bijvoorbeeld geregeld hinder van jonge-ren die dagelijks naar het Centrum trekken. Op deschaal houding t.o.v. jongeren scoren beide wijken


18

dan ook relatief ongunstig. In vergelijking met 1998is voor Centrum de score echter duidelijk verbeterd.Ook zwervers en drugsgebruikers zien hetStadscentrum vaak als een geschikte plek om korte-re of langere tijd te verblijven. Over de eerste groepzijn geen harde cijfers bekend, maar werkers hebbenaangegeven het gevoel te hebben dat er vaker jonge-ren onder deze groep horen. Wat betreft het drugs-gebruik is de overlast onder andere door politieop-treden minder zichtbaar geworden dan die wel eensgeweest is. Toch is het drugsgebruik nog wel degelijkaanwezig in het Stadsdeel en wordt er op verschil-lende plaatsen gedeald. Behalve voorin de binnen-stad (straten in de omgeving van de Molenstraat)gebeurt dit ook in de buurt van de NieuweMarktstraat, in samenhang met de daar aanwezigetippelzone. De overlast die de tippelzone met zichmeebrengt blijft momenteel binnen de perken.

1.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METSTADSCENTRUM?

Bewoners Centrum waarderen vernieuwing, de Benedenstadters zijn minder tevredenHet is duidelijk dat het stadscentrum een gebied isdat aan veel veranderingen onderhevig is geweest envoorlopig nog wel zal blijven. Deze veranderingenzijn zowel in de fysieke als in de sociale structuurvan het gebied goed te merken en verlopen nietaltijd zonder problemen, klachten en overlast. Tochkan geconstateerd worden dat de bewoners de ver-nieuwingen waarderen en graag in het gebiedwonen. Wanneer we naar de cijfers kijken zien we dat debewoners van Centrum, de wijk die de laatste jarenhet meest in verandering is geweest, tevreden zijnover de ontwikkelingen. Het percentage bewonersdat van mening is dat de buurt vooruit is gegaan is23% en kent in vergelijking met 1998 een stijging integenstelling tot Nijmegen als geheel. Het percenta-ge dat vindt dat de buurt achteruit is gegaanbedraagt slechts 11% ten opzichte van 20% voorNijmegen als geheel. In vergelijking met 5 jaar gele-den is dit percentage zelfs gedaald met 8%. Deze tevredenheid geldt echter niet voor deBenedenstad die op beide punten ongunstiger danof gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde scoort.

Totaalwaardering buurt voor beide wijken opNijmeegse gemiddeldeDe schaal evaluatie buurt en het rapportcijfer voorde buurt scoren voor beide wijken weer redelijkgemiddeld. Alles bij elkaar kan het stadscentrumworden beschouwd als een gebied met een accepta-bel, zij het kwetsbaar woonklimaat naast de werk-,winkel-, uitgaans- en andere binnenstadsfuncties.Ondanks bepaalde blijvende problemen zoals zwerf-vuil en parkeren en de overlast van de horecafunctie,zijn er ook veel dingen die goed gaan. Op een aantalsociaal-maatschappelijke indicatoren (gezondheid,

onderwijs) zijn de scores goed en ook krijgt de open-bare ruimte in Centrum een hogere waardering. Watbetreft de sociale omgeving zijn er zowel negatievetendensen (m.n. afname sociale samenhang) alspositieve punten (participerende bevolking).

Algemene oordelen

stad stadsd. wijken


% buurt vooruitgegaan 19 22 19 23

ontw. 98-03 -3 +1 x +1

% buurt achteruitgegaan 20 14 24 11

ontw. 98-03 +2 -3 x -8

schaal evaluatie buurt 7,4 7,5 7,5 7,5

ontw. 98-03 -0,2 +0,1 x +0,3

rapportcijfer buurt 7,2 7,3 7,4 7,2

ontw. 98-03 -0,1 +0,1 x +0,1

19


Oud-Oost is een historisch, visueel aantrekkelijk enlevendig stadsdeel, dat nabij het centrum is gelegen.Onder de bevolking van de wijken in Oud-Oostbevinden zich veel studenten. Er is sprake van eenflinke menging van functies.

BottendaalBottendaal is een grotendeels 19e eeuwse wijk, vlak-bij het centrum gelegen, tussen de twee grote (ver-keers)radialen St. Annastraat en Graafseweg. Denoordelijke helft ligt in de karakteristieke 19e eeuw-se schil, de zuidelijke is opgebouwd uit minder uit-bundige woningen en straten, veelal van recenterdatum. De meest noordelijke straten zijn door de

Graafseweg als het ware van de rest van de wijk afge-sneden.

GalgenveldGalgenveld is een mooie, middeloude wijk. Ruim dehelft van de woningen is uit de periode van voor deoorlog. De straten binnen de 19e eeuwse schil (o.a. VanSpaenstraat, Fransestraat, Van Slichtenhorststraat)zijn heel populair door het monumentale karakter,de fraaie architectuur en de rijkdom aan details. Tenzuiden hiervan ligt de evenzeer aantrekkelijke Indi-sche buurt uit de 20er jaren (Berlagearchitectuur).

AltradeAltrade is een oude wijk met verschillende bouwstij-

len en identiteiten, die tezamen zorgenvoor een aantrekkelijk woonmilieu. Ditwordt ook veroorzaakt door de functiemen-ging (veel bedrijfsvestigingen).

Binnen het sociale woonklimaat kentAltrade geen echte tegenstellingen. De ver-schillen in architectuur en woningtypen lei-den wel tot verschil in bewoning.

HunnerbergHunnerberg is een karakteristieke en gezel-lige wijk, nabij het centrum gelegen, bovenop de stuwwal. De wijk is niet planmatigopgezet, maar heeft een vanzelf gegroeidestructuur en is te splitsen in drie buurten:• Het noordelijk deel bestaat uit straten

uit de 19e eeuwse schil met veel grotepanden.

• Daaraan grenzend bevindt zich een dich-ter bebouwd gedeelte met kleinere, parti-culiere huurwoningen.

• Aan de zuidkant ligt een tamelijk riantewoonbuurt met koopwoningen.

2 Oud-Oost

Oud-Oost

Wijken Oppervlakte (ha) Woningen Inwoners

Bottendaal 38 1649 4352

Galgenveld 85 2300 6339

Altrade 75 2547 6174

Hunnerberg 93 1429 3735

Hengstdal 83 3000 6826

Ooyse Schependom 117 87 188

Ooyse

Schependom

Hunnerberg

HengstdalGalgenveld

Bottendaal Altrade


20

Aan de noord-oostkant van de wijk, bovenop destuwwal bevindt zich een aantal grootschaligebedrijfs- en woongebouwen.

HengstdalHengstdal ligt tegen de stuwwal en de bossen aan,niet zo ver van het centrum. Een opvallende buurtbinnen Hengstdal is het ‘Rooie Dorp’ aan de noord-kant. Deze buurt, van oudsher een volksbuurt, isinmiddels geherstructureerd (sloop en nieuwbouw).Door het grote aandeel goedkope huurwoningenwijken de bevolkingskenmerken in Hengstdal enigs-zins af van de rest van het stadsdeel.

Ooyse SchependomOoyse Schependom is een kleine wijk met minderdan 200 inwoners, gelegen ‘onder aan de stuwwal’,bij de toegang naar de Ooijpolder.

2.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INOUD-OOST?

Flinke verschillen tussen de wijken naar leeftijden etniciteitQua leeftijdopbouw is Oud-Oost in totaliteit eenvrij gemiddeld stadsdeel. Daarbinnen zijn de ver-schillen tussen de wijken soms groot. Zo is bijvoor-beeld het aandeel ouderen (>64 jaar) in Bottendaalmet 4% erg laag, terwijl het in Hunnerberg met 20%erg hoog is in vergelijking met het Nijmeegsegemiddelde (13%). Wat betreft het percentage 1-oudergezinnen (inNijmegen 7%) is er een verschil van 2% in

Hunnerberg tot 9% in Hengstdal. Binnen Hengstdalis het percentage eenoudergezinnen in het aanpak-gebied Spoorbuurt aanzienlijk hoger (14%). Het aandeel niet-westers allochtone inwoners is inOud-Oost laag in vergelijking met Nijmegen (10%tegen 16%). Nog groter is het verschil rond het per-centage jongere allochtonen (15% in Oud-Oost, 26%in Nijmegen). Dat ligt vooral aan de wijkenGalgenveld, Altrade en Hunnerberg. In Bottendaalen Hengstdal is aanwezigheid van etnische groepenop hetzelfde niveau als in Nijmegen. De ontwikkeling van het aandeel niet-westers alloch-tone inwoners in Oud-Oost gedurende de afgelopen5 jaar is opvallend te noemen: de stedelijke toenamevan 4% zie je alleen in Hengstdal. In de andere wij-ken blijft die toename ver achter (circa 1%). InBottendaal is zelfs een forse daling waarneembaarvan het aandeel jeugdige allochtonen.

Sociaal-economisch gunstige kenmerken,Hengstdal wat minderSociaal-economisch is Oud-Oost een stadsdeel metoverwegend gunstige kenmerken. Het inkomensni-veau is gemiddeld tot hoog, zeker gegeven het feitdat het wordt gedrukt door de aanwezigheid vanveel jongere alleenstaanden (waaronder kamerbewo-ners). In Hengstdal is het aandeel lage inkomenshoger dan in de andere wijken van Oud-Oost en ookhoger dan het Nijmeegse gemiddelde. In Hengstdalis ook het aantal mensen dat een bijstandsuitkeringontvangt hoger dan gemiddeld en evenzo het aan-deel mensen in een ID- of WIW-traject. DeSpoorbuurt valt ook nu op met een hoog percentageABW-ers.

Inkomen en werk

stad stadsd. wijken buurten

Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb

% lage inkomens 43 x 42 33 41 30 47 x

ontw. 96-00 -2 x -2 -2 -2 -1 -3 x

% ABW 5,6 3,3 3,6 1,4 3,0 1,1 6,4 12,2

ontw. 00-03 -1,3 -1,2 -2,0 -1,2 -1,1 -1,2 -0,9 x

% ID/WIW 1,8 1,5 1,8 0,7 1,5 0,7 2,6 x

ontw. 00-03 +0,1 -0,2 -0,4 -0,1 -0,5 -0,4 +0,4 x




% 0-14 jr 16 13 9 11 14 12 16 17

ontw. 98-03 +1 0 0 0 0 -1 0 x

% >64 jr 13 11 4 15 7 20 13 11

ontw. 98-03 0 -1 0 -1 -2 +1 -1 x

% alleenstaanden 35 38 41 40 38 31 38 36

ontw. 98-03 +1 +2 +2 +1 0 0 +4 x

% 1-ouder gezinnen 7 6 5 3 6 2 9 14

ontw. 98-03 0 0 0 0 0 -1 0 x

% niet westerse allochtonen 16 10 14 7 8 7 15 25

ontw. 98-03 +4 +1 +1 +1 +1 +1 +4 x

% niet westerse jonge all. 26 15 21 8 11 10 22 x

ontw. 98-03 +4 +1 -8 +2 +1 0 +4 x

OUD-OOST

21

Gezondheids- en onderwijsniveaus bovenge-middeldRond gezondheid, zorg en onderwijs scoort hetstadsdeel Oud-Oost erg gunstig. Bij gezondheid enzorg is het ook nu alleen de wijk Hengstdal diegelijk of slechter scoort dan het Nijmeegs gemiddel-de. Het gezondheidsgevoel in het stadsdeel is relatiefhoog (78% tegen 74% voor Nijmegen), maar inHengstdal wat lager (68%). Evenzo is het percentagemensen dat gebruik maakt van de GGZ er bovenge-middeld (4%).Bij onderwijs scoren alle wijken, dus ook Hengstdal,op alle punten positiever dan het Nijmeegsgemiddelde. Er zijn wel aanzienlijke verschillen tus-sen de mindere scores van Bottendaal en Hengstdalenerzijds en de hoge scores van Galgenveld, Altradeen Hunnerberg anderzijds. Met name rond het per-centage gewichtsleerlingen en de schooladviezen zijndeze verschillen goed merkbaar. Het hoge onderwijsniveau in Oud-Oost is ook af telezen uit het aandeel leerlingen dat binnen hetvoortgezet onderwijs havo of vwo doet. Met 72% isdit aanzienlijk hoger dan het Nijmeegse gemiddelde(48%). Ook de stijging van dit percentage is de afge-lopen jaren veel hoger geweest dan stedelijk (14%tegen 4%).

2.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN OUD-OOST?

Kwaliteit openbare ruimte in het algemeen inorde Zoals in de andere stadsdelen, werd ook in Oud-Oost in de mailronde en het minisymposium dezwerfvuilproblematiek ter sprake gebracht. Ook indit stadsdeel lijkt men gemakkelijker afval op straatte gooien. Men spreekt elkaar er minder op aan enjongeren (‘scholierenstromen’) worden vaak alsschuldigen aangewezen. De nabijheid van het cen-trum lijkt hierbij geen extra factor van betekenis te

zijn. Een voorbeeld waar veel vuil wordt aangtroffenis het Thiemepark in Bottendaal.Uit de cijfers (enquêtes en statistieken) komt ditprobleem wat minder naar voren. De score van Oud-Oost op de schaal verloedering (incl. de ontwikke-ling daarin) is juist behoorlijk gunstiger dan voorNijmegen als geheel en ook de registratie van de Bel-en Herstellijn wijst op een ondergemiddeld aantalklachten. Voor wat betreft een ander omgevingsaspect, hetgroen, komt de tevredenheid redelijk overeen methet Nijmeegse gemiddelde. De tevredenheid over hetonderhoud van wegen en fietspaden is iets hoger.De Spoorbuurt scoort minder gunstig op enkelevariabelen. Zo is men minder tevreden over hetgroen en ervaart men er meer verloedering. In het minisymposium is stilgestaan bij de ontwik-keling van het Limosterrein aan de rand vanHengstdal en direct grenzend aan de Spoorbuurt.Men verwacht een grote impuls voor de ruimtelijkekwaliteit in dit deel van Oud-Oost, onder anderedoor de ruimte die wordt gecreëerd voor groen enspeelvoorzieningen.

Voorzieningen krijgen positief oordeel, uitgezonderd jongerenvoorzieningenOok de tevredenheid over de voorzieningen is inOud-Oost gemiddeld of bovengemiddeld. Dit geldtvoor de bewinkeling, het openbaar vervoer, de jonge-renvoorzieningen en de speelvoorzieningen voorkinderen. Uitgezonderd de speelvoorzieningen voorkinderen scoort ook de Spoorbuurt goed op dezevariabelen. Een minpunt voor heel Oud-Oost is, dat de tevre-denheid over een aantal voorzieningen in vergelij-king met 5 jaar geleden een tikkeltje aan het terug-lopen is. Een specifieke aanvulling betreft de voorzieningenvoor jongeren. De tevredenheid over met deze voor-zieningen ligt op hetzelfde (lage) niveau als stedelijk.

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 1,0 1,3 0,5 0,9 0,5 1,7 x

ontw. 97-02 -0,2 -0,4 -0,5 -0,2 -1,1 -0,3 0 x

% cliënten GGZ 3,0 2,7 2,5 1,9 2,7 2,1 4,0 x

ontw. 99-03 +0,5 +0,5 0 -0,1 +0,6 +0,7 +1,1 x

% voelt zich gezond 02-03 74 78 82 81 79 85 68 x

% contact huisarts 02-03 42 40 35 37 38 38 45 x

% contact specialist 02-03 24 23 18 24 21 22 25 x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 8 29 0 2 2 19 x

gemid. citoscore 00-03 535,0 539,8 537,1 541,3 541,2 541,5 536,9 x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 24 30 17 16 7 43 x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 72 52 84 77 87 54 x

ontw. 97/98-01/02 +4 +14 +19 +9 +12 +12 +9 x


22

de bedrijvigheid in Oud-Oost aanzienlijk. Op elke100 woningen zijn er 13 bedrijven, op elke 100 inwo-ners 38 arbeidsplaatsen. M.b.t. de arbeidsplaatsen isdit aandeel de laatste 5 jaar nauwelijks toegenomenop stadsdeelniveau, maar wel aanzienlijk inHengstdal (+4,5%) en vooral in Hunnerberg (+16,6%).Onder de bedrijven bevinden zich ruim 350 vestigin-gen met een milieuvergunning. Dat is vergelijkbaarmet de meeste andere stadsdelen. In Hengstal is deaanwezigheid van deze bedrijven minder. De 4 jaar geleden bij de bewoners gepeilde stank-overlast in het stadsdeel was laag, de geluidsoverlastidentiek aan die van Nijmegen.

Hoge parkeerdruk in noordelijk deelVooral het noordelijk deel van het stadsdeel onder-vindt parkeerproblemen door de ligging nabij hetcentrum. In de straten die het dichtst bij het stads-centrum liggen kan men alleen betaald parkeren ofvia vergunningen. Daaromheen is het gratis en datweten ook veel binnenstadsbezoekers. Deze situatiegeeft overlast en leidt er ook toe dat de speelruimtevoor de kinderen zeer beperkt is. Toch werkt dit pro-bleem niet echt door in de aantallen meldingen voorparkeeroverlast bij de politie en in de totale ervaringvan verkeersproblemen. Beide zijn de afgelopen peri-ode gedaald.

Dat blijkt uit de schaalscore in de tabel en ook uitde afzonderlijke vraag naar de tevredenheid met jon-gerenvoorzieningen (28% is tevreden; stedelijk is dat29%). Tijdens het minisymposium is hierover gespro-ken. Men beaamde het tekort, maar gaf ook aan datde oudere jeugd vaak zijn ‘eigen’ ruimte creëert enzich niet veel van gecreëerde ruimtes aantrekt. Tentijde van het symposium (juni 2003) was de belang-stelling voor de inloop in het jongerencentrumExposure bijv. maar heel beperkt.

Attractieve woningvoorraadOud-Oost neemt op de woningmarkt een bijzondereplaats in. De meeste woningen zijn vooroorlogs. Eenbelangrijk deel ligt in de karakteristieke 19e eeuwseschil rondom het centrum. De woningen in hetstadsdeel zijn dan ook zeer geliefd en de bewonerszelf geven hun eigen woning een relatief hogewaardering.Het aandeel etagewoningen is hoog. Vaak betreft hetappartementen en boven- en benedenwoningen. Hetsterkst geldt dit nog voor Bottendaal en Altrade.Tegelijkertijd is het aandeel koopwoningen in Oud-Oost hoog (52% tegen 40% voor heel Nijmegen).

Veel bedrijvigheid, gemiddelde milieubelasting In vergelijking met de meeste andere stadsdelen is




% tevredenen groen 74 75 x x x x x 60

ontw. 98-03 -1 +3 x x x x x x

% tevredenen wegen/fietsp. 58 62 x x x x x 59

ontw. 98-03 -7 -4 x x x x x x

% klachten in verh. tot won. 26 20 25 23 22 20 14 x

ontw. 01-02 +5 +5 +3 +6 +6 +7 +5 x

schaal verloedering 4,4 3,5 x x x x x 5

ontw. 98-03 +0,2 -0,6 x x x x x x

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 91 x x x x x 99

ontw. 98-03 -3 -2 x x x x x x

% tevredenen openb. verv. 82 78 x x x x x 92

ontw. 98-03 -1 -5 x x x x x x

schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 x x x x x 4,1

ontw. 98-03 +0,3 +0,1 x x x x x x

% tevred. speelmog. kind. 55 61 x x x x x 50

ontw. 98-03 +1 -5 x x x x x x

Woningmarkt



ontw. aant. won. 98-03 +2421 +226 -2 +151 -9 +85 +6 x

% laagbouwwoningen 2003 60 45 25 50 36 47 60 x

% huurwoningen 2003 60 48 53 33 45 25 70 x

schaal waard. eigen woning 7,2 7,4 x x x x x 6,6

ontw. 98-03 -0,3 +0,1 x x x x x x

OUD-OOST

23

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 1420 235 395 315 225 230 x

ontw. 99-03 +475 +65 +25 +15 +10 -5 +20 x

% bedrijfsvest op won. 11,3 12,9 14,3 17,2 12,4 15,7 7,7 x

ontw. 99-03 +0,4 +0,5 +1,5 -0,1 +0,4 -0,5 +0,7 x

aantal arbeidsplaatsen 92390 10445 840 2890 1395 2975 2305 x

ontw. 99-03 +3755 +440 -625 +200 -25 +575 +310 x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 38,4 19,7 46,6 22,8 79,6 34,6 x

ontw. 99-03 +0,8 +1,5 -14,9 +2,1 -0,3 +16,6 +4,5 x

Milieu



aant. verg.plicht. bedr. 02 2842 361 66 79 106 55 47 x

% op won. voorraad 4,3 3,3 4 3,6 4,2 3,9 1,6 x

% geluidsoverlast 2000 40 40 x x x x x x

% stankoverlast 2000 27 18 x x x x x x

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 1,1 1,4 1,0 1,4 1,2 0,5 x

ontw. 98-02 +0,1 -0,1 -0,1 0 +0,2 -0,9 +0,2 x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 4,1 2,8 1,0 2,1 0,4 x

ontw. 98-02 -0,5 -0,8 -1,7 -1,3 -0,2 -0,8 -0,3 x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,7 x x x x x 3,3

ontw. 98-03 -0,1 -0,2 x x x x x x

Ook lijkt de verkeersveiligheid in het stadsdeel erniet negatief door te worden beïnvloed. Tussen 1998en 2002 vond een aanzienlijke daling plaats van hetaantal meldingen van verkeersongevallen. Nietteminscoren vooral Bottendaal, maar ook Altrade enHunnerberg op deze indicator nog altijd hoger dangemiddeld in Nijmegen. Verder is in de (krappe)Spoorbuurt de beleving van verkeersproblemen rela-tief groot. Sommige doorgaande straten, zoals devan ’t Santstraat en de Daalseweg ondervinden eengrote verkeersdruk. Tenslotte brengt ook het ‘halenen brengen’ rondom de diverse basisscholen in Oud-Oost veel drukte met zich mee.

2.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN OUD-OOST MET ELKAAR OM?

Sociale contacten en ervaring sociale omgevingheel positiefOud-Oost wordt ook in sociaal opzicht als een zeergeliefde woonomgeving beschouwd. Zowel qua soci-ale contacten als de ervaring van de sociale omge-ving scoort Oud-Oost hoger dan het Nijmeegsgemiddelde, zo is af te lezen uit de tabel.Bijvoorbeeld geldt dit voor de mate waarin de bewo-ners zeggen voldoende sociale contacten te hebben.Het Nijmeegse percentage is met 86% al hoog, maarOud-Oost scoort nog hoger (bijna 92%, 4% hogerdan in 2001). Sprekender nog is de grote gehecht-heid aan de buurt (86%, dat is 20% hoger dan het

Nijmeegse cijfer). Ook de scores op andere indicato-ren, zoals de verantwoordelijkheid voor de buurt ende deelname aan buurtactiviteiten zijn gunstig.Hetzelfde geldt voor de cultuuren sportbeoefening.

Rafelranden en kwetsbaarheden sociale samenhangUit het minisymposium kwam evenwel ook eentegengesteld signaal, nl. dat er in toenemende matesprake is van ‘import’ in de wijken en dat de socialecohesie mede daardoor langzaam afneemt. In ver-schillende buurten en wijken binnen Oud-Oost wor-den er activiteiten georganiseerd, maar niet iedereenis daar enthousiast voor te maken. Verder gaf menaan, dat men het jammer vindt enkel nog hulp voorbewonersorganisaties te krijgen via budgetten enminder via persoonlijke ondersteuning. Toch bestaater in de wijken wel behoefte om de sociale samen-hang van vroeger te behouden c.q. terug te krijgen.Zo vinden er in verschillende buurten in het stads-deel activiteiten plaats, waarbij vooral jonge gezin-nen actief zijn. Ook vindt men, dat van het wijkcen-trum de Ark niet voldoende gebruik wordt gemaaktvoor wijkactiviteiten.Vergelijkbare processen doen zich voor in Botten-daal, waar een grote en levendige bewonersorganisa-tie aanwezig is. Men is hier enigszins beducht, datde verantwoordelijkheid voor de bewonersorganisa-tie te groot wordt, wanneer de (welzijns)instellingenminder actief worden.


24

meer, respectievelijk 13% en 27%. Tijdens het mini-symposium gaven ook de werkers in de wijk aan, dater niet direct sprake is van grote overlast. Wel zienzij, dat het ‘hangen’ van de jongeren bij veel ouderenangst inboezemt, ook al is er niets aan de hand.

Oud-Oost is een veilig stadsdeelQua veiligheid scoort Oud-Oost redelijk tot goed.Op alle indicatoren is de situatie vergelijkbaar metof gunstiger dan het Nijmeegs gemiddelde. Deonveiligheidsgevoelens zijn minder dan voorNijmegen als geheel, zij het niet voor de Spoorbuurt.Ook de aangiften bij de politie van geweldsdelictenzijn ondergemiddeld, hoewel Bottendaal enHunnerberg over de periode 1998-2002 enige toena-me te zien geven. Het percentage woninginbraken in 2002 is wel dui-delijk hoger dan het gemiddelde. Dit geldt voor allewijken in Oud-Oost, behalve Hengstdal. Het hogere inbraakcijfer hangt samen met de aanwe-zigheid van verslaafden en daklozen. Velen zijnbezoekers van het opvangcentrum in de Mr.Franckenstraat. De overige problemen die deze groep oplevert heb-ben vooral te maken met hun aanwezigheid in deopenbare ruimte en het onveilige gevoel dat datoplevert (bijv. wanneer zij zichzelf drugs toedienen). Het opvangcentrum is sinds maart 2004 onderge-

Zorg voor persoonlijke problemenDe wijken in Oud-Oost zien er van de buitenkantgoed uit. Toch kunnen er, zoals in elke wijk, per-soonlijke problemen spelen achter de voordeur. InBottendaal maken de werkers zich zorgen over deallochtonen. Door de afnemende hulp van instellin-gen in deze wijk neemt deze groep weinig deel aanactiviteiten. Het gaat hierbij met name ook om deoudere allochtonen. In het hele stadsdeel maakt men zich voorts zorgenover de ouderen die niet mobiel zijn en daardoorniet op eigen gelegenheid naar plaatsen of activitei-ten kunnen. Specifieke gegevens over probleemsitua-ties zijn echter niet voorhanden. Rond het OudBurgeren Gasthuis in Galgenveld is sinds enige tijdeen woonzorgzone gerealiseerd, waar ouderen dien-sten van het OBG kunnen afnemen. In het OBG zelfis een café, dat goed functioneert als ontmoetings-plek. In Hunnerberg is rondom het verpleeghuisMargriet een woonzorgzone in ontwikkeling.

Jongerenoverlast ondergemiddeldDe overlast van jongeren is wel aanwezig in Oud-Oost, maar minder dan gemiddeld in Nijmegen. Inde tabel blijkt dit uit de schaal ‘houding jongeren’.De ervaren overlast is hier een aspect van. In Oud-Oost ondervindt 4% van de bewoners vaak overlastvan groepen jongeren, 23% soms. Stedelijk is dit

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 92 x x x x x 88

ontw. 01-03 +1 +4 x x x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 96 x x x x x 95

ontw. 01-03 -1 0 x x x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 26 x x x x x 22

ontw. 01-03 -3 -1 x x x x x x




% verantw. voor buurt 83 90 x x x x x 86

ontw. 98-03 -3 +1 x x x x x x

% deeln. buurtact. 26 34 x x x x x 22

ontw. 01-03 -2 +7 x x x x x x

% gehecht buurt 66 86 x x x x x 85

ontw. 98-03 0 +4 x x x x x x

schaal houding jongeren 6,4 7,1 x x x x x 6,2

ontw. 98-03 -0,1 -0,2 x x x x x

schaal sociale kwaliteit 6,1 6,6 x x x x x 6

ontw. 98-03 0 +0,1 x x x x x x

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 83 x x x x x 78

% posit. ervaringen 2003 42 66 x x x x x 44

% negatieve ervaringen 2003 39 34 x x x x x 44

% verhouding goed 2003 52 58 x x x x x 49

OUD-OOST

25

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 0,6 1,1 0,4 0,4 0,8 0,4 x

ontw. 98-02 +0,1 0 +0,2 -0,2 0 +0,2 -0,1 x

schaal dreiging 1,2 1,2 x x x x x 1,1

ontw. 98-03 +0,2 0 x x x x x x

% aangiften woninginbraak 2,0 3,1 3,0 4,1 3,3 3,5 2,2 x

ontw. 98-02 -0,8 -0,5 -1,7 -0,4 -0,5 +0,7 -0,3 x

schaal vermog. delicten 4,7 4,8 x x x x x 4,1

ontw. 98-03 +0,3 +0,1 x x x x x x

schaal overlast 2,4 2,0 x x x x x 2,4

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x x x x x x

% onveilig gevoel algem. 36 35 x x x x x 40

ontw. 98-03 +2 -1 x x x x x x

% onveilig gevoel buurt 27 23 x x x x x 28

ontw. 98-03 -1 -1 x x x x x x

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 29 28 28 31 30 29 x

ontw. 97-03 +1 +1 +1 0 +1 -1 +2 x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 13,1 8,3 11,7 15,2 21,5 10,2 x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 3,7 3,6 4,4 3,8 4,0 2,8 x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 68 x x x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 75 x x x x x x

% musea bezocht 40 52 x x x x x x

Sport



% wekelijkse sporters 49 61 x x x x x 44

ontw. 01-03 0 -2 x x x x x x

% lid sportclub 2003 26 31 x x x x x 22

% sportbezoekers 2003 34 31 x x x x x 39

bracht in de Van Schevichavenstraat, aan de zuid-rand van het stadscentrum, maar nog wel nabijOud-Oost. Hoe de overlast zich ontwikkelt wordtdoor de gemeente gemonitord.

Spoorbuurt en Rooie Dorp specifieke buurtenbinnen Oud-OostBij twee buurten, de Spoorbuurt en het Rooie Dorp,is er sprake van een specifieke situatie.De Spoorbuurt is in 1998 tot aanpakgebied verklaardvanwege diverse, veelal sociale problematiek. Descherpe kanten lijken hiervan inmiddels te zijn ver-dwenen. De betrokkenheid van de bewoners is goeden vooral de oudere generatie is actief. In deSpoorbuurt is ook het contact met het nabijgelegenasielzoekerscentrum een punt van aandacht. Deaanvankelijk haperende ontmoeting tussen buurtbe-woners en bewoners van het centrum is de laatstejaren verbeterd door het project ‘Jasmijn’. Voor desociale samenhang is verder ook de ontwikkelingvan het aangrenzende LIMOSterrein van belang.O.a. zullen daar dure appartementen verschijnen. Meer oostelijker, aan de andere kant van Hengstdal,

is onlangs het Rooie Dorp via sloop en vervangendenieuwbouw ‘geherstructureerd’. Iedereen isbenieuwd naar de effecten voor de sociale cohesie.Deze lijkt wat minder te zijn geworden, hoewel heelwat oude bewoners zijn teruggekomen.

2.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METOUD-OOST?

Een geliefd stadsdeel met weinig problemen eneen hoge totaalwaarderingOud-Oost is een stadsdeel met weinig echte proble-men. Dat is ook de reden dat na het afgelopen wijk-onderzoek in 1998 de inzet vanuit de (welzijns)instel-lingen in enkele buurten is gestopt. Deze plotselingestop is voor Bottendaal en Hengstdal mogelijk watabrupt geweest. Door sommigen wordt gesteld, dathet eerdere succes nu moeilijk vol te houden is endaardoor een nadeel lijkt te worden. Echte problemen zijn er evenwel nog niet gerezen.Oud-Oost is nog steeds een zeer gewenst woonge-bied, waar de meeste mensen met plezier wonen. Ditblijkt ook uit de goede cijfers op de indicatoren voor


26

de totaalwaardering. Op de meeste van deze variabe-len scoort Oud-Oost gunstig in vergelijking met hetNijmeegs gemiddelde. Het percentage bewoners datvindt dat de buurt het afgelopen jaar achteruit isgegaan is bijna twee maal zo klein als stedelijk (11%tegen 20%). Ook het rapportcijfer voor de buurt ismet 7,8 beduidend hoger dan gemiddeld (7,2).Bij de Spoorbuurt laten de scores een bijzonderpatroon zien, dat overigens vaker voorkomt bij ver-gelijkbare (aanpak)gebieden. De meningen zijn watexplicieter: het aandeel mensen dat de buurt hetafgelopen jaar achteruit vond gaan is erg groot(32%), maar het percentage dat de buurt juist voor-uit zag gaan is nog iets groter (34%).

Toch enkele aandachtpuntenOndanks de gunstige cijfers zijn er toch enkele nega-tieve belevingsaspecten uit het onderzoek naar vorengekomen. Enkele voorbeelden uit dit hoofdstuk zijnde (vooralsnog lichte) afname van de sociale cohesieen de parkeerproblematiek. Daarnaast staan inOud-Oost de overlast van daklozen/verslaafden ende problematiek van jongeren (voorzieningen, over-last) op de agenda.Tenslotte wijzen de sociaal-maatschappelijke ken-merken in de Spoorbuurt nog altijd op achterstand,al zijn de verdere ontwikkelingen in dit aanpakge-bied over het algemeen gunstig te noemen.

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 18 x x x x x 34

ontw. 98-03 -3 -9 x x x x x x

% buurt achteruitgegaan 20 11 x x x x x 32

ontw. 98-03 +2 -4 x x x x x x

schaal evaluatie buurt 7,4 8,3 x x x x x 7,8

ontw. 98-03 -0,2 +0,1 x x x x x x

rapportcijfer buurt 7,2 7,8 x x x x x 7,1

ontw. 98-03 -0,1 +0,1 x x x x x x

27


Bij alle drie de wijken in Oud-West gaat het omoude volkswijken. De woningvoorraad in Oud-Westbestaat voor het grootste deel uit kleine, veelal gere-noveerde laagbouw-huurwoningen van voor de oor-log.

Nije VeldDe naam Nije Veld is niet zo bekend als de namenvan de subbuurten waaruit deze (statistische) wijk isopgebouwd. De grootste en bekendste buurt is het Willemskwar-

tier, een vooroorlogse buurt met kleine, goedkopehuurwoningen in beheer bij een woningcorporatie.Aan de andere kant van de Groenestraat is deLandbouwbuurt gelegen, eveneens een buurt metkleinere corporatiewoningen, maar dan veel beperk-ter in omvang. Tegenover de Landbouwbuurt, aande overzijde van de Muntweg, ligt een nieuw woon-gebiedje, de zogenaamde Muntenbuurt, halverwegede 80er jaren gebouwd op een voormalig bedrijfster-rein. Tenslotte is aan de oostkant van de wijk, in de nabij-heid van de St. Annastraat, een klein gemengd buur-tje te onderscheiden, met o.a. koop- en etagewonin-gen.

BiezenDe wijk Biezen wordt begrensd door de Rivierstraat,de Marialaan, de Waal en de spoorlijn. De wijk heefteen ingewikkelde stedenbouwkundige structuur. Erbestaat een sterke menging van wonen en werken,hoewel er de afgelopen 25 jaar heel wat bedrijven zijnverdwenen.

De naam Biezen is niet zo bekend. Bekender is denaam van de buurt in het noordwestelijk deel van dewijk, namelijk Waterkwartier. Naast hetWaterkwartier zijn er andere, kleinere buurten teonderkennen. Voorbeelden daarvan zijn het complex Gelderland-Tielens vlakbij de Hezelpoort en het bedrijvengebiedlangs de Waal. Dit gebied vormt een harde grenstussen woonbebouwing en de rivier. Binnen de wijkbevindt zich overigens ook een aantal straten meteen afwijkende, rijkere architectuur.

WolfskuilWolfskuil is een oude volkswijk, net als enkele ande-re wijken aan de westkant enigszins weggestopt ach-ter barrières, zoals de Graafseweg en de Spoorlijn.

3 Oud-West

Biezen

Wolfskuil

Nije Veld

Oud-West

Wijken Oppervlakte Woningen Inwoners

Nije Veld 85 2303 5344

Biezen 131 3042 6733

Wolfskuil 79 2676 5974


28

Binnen de wijk zijn verschillende buurten af te bake-nen:• Het noordelijk deel (rondom de Tweede Oude

Heselaan), een divers gebied met koop- en huur-woningen, bedrijvigheid en een combinatie vanoude en nieuwe bebouwing.

• Het gebied rondom de Koninginnelaan, metdaarbinnen het Nachtegaalplein.

• Het gebied ten westen daarvan, ook wel hetechte Wolfskuilgebied genoemd. De Florawegloopt er dwars doorheen. De woningvoorraad indeze buurt bestaat nagenoeg geheel uit goedko-pe laagbouwhuurwoningen. Met de vervangingvan een deel daarvan is een begin gemaakt. Tussen de Floraweg en de Graafseweg is hetFlorapark gerealiseerd.

• De Rozenbuurt, een klein gebiedje, dat sta-tistisch behoort tot Wolfskuil, maar daarvanhelemaal afgesneden is door de Graafseweg.

3.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INOUD-WEST?

Sterke oververtegenwoordiging allochtonebewoners in Nije Veld en WolfskuilNaar leeftijd is de samenstelling van de bevolking inOud-West tamelijk gemiddeld. In Nije Veld enWolfskuil wonen in vergelijking met Biezen enNijmegen als geheel minder ouderen. Bij de huis-houdenssamenstelling is te zien, dat Nije Veld enBiezen iets meer alleenstaanden hebben dangemiddeld en dat in alle drie de wijken het aandeeleenoudergezinnen hoger is, het sterkst nog inWillemskwartier (12% tegen 7% voor Nijmegen).Het grootste verschil met het Nijmeegse gemiddeldebetreft de etniciteit. Bijna een kwart van de bevol-king behoort tot de categorie niet-westers allochto-nen (24%). Het Nijmeegs gemiddelde is 16%. Dit ver-schil wordt veroorzaakt door Wolfskuil en Nije Veld(beide met 28% niet-westerse allochtonen). Het aan-deel van Biezen is gelijk aan het Nijmeegs gemiddel-de. Deze verhoudingen gelden ook voor het aandeelniet-westers allochtonen onder de jongeren tot enmet 18 jaar: in Nijmegen 26%, in Biezen 27%, in NijeVeld en Wolfskuil resp. 48% en 46%. In Wolfskuil bestaat de allochtone bevolking vooraluit Turkse mensen (de helft) en voor een kleiner deeluit Marokkanen (circa 15%). De overigen komen uitdiverse andere landen. Ook in Nije Veld is de Turksegroep het grootst, maar minder (ruim een derde).De Marokkanen vormen hier bijna een kwart van deallochtone bevolking.De geconstateerde oververtegenwoordiging van allochtone inwoners neemt in de tijd iets toe. Tussen1998 en 2003 steeg het Nijmeegs aandeel met 4%, inNije Veld en Wolfskuil was dit respectievelijk 5% en6%. Hetzelfde geldt voor de stijging van het aandeeljonge allochtonen. In Wolfskuil was de stijging tweemaal zo hoog (8%) als stedelijk (4%).

Veel mensen met een kwetsbare sociaalmaatschappelijke positieOud-West is een stadsdeel waarin relatief veel men-sen wonen met een zwakke of kwetsbare sociaal-maatschappelijke positie. De drie wijken van Oud-West lijken sterk op elkaar als het gaat om de per-centages lage inkomens, uitkeringsgerechtigden enID/WIW-banen. Ze scoren op alle drie de kenmer-ken aanzienlijk ongunstiger dan het Nijmeegsegemiddelde. Voor wat betreft het aandeel mensen inde bijstand is ook het buurtgegeven voorWillemskwartier bekend. Daaruit blijkt, dat binnenNije Veld Willemskwartier op dit punt extra negatiefscoort.


stad stadsd. wijken buurt

Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw

% 0-14 jr 16 17 18 16 17 17

ontw. 98-03 +1 0 +1 +1 -2 x

% >64 jr 13 9 9 12 8 8

ontw. 98-03 0 -1 0 -1 -1 x

% alleenstaanden 35 36 39 38 32 38

ontw. 98-03 +1 +2 +2 +1 +3 x

% 1-ouder gezinnen 7 10 11 9 9 12

ontw. 98-03 0 0 +1 +1 -2 x

% niet westerse allochtonen 16 24 28 16 28 32

ontw. 98-03 +4 +5 +5 +4 +6 x

% niet westerse jonge all. 26 40 48 27 46 x

ontw. 98-03 +4 +6 +6 +4 +8 x

Inkomen en werk



% lage inkomens 43 x 56 48 52 x

ontw. 96-00 -2 x -2 -7 -5 x

% ABW 5,6 9,7 11,2 8,9 9,3 15,6

ontw. 00-03 -1,3 -1,8 -2,2 -1,1 -2,4 x

% ID/WIW 1,8 3,0 3,3 2,9 3,0 x

ontw. 00-03 +0,1 +0,2 +0,5 +0,2 -0,1 x

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 2,7 3,1 2,2 2,8 x

ontw. 97-02 -0,2 -0,1 +0,3 -0,2 -0,3 x

% cliënten GGZ 3,0 3,3 4,0 3,1 3,0 x

ontw. 99-03 +0,5 +0,1 +1,2 -0,2 -0,5 x

% voelt zich gezond 02-03 74 71 68 75 68 x

% contact huisarts 02-03 42 44 40 47 45 x

% contact specialist 02-03 24 26 25 24 28 x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 75 72 65 85 x

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 529,1 528,9 530,3 528,3 x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 67 68 60 72 x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 24 21 27 24 x

ontw. 97/98-01/02 +4 +7 +8 +3 +9 x

OUD-WEST

29

In de tijd gezien wordt de achterstand op deze ken-merken in de drie wijken niet groter. Eerder lijkt ersprake van een beperkte inhaal. Zo is in Nije Veld enWolfskuil de afname van het aandeel ABW-gerech-tigden tussen 2000 en 2003 groter geweest dan ste-delijk.

Veel multiprobleemgezinnenDe sociaalmaatschappelijk kwetsbare positie vanveel mensen in Oud-West leidt ook tot huishoudens-problematiek. ‘Achter de voordeur’ zijn er relatiefveel problemen in het stadsdeel, waarbij met namede meer zichtbare schuldproblematiek opvalt. Erwordt in het stadsdeel ook gesproken van multipro-bleemgezinnen. Hierbinnen stapelen de problemenzich op en is het lastig goede oplossingen te vinden.De kinderen in de betreffende gezinnen hebbenhieronder veel te lijden. Verder vertonen veel kinde-ren op steeds jongere leeftijd (groep 6, 7, 8 basis-school) problemen en risicogedrag. Door de werkers werd ook ingegaan op de ouderen.Bij een flinke groep leven psychische problemen(eenzaamheid, angstgevoelens). Het gaat bij al deze constateringen om ervaringsge-gevens van mensen die in de wijken werken. Ze ko-men deels overeen met de statistieken van maat-schappelijk werk en GGZ. Met name in Nije Veld enin mindere mate ook in Wolfskuil is het aandeel cliënten uit de wijk bovengemiddeld. Verder laten degezondheidsenquêtes zien, dat men zich in dezetwee wijken minder gezond voelt dan gemiddeld.Meer exacte gegevens over omvang en aard van depersoonlijke problematiek zijn er niet.

Open Wijkscholen en onderwijsachterstandDe vier basisscholen in Oud-West zijn alle OpenWijkscholen. Het activiteitenaanbod van deze scho-len wordt thans verder uitgebreid. De eigen ervarin-gen van de scholen wijzen op groeiende deelname enbetrokkenheid van ouders en kinderen bij deze scho-len. De meerderheid van de leerlingen is van allochtoneherkomst. Een groot deel van de leerlingen heeft eenverhoogd leerlinggewicht (75% van alle groep 8 leer-lingen, woonachtig in Oud-West). Uit de citoscoresen schooladviezen van de leerlingen uit Oud-Westblijkt de achterstand in onderwijsniveau. Deze cijferszeggen niets over de kwaliteit van de scholen.Niettemin hebben de afgelopen jaren steeds meerouders (autochtone, maar ook allochtone) gekozenvoor een school buiten de wijk. Het motief daarbij isoverigens niet alleen het onderwijsniveau of hetoverwicht aan allochtone leerlingen. Ook het gedragvan bepaalde, vaak autochtone, kinderen waarmeehun eigen kinderen worden geconfronteerd is eenreden. De leerlingenaantallen van enkele scholen ne-men door het vertrek naar scholen buiten de wijk af. Ook in het voortgezet onderwijs zie je de verschillenin onderwijsniveau terug. Terwijl stedelijk de helftvan de Nijmeegse vo-leerlingen in het derde leerjaar

op havo of vwo zit, is dit voor Oud-West 24%.Driekwart volgt dus vmbo of lager. Wel is hier tezien, dat Nije Veld en Wolfskuil iets van de achter-stand aan het afknabbelen zijn.Thans vindt in het westelijk deel van Wolfskuil her-structurering plaats: sloop en vervangende nieuw-bouw van woningen. De scholen verwachten, dat dekinderen die in de nieuwbouw komen te wonen naarandere scholen gaan. De basisscholen in Oud-Westkomen daardoor nog dichter bij de opheffingsnormte liggen. Tegen deze norm worden door de school-leiders grote bezwaren ingebracht. De norm isnamelijk vanuit het ministerie ingesteld, maar zouvolgens hen per wijk verschillend moeten zijn.

3.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN OUD-WEST?

Zwerfvuil is groot probleemZwerfvuil is een groot en toenemend probleem inOud-West dat twee kanten kent. Enerzijds zijn er degedragsproblemen, waardoor er grote hoeveelhedenvuil op straat of zelfs in tuinen te vinden zijn.Anderzijds is men ontevreden over het toezicht ende schoonmaak door de gemeente. Dit alles kan totgevolg hebben dat mensen passief worden en den-ken ‘als de buurman het doet, doe ik het ook’. Menspreekt elkaar hier ook steeds minder over aan. Ook andere factoren zouden een rol kunnen spelenbij het dumpgedrag, zoals de kosten van de vuilnis-zakken en op sommige plaatsen het hoge onkruid.Vooral het dumpen van afval op de achterpadenlevert bij bewoners, gemeente en woningcorporatiesveel problemen en irritatie op. Als specifieke dump-plek werd door de werkers op het minisymposiumde Kanaalstraat genoemd. Deze ontevredenheid over het zwerfvuil komt ooknaar voren in de cijfers over de openbare ruimte. Zois de tevredenheid over het groen in Oud-West met55% tamelijk laag bij een Nijmeegs gemiddelde van74%. Met name Willemskwartier valt op met een lagetevredenheid van 41%. Ook de schaal verloedering (rommel, vernieling,bekladding, hondenpoep) is in deze buurt hetongunstigst met 5,9. Oud-West als geheel scoort hierook ongunstig (5,3 tegen 4,4 voor Nijmegen).Deze ‘ontevredenheden’ werken niet door in hetaantal klachten bij de Bel- en Herstellijn. Per 100woningen liggen die in de lijn van het Nijmeegsgemiddelde. Eveneens is de tevredenheid met hetonderhoud van de wegen en fietspaden - met uit-zondering van Willemskwartier - wat hoger dan hetNijmeegs gemiddelde. Oud-West scoort daarbij alsgeheel 61%. Het Nijmeegs cijfer is 58%.

Tevredenheid voorzieningen gemiddeldDe tevredenheid met de speelmogelijkheden voorkinderen is in alle drie de wijken van Oud-West lagerdan gemiddeld. In Biezen is de ontevredenheid sinds1998 bovendien afgenomen. M.b.t. bewinkeling en


30

openbaar vervoer is er geen sprake van een lagerewaardering in het stadsdeel, al blijft Biezen iets achter. De relatief gunstige score op de schaal ‘jon-gerenvoorzieningen’ wijst op een behoorlijke tevre-denheid. In de mailronde en het minisymposiumwerd dit beaamd. Een minpunt dat werd genoemd ishet tekort aan binnensportvoorzieningen in deWolfskuil en Willemskwartier. In hetWillemskwartier is verder ook een tweede JOP (jon-gerenontmoetingsplek) gewenst.

Veel goedkope laagbouwhuurwoningenEen groot deel van de woningvoorraad in Oud-Westbestaat uit laagbouwhuurwoningen. In het herstruc-tureringsgebied in het westelijk deel van Wolfskuilzijn recent 197 goedkope woningen gesloopt en menis heel benieuwd naar de nieuwbouw met daarinover het algemeen wat duurdere woningen.Ongeveer 1 op de 5 mensen zal terugkeren naar ditgebied. Sommige mensen kunnen niet terug in ver-band met de hogere huurprijzen, anderen willen nietterug. Zij hebben door hun urgentie een huis kun-nen krijgen, waar ze zich nu meer op hun gemakvoelen.

Bedrijvigheid en MilieuMet ongeveer 4500 arbeidsplaatsen in het stadsdeel




% tevredenen groen 74 55 x 57 54 41

ontw. 98-03 -1 -2 x -6 -4 -3

% tevredenen wegen/fietsp. 58 61 x 61 60 55

ontw. 98-03 -7 -6 x -8 -9 -11

% klachten in verh. tot won. 26 24 22 23 27 x

ontw. 01-02 +5 +8 +4 +9 +10 x

schaal verloedering 4,4 5,3 x 5,0 5,3 5,9

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x +0,2 0 +0,3

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 84 x 80 90 86

ontw. 98-03 -3 -3 x -11 +5 -2

% tevredenen openb. verv. 82 83 x 76 85 91

ontw. 98-03 -1 -1 x -1 0 +2

schaal voorz. jongeren 3,1 3,3 x 3,5 3,2 3,2

ontw. 98-03 +0,3 +0,1 x 0 +0,3 -0,1

% tevred. speelmog. kind. 55 47 x 48 46 46

ontw. 98-03 +1 +4 x +13 -5 +3

Woningmarkt



ontw. aant. won. 98-03 +2421 +241 +21 +136 +84 x

% laagbouwwoningen 2003 60 69 67 62 77 x

% huurwoningen 2003 60 77 82 77 73 x

schaal waard. eigen woning 7,2 6,7 x 6,9 6,7 6,4

ontw. 98-03 -0,3 -0,3 x -0,1 -0,3 -0,4

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 620 175 270 175 x

ontw. 99-03 +475 +15 +20 +10 -15 x

% bedrijfsvest op won. 11,3 7,7 7,6 8,9 6,5 x

ontw. 99-03 +0,4 0 +0,8 -0,1 -0,6 x

aantal arbeidsplaatsen 92390 4430 1210 2155 1065 x

ontw. 99-03 +3755 -190 +30 -220 0 x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 24,5 23 32,6 17,1 x

ontw. 99-03 +0,8 -1,2 +0,3 -4,6 +0,5 x

Milieu



aant. verg.plicht. bedr. 02 2842 238 68 110 60 x

% op won. voorraad 4,3 3 3 3,6 2,3 x

% geluidsoverlast 2000 40 43 x x x x

% stankoverlast 2000 27 39 x x x x

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,9 1,0 1,1 0,8 x

ontw. 98-02 +0,1 +0,4 +0,1 +0,5 +0,4 x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,6 1,9 1,2 1,8 x

ontw. 98-02 -0,5 -0,5 -0,7 -1,1 +0,4 x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,3 x 2,9 3,8 3,5

ontw. 98-03 -0,1 -0,2 x -0,6 +0,3 -0,4

is de werkgelegenheid in Oud-West zeker van beteke-nis, minder dan in Oud-Oost, maar naar verhoudingmeer dan de nieuwere stadsdelen. Binnen Oud-Westzijn in Biezen de meeste bedrijven en arbeidsplaat-sen te vinden, zij het dat er tussen 1998 en 2002 spra-ke is geweest van een lichte afname. In Nije Veld enWolfskuil daarentegen was er een lichte toename.De meeste bedrijvigheid in dit gebied is eigenlijk tevinden in het Haven- en Industrieterrein. In destadsdeelindeling hoort deze wijk bij Oud-West,maar omdat er niet in wordt gewoond is de wijk nietmeegenomen in de tabellen. Het aandeel milieuver-gunningsplichtige bedrijven binnen Oud-West blijftonder het Nijmeegs gemiddelde. Maar de geluids-overlast en vooral stankoverlast, zoals beënquêteerdin 2000, zijn met 43% en 39% voor het stadsdeel welwat hoog ten opzichte van de Nijmeegse cijfers (40%en 27%). Ook in het minisymposium werd de liggingnabij het industriegebied als oorzaak opgevoerdvoor de stank-, geluids- en verkeersoverlast. Daarbijwerd het gebied rondom Weurtseweg en Waal beti-teld als een vaak vergeten gebied met relatief veelmilieuoverlast.

Ervaring verkeersproblemen grootDe ligging van Oud-West niet ver van het centrumen de grote verkeerslus die door beide wijken gaat(Oude Heselaan, Molenweg) vormden voor veel deel-nemers aan het symposium aanleiding om de ver-keersdrukte in de wijken ter sprake te brengen. Op

OUD-WEST

31

geren, hoewel in Willemskwartier de omgang metelkaar wel iets verder is. Verder hebben ook allochto-ne groepen onderling vaak niet veel contact. Bij dejongste kinderen op de basisscholen lijkt integratieminder een probleem. Zij gaan gewoon met elkaarom en kennen geen taalproblemen, zoals dat voorveel volwassen allochtonen met lage opleiding vaakwel het geval is. Overigens kunnen ook de taal, cultuur en achter-

de doorgaande wegen wordt geregeld hard gereden.Ook wordt een aantal wegen als sluiproutesgebruikt die hier niet voor zijn bedoeld. Deze erva-ringen stemmen overeen met de mening van debewoners, zoals gemeten via de schaal ‘ervaring ver-keersproblemen’. Met name Wolfskuil valt hierbij opmet een score van 3,8 en een toename van +0,3 sinds1998, terwijl er in de andere twee wijken alsook inNijmegen sprake was van een afname. In het symposium werd verder aangegeven dat erveel blik op straat aanwezig is, waardoor de moge-lijkheden om op straat te spelen steeds geringer wor-den en kinderen nogal eens worden weggestuurd. Detoename in de meldingen parkeeroverlast, met namein Biezen en Wolfskuil, bevestigen dit gevoel. Quaverkeersonveiligheid is het beeld vrij gemiddeld, al ishet aantal ongevallen in Biezen wat lager.In Willemskwartier geeft de Willemsweg als door-gangsroute naar de Graafseweg aanleiding tot ver-keersdrukte en daarnaast ook tot parkeeroverlast enhinder bij het in- en uitladen voor de winkels.

3.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN OUD-WEST MET ELKAAR OM?

Voldoende contacten, maar minder waarde-ring voor sociale omgevingDe minder gunstige sociaalmaatschappelijkeomstandigheden van (individuele) huishoudens inOud-West werken door op het woon- en leefklimaatin de wijk. Met deze omstandigheden gaan mensenop verschillende manieren om. Enerzijds zijn veelbewoners actief en is men bereid om iets voor debuurt te doen. Anderzijds blijven veel mensen pas-sief of veroorzaken ze zelf problemen. Verder is ertussen bewoners vaak ook sprake van het ontbrekenvan vaardigheden om open met elkaar te praten enelkaar aan te spreken wanneer zaken niet goed gaan. In de enquêtebevindingen komt dit als volgt naarvoren. In alle drie de wijken is het percentage bewo-ners dat voldoende contacten heeft, goed voor zich-zelf zorgt en vrijwilligerswerk doet, vergelijkbaar methet Nijmeegse gemiddelde. Maar als het gaat om hetverantwoordelijkheidsgevoel voor en de gehechtheidaan de buurt en om de deelname aan buurtactivitei-ten, dan scoren de drie wijken minder goed.Hetzelfde geldt voor de schaal ‘sociale kwaliteit’. Opde onderliggende vragen (of mensen in de buurtelkaar kennen, goed met elkaar omgaan etc.) gevende antwoorden een ongunstiger beeld dan voorNijmegen gemiddeld. Deze situatie was ook zo in1998 en is sindsdien niet veranderd.

Multiculturaliteit: de wil is er, het contact nietaltijdVolgens de werkers in de wijken is het ontbreken vanvoldoende contact tussen allochtone en autochtonebewoners nadelig voor de sociale cohesie. Grotespanningen zijn er niet, maar er is zeker ook noggeen sprake van integratie. Dat geldt ook voor jon-

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 85 x 85 83 86

ontw. 01-03 +1 -3 x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 95 x 98 94 93

ontw. 01-03 -1 -2 x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 22 x 21 22 23

ontw. 01-03 -3 -1 x x x x




% verantw. voor buurt 83 72 x 73 74 68

ontw. 98-03 -3 -5 x -8 -4 0

% deeln. buurtact. 26 19 x 22 19 20

ontw. 01-03 -2 -1 x x x x

% gehecht buurt 66 57 x 60 57 52

ontw. 98-03 0 -1 x 0 +4 -3

schaal houding jongeren 6,4 5,6 x 6,2 4,7 6,0

ontw. 98-03 -0,1 0 x +0,3 -0,5 +0,6

schaal sociale kwaliteit 6,1 5,7 x 5,9 5,5 5,7

ontw. 98-03 0 0 x 0 -0,1 +0,4

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 80 x 78 84 83

% posit. ervaringen 2003 42 45 x 40 49 49

% negatieve ervaringen 2003 39 42 x 34 47 50

% verhouding goed 2003 52 49 x 49 52 42

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 20 20 19 20 x

ontw. 97-03 +1 +2 +3 +1 +1 x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 3,9 2,7 4,4 4,3 x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,6 1,9 1,6 1,4 x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 57 x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 54 x x x x

% musea bezocht 40 35 x x x x

Sport



% wekelijkse sporters 49 41 x 40 37 43

ontw. 01-03 0 +6 x x x x

% lid sportclub 2003 26 21 x 20 21 21

% sportbezoekers 2003 34 32 x 32 33 31


32

autochtoon, die hun kinderen hier niet bij begelei-den) en het afbrokkelen van het sportverenigingska-der in de wijken.Veel jongeren spelen en voetballen overigens wel opstraat. In Willemskwartier vervult het initiatiefSportrijk daarbij een belangrijke rol.

Jongeren steeds meer op straatJongerenproblematiek speelt ook in Oud-West, inhogere mate nog dan gemiddeld in Nijmegen. Datblijkt uit de schaal ‘houding jongeren’ die relatieflaag scoort. Dit wijst erop, dat er fricties zijn tussenjong en oud en dat er sprake van overlast is. Datlaatste wordt door ruim 50% van de geënquêteerdengesteld, 10% meer dan het stedelijk percentage. Deoverlast concentreert zich voor een deel op bepaaldeplekken in het stadsdeel en zit daar tegen crimina-liteit aan. Op deze locaties spelen ook drugs eenbelangrijke rol. De wijk die er sterk mee te maken heeft is Wolfskuil.Nije Veld en Biezen zitten dichter tegen hetNijmeegs gemiddelde. Per wijk zijn er verschillen inde ontwikkeling van de overlast:• In Wolfskuil is de overlast de afgelopen jaren wat

toegenomen. • In Biezen is de overlast niet toegenomen, maar is

de groep ouder en ‘harder’. • In Willemskwartier lijkt de jongerenoverlast, die

in het verleden vaak een grote rol speelde, deafgelopen periode aanzienlijk minder te zijngeworden.

In het minisymposium constateerde men, dat jonge-ren steeds meer op straat leven. Ouders lijken overonvoldoende vaardigheden te beschikken om de kin-deren in toom te houden. Tekorten aan ruimte envoorzieningen voor jongeren worden ook wel alsoorzaken van overlast aangewezen. Maar het blijktdat er ook in de omgeving van voorzieningen pro-blemen zijn. Toch, stelt men alles bij elkaar, doen demeeste jongeren het goed. De meerderheid kent wei-nig problemen en maakt gewoon de school af. Mentekent hierbij aan, dat het vaak gebeurt, dat ouderente snel jongerenoverlast melden. Wanneer jongerenbuiten op straat staan, leveren ze niet per definitieoverlast op.

Onveiligheidsgevoel sterker dan gemiddeldHet aandeel inwoners van Oud-West dat zich weleens onveilig voelt is groter dan gemiddeld inNijmegen. Hoewel de afgelopen twee jaar het veilig-heidsgevoel in Biezen en Wolfskuil verbeterd is, netals in de rest van de stad, is de huidige score hiernog steeds ongunstiger dan in 1998. In Willemskwar-tier is al wel hetzelfde niveau bereikt als in 1998. Inde wijk Nije Veld, waarvan Willemskwartier hetgrootste deel beslaat, is daarnaast het percentageinbraken per 100 woningen in dezelfde periode forsteruggelopen.Ook de aanpak van drugs in Willemskwartier lijktsucces te hebben, zij het dat problemen, bijvoorbeeld

grond van autochtone bewoners remmend zijn voorde ontmoeting met medebewoners uit andere cultu-ren. De wil om contact te maken is wel aanwezig. Datblijkt bijvoorbeeld op de koffieochtenden op debasisscholen Bewonersgroepen geven aan, dat zegraag meer allochtone buurtgenoten in hun gelede-ren willen hebben. Het is de vraag of daadwerkelijkcontact een kwestie van tijd is of dat er (meer) beleidop moet worden gevoerd. De enquêtecijfers laten zien, dat de mensen inWolfskuil en Willemskwartier gemiddeld iets meercontacten hebben met mensen uit andere culturendan in Biezen en in Nijmegen als geheel, hetgeenbegrijpelijk is, omdat het aandeel allochtonen er hetgrootst is. Opvallend is, dat in beide wijken zowelhet aandeel mensen met positieve als negatieve erva-ringen groter is dan gemiddeld. In de Stadspeiling is ook gevraagd hoe men vindtdat allochtone en autochtone mensen in de buurtmet elkaar samenleven. Hierbij bestaat wel enig ver-schil tussen beide wijken. In Wolfskuil is ruim dehelft van de mensen hier positief over (net als inNijmegen), in Willemskwartier ligt dit 10% lager.

Cultuur- en sportbeoefening blijven achterIn vergelijking met de Nijmeegse cijfers zijn er inOud-West minder mensen lid van de bibliotheek enwordt er minder aan culturele activiteiten en aansport gedaan. Het verschil is evenwel nog te overzienen op enkele punten lijkt er sprake van beperkteinhaal van de achterstand (abonnementen biblio-theek in Nije Veld en het percentage wekelijkse spor-ters in het hele stadsdeel). Het aandeel volwassenen dat lid is van een sport-club, is 5% lager dan gemiddeld. Uit het minisympo-sium en ook uit de Jeugdmonitor van 1999 kwamnaar voren, dat het aandeel jongeren dat sport enhet aandeel dat lid is van een sportvereniging aan-zienlijk lager is dan gemiddeld. Factoren die een rolspelen zijn de thuissituatie (ouders, allochtoon en

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 1,4 1,4 1,3 1,6 x

ontw. 98-02 +0,1 +0,3 +0,2 +0,3 +0,4 x

schaal dreiging 1,2 1,7 x 1,9 1,6 1,9

ontw. 98-03 +0,2 +0,1 x +0,6 +0,1 -0,5

% aangiften woninginbraak 2,0 2,2 1,9 2,3 2,2 x

ontw. 98-02 -0,8 -2,6 -5,9 -0,6 -1,9 x

schaal vermog. delicten 4,7 5,3 x 5,4 5,4 5,1

ontw. 98-03 +0,3 +0,4 x +0,6 +0,9 -0,8

schaal overlast 2,4 3,0 x 2,5 3,5 3,4

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x -0,1 +0,4 -0,1

% onveilig gevoel algem. 36 40 x 40 44 39

ontw. 98-03 +2 +4 x +5 +6 +1

% onveilig gevoel buurt 27 33 x 34 36 33

ontw. 98-03 -1 +2 x +4 +3 -1

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 25 x 19 25 26

ontw. 98-03 -3 -2 x -9 -8 +7

% buurt achteruitgegaan 20 27 x 27 34 24

ontw. 98-03 +2 +1 x +7 +8 -14

schaal evaluatie buurt 7,4 6,5 x 6,8 6,3 6,2

ontw. 98-03 -0,2 -0,1 x -0,3 0 +0,2

rapportcijfer buurt 7,2 6,5 x 6,6 6,3 6,4

ontw. 98-03 -0,1 -0,1 x -0,3 -0,1 +0,1

OUD-WEST

33

bij de ontruiming van drugspanden, zich lijken teverplaatsen naar andere locaties binnen of buiten dewijk.

3.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METOUD-WEST?

Totaaloordelen onder het Nijmeegs niveau,maar verschillen per wijkHet oordeel dat de bewoners van Oud-West over deontwikkeling van hun buurt geven is wisselend. Inde Stadspeiling van 2003 zijn er veel mensen (25%)die vinden dat de buurt vooruit is gegaan, maar ookveel mensen (27%) die vinden dat de buurt achteruitis gegaan. De totaalwaardering die men geeft voor de buurtblijft achter bij de gemiddelde waardering. Zo is hetrapportcijfer voor de buurt in Oud-West 6,5 tegen7,2 gemiddeld voor Nijmegen. Opvallend zijn de verschillen tussen Biezen enWolfskuil enerzijds en Willemskwartier anderzijds.In de eerste twee wijken zijn de bewoners negatieverover de ontwikkeling in het afgelopen jaar: meermensen die vinden dat de buurt erop achteruitge-gaan is en minder mensen die vinden dat het beteris geworden. Ook is de algehele waardering van dewijk in Biezen en Wolfskuil iets teruggelopen. In Willemskwartier is de ontwikkeling op deze pun-ten juist tegengesteld en is er dus sprake van verbe-tering. Ook de betrokkenen in het veld geven signa-len af van positieve ontwikkelingen in deze buurt.Zo is de ervaring van corporatiemedewerkers bijhuisbezoeken, dat veel mensen tevreden zijn, debuurt waarderen en hun woning goed bewonen.

Diverse subgebieden te onderscheidenHet beeld is niet op alle onderdelen voor het helegebied of voor hele wijken hetzelfde. Oud-West ken-merkt zich door de aanwezigheid van veel subgebie-den. In enkele van die gebieden spelen specifiekeproblemen of aandachtspunten.• Binnen Wolfskuil is reeds het herstructurerings-

gebied aan de westkant genoemd. De socialestructuur is al met al behoorlijk op de schopgegaan in dit gebied. Voor sommige bewoners,die erg afhankelijk waren van familie en kennis-sen uit de buurt, is dit niet altijd even gunstig.Daartegenover staat, dat er nogal wat huishou-dens die overlast veroorzaakten zijn verhuisd,soms naar straten in de directe omgeving.

• De Oude Nonnendaalseweg is een straat dieapart genoemd is in het symposium. Deze straatin Wolfskuil kent een grote doorstroming enveel achterstandsproblemen. Het betreft hierbijvoornamelijk autochtone gezinnen in de huur-woningen. Zowel maatschappelijke als sociaal-economische problemen voeren hier de boven-toon, waardoor de mensen die dat kunnen,graag verhuizen. De koopwoningen in de straatwisselen geregeld van eigenaar. Dit alles komt de

sociale cohesie in de straat niet ten goede. • Een ander gebied binnen Wolfskuil is het

Nachtegaalplein. Dit gebied kent nogal wat indi-viduele problemen en problemen met betrekkingtot criminaliteit en veiligheid. Ook de tegenoverliggende buurt ‘Onder de Bogen’ is een sociaalkwetsbaar gebied.

• In Biezen vormen de Rijnstraat en omgeving eenspecifiek gebied. De inzet van politie en maat-schappelijk werk is hier groot

• Het woongebied ter plekke van de voormaligeIJzergieterij kent ook een aantal problemen. Hetwoonklimaat wordt steeds minder en de jonge-renoverlast neemt toe.

• Het al genoemde gebied tussen Weurtseweg enWaal, bij de energiecentrale heeft vooral metmilieuproblemen te maken.

• Binnen de wijk Nije Veld is Willemskwartier indit hoofdstuk als aparte buurt onderscheiden.Willemskwartier vormt bijna driekwart van dewijk. Naast Willemskwartier zijn er nog tweebuurten te onderscheiden in Nije Veld, namelijkde Landbouwbuurt en de Muntenbuurt. Inbeide buurten zijn de bewoners goed georgani-seerd. In de Landbouwbuurt wonen veel ouderemensen, maar is er een instroom van jongerehuishoudens op gang gekomen. In deMuntenbuurt bestaan zo nu en dan tegenstellin-gen tussen oud en jong.

Sociaal-maatschappelijk profiel dominante factor in totaalbeeldOud-West is een stadsdeel dat erg in beweging is.Over het algemeen is de bevolking gehecht aan dewijk en is er veel onderlinge betrokkenheid. Maardat neemt niet weg dat er behoorlijk veel sociale enmaatschappelijke problemen zijn. Er zijn veel ver-schillende instellingen werkzaam in het gebied. Deintegrale aanpak van de laatste jaren wordt als zeerpositief ervaren. Wel vrezen de deelnemers aan hetsymposium voor de overheidsbezuinigingen. Verdervoorspellen de huidige economische ontwikkelingenniet veel goeds voor de bewoners. Samenhangend met de bewonersproblematiek spe-len andere problemen, zoals jongerenoverlast, deontwikkelingen op de basisscholen, maar ook dezwerfvuilproblematiek en de verkeersproblemen.Tenslotte is de integratie van allochtone bevolkings-


34

groepen in dit stadsdeel een belangrijke opgave.Bij dit alles zijn er in het stadsdeel ook nog eens veelruimtelijke ontwikkelingen gaande (bijvoorbeeld deherstructurering en het ontwikkelingsplan KoersWest in Biezen). Deze leiden ook tot flinke zorgenonder de bevolking, vooral over de mogelijkeafbraak van de sociale cohesie. Men is bijv. bang, datde kinderen niet meer in de eigen wijk kunnen blij-ven wonen. Dat geldt zowel voor Biezen alsWolfskuil.Al met al zijn in de praktijk de wil en de betrokken-heid van de meeste bewoners redelijk goed te noe-men en zijn er heel wat bewonersinitiatieven. Hetzijn evenwel de sociaalmaatschappelijke bevolkings-kenmerken die in Oud-West vaak tot achterstand enproblematisch gedrag leiden.

35


Binnen dit stadsdeel wijkt Hees af van de twee ande-re wijken, omdat het ontstaan is rondom een oudedorpskern. Heseveld en Neerbosch Oost zijn in dejaren 1950 en 1960 tot stand gekomen en hebben eenduidelijke structuur, waarin zowel laagbouw alsgestapelde bouw voorkomen.

HeesHees is een qua inwonertal niet zo'n grote wijk dieis gebouwd rondom een gave, oude dorpskern metmooie en statige panden, veel laagbouwwoningen en

woningen in de koopsector, en vooral ook een aan-trekkelijke groenstructuur. De wijk is gebouwd langs oude wegen en heeft eenlage bebouwingsdichtheid. Er bevinden zich meerde-re karakteristieke straten, zoals de Bredestraat, deKerkstraat en de Schependomlaan.

Binnen de wijk bestaat zeker behoorlijk wat varië-teit, maar echte deelgebieden met een specifiekkarakter of eigen thematiek zijn niet als zodanig teonderscheiden.

HeseveldHeseveld is gebouwd volgens een gridsysteem enkent een menging van laagbouw en etagebouw metgazons ertussen. De noordkant van de wijk (wat rui-mer) en de zuidkant (aan de overzijde van deGraafseweg, deels vooroorlogs) wijken af van dezestructuur.

Door het groen tussen de woningen is er een leven-digheid ontstaan, welke hier en daar wordt versterktdoor oudere panden en in het centrum door demarkt (Daniëlsplein). Voorts zijn er fraaie voorbeel-den van ‘Bossche Schoolarchitectuur’ te vinden. Aan de randen van de wijk bevinden zich ‘fysieke’barrières (Graafseweg en spoorlijn).

De volgende buurtjes zijn te onderscheiden:• Jeruzalem, aan de zuidoostkant van de wijk; klei-

ne laagbouw en smalle straten.• De Planetenbuurt aan de noordoostkant, met

etage- en laagbouw.• Afrika/Bouwmeesterbuurt rondom de

Daniëlsweg (etage- en laagbouw in de huursec-tor).

Neerbosch OostIn stedenbouwkundig opzicht is Neerbosch Oosteen homogene wijk, met een eenvoudig recht toerecht aan wegenpatroon, waarin de woonfunctie

4 Nieuw-West

Haven- en

industrieterrein

Hees

Heseveld

Neerbosch

Oost

Nieuw-West


Hees 88 1101 2767

Heseveld 100 2820 6030

Neerbosch Oost 141 3396 7404

Haven- en Industrieterrein 295 67 184


36

overheerst. Centraal in de wijk zijn winkels, wijkge-bouwen en een sporthal gelegen.

De wijk is voor het grootste deel gebouwd in deperiode 1965-1975 en bestaat voor iets minder dan dehelft uit laagbouw (koop en huur) en voor ruim dehelft uit huurflats. Tussen de bebouwing is eengroenstructuur aangelegd met gazons en beplan-ting. De bedrijvigheid in de wijk is zeer beperkt.

Het Maas-Waalkanaal, de Neerbosscheweg en deGraafseweg oefenen alledrie een barrièrewerking uit.De ligging van Neerbosch Oost is daardoor geïso-leerd.

De bevolking van Neerbosch Oost is in de negenti-ger jaren toegenomen, o.a. door de bouw van enkeleetagecomplexen aan de rand van de wijk en wonin-gen boven het winkelcentrum.

Haven- en IndustrieterreinHet Haven- en Industrieterrein is een wijk met eengroot oppervlak, bijna volledig benut door bedrijvig-heid. Er wonen bijna 200 mensen in het gebied.



Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr

% 0-14 jr 16 15 14 16 16 23 28

ontw. 98-03 +1 0 +1 +2 0 x x

% >64 jr 13 17 28 13 17 6 17

ontw. 98-03 0 -1 -1 -1 0 x x

% alleenstaanden 35 38 32 38 40 28 23

ontw. 98-03 +1 0 0 -1 +1

% 1-ouder gezinnen 7 6 3 7 7 16 17

ontw. 98-03 0 0 -1 0 0

% niet westerse allochtonen 16 19 6 20 24 57 50

ontw. 98-03 +4 +5 +2 +6 +6 x x

% niet westerse jonge all. 26 34 10 34 42 x x

ontw. 98-03 +4 +6 +3 +6 +8 x x

Inkomen en werk



% lage inkomens 43 x 43 44 46 x x

ontw. 96-00 -2 x -2 -3 0 x x

% ABW 5,6 6,3 2,7 6,8 7,1 18,2 25,4

ontw. 00-03 -1,3 -1,2 -1,2 -1,5 -0,5 x x

% ID/WIW 1,8 2,1 1,5 2,3 2,2 x x

ontw. 00-03 +0,1 +0,1 +0,8 -0,1 0 x x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 42 8 44 51 x x

gemidd. citoscore 00-03 535,0 534,4 540,3 535,0 532,3 x x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 49 28 53 53 x x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 41 60 38 37 x x

ontw. 97/98-01/02 +4 -1 +2 +1 -3 x x

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 1,8 0,7 2,2 1,9 x x

ontw. 97-02 -0,2 -0,3 -0,7 -0,2 -0,2 x x

% cliënten GGZ 3,0 3,2 2,6 3,5 3,3 x x

ontw. 99-03 +0,5 +0,7 +0,2 +0,8 +0,8 x x

% voelt zich gezond 02-03 74 73 77 71 72 x x

% contact huisarts 02-03 42 43 41 44 43 x x

% contact specialist 02-03 24 24 24 25 24 x x

NIEUW-WEST

4.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INNIEUW-WEST?

Percentages ouderen en niet-westerse allochto-nen bovengemiddeldOp enkele punten wijkt de bevolkingssamenstellingvan Nieuw-West af van die van Nijmegen. Bovendientreden daarbij ook nog eens verschillen op tussen dedrie wijken die samen het stadsdeel vormen.• Het aandeel kinderen is gemiddeld, maar sterk

bovengemiddeld in de twee apart onderzochtbuurten binnen Neerbosch Oost (Tubastraat enomgeving en maisonnettes).

• Het aandeel ouderen in het stadsdeel is met 17%zo’n 4% hoger dan stedelijk. Dat wordt in sterkemate veroorzaakt door Hees (28%), maar ook hetgrotere Neerbosch Oost (17%). In Heseveld is hetaandeel gelijk aan het Nijmeegse gemiddelde(13%).

• In Heseveld en Neerbosch Oost zijn de percen-tages niet-westerse allochtonen aanzienlijk hogerdan het Nijmeegs gemiddelde (respectievelijk20% en 24% tegen 16% voor Nijmegen als geheel).Ook de toename van dit aandeel was in deze wij-ken de afgelopen 5 jaar sterker (+6% voor beidewijken tegen +4% voor Nijmegen). Met betrek-king tot de groep jongere allochtonen is de situ-atie eender.In de buurten Tubastraat e.o. en maisonnettes ishet aandeel niet-westerse allochtonen bijzonderhoog. Hun aandeel bedraagt de helft van debevolking of zelfs iets meer.In het algemeen geldt in het stadsdeel Nieuw-West, dat de mate van concentratie van allochto-nen aanzienlijk kan verschillen per buurt. Daarbijgaat het met name om Turkse en Marokkaansebewoners, maar ook andere etniciteiten.

Sociaal-economisch profiel gemiddeld tot lichtongunstigDe sociaaleconomische kenmerken voor de wijkHees zijn gunstiger dan die voor Heseveld enNeerbosch Oost. Met name het aandeel ABW-gerechtigden is laag (2,7%). In Heseveld enNeerbosch Oost is dit percentage aanzienlijk hoger(resp. 6,8% en 7,1%). Ook het aandeel inwoners uitdeze wijken dat werkzaam is via een ID- of WIW-baan is er hoger. In Neerbosch Oost is, als enige vande drie wijken, het aandeel huishoudens met eenrelatief laag inkomen niet achteruit gegaan in deperiode 1996-2000. Binnen Neerbosch Oost steken ook nu de beideapart onderzochte buurten af met zeer hoge percen-tages ABW-ers.

Ook bij gezondheid en onderwijs beter beeldvoor Hees en iets minder voor Heseveld enNeerbosch OostRond gezondheid en zorg zijn de cijfers van de ver-schillende wijken iets meer aan elkaar en het

37

Nijmeegs gemiddelde gelijk. Maar ook nu heeft Heesde beste scores. Zo is het aandeel mensen dat zichgezond voelt er 77% tegen 74% voor Nijmegen alsgeheel en 71 à 72% voor Heseveld en Neerbosch Oost.

Ook het aandeel inwoners dat een beroep doet opmaatschappelijk werk is in beide laatste wijkenhoger dan gemiddeld, in dit geval het meest inHeseveld. In het minisymposium werd gewaggemaakt van de aanwezigheid van nogal wat sociaalkwetsbare gezinnen in Heseveld en Neerbosch Oostmet meervoudige sociale problemen.Op het onderwijsveld zien we dit patroon terug.Qua citoscores, schooladviezen en aandeel gewichts-leerlingen van leerlingen van groep 8 van de basis-school scoort Hees duidelijk beter dan hetNijmeegse gemiddelde. Heseveld en iets meer nogNeerbosch Oost blijven daarbij achter. Opvallend isverder dat in Neerbosch Oost het aandeel voortgezetonderwijsleerlingen op havo-vwo-niveau tussen 1997en 2002 iets af is genomen, terwijl dat in de rest vanhet stadsdeel en in Nijmegen iets toenam.

4.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN NIEUW-WEST?

Openbare ruimte en voorzieningen wordenpositief gewaardeerdTijdens het minisymposium over Nieuw-West is ernaar verhouding weinig gesproken over de openbareruimte. Dat dit onderwerp in dit stadsdeel mindergrote prioriteit heeft, blijkt ook uit de cijfers. Deinwoners van Nieuw-West zijn in hoge mate tevre-den over het groen en het onderhoud van wegen enfietspaden. Het percentage klachten bij de Bel- enHerstellijn is betrekkelijk laag.Ook in de Tubastraat e.o. en de maisonnettebuurt ismen over het groen en de wegen en fietspaden tevre-den, maar men ervaart er meer rommel, vernielingen bekladding, zo wijst de score op de schaal verloe-dering uit. In het minisymposium zei men trouwensdat er op meer plaatsen in het stadsdeel verloederingvoorkomt.Verder is men in Nieuw-West, getuige de resultatenvan de Stadspeiling, in grote meerderheid ook tevre-den over winkels en openbaar vervoer. Ten aanzienvan het laatste is in het minisymposium niettemineen knelpunt aangeroerd, nl. dat er maar één lijnrichting Neerbosch Oost gaat en dat men voordiverse bestemmingen elders in de stad (bijv. de zie-kenhuizen) lange reizen via het station moet maken.Tenslotte ligt bij de bewoners ook de tevredenheidmet de jongerenvoorzieningen hoger dan stedelijken hetzelfde geldt voor de speelplekken voor jongerekinderen. De tevredenheid hierover is sinds 1998sterk gestegen met 12%. In de maisonnettebuurt en vooral de Tubastraat enomgeving is dit laatste niet het geval. De tevreden-heid over de speelplekken blijft daar steken op 51%resp. 42% tegen 64% voor heel Nieuw-West en 55%


38

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 93 x x x 97 96

ontw. 98-03 -3 +2 x x x x x

% tevredenen openb. verv. 82 86 x x x 90 94

ontw. 98-03 -1 +2 x x x x x

schaal voorz. jongeren 3,1 3,5 x x x 3,1 4,3

ontw. 98-03 +0,3 +0,6 x x x x x

% tevred. speelmog. kind. 55 64 x x x 51 42

ontw. 98-03 +1 +12 x x x x x

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 745 125 250 230 x x

ontw. 99-03 +475 +60 +5 +15 +55 x x

% bedrijfsvest op won. 11,3 10,1 11,4 8,9 6,8 x x

ontw. 99-03 +0,4 +0,8 +0,4 +0,5 +1,6 x x

aantal arbeidsplaatsen 92390 8920 1345 1330 1660 x x

ontw. 99-03 +3755 -35 -130 +100 +345 x x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 54,6 48,7 22 22,6 x x

ontw. 99-03 +0,8 -0,6 -5,3 +1,4 +4,8 x x

Milieu



aant. verg.plicht. bedr. 02 2842 321 50 65 89 x x

% op won. voorraad 4,3 4,4 4,6 2,3 2,6 x x

% geluidsoverlast 2000 40 36 x x x x x

% stankoverlast 2000 27 33 x x x x x

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,8 0,6 0,6 0,6 x x

ontw. 98-02 +0,1 +0,2 +0,2 +0,3 0 x x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 1,9 0,8 1,8 x x

ontw. 98-02 -0,5 -0,4 -0,3 +0,1 -0,3 x x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,1 x x x 3,5 2,7

ontw. 98-03 -0,1 +0,1 x x x x x




% tevredenen groen 74 83 x x x 88 86

ontw. 98-03 -1 +1 x x x x x

% tevredenen wegen/fietsp. 58 61 x x x 74 65

ontw. 98-03 -7 -5 x x x x x

% klachten in verh. tot won. 26 19 18 18 17 x x

ontw. 01-02 +5 +6 +4 +6 +4 x x

schaal verloedering 4,4 4,5 x x x 5,7 5,1

ontw. 98-03 +0,2 +0,3 x x x x x

Woningmarkt



ontw. aant. won. 98-03 +2421 +17 +9 +10 +4 x x

% laagbouwwoningen 2003 60 53 72 56 44 x x

% huurwoningen 2003 60 62 35 59 72 x x

schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x x 6,4 7,0

ontw. 98-03 -0,3 -0,4 x x x x x

NIEUW-WEST

39

voor Nijmegen. Ook een aantal professionals in hetminisymposium wees op tekorten in de speelvoor-zieningen voor kinderen.

Woningmarkt typerend voor de drie wijkenBinnen Nieuw-West valt Hees op met veel koop- enlaag-bouwwoningen. De dorpsstructuur is er nogduidelijk te ontdekken. Neerbosch Oost kent juist wat minder laagbouw enveel huurwoningen. Het is een naoorlogse wijk uitde jaren 1950/1960 met veel verschillende typenwoningen, gebouwd in een rasterstructuur.Bovendien valt deze wijk op door de duidelijkebegrenzingen van water en grote wegen.Heseveld zit als het gaat om de aandelen huur- enlaagbouwwoningen precies tussen de twee anderewijken in. In de wijk bevindt zich veel socialewoningbouw.De waardering van de eigen woning is voor het stads-deel Nieuw-West als geheel precies gelijk aan hetNijmeegs gemiddelde. In de maisonnettebuurt inNeerbosch Oost is deze waardering duidelijk minder.

Bedrijvigheid en milieuIn het stadsdeel Nieuw-West hebben ongeveer 8900mensen hun werkplek, maar de helft hiervan komtvoor rekening van de ‘bedrijfsterreinwijk’ Haven- enIndustrieterrein. In zowel Heseveld als Neerbosch Oost is het aantalarbeidsplaatsen per 100 inwoners aanzienlijk lagerdan gemiddeld in Nijmegen (22 resp. 23 versus 59).Hees komt daar met 49 arbeidsplaatsen dichter bij. De aanwezigheid van vergunningsplichtige bedrijvenis in Heseveld en Neerbosch Oost geringer in verge-lijking met de gemiddelde andere wijk in Nijmegen. In het milieuonderzoek 2000 viel het aandeel inwo-ners in Nieuw-West dat in de buurt geluidsoverlastondervindt iets lager uit dan stedelijk, het aandeeldat stankoverlast ondervindt juist iets hoger.

Hoge verkeersintensiteit O.C. HuismanstraatWat betreft het verkeer is er in het minisymposiummet name over Neerbosch Oost gesproken. Vooralde toegangsweg de O.C.Huismanstraat, kent eengrote verkeersintensiteit die tot gevaarlijke situatieskan leiden. Maar ook Heseveld en Hees kennen ver-keersknelpunten, voornamelijk rond de scholen. Dit alles stemt overeen met de relatief hoge scorevoor het stadsdeel op de schaal ervaring verkeerspro-blemen. Sinds 1998 is deze niet verbeterd. In de mai-sonnettebuurt is de ervaring van verkeersproblemenextra hoog.Een aantal ontwikkelingen in de omgeving vanNeerbosch Oost kan van groot belang zijn voor detoekomst, met name op verkeers- en milieugebied.Voorbeelden zijn de ontwikkeling op de omliggendeindustriegebieden, de planvorming rondom destadsbrug en de ruimtelijke ontwikkeling rondomPhilips.

4.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN NIEUW-WEST MET ELKAAR OM?

Sociale contacten en betrokkenheid buurt pre-cies op Nijmeegs gemiddelde; culturele ensportparticipatie geringerAls het gaat om sociale contacten en betrokkenheidbij de eigen buurt laat Nieuw-West een zeergemiddeld beeld zien.86% van de bewoners zegt voldoende contacten tehebben. Dat is hetzelfde percentage als voor heelNijmegen. Ook qua zelfredzaamheid en vrijwilliger-werk zijn er slechts heel lichte verschillen. De verant-woordelijkheid voor de buurt is even hoog als stede-lijk (83%), de concrete deelname aan buurtactivitei-ten even bescheiden, 24% tegen 26% voor Nijmegen. De werkers in de wijk zijn over dit laatste overigenswat positiever. Zo vindt men met name inNeerbosch Oost de betrokkenheid en participatienog altijd redelijk. De meeste vrijwilligersorganisa-ties en bewonersgroepen worden er echter wel door65+ers gedragen. Ook bij andere indicatoren, de houding ten opzichtevan jongeren en de beoordeling van het sociale kli-maat in de wijk, volgt Nieuw-West het Nijmeegsgemiddelde. Alleen de gehechtheid aan de buurt is ietsondergemiddeld, en ook iets teruggelopen sinds 1998.Ondergemiddeld is ook de deelname aan cultuur ensport vanuit Nieuw-West. Deze blijft iets achter bijdie in andere wijken. Dit is bijvoorbeeld te zien aande percentages inwoners die culturele voorstellingenof musea bezoeken, lid zijn van de bibliotheek,kunstcursussen volgen, wekelijks sporten of lid zijnvan een sportclub. De resultaten op deze indicato-ren zijn voor Nieuw-West alle wat ongunstiger dangemiddeld in Nijmegen. Het gaat daarbij ook numet name om Heseveld en Neerbosch Oost en min-der om Hees.

Van de beide apart onderzochte buurten inNeerbosch Oost zijn voor de maisonnettes de scoresop enkele punten ongunstig. Dit betreft bijvoor-beeld de gehechtheid aan de buurt en de houdingten opzichte van de jongeren in de buurt. In de mai-sonnettebuurt, maar ook in de Tubastraat e.o. wordtvoorts erg weinig aan sport gedaan.

Kwetsbaarheden sociale cohesieMet name in Heseveld en Neerbosch Oost is er ineen aantal buurten sprake van een verandering vande bevolkingssamenstelling. Deze verandering wordtin de hand gewerkt door het systeem van woning-verdeling, dat enkele jaren geleden is gewijzigd inhet zogenaamde ‘aanbodmodel’. Woningzoekendenmogen dan zelf kiezen waar ze gaan wonen. InNieuw-West staan nogal wat relatief goedkopewoningen, waar veel mensen met lage inkomens zichvoor melden, zoals de maisonnettecomplexen. Indeze nieuwe bewonersgroepen bevinden zich veelsociaal kwetsbare mensen.


40




% verantw. voor buurt 83 83 x x x 75 76

ontw. 98-03 -3 -2 x x x x x

% deeln. buurtact. 26 24 x x x 18 45

ontw. 01-03 -2 -1 x x x x x

% gehecht buurt 66 60 x x x 45 58

ontw. 98-03 0 -2 x x x x x

schaal houding jongeren 6,4 6,3 x x x 4,6 5,9

ontw. 98-03 -0,1 +0,2 x x x x x

schaal sociale kwaliteit 6,1 6,0 x x x 5,1 5,7

ontw. 98-03 0 +0,1 x x x x x

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 75 x x x 87 78

% posit. ervaringen 2003 42 37 x x x 37 35

% negat. ervaringen 2003 39 44 x x x 59 46

% verhouding goed 2003 52 46 x x x 56 41

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 21 25 21 20 x x

ontw. 97-03 +1 -2 +1 0 -4 x x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 4,8 10,6 4,2 3,5 x x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,5 2,0 1,6 1,3 x x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 63 x x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 53 x x x x x

% musea bezocht 40 30 x x x x x

Sport



% wekelijkse sporters 49 44 x x x 29 21

ontw. 01-03 0 -2 x x x x x

% lid sportclub 2003 26 24 x x x 17 10

% sportbezoekers 2003 34 33 x x x 34 20

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 86 x x x 81 92

ontw. 01-03 +1 +3 x x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 93 x x x 93 92

ontw. 01-03 -1 -3 x x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 22 x x x 24 16

ontw. 01-03 -3 -6 x x x x x

NIEUW-WEST

41

Dit veranderingsproces leidt nogal eens tot eenafname van de betrokkenheid met de wijk en daar-mee van de bewonersparticipatie. Vroeger waren debuurten homogeen en kende ieder elkaar, maar nuverandert dat allemaal en raakt de betrokkenheidweg. Voor ouderen leidt deze afname van de socialecohesie in sommige gevallen tot angstgevoelens. Gebieden die in dit opzicht extra kwetsbaar zijn, zijnvooral die buurten waar veel mensen wonen met uit-eenlopende etniciteiten. Men voelt zich weinig metelkaar verbonden, vaak ook door het taalprobleem,en de mensen zijn daardoor minder goed aanspreek-baar op hun gedrag.

Verschillende etniciteiten in Heseveld enNeerbosch Oost: weinig grote problemen,maar ook geen participatieBinnen Heseveld en Neerbosch Oost wonen mensenmet verschillende etniciteiten, maar deze kunnenniet zo maar onder één noemer worden geplaatst.Vaak ook leven groepen allochtonen geconcentreerdin bepaalde delen van de wijk. Zo is er in bepaaldebuurten van Neerbosch Oost een vrij hoge concen-tratie allochtone bewoners, terwijl er ook buurtenmet bijna alleen autochtonen te vinden zijn. De vragen die in de Stadspeiling zijn gesteld metbetrekking tot de ervaring van multiculturaliteitleveren voor Nieuw-West een licht ongunstig beeldop: het aandeel mensen met positieve ervaringen isiets lager dan gemiddeld, het aandeel mensen metnegatieve ervaringen juist iets hoger. Voorts heeft46% een positief beeld over het samenwonen van allochtone en autochtone groepen in de buurt, ter-wijl dit voor alle wijken gemiddeld circa 52% is. In de Tubastraat e.o. liggen deze percentages nogiets ongunstiger. Wat betreft de maisonnettes is hetopvallend, dat het aandeel bewoners met negatieveervaringen erg hoog is (59%), maar ook het aandeelmensen, dat alles bij elkaar toch een positief beeldheeft van de verhouding in de buurt tussen de allochtone en de autochtone bevolking (56%).In het minisymposium is aangegeven dat er grote

behoefte is aan taalcursussen, zodat allochtonemensen beter contacten kunnen leggen.Taalproblemen en cultuurverschillen zijn de belang-rijkste belemmeringen bij het maken van contact.De eerste basis voor een goede leefbaarheid in dewijk, zo is gesteld, is het eerste contact, de eersteontmoeting tussen groepen. De Open Wijkschool inNeerbosch Oost is bezig met taalachterstand en ont-moetingsactiviteiten. Dit zou dan uiteindelijk ook kunnen gaan leiden toteen hogere mate van participatie in de buurt.Allochtone inwoners zijn namelijk nog sterk onder-vertegenwoordigd bij bewonersgroepen en verenigin-gen. In het algemeen lijken de Marokkaanse bewo-ners wat moeilijker benaderbaar dan de Turkse. Op de basisscholen gaan de kinderen wel gemengdmet elkaar om. In Heseveld en Neerbosch Oost ishet aandeel allochtone kinderen in sommige buur-ten overigens al om en nabij de 50%.Bij de jongeren is de onderlinge omgang van ver-schillende etniciteiten in Neerbosch Oost al wat ver-der dan in Heseveld.

Zorgen om jeugdIn het minisymposium is duidelijk geworden datmen zich zorgen maakt om de jongeren in het stads-deel. Er worden weinig activiteiten voor hen georga-niseerd waardoor ze vaak al jong op straat ‘hangen’.De overlast die dit veroorzaakt is op wat incidentenna, vaak een subjectief gevoel waar met name deoudere bewoners van Neerbosch Oost last van heb-ben. Er werd ook gesproken over de aanwezigheid in dewijk van jonge kinderen met gedragsproblemen.Daarbij gaat het relatief vaak om kinderen vanautochtone ouders met een lage opleiding. Bij dezegroep, maar ook bij andere jongeren, is schoolver-zuim een belangrijk punt van aandacht.

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 0,9 1,0 0,8 0,8 x x

ontw. 98-02 +0,1 +0,2 +0,3 +0,1 +0,3 x x

schaal dreiging 1,2 1,1 x x x 1,4 1,3

ontw. 98-03 +0,2 +0,3 x x x x x

% aangiften woninginbraak 2,0 2,7 2,0 2,6 3,0 x x

ontw. 98-02 -0,8 -0,2 -2,5 -1 +1,4 x x

schaal vermog. delicten 4,7 5,3 x x x 6,2 5,1

ontw. 98-03 +0,3 +0,4 x x x x x

schaal overlast 2,4 2,2 x x x 4,0 3,1

ontw. 98-03 +0,2 0 x x x x x

% onveilig gevoel algem. 36 42 x x x 36 32

ontw. 98-03 +2 +8 x x x x x

% onveilig gevoel buurt 27 34 x x x 33 25

ontw. 98-03 -1 +4 x x x x x


42

Ongunstige tendens met betrekking tot veiligheidDe bevindingen rond veiligheid laten een enigszinsongunstige tendens zien voor het stadsdeeel. Hetaantal aangiften voor agressiedelicten ligt nog onderhet stedelijk gemiddelde, maar de toename de laat-ste 5 jaar, met name in Hees en Neerbosch Oost, isbovengemiddeld. Hetzelfde geldt voor de perceptievan dreiging bij de bewoners: deze neemt iets sterkertoe dan in heel Nijmegen.Daarnaast zijn ook de inbraakcijfers in Heseveld enNeerbosch Oost aan de relatief hoge kant. De erva-ren overlast van omwonenden en jongeren valt mee.Samenhangend met de genoemde ongunstige cijfersis het niet verwonderlijk, dat het onveiligheidsgevoelin Nieuw-West relatief hoog is. 42% voelt zich in hetalgemeen wel eens onveilig (in Nijmegen 36%) en34% voelt zich wel eens onveilig in de buurt (tegen27% voor Nijmegen). Ook de toename van het onvei-ligheidsgevoel over de laatste 5 jaar is aanzienlijksterker dan gemiddeld.Opvallend zijn de scores voor de beide buurten inNeerbosch Oost: meer ervaren dreiging, overlast envermogensdelicten, maar minder gevoelens vanonveiligheid dan in de rest van het stadsdeel.

4.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METNIEUW-WEST?

Geen grote problemen, maar wel punten vanzorgAlles bij elkaar komt Nieuw-West als stadsdeel rede-lijk gemiddeld uit de bus, zonder al te grote proble-men. Maar tegelijk zijn er grote verschillen tussen dedrie wijken onderling en binnen de wijken, bijvoor-beeld rond het aandeel allochtone inwoners, werk eninkomen en onderwijsniveau.De openbare ruimte wordt gunstig ervaren, alleenzijn er wel wat minpunten ten aanzien van de ver-keersintensiteit. Wat betreft het sociale klimaat zijn er binnen hetstadsdeel zorgen om de sociale cohesie, de jeugd, de(on)veiligheid en de ontwikkeling rond de verhou-ding tussen allochtoon en autochtoon, vaak toe tespitsen op bepaalde buurten.

Totaalwaardering buurt iets ondergemiddeldWanneer we kijken naar de cijfers van de algemeneoordelen zien we dat Nieuw-West redelijk gemiddeldscoort. Het aandeel mensen dat vindt dat de buurterop vooruit of achteruit is gegaan wijkt niet noe-menswaardig af van het stedelijk gemiddelde (inbeide gevallen 18% tegen 19 à 20% voor Nijmegen).Wel is de totaalwaardering van de buurt iets gerin-ger.

Tubastraat en maisonnettes: minder gunstigbeeld, maar geen grote problemenIn de Tubastraat en omgeving zijn de algemene sco-res ongunstiger dan gemiddeld in het stadsdeel,maar minder dan voor de maisonnettes waar 36%van de bewoners vindt dat de buurt er het afgelopenjaar op achteruit is gegaan.In de Tubastraat en omgeving woont een gemêleerdpubliek, met redelijk veel onderlinge spanningen,maar ook een aantal actieve bewoners.

In de maisonnettebuurt is geen sprake van ernstigewoonproblematiek, maar wel van allerhande kleinereproblemen. Bovendien zijn er maar weinig onderlin-ge contacten. Er wordt een convenant opgesteld tus-sen corporaties, gemeente, de welzijnsorganisatieTandem en bewoners om de buurt meer leefbaar temaken.

Enkele andere subgebieden te onderscheidenNaast de twee apart onderzochte buurten is er nogeen aantal andere subbuurten aan te wijzen in het stadsdeel. Zo zijn het Pieter Postplein en ‘Jeruzalem’(Boksdoorn-, Duindoornstraat en omgeving) uitHeseveld beide vaak genoemde buurtjes. Er is bijbeide wat zorg om de verhoudingen tussen de bewo-ners, ondanks het blijvend positieve beeld van hetPieter Postplein (na grotere problemen in het verle-den). Verder zijn de flatcomplexen langs de Neerbossche-weg als subbuurt genoemd. Hier vindt nogal eensvernieling en brandstichting plaats.

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 18 x x x 26 29

ontw. 98-03 -3 -6 x x x x x

% buurt achteruitgegaan 20 18 x x x 36 26

ontw. 98-03 +2 +4 x x x x x

schaal evaluatie buurt 7,4 7,1 x x x 5,8 6,2

ontw. 98-03 -0,2 -0,3 x x x x x

rapportcijfer buurt 7,2 7,1 x x x 6,5 6,8

ontw. 98-03 -0,1 0 x x x x x

43


De wijken in Midden-Zuid staan bekend als aantrek-kelijke, relatief ruim opgezette wijken met veel laag-bouwkoopwoningen. Binnen de wijk Goffert wijktKolpingbuurt van het algemene beeld af. Dezevolksbuurt heeft meer het profiel van Oud-West

KwakkenbergDe wijk Kwakkenberg ligt aan de zuid-oostrand vanNijmegen, in het ruime, beboste gebied waarvan ookde naburige kernen Berg en Dal en de Heilig LandStichting deel uitmaken. De wijk is opgebouwdlangs diverse oude boswegen, zoals de Kwakken-bergweg, de Sophiaweg en de Bosweg.De woningen, laagbouw en in de koopsector, bevin-den zich op ruime tot zeer ruime percelen. De dicht-heid ligt ongeveer op drie woningen per hectare. Zehebben in overwegende mate een villakarakter.

GroenewoudGroenewoud is een ruime en groene wijk, gebouwdin de 50er en 60er jaren. De wijk ligt in een bosrijke omgeving. Deels is er

sprake van een ruim opgezette blokverkaveling,deels van een wisselende verkaveling met vrijstaandepanden.Het betreft bijna allemaal laagbouw in de koopsec-tor, veelal plat afgedekt.Afwijkend van dit beeld is de noordwestpunt van dewijk. Daar bevindt zich rond de halte van de NS eenvoorzieningengebied met GGD, brandweer en eenbowlingcentrum.

HazenkampHazenkamp is een halfvooroorlogse, half naoorlogsewijk, omsloten door de Wezenlaan, Vossenlaan enGroenestraat. Van zichzelf en door het aangrenzen-de Goffertpark is de wijk ruim en groen van karak-ter.Het noordwestelijk deel van de wijk is wat andersvan karakter dan de rest van de wijk, met bedrijfs-functies en schoolgebouwen, kleinere laagbouwwo-ningen en 50er jaren flats. Afgezien van het noord-westelijk deel van de wijk, is de functiemenging inde Hazenkamp beperkt.

5 Midden-Zuid

Goffert

Hazenkamp

St Anna Heijendaal

Kwakkenberg

Groenewoud

Midden-Zuid


Kwakkenberg 160 390 1142

Groenewoud 107 576 3081

Hazenkamp 83 2186 5266

Goffert 340 1035 2735

St. Anna 56 1514 3103

Heijendaal 168 750 1797


44

GoffertHet grootste deel van het oppervlak van de wijkGoffert wordt ingenomen door groen en recreatie(het Goffertpark, het stadion en het zwembad) endoor het uitgebreide bedrijventerrein Winkelsteeg.De woonfunctie op het resterende oppervlak is teverdelen over drie gebieden: • De Kolpingbuurt: ongeveer 300 kleine, goedkope

huurwoningen in beheer bij een woningbouw-vereniging, ingeklemd tussen de Muntweg en despoorlijn.

• Twee flatcomplexen aan de Heideparkseweg,vooral bewoond door alleenstaanden.

• Aan de andere kant van de wijk, het parkJonkerbosch, begin jaren ’90 gereedgekomen,bestaande uit laagbouw koopwoningen en huur-appartementen, aantrekkelijk gelegen in het bos,maar daardoor wel afgezonderd van de rest vande wijk en de aangrenzende wijken.

St. AnnaSt. Anna ligt nabij het Radboudziekenhuis en deuniversiteit. De wijk bestaat in feite uit twee gedeel-ten, die gescheiden zijn door de Hatertseweg. Hetwestelijk deel, tussen de Hatertseweg en deVossenlaan, sluit in karakter precies aan bij de aan-grenzende wijk Hazenkamp. Het oostelijk deel heefteen onduidelijke opbouw en is in de loop der tijden‘opgevuld’ tussen oude wegen.

HeijendaalDe statistische wijk Heijendaal wordt begrensd doorde Heijendaalseweg, Groenestraat en spoorlijn, St.Annastraat en Houtlaan. De wijk is eigenlijk slechts

voor een beperkt deel een woonwijk. Het wijkopper-vlak wordt grotendeels ingenomen door de gebou-wen van de Katholieke Universiteit Nijmegen en hetRadboudziekenhuis. Binnen Heijendaal is verder ook gelegen een land-goed met daarop het Chalet Brakkenstein en eenmanege. De helft van de 750 woningen in de wijk is in denegentiger jaren gebouwd op de nieuwbouwlocatieHeijendaal die vrijkwam na de sloop van hetCanisius-Wilhelmina-ziekenhuis.

5.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INMIDDEN-ZUID?

Verschillen naar leeftijd en huishouden, aandeelallochtone inwoners gering In dit stadsdeel zijn er qua bevolkingssamenstellinggrote verschillen tussen de wijken. In Hazenkamp ende Kolpingbuurt is het aandeel kinderen tot 14 jaarflink bovengemiddeld (resp. 20% en 22% tegen 16% inNijmegen), terwijl het aandeel in Kwakkenberg envooral Groenewoud ondergemiddeld is (11% en 7%). In Groenewoud is, net als in St. Anna, het percenta-ge ouderen erg hoog (22% en 24%, tegen 13% voorNijmegen). In beide wijken is dit percentage overi-gens aan het dalen.Voor wat betreft de huishoudenssamenstelling valthet hoge aandeel alleenstaanden in St. Anna op(48%) en nog sterker de 17% eenoudergezinnen in deKolpingbuurt, twee en een half keer zoveel als hetNijmeegs gemiddelde.Een gemeenschappelijk kenmerk van de wijken inMidden-Zuid is, dat er aanzienlijk minder allochto-



Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping

% 0-14 jr 16 15 11 7 20 18 14 14 22

ontw. 98-03 +1 0 -2 0 +1 -2 +1 0 x

% >64 jr 13 16 15 22 14 11 24 10 7

ontw. 98-03 0 -2 +1 -5 -1 0 -2 +3 x

% alleenstaanden 35 36 24 34 32 39 48 28 25

ontw. 98-03 +1 0 -2 0 -1 +3 +1 +2 x

% 1-ouder gezinnen 7 4 5 4 4 8 3 2 17

ontw. 98-03 0 +1 +2 +2 +1 +2 0 +1 x

% niet westerse allochtonen 16 8 7 10 5 14 6 10 25

ontw. 98-03 +4 +2 +2 +3 +2 +3 +3 +3 x

% niet westerse jonge all. 26 10 8 11 6 18 10 7 x

ontw. 98-03 +4 +2 0 +2 +2 +3 +4 -1 x

Inkomen en werk



% lage inkomens 43 x 36 46 31 45 36 30 x

ontw. 96-00 -2 x -2 -7 0 -3 -3 +6 x

% ABW 5,6 2,6 0,5 2,0 1,2 7,8 3,1 0,5 17,1

ontw. 00-03 -1,3 -0,2 -0,5 +0,1 -0,2 +0,2 -0,4 -0,6 x

% ID/WIW 1,8 0,8 0,4 0,1 0,6 1,5 1,7 0,1 x

ontw. 00-03 +0,1 +0,1 0 -0,1 +0,1 +0,1 +0,3 0 x

MIDDEN-ZUID

45

ne mensen wonen dan gemiddeld in de Nijmeegsewijken. Alleen de wijk Goffert benadert hetNijmeegse percentage, maar dat komt door het hogeaandeel allochtonen in de Kolpingbuurt (25%),onder wie veel bewoners van Turkse en Antilliaanseafkomst. In de andere delen van Goffert, met namede buurt Jonkerbosch, is het aandeel veel geringer.

Gunstige scores inkomens, gezondheid enonderwijsniveauIn sociaalmaatschappelijk opzicht bevinden de wij-ken in Midden-Zuid zich alle aan de gunstige kantvan de scores. De inkomensniveaus zijn over hetalgemeen hoger dan gemiddeld en het aandeel ABW-ers blijft ver achter bij dat in andere stadsdelen. Ook zijn er in het stadsdeel naar verhouding mindermensen die zich niet gezond voelen. Heel gunstigzijn voorts de scores op de onderwijsindicatoren(hoge citoscores en een hoog aandeel leerlingen ophavo en vwo). In enkele wijken (Groenewoud, St.Anna en Heijendaal) is dit percentage de laatstejaren sterk gestegen, maar beseft moet worden dathet om kleine absolute aantallen kan gaan.Afwijkend is ook nu de Kolpingbuurt. Het ABW-per-centage is daar drie maal zo hoog als in Nijmegenals geheel. De andere sociaalmaatschappelijke gege-vens zijn verder niet op buurtniveau beschikbaar,maar dat Kolping ook daar over het algemeenongunstig afsteekt is te zien aan de scores van dewijk Goffert die voor een derde bepaald wordendoor de Kolpingbuurt. Het sterkst is dat nog te zienbij de onderwijsaspecten. De wijk Goffert blijft daaraanzienlijk achter bij de andere wijken van het stads-deel.

5.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN MIDDEN-ZUID?

Goede waarderingen openbare ruimteDe kwaliteit van de openbare ruimte is goed, vinden

de inwoners van Midden-Zuid. Het groen wordtgoed gewaardeerd (83% tevredenen tegen 74% voorNijmegen als geheel) en ook de tevredenheid metwegen en fietspaden is hoger dan het Nijmeegsgemiddelde. Op deze twee punten is ook de waarde-ring vanuit de Kolpingbuurt niet minder en zelfsfors verbeterd in vergelijking met 1998. Op de schaal verloedering (bekladding, zwerfvuil,etc.) is het beeld voor Kolping wel aanzienlijkongunstiger dan gemiddeld in Nijmegen en zeker invergelijking met de rest van het stadsdeel.Desalniettemin is ook op dit punt de uitslag verbe-terd ten opzichte van 1998.Samenhangend met het algemene beeld is, dat hetaantal klachten in verhouding tot het aantal wonin-gen in Midden-Zuid gering is. Er zijn hierbij wel ver-schillen tussen de diverse wijken. Zo is er inKwakkenberg relatief vaak gebeld naar de Bel- enHerstellijn.

Tevredenheid voorzieningen wisselendBijna 80% van de bewoners van Midden-Zuid istevreden over de winkelvoorzieningen in de buurt.Dat is wat minder dan het Nijmeegs gemiddelde(87%). Gegeven het feit, dat de bewinkeling in enkelewijken in dit stadsdeel wat minder is, bijv.Groenewoud, Goffert en Heijendaal, is het verschilechter nog beperkt. In het minisymposium werd indit verband gesproken over de afstand tot de winkelsdie hier en daar vooral voor de ouderen aanzienlijkis. In de Kolpingbuurt is de tevredenheid over de win-kelvoorzieningen wel beduidend minder. Het ont-breken van bewinkeling in deze buurt zorgt ersamen met de geïsoleerde ligging van de wijk voor,dat deze tevredenheid hier zeer laag is (35%).Over de voorzieningen voor jongeren is men inMidden-Zuid meer tevreden dan gemiddeld inNijmegen. De verbetering in vergelijking met 1998 isbehoorlijk, vooral in de Kolpingbuurt.

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 0,7 0,7 0,4 0,5 1,1 1,1 0,3 x

ontw. 97-02 -0,2 -0,3 +0,2 -0,2 -0,7 -0,3 +0,5 -0,5 x

% cliënten GGZ 3,0 2,3 3,1 2,8 1,6 3,3 2,5 1,2 x

ontw. 99-03 +0,5 +0,6 +0,3 +1,5 +0,5 +0,2 +1,0 -0,6 x

% voelt zich gezond 02-03 74 80 84 87 80 79 72 79 x

% contact huisarts 02-03 42 38 39 33 36 33 42 45 x

% contact specialist 02-03 24 24 29 25 21 19 29 19 x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 7 0 7 2 40 0 0 x

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 541,5 542,2 543,5 542,3 536,5 541,0 543,8 x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 20 11 9 15 47 21 8 x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 74 86 85 76 55 77 68 x

ontw. 97/98-01/02 +4 +7 +7 +22 +2 +8 +18 -22 x


46

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 840 65 90 210 175 145 155 x

ontw. 99-03 +475 +65 +5 +20 +10 +10 +5 +20 x

% bedrijfsvest op won. 11,3 13,0 16,7 15,6 9,6 16,9 9,6 20,7 x

ontw. 99-03 +0,4 +1,0 +1,2 +3,5 +0,5 +0,9 +0,3 +2,7 x

aantal arbeidsplaatsen 92390 33635 270 1535 2300 13830 1480 14220 x

ontw. 99-03 +3755 +3640 -160 -325 +235 +2000 +145 +1745 x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 200,6 24,1 52,2 44,3 513,7 48,2 810,3 x

ontw. 99-03 +0,8 +20,8 -12,3 -13,3 +3,9 +82,8 +4,9 +86,2 x

Milieu



aant. vergunn.plicht. bedr. 02 2842 280 14 21 73 105 47 20 x

% op won. voorraad 4,3 4,3 3,6 3,6 3,3 10,1 3,1 2,7 x

% geluidsoverlast 2000 40 34 x x x x x x x

% stankoverlast 2000 27 19 x x x x x x x

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 1,0 0,5 0,7 0,4 1,0 1,5 2,2 x

ontw. 98-02 +0,1 +0,2 +0,2 +0,2 0 0 +0,1 +1,6 x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 2,0 2,5 0,6 0,7 3,9 3,7 1,5 x

ontw. 98-02 -0,5 -0,2 +0,3 -0,2 +0,1 -1,1 -0,2 -0,1 x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,6 x x x x x x 3,3

ontw. 98-03 -0,1 -0,1 x x x x x x -1,1

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 79 x x x x x x 35

ontw. 98-03 -3 -1 x x x x x x -5

% tevredenen openb. verv. 82 80 x x x x x x 92

ontw. 98-03 -1 -1 x x x x x x +2

schaal voorz. jongeren 3,1 3,4 x x x x x x 3,7

ontw. 98-03 +0,3 +0,5 x x x x x x +1,5

% tevred. speelmog. kind. 55 64 x x x x x x 46

ontw. 98-03 +1 -7 x x x x x x +3




% tevredenen groen 74 83 x x x x x x 80

ontw. 98-03 -1 +1 x x x x x x +9

% tevredenen wegen/fietsp. 58 64 x x x x x x 66

ontw. 98-03 -7 -4 x x x x x x +15

% klachten in verh. tot won. 26 16 25 17 16 18 13 11 x

ontw. 01-02 +5 +5 +10 +8 +5 +2 +5 +3 x

schaal verloedering 4,4 3,7 x x x x x x 5,4

ontw. 98-03 +0,2 +0,7 x x x x x x -0,3

Woningmarkt



ontw. aantal woningen 98-03 +2421 +40 +25 +1 -2 +1 +9 +6 x

% laagbouwwoningen 2003 60 63 69 84 72 54 59 39 x

% huurwoningen 2003 60 37 33 9 18 72 44 48 x

schaal waard. eigen woning 7,2 7,4 x x x x x x 6,2

ontw. 98-03 -0,3 -0,6 x x x x x x -0,8

MIDDEN-ZUID

47

Ook over de speelmogelijkheden voor kinderen iseen meerderheid tevreden (64%), maar dit keer geldtdat niet voor de Kolpingbuurt. De speelmogelijkhe-den voor kinderen zijn er volgens de bewoners verbeneden de maat. Minder dan de helft is er ten tijdevan de enquête (voorjaar 2003) tevreden over. In het minisymposium vond men dat ook geldenvoor de Hazenkamp. Het aanbod aan speelplekkenvoor de jongste kinderen blijft daar achter bij debehoefte. Ook zouden er in deze wijk meer bankjesvoor ouderen moeten staan.

Aanzienlijke daling waardering eigen woningMeer dan 60% van de woningvoorraad in Midden-Zuid bestaat uit koopwoningen. Alleen in Goffert ishet aandeel huurwoningen groter dan het aandeelkoopwoningen. Dit komt door de Kolpingbuurt(uitsluitend huur) en de huurappartementen in hetpark Jonkerbosch die daar deel uitmaken van dewoningvoorraad. Het overwicht aan koopwoningenis het sterkst in de wijken Groenewoud, Hazenkampen Kwakkenberg. In deze wijken bestaat verder zo’n70% of meer uit laagbouw.Opvallend is de daling (sinds 1998) van de waarde-ring van de eigen woning. Met een score van 7,4 opde daarvoor vervaardigde schaal komt Midden-Zuidnog wel boven de 7,2 voor Nijmegen, maar eendaling van -0,6 sinds 1998 is aanzienlijk. Ook in deKolpingbuurt is er sprake van een aanzienlijkedaling (van 7,0 in 1998 naar 6,2 in 2003).

Veel arbeidsplaatsen door ziekenhuizen, universiteit en bedrijfsterreinMeer dan eenderde van de Nijmeegse werkgelegen-heid (circa 33.500 arbeidsplaatsen) bevindt zich indit stadsdeel. Dit komt, doordat binnen Heijendaalde universiteit en het academisch ziekenhuis zijngevestigd. Bovendien liggen in Goffert het CWZ-zie-kenhuis en het bedrijventerrein Winkelsteeg, metdaarop de vestiging van Philips en een groot aantalandere bedrijven. Hiervan zijn er vele vergunning-plichtig binnen het milieubeleid. In het gebiedbevinden zich bijvoorbeeld diverse garagebedrijven.In de andere wijken ligt de werkgelegenheid, uitge-drukt als het aantal arbeidsplaatsen per 100 inwo-ners, op het Nijmeegs gemiddelde, afgezien vanKwakkenberg waarbinnen weinig mensen werkzaamzijn.De ruim aanwezige bedrijvigheid in het stadsdeelMidden-Zuid leidt niet tot extra stank- of geluids-overlast. De ervaring van dit soort overlast lag in hetvier jaar geleden gehouden milieuonderzoek onderhet stedelijk gemiddelde.

Verkeersproblemen rond scholen en KUNOp basis van de Stadspeiling van 2003 ervaart menin Midden-Zuid niet meer verkeersproblematiek danelders in Nijmegen. Voor de Kolpingbuurt geldt datniet. Daar ervaart men de verkeersproblemen nogwel in sterkere mate, hoewel er sinds 1998 sprake is

van verbetering. Toch komen er uit het stadsdeel signalen over hetverkeer, met name over de verkeersproblemen rondscholen en de KUN. Drempels en voorrangswegenlijken verlichting te geven, maar ook hier is nietiedereen even content mee. Behalve de drukte leveren de KUN en het acade-misch ziekenhuis ook veel parkeerproblemen op, diealleen maar erger lijken te worden, met name inHeijendaal en St. Anna. In Goffert en ook nu St.Anna is het aantal meldingen van verkeersongeval-len relatief hoog.De nabijheid van het poppodium Doornroosje inHeijendaal levert tenslotte wat geluids- en verkeers-hinder op voor de omwonenden.

GoffertparkIn de gesprekken met de werkers kwam met betrek-king tot de openbare ruimte vooral het Goffertparkaan bod. Voor veel inwoners van Midden-Zuid, envele anderen daarbuiten, biedt het Goffertpark eenaantrekkelijke recreatieplek. Het park is de laatstejaren opgeknapt en de veiligheid is, mede door inzetvan het bikersteam van de politie, de laatste tijdbehoorlijk verbeterd. Helaas is er van tijd tot tijd veeltroep te vinden in het park, maar dit kan ook alsteken van succes worden gezien. Met mooi weertrekt het park namelijk veel bezoekers. Ook de parkeerdruk rondom het park vormt, nu enin de toekomst, een punt van zorg

5.4 HOE GAAN DE INWONERS VANMIDDEN-ZUID MET ELKAAR OM?

Ondanks lage organisatiegraad veel betrokken-heid bij omgevingDe bewoners van Midden-Zuid wijken niet veel afvan het Nijmeegs gemiddelde als het gaat om socialecontacten. Niettemin zijn de scores de afgelopentwee jaar iets minder geworden. Dat geldt niet alleenvoor de sociale contacten, maar ook voor de deelna-me aan vrijwilligerswerk.Een ander aspect is de beleving van het sociale kli-maat in de buurt. Deze is in Midden-Zuid wat posi-tiever dan gemiddeld in Nijmegen. Met name hetpercentage mensen dat deelneemt aan buurtacti-viteiten is hoger (34% tegen 26% voor Nijmegen).Verder ervaart men minder problemen met jongerenen heeft men een hogere waardering voor de socialekwaliteit van de buurt waarin men woont.In het minisymposium leek aanvankelijk de meningpost te vatten, dat de buurtparticipatie in Midden-Zuid laag was. Dat kwam, omdat men uitging vande organisatiegraad, die op zich niet groot is. Op demeeste plaatsen is geen permanente bewonersorga-nisatie. Dit betekent evenwel niet dat er niets wordtgeorganiseerd of dat de mensen niet goed met elkaaromgaan. Van tijd tot tijd zijn er op tal van plaatsenin het stadsdeel zeker wel buurtactiviteiten, zoalsbuurtfeesten. En als er aanleiding toe is worden er


48




% verantw. voor buurt 83 84 x x x x x x 67

ontw. 98-03 -3 -4 x x x x x x +7

% deeln. buurtact. 26 34 x x x x x x 18

ontw. 01-03 -2 -1 x x x x x x x

% gehecht buurt 66 69 x x x x x x 57

ontw. 98-03 0 -3 x x x x x x +9

schaal houding jongeren 6,4 7,1 x x x x x x 5,8

ontw. 98-03 -0,1 -0,3 x x x x x x +0,4

schaal sociale kwaliteit 6,1 6,4 x x x x x x 5,9

ontw. 98-03 0 +0,1 x x x x x x +0,4

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 72 x x x x x x 84

% posit. ervaringen 2003 42 48 x x x x x x 38

% negatieve ervaringen 2003 39 37 x x x x x x 33

% verhouding goed 2003 52 52 x x x x x x 47

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 27 28 20 33 22 27 26 x

ontw. 97-03 +1 +2 -3 +2 +2 +1 +1 -2 x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 11,5 15,6 10,3 13,5 7,7 10,6 11,2 x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 2,8 3,6 2,4 3,6 1,7 2,3 2,9 x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 67 x x x x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 75 x x x x x x x

% musea bezocht 40 50 x x x x x x x

Sport



% wekelijkse sporters 49 55 x x x x x x 26

ontw. 01-03 0 -3 x x x x x x x

% lid sportclub 2003 26 24 x x x x x x 14

% sportbezoekers 2003 34 35 x x x x x x 33

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 83 x x x x x x 84

ontw. 01-03 +1 -6 x x x x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 97 x x x x x x 98

ontw. 01-03 -1 -1 x x x x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 26 x x x x x x 21

ontw. 01-03 -3 -6 x x x x x x x

ad hoc bewonerscomités opgericht.Een voorbeeld daarvan is het ontstaan van groepenouders (veelal moeders) die zich inzetten voor deverbetering van de verkeerssituatie rond de scholen.Verder is bij informatie- en inspraakavonden (veelalover verkeersproblematiek) de opkomst hoog.Buiten dit zijn de bewoners ook als het gaat om cul-tuur en sport actief. De deelname aan cursussen in

de Lindenberg en het bezoek aan voorstellingen enmusea zijn hoger dan gemiddeld. Het percentagewekelijkse sporters ligt met 55% zo’n 6% hoger danhet Nijmeegse cijfer.

Buurtbeleving in Kolpingbuurt laatste twee jaarverbeterdIn de Kolpingbuurt is de situatie geheel anders. De

MIDDEN-ZUID

49

sociaalmaatschappelijke problematiek is aanleidinggeweest om de buurt deel te laten nemen aan hetproject ‘Buurt Aan Zet’. In het kader daarvan heb-ben inwoners, woningcorporatie Talis, gemeente endiverse andere organisaties de afgelopen periode talvan buurtactiviteiten opgezet met het doel de bewo-ners zelf in touw te krijgen om hun buurt te verbete-ren. Voorbeelden daarvan zijn projecten met jeugdi-ge werklozen en met buurtconciërges.In vergelijking met de rest van Midden-Zuid en ookmet het Nijmeegse gemiddelde bevindt de buurtzich nog duidelijk aan de ongunstige kant van descore op alle indicatoren die met de sociale omge-ving te maken hebben. Maar er zijn wel duidelijke verbeteringen te meldenover de afgelopen periode: • het verantwoordelijkheidsgevoel voor de buurt is

toegenomen sinds 1998;• het percentage bewoners dat zegt gehecht te zijn

aan de buurt is met bijna 10% toegenomen; • de schaalscores voor sociale kwaliteit en de ver-

houding tussen oud en jong zijn verbeterd.Binnen het stadsdeel is de Kolpingbuurt het enigegebied met een flinke menging naar etniciteit. Dewaardering van de verhouding tussen autochtone enallochtone bevolking stemt overeen met die in de(vergelijkbare) wijken van Oud-West, maar is watminder expliciet. Het aandeel bewoners met positie-ve en vooral het aandeel met negatieve ervaringen islager dan in Wolfskuil en Willemskwartier.

Ondanks relatief gunstig veiligheidsbeeld weltoename algemeen onveiligheidsgevoel sinds1998Met betrekking tot de veiligheidsindicatoren bevin-den de wijken van Midden-Zuid zich over het alge-meen op een gemiddeld tot gunstig niveau. Het aan-tal meldingen van agressie en de ervaring van drei-ging is wat lager dan in Nijmegen. Het percentageinbraken is gemiddeld. Dat laatste geldt niet voorKwakkenberg en vooral Groenewoud. De relatiefhoge inbraakcijfers hier zijn in vergelijking met 5

jaar geleden overigens wel sterk afgenomen. Het Goffertpark leidt thans niet tot grote veilig-heidsproblemen, afgezien van de speciale aandachtbij evenementen op de Goffertwei en bij voetbalwed-strijden in het NEC-stadion.Al met al ontwikkelt zich ook het veiligheidsgevoelin de buurt goed. 21% voelt zich wel eens onveilig inde eigen buurt, terwijl dat voor Nijmegen als geheel27% is. Opvallend daarentegen is, dat het algemeneonveiligheidsgevoel sinds 1998 per saldo wat ongun-stiger geworden is. 39% heeft aangegeven zich in hetalgemeen wel eens onveilig te voelen, hetgeen 3%meer is dan het gemiddelde voor heel Nijmegen. Ook nu geldt, dat de Kolpingbuurt op meerdereaspecten aanzienlijk ongunstiger scoort dan hetstadsdeelgemiddelde en te vergelijken is met de wij-ken van Oud-West. Bijvoorbeeld geldt dat voor drei-ging, overlast en inbraken. Het onveiligheidgevoel inde Kolpingbuurt bevindt zich evenwel op het niveauvan de rest van het stadsdeel, overigens na een flinkestijging over de afgelopen vijf jaar.

5.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METMIDDEN-ZUID?

Overwegend positieve oordelenDe wijken in Midden-Zuid kregen in de mailrondeen het minisymposium veel positieve oordelen.Kwakkenberg, Groenewoud, Hazenkamp, Goffert, St Anna en Heijendaal zijn over het algemeen rustigeen zeer gewaardeerde woonwijken. Op wat fysiekeproblemen na, die voornamelijk te maken hebbenmet verkeer en parkeren is er niets speciaals aan dehand. Ook de aanwezigheid en nabijheid van allerlei ande-re activiteiten zoals het Ziekenhuis, de Universiteiten het Bedrijventerrein Winkelsteeg in de wijkGoffert, heeft – afgezien van de verkeers- en parkeer-aspecten - geen negatieve invloed op het wonen. Behalve van de werkers zijn ook van de bewonersvan Midden-Zuid de oordelen over hun buurt goedte noemen. Het rapportcijfer voor de buurt, zoals

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 0,8 1,1 0,6 0,3 1,9 0,9 0,8 x

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 +0,7 +0,2 0 -0,3 +0,1 +0,3 x

schaal dreiging 1,2 0,7 x x x x x x 2,5

ontw. 98-03 +0,2 +0,1 x x x x x x +0,3

% aangiften woninginbraak 2,0 2,0 2,6 3,6 1,5 2,3 1,6 2,3 x

ontw. 98-02 -0,8 -1,0 -2,7 -3,0 -0,8 -0,4 -0,9 -0,4 x

schaal vermog. delicten 4,7 4,5 x x x x x x 5,0

ontw. 98-03 +0,3 +0,2 x x x x x x +0,4

schaal overlast 2,4 2,2 x x x x x x 3,3

ontw. 98-03 +0,2 +0,5 x x x x x x -0,8

% onveilig gevoel algem. 36 39 x x x x x x 37

ontw. 98-03 +2 +7 x x x x x x +15

% onveilig gevoel buurt 27 21 x x x x x x 23

ontw. 98-03 -1 -2 x x x x x x +4


50

dat in 2003 is gegeven, is 7,6, terwijl dat voorNijmegen 7,2 was. Daarnaast leiden de vragen die inde Stadspeiling zijn gesteld over hoe men het wonenin de buurt vindt tot een hoge score op de schaalevaluatie buurt. Bij deze goede scores zijn er relatief weinig mensendie vinden dat de buurt het afgelopen jaar vooruit isgegaan, maar ook weinig mensen die vinden dat debuurt achteruit is gegaan. Een minpunt is wel deafname van de waardering die de bewoners uitspre-ken voor hun eigen woning.

Achterstand en verbetering in de KolpingbuurtDe Kolpingbuurt kan afzonderlijk worden geanaly-seerd. Het rapportcijfer en het algemene oordeel zijnin vergelijking met 1998 hetzelfde en dus nog steedslaag in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Descores op beide indicatoren liggen nog iets onder deresultaten van de wijken in Oud-West. Toch lijkt er

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 16 x x x x x x 52

ontw. 98-03 -3 -2 x x x x x x +27

% buurt achteruitgegaan 20 12 x x x x x x 16

ontw. 98-03 +2 +3 x x x x x x -16

schaal evaluatie buurt 7,4 8,0 x x x x x x 5,9

ontw. 98-03 -0,2 -0,2 x x x x x x -0,1

rapportcijfer buurt 7,2 7,6 x x x x x x 6,1

ontw. 98-03 -0,1 -0,1 x x x x x x -0,1

sprake te zijn van een kentering, want het percenta-ge bewoners, dat vindt dat de buurt er het laatstejaar op vooruit is gegaan, is meer dan verdubbeld enstaat nu op 52%, terwijl dat stedelijk 19% is. Andersom is het aandeel mensen, dat vindt dat debuurt erop achteruit is gegaan, gehalveerd. Hetbetreft nu een minderheid van 16%, hetgeen lager isdan stedelijk (20%) en aanzienlijk lager dan de wij-ken in het stadsdeel Oud-West (27%). Al met al is de Kolpingbuurt nog steeds een buurtmet een eigen cultuur en moraal en een buurt dieveel ruimtelijke en vooral sociale problematiek kent.Het ‘Buurt Aan Zet’- project lijkt evenwel positieveeffecten te hebben. In het kader hiervan zijn ver-schillende activiteiten opgezet en men hoopt, datdoor middel van een sneeuwbaleffect de buurt dezepositieve initiatieven zelf doorzet. Een nadeel daarbijblijft de min of meer afgesloten fysieke ligging vande buurt en het ontbreken van voorzieningen.

51

te. Er is verder sprake van een beperkte functiemen-ging. De groenvoorziening in de wijk is beperkt.

GrootstalGrootstal wordt omsloten door de Grootstalselaan,de Hatertseweg, de Heiweg en de St. Annastraat. Hetis een rustige woonwijk met een gevarieerde op-bouw. Er is een afwisseling in stedenbouwkundigevormen in samenhang met hoogteverschillen. Er issprake van een zekere eenheid tussen het groen ende (woon)bebouwing in de wijk.De Nieuwe Mollenhutseweg zorgt voor een duide-lijke scheiding met het niet-woongedeelte aan denoordwestkant. In de betreffende driehoek zijn ver-schillende bedrijven gelegen. In het zuidelijk deelvan deze driehoek is begin negentiger jaren hetnieuwbouwplan Grootstal uitgevoerd. De woningen,voornamelijk compacte laagbouw, staan op deplaats van de velden van de verhuisde voetbalvereni-ging Hatert.


De wijken in Zuidrand zijn in de eerste plaats woon-wijken. Ze zijn gerealiseerd in de jaren 1950 en 1960en zijn ontworpen volgens duidelijke stedenbouw-kundige structuren (rechthoekige bouwblokken metgroenvoorzieningen ertussen). In het stadsdeel alsgeheel is tot het midden van de 90er jaren sprakegeweest van een bevolkingsafname en vergrijzing,welke daarna tot staan zijn gekomen, onder anderedoor de recentere nieuwbouw binnen het gebied.

Hatertse HeiHatertse Hei wordt omsloten door de St. Anna-straat, de Slotemaker de Bruïneweg, de Hatertsewegen de Heiweg. De wijk bestaat uit diverse deelplan-nen of buurten, welke tussen de genoemde ‘oudedraden’ (wegen) zijn ‘opgespannen’. Centraal in de wijk vormt een sterflat als het wareeen visueel centrum. In de zuidwesthoek vormt eenconcentratie met schoolgebouwen een apart gedeel-

6 Zuidrand

Brakkenstein

Haterse Hei

Grootstal

Hatert

Zuidrand

Oppervlakte Woningen Inwoners

Hatertse Hei 56 1914 3871

Grootstal 99 2476 5312

Hatert 132 4336 9590

Brakkenstein 136 1677 3839


52

HatertHatert is een wijk met een eigen identiteit, inge-klemd tussen het Maas-Waalkanaal, het industrieter-rein Winkelsteeg, de Grootstalselaan en deMalderburchtstraat. Het is in inwoneraantal (onge-veer 9500) de grootste wijk van Nijmegen.

Het noordelijk deel van de wijk, ten noorden van deHatertseweg, is anders van karakter dan het grotere,zuidelijk deel. Het noordelijk deel bestaat, afgezienvan enkele etagecomplexen, voornamelijk uit koop-woningen (de zogenaamde edelstenenbuurt). Het gebied ten zuiden van de Hatertseweg bevat

overwegend goedkope laagbouw huurwoningen.Maar ook zijn er, met name aan de wijkranden,diverse grote etagecomplexen.

BrakkensteinBrakkenstein is van oudsher een ‘dorp’ aan de randvan de stad, met aan twee zijden directe uitloop naargroen en bos. De wijk wordt begrensd door de St.Annastraat, de Scheidingsweg, de Driehuizerweg ende Houtlaan en is rondom een oude dorpskernopgebouwd. De Heijendaalseweg is als het ware nogeen hoofddorpsstraat.Overigens is binnen de bevolking het oude dorpska-rakter wel verschoven. De wijk wordt lang niet meeralleen bewoond door Brakkensteiners of mensen diedaar uit het verleden een binding mee hebben.Karakter, ligging en rust maken Brakkenstein toteen geliefde woonwijk.

6.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INZUIDRAND?

Vergrijzing op zijn retour?Wat betreft de wijken van Zuidrand is in het mini-symposium de vergrijzing aan de orde gekomen.Met name in Brakkenstein wonen veel ouderen, watook het gevolg is van een tweetal verzorgingstehui-zen in de wijk. Ook wordt in Hatert gesproken overeen afname van het leerlingenaantal door de toene-mende vergrijzing. De bevolkingscijfers lijken even-wel te suggereren, dat er een einde aan het komen isaan de vergrijzing in Zuidrand. Er is weliswaar inalle wijken sprake van een groter aandeel 65+ers dangemiddeld in Nijmegen, maar dit aandeel is sinds1998 voor Grootstal gelijk gebleven en voor HatertseHei en Brakkenstein zelfs afgenomen. Alleen inHatert is er sprake van een toename van deze groep.Maar tegelijk gaat Hatert ook mee met de Nijmeegsetoename van het aantal kinderen van 0 tot 14 jaar. De huishoudenssamenstelling in het stadsdeel is vrijgemiddeld, zij het met een iets hoger percentagealleenstaanden (in met name Hatert en HatertseHei) en iets meer eenoudergezinnen (in Hatert enGrootstal).

Groot aandeel etnische groepen in HatertIn Zuidrand als geheel wonen naar verhoudingongeveer evenveel niet-westers allochtonen als in derest van Nijmegen. Het totaalcijfer verhult echtergrote verschillen tussen de vier wijken. In HatertseHei en al helemaal in Brakkenstein ligt het aandeelallochtone inwoners met respectievelijk 11% en 6%fors onder het Nijmeegs gemiddelde van 16%. OokGrootstal zit daar met 14% iets onder. In Hatertdaarentegen is het aandeel allochtone inwoners 21%.Bovendien is dit aandeel de afgelopen 5 jaar sterkergestegen dan in Nijmegen (6% tegen 4%). In de drieandere wijken was de stijging van dit aandeel juistondergemiddeld. Hetzelfde patroon is te zien bij de allochtone jonge-


stad stadsd. wijken

Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk

% 0-14 jr 16 15 14 17 14 18

ontw. 98-03 +1 +1 0 +3 +1 +1

% >64 jr 13 20 14 21 21 24

ontw. 98-03 0 -1 -2 0 +1 -4

% alleenstaanden 35 37 40 34 39 34

ontw. 98-03 +1 +1 -1 +1 +1 +2

% 1-ouder gezinnen 7 8 6 8 9 7

ontw. 98-03 0 +1 +1 +2 +1 0

% niet westerse allochtonen 16 15 11 14 21 6

ontw. 98-03 +4 +4 +2 +3 +6 +2

% niet westerse jonge all. 26 27 18 25 40 8

ontw. 98-03 +4 +4 +2 0 +9 0

Inkomen en werk

stad stadsd. wijken


% lage inkomens 43 x 43 46 56 41

ontw. 96-00 -2 x 0 -4 +5 -2

% ABW 5,6 6,1 5,2 4,8 8,4 2,8

ontw. 00-03 -1,3 -0,9 -0,9 -0,7 -1,2 -0,5

% ID/WIW 1,8 2,0 1,7 1,9 2,5 1,4

ontw. 00-03 +0,1 +0,3 +0,2 +0,6 +0,2 +0,5

Gezondheid en zorg

stad stadsd. wijken


% cliënten maatsch. werk 1,7 1,7 1,4 1,3 2,6 0,7

ontw. 97-02 -0,2 -0,3 -0,4 -0,8 0 -0,6

% cliënten GGZ 3,0 3,1 3,1 3,0 3,5 2,5

ontw. 99-03 +0,5 +0,5 +0,7 +0,2 +0,7 +0,4

% voelt zich gezond 02-03 74 71 75 70 67 76

% contact huisarts 02-03 42 46 46 43 51 41

% contact specialist 02-03 24 28 29 30 27 24

Onderwijs

stad stadsd. wijken


% gewichtsleerlingen 00/02 35 39 20 40 68 3

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 532,4 535,8 532,4 527,3 540,1

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 51 43 51 65 31

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 43 62 52 27 51

ontw. 97/98-01/02 +4 +4 +15 +15 -1 -6

ZUIDRAND

53

ren. Op dit moment is in Hatert 40% van de jonge-ren tot en met 18 jaar niet-westers allochtoon, het-geen tweemaal zoveel is als in Hatertse Hei enGrootstal en vijf maal zo veel als in Brakkenstein.Het aandeel van 21% van de allochtone bevolking inHatert bestaat voor bijna de helft uit Turkse enMarokkaanse bewoners (6% en 3%) en voor 3% uitSurinamers en Antillianen. De overige 9% komt uitdiverse andere landen.Met betrekking tot Hatert is het belang van de inte-gratie van de allochtonen meerdere malen aange-haald in de mailronde en het minisymposium. Hetstimuleren van de onderlinge verhoudingen, school-contacten en taalondersteuning worden als cruciaalgezien in dit proces.

Hatert sociaal-maatschappelijk kwetsbaar profielHatert heeft in vergelijking met andere Nijmeegsewijken in sociaalmaatschappelijk opzicht een bedui-dend zwakker profiel. Er wonen meer mensen metlagere inkomens (meer dan de helft van de huishou-dens), het aandeel bijstandsgerechtigden is aanzien-lijk hoger (8,4% tegen 5,6% voor Nijmegen) en er zijnmeer mensen uit de wijk werkzaam in een WIW- ofID-baan.Opvallend voor de ontwikkeling in Hatert is verder,dat het percentage ABW-ers net als in de rest vanZuidrand iets is teruggelopen (naar verhouding zelfsiets sterker), maar dat er in de periode 1996-2000sprake was van een toename van lagere inkomens,dit in tegenstelling tot de rest van de stad en hetstadsdeel.Ook bij de gezondheids-, zorgen onderwijsindica-toren is het Hatert dat op nagenoeg alle variabelenongunstiger scoort dan de andere wijken.Bijvoorbeeld het percentage bewoners dat eenberoep doet op maatschappelijk werk is met 2,6%relatief hoog te noemen. Binnen het primair onder-wijs zijn de citoscores lager dan in Nijmegen en deandere wijken van Zuidrand en zijn de percentagesleerlingen die binnen het voortgezet onderwijs devmbo-rchting doen of het advies hiertoe krijgen aan-zienlijk groter. Behalve via genoemde indicatoren komt het sociaal-maatschappelijk profiel ook tot uiting in persoon-lijke problematiek. Met name in Hatert is er vaaksprake van problemen ‘achter de voordeur’. Hetmaatschappelijk werk en de overige instellingenkunnen hier niet altijd goed zicht op krijgen. Menmaakt zich ook flinke zorgen over het welzijn van dekinderen. Veelal bestaat er een samenhang tussengezinssituatie en onderwijsachterstand en je ziet datveel kinderen dagelijks met een zware last op schoolkomen. Hatertse Hei en Grootstal kennen de genoemde pro-blemen vooralsnog in mindere mate, maar sommigemensen uit het werkveld zien in de toekomst voorbeide wijken vergelijkbare risico’s, omdat men hieren daar problemen in deze wijken tegenkomt. De cij-

fers over inkomen, gezondheid en onderwijs gevendaar vooralsnog maar voor een klein deel aanleidingtoe.In Grootstal geven iets meer mensen aan zich nietgezond te voelen en ook is het percentage lage inko-mens iets hoger dan gemiddeld. Anderzijds zie je,dat in Grootstal (en ook in Hatertse Hei) het aan-deel voortgezet onderwijsleerlingen op havo-vwo-niveau de laatste jaren sterk is gestegen.

6.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN ZUIDRAND?

Kwaliteit openbare ruimte alleen in Hatert nietgoed gewaardeerdDe tevredenheid in Zuidrand over de openbareruimte is over het geheel genomen niet ongunstig.De tevredenheid met het groen is lichtjes bovenge-middeld, het aandeel klachten bij de Bel- en Herstel-lijn is relatief laag en men ervaart minder verloede-ring van de omgeving dan gemiddeld in Nijmegen.Ook nu is het Hatert, dat de minste scores heeft inhet stadsdeel. In Hatert zijn de bewoners minderpositief over het groen en ervaart men meer verloe-dering (vervuiling, vernieling, hondenpoep, enzo-voorts). Ook de tevredenheid over de toestand vanwegen en fietspaden is minder. Bij alle drie de aspec-ten is in de wijk bovendien sprake van een ongunsti-ge ontwikkeling. Ook uit de reacties van de werkers komt deze bele-ving naar voren. Er wordt gesproken over veel zwerf-vuil en rommel als gevolg van vandalisme. Daarbijklinkt het ook het signaal door, dat men in de wijkvindt, dat de gemeente steken laat vallen bij hetonderhoud van groen en stoepen.

Ontevredenheid over speelvoorzieningen(Hatertse Hei en Hatert) en jongeren-voorzieningen (Hatert)In het stadsdeel is de tevredenheid met de winkelsen het openbaar vervoer respectievelijk hoog engemiddeld. Voor wat betreft de voorzieningen voorjongeren en de speelvoorzieningen voor kinderen isde situatie anders. Voor de jongerenvoorzieningen isde schaalscore in Hatert laag, voor Grootstal enHatertse Hei gemiddeld. In de mailronde en hetminisymposium werd aangegeven, dat men ook inHatertse Hei en Grootstal het aanbod van jongeren-voorzieningen te beperkt vond. Daardoor zoudenveel jongeren op straat hangen en overlast veroorza-ken. Voor wat betreft de speelvoorzieningen is de tevre-denheid zeer hoog in Grootstal, maar onderge-middeld in Hatertse Hei en Hatert, ook nu weer hetsterkst in Hatert. De afgelopen 5 jaar is hier boven-dien sprake van een flinke teruggang in tevreden-heid.


54

Groot aanbod huurwoningen in Grootstal enHatertZowel het percentage laagbouwwoningen als huur-woningen is in Zuidrand hoger dan het Nijmeegsgemiddelde. Hatert en Grootstal zijn wijken met eenflink overwicht aan huurwoningen, in laagbouw enetagebouw en veelal in de goedkopere sectoren. InHatertse Hei en met name Brakkenstein staan meerlaagbouwkoopwoningen.Het grote aanbod goedkope huurwoningen inHatert heeft aantrekkingskracht op bepaalde groe-pen huurders, met name groepen met bescheideninkomens. Dit heeft effect op het sociaal maatschap-pelijk profiel van de wijk. Dit proces wordt nog eensversterkt, doordat woningzoekenden met een watbetere sociaalmaatschappelijke positie er steedsvaker een woning weigeren en liever wachten op eenaanbod elders, ook mensen met een lange wacht- ofmeettijd.Een andere oorzaak voor dit weigeren is de leeftijdvan de woningen. De meeste woningen in Zuidrandzijn op dit moment 40 tot meer dan 50 jaar oud endat heeft invloed op de kwaliteit van de woningen.Inmiddels is er in Zuidrand dan ook sprake vangrootschalig mutatieonderhoud en soms zelfs sloop.

Niet zo veel bedrijvigheidIn Zuidrand zijn relatief weinig bedrijven aanwezig.Dit is ook terug te vinden in de cijfers van het aan-deel bedrijfsvestigingen op de woningvoorraadZuidrand komt hier met 5,5% laag uit ten opzichtevan het Nijmeegse gemiddelde van 11,3%.Brakkenstein kent het grootste aandeel binnenZuidrand met 7,8%. Het aandeel arbeidsplaatsen opde bevolking is met een gemiddelde van 12,7 arbeids-plaatsen op 100 bewoners behoorlijk laag tenopzichte van 59,1% voor Nijmegen. Grootstal kenthierbij het grootste aandeel met 18,4% en Hatert hetlaagste met 8,6%. Samenhangend met de geringe bedrijvigheid inZuidrand zijn de percentages vergunningsplichtigebedrijven in het stadsdeel laag en is er sprake vanondergemiddelde geluids- en stankoverlast.

Verkeerssituatie relatief gunstig Verkeersproblematiek is tijdens het minisymposiumniet veel aan de orde gekomen. Punten die werdengesignaleerd waren het hard rijden op de 30 kmwegen en de onveilige verkeerssituatie in deCouwenbergstraat, waar men bang is om kinderenalleen over te laten steken. Ook uit de Stadspeiling 2003 komt geen overmatigeverkeersproblematiek naar voren. De ervaring vanverkeersproblematiek is in Zuidrand iets gunstigerdan het stedelijk gemiddelde. Verder blijft ook hetaantal meldingen van parkeeroverlast bij de politieaan de lage kant. Hetzelfde geldt voor het aantal ver-keersongevallen. In 2003 kwamen bij de politie per100 inwoners 0,8 meldingen binnen, terwijl dit ste-delijk 1,9 is.


stad stadsd. wijken


% tevredenen groen 74 78 78 80 72 x

ontw. 98-03 -1 -2 x x -5 x

% tevredenen wegen/fietsp. 58 46 55 54 45 x

ontw. 98-03 -7 -18 x x -12 x

% klachten in verh. tot won. 26 15 13 14 17 13

ontw. 01-02 +5 +4 +5 +2 +5 +4

schaal verloedering 4,4 4,0 3,3 3,3 5,0 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,3 x x +0,7 x

Voorzieningen

stad stadsd. wijken


% tevredenen winkels 87 93 98 92 92 x

ontw. 98-03 -3 +2 x x +4 x

% tevredenen openb. verv. 82 83 84 87 82 x

ontw. 98-03 -1 -1 x x -10 x

schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 3,2 3,1 2,4 x

ontw. 98-03 +0,3 +0,7 x x +0,2 x

% tevred. speelmog. kind. 55 56 50 75 44 x

ontw. 98-03 +1 -1 x x -14 x

Bedrijvigheid

stad stadsd. wijken


aantal bedrijfsvestigingen 7475 570 130 135 175 130

ontw. 99-03 +475 +50 -5 +10 +30 +15

% bedrijfsvest op won. 11,3 5,5 6,8 5,5 4 7,8

ontw. 99-03 +0,4 +0,3 -0,4 +0,2 +0,6 +0,2

aantal arbeidsplaatsen 92390 2855 440 985 820 610

ontw. 99-03 +3755 +275 +50 +190 +10 +30

% arbeidspl op bevolk. 59,1 12,7 11,3 18,4 8,6 15,9

ontw. 99-03 +0,8 +0,7 +1,0 +2,7 -0,2 -0,1

Milieu

stad stadsd. wijken


aant. verg.plicht. bedr. 02 2842 219 48 58 61 52

% op won. voorraad 4,3 2,1 2,5 2,3 1,4 3,1

% geluidsoverlast 2000 40 33 x x x x

% stankoverlast 2000 27 24 x x x x

Verkeer

stad stadsd. wijken


% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,5 0,3 0,5 0,5 0,4

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 +0,1 +0,2 +0,2 0

% meld. verkeersongev. 02 1,9 0,8 0,8 0,7 0,8 0,8

ontw. 98-02 -0,5 -0,1 -0,3 -0,5 +0,2 0

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,6 2,6 2,5 2,6 x

ontw. 98-03 -0,1 +0,1 x x +0,2 x

Woningmarkt

stad stadsd. wijken


ontw. aant. won. 98-03 +2421 +551 +34 +235 +131 +151

% laagbouwwoningen 2003 60 67 62 72 61 84

% huurwoningen 2003 60 69 53 73 83 43

schaal waard. eigen woning 7,2 7,0 7,1 7,1 6,8 x

ontw. 98-03 -0,3 -0,7 x x -0,9 x

ZUIDRAND

55

6.4 HOE GAAN DE INWONERS VANZUIDRAND MET ELKAAR OM?

Sociale contacten goed, deelname aan cultuuren sport gemiddeldDe bewoners van Zuidrand geven in de Stadspeilingvan 2003 aan, dat ze voldoende sociale contactenhebben en goed voor zichzelf kunnen zorgen. In hetminisymposium kwam wel naar voren, dat er in dewijken ouderen zijn die geïsoleerd raken en een een-zaam leven leiden.Een ander aspect van participatie is de deelname aancultuur en sport. Deze is in Zuidrand gemiddeld.Een kwart van de bewoners in Zuidrand is lid van debibliotheek, ruim 60% doet op de een of anderemanier aan kunstzinnige activiteiten en 40 tot 50%sport wekelijks. Bij de cultuuren sportdeelname herhaalt hetpatroon zich, dat voor Hatert de scores allemaal watongunstiger zijn dan voor de andere wijken. InHatert zijn ook minder kinderen lid van een sport-vereniging.

In Hatert problemen met sociaal klimaatDe bevindingen uit de Stadspeiling laten zien, dat erin Hatert een achterstand is in te halen, als het ombetrokkenheid van bewoners gaat. In vergelijkingmet de andere wijken is het verantwoordelijkheids-gevoel voor de buurt geringer, doen de bewonersdoen minder mee aan buurtactiviteiten en is menminder gehecht aan de buurt. Samenhangend hier-mee waarderen de bewoners de sociale kwaliteit danook relatief laag, terwijl deze in de rest van hetstadsdeel op het Nijmeegse niveau ligt. De aanspreekbaarheid op gedrag laat in Hatert tewensen over. Er is sprake van diverse vormen vanoverlast, en soms ook geweld en criminaliteit. Hieren daar zijn bepaalde gezinnen heel bepalend voorhet karakter van een buurt. Ook zijn er samenhan-gen met het flinke aandeel etnische groepen in dewijk. Als buurt met relatief veel sociale problematiekwordt de ‘kastelenbuurt’ genoemd. Tegelijkertijdkan men waarnemen, dat dit soort problemen zichin Hatert gemakkelijk over een groot deel van dewijk uitsmeert. In Hatert zijn er initiatieven gaande om de leefbaar-heid en het sociale klimaat te verbeteren. Deze wor-den vaak gestart door professionele instellingen enverder gevoed door bewoners. Een ander initiatiefbestaat uit de goed lopende Open Wijkschool

Sociale contacten

stad stadsd. wijken


% voldoende contacten 86 86 85 85 86 x

ontw. 01-03 +1 -1 x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 94 98 94 93 x

ontw. 01-03 -1 -3 x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 21 22 21 18 x

ontw. 01-03 -3 -12 x x x x


stad stadsd. wijken


% verantw. voor buurt 83 84 84 87 78 x

ontw. 98-03 -3 -1 x x -1 x

% deeln. buurtact. 26 20 13 22 16 x

ontw. 01-03 -2 -5 x x x x

% gehecht buurt 66 68 67 73 59 x

ontw. 98-03 0 -2 x x -2 x

schaal houding jongeren 6,4 6,5 6,8 6,8 5,8 x

ontw. 98-03 -0,1 -0,1 x x -0,2 x

schaal sociale kwaliteit 6,1 6,1 6,1 6,1 5,7 x

ontw. 98-03 0 -0,3 x x -0,4 x

Multiculturaliteit

stad stadsd. wijken


% cont. met allocht. 2003 79 75 77 77 76 x

% posit. ervaringen 2003 42 32 33 27 35 x

% negatieve ervaringen 2003 39 40 32 36 47 x

% verhouding goed 2003 52 48 49 54 45 x

Cultuur

stad stadsd. wijken


% abonnem. bibliotheek 25 24 25 23 20 33

ontw. 97-03 +1 +2 +1 +1 +1 +2

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,1 4,2 7,1 2,2 9,2

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,3 1,7 1,3 0,8 2,0

% kunstz. activ. vrije tijd 62 61 x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 52 x x x x

% musea bezocht 40 42 x x x x

Sport

stad stadsd. wijken


% wekelijkse sporters 49 43 51 47 38 x

ontw. 01-03 0 -1 x x x x

% lid sportclub 2003 26 21 28 19 20 x

% sportbezoekers 2003 34 35 37 31 36 x

Veiligheid

stad stadsd. wijken


% aangiften agressie 1,1 0,6 0,5 0,3 0,8 0,3

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 0,1 -0,1 +0,2 0

schaal dreiging 1,2 0,7 0,7 0,3 0,9 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x x +0,3 x

% aangiften woninginbraak 2,0 0,8 1,0 0,6 0,9 0,7

ontw. 98-02 -0,8 -0,7 -0,9 -0,1 -0,6 -1,2

schaal vermog. delicten 4,7 3,5 3,4 3,1 4,2 x

ontw. 98-03 +0,3 +0,2 x x +0,7 x

schaal overlast 2,4 2,0 1,7 1,6 2,6 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,3 x x +0,6 x

% onveilig gevoel algem. 36 31 30 27 36 x

ontw. 98-03 +2 +4 x x +10 x

% onveilig gevoel buurt 27 22 20 17 29 x

ontw. 98-03 -1 -1 x x +2 x


56

(OWS), met allerlei activiteiten, waaronder sport enspel, taallessen en diverse spreekuren. Onder anderevanuit de OWS wordt vrees geuit voor de gevolgenvan het beëindigen van ID-banen. Mede door diebanen kan de OWS functioneren. Bovendien gaathet veelal om werkloze wijkbewoners die op dezemanier aan een baan worden geholpen.

Signalen kloof oud-jong in alle wijkenIn het minisymposium kwam m.b.t. alle vier de wij-ken (alleen in Brakkenstein iets minder) de klooftussen oude en jonge bewoners aan de orde. Dezekloof heeft sterk te maken met wederzijdse intole-rantie tussen de groepen. Veel ouderen voelen zichonveilig en klagen nogal gauw, ook wanneer jonge-ren zomaar ergens staan. De jongeren voelen zichhierdoor niet serieus genomen, waardoor ze minderbereid zijn rekening te houden met de buurtbewo-ners. Een andere factor van betekenis kan het tekortzijn aan jongerenvoorzieningen. Men zou dan ookgraag meer activiteiten zien waarin jong en oudelkaar kunnen ontmoeten.De enquêtebevindingen wijzen ook nu weer op ver-schillen tussen Hatert en de andere wijken. Deschaal houding jongeren, samengesteld uit vragenover de relatie tussen jongeren onderling en met derest van de wijk, laat voor Hatertse Hei en Grootstalgeen opvallend negatieve resultaten zien. Voor dezetwee wijken is de score zelfs gunstiger dangemiddeld in Nijmegen. Voor Hatert valt de schaalwel aanzienlijk lager uit dan het Nijmeegs gemiddel-de.

Verschillende soorten jongerenproblematiekIn de gesprekken met de werkers werd duidelijk, dater bij de jongerenoverlast sprake is van een meerzij-dig probleem. Op de eerste plaats is het een kwestievan ‘aanwezigheid’ die wordt beleefd als overlast enwaarbij volwassenen en jongeren er niet in slagenelkaar goed aan te spreken. Ten tweede is er, met name in Hatert, ‘echte’ overlastdie zich uit in vernieling, openlijke geweldpleging endergelijke. Ook vandalisme vormt in Hatert eenpunt van zorg (hekwerk, speeltoestellen, ruiten). Inhet algemeen wordt deze meer serieuze overlast ver-oorzaakt door jongeren van ongeveer 16-24 jaarwaarbij zowel allochtonen als autochtonen aanwezigzijn. Op de derde plaats tenslotte is er sprake van de aan-wezigheid van een harde kern van jongeren, die incriminele circuits verkeren en zich met crimineleactiviteiten bezig houden. Op deze groep zijn specia-le projecten gericht, zoals de zogenaamde FOCUS-projecten.Locaties waar veel jongeren zich ophouden zijn hetwinkelcentrum en de cafetaria aan de Couwenberg-straat. Ook in Hatertse Hei en Grootstal zijn erenkele specifieke locaties waar overlast plaatsvindt.

Verhouding autochtoon - allochtoon: geengrote spanningen, maar ook geen contactZoals eerder naar voren kwam, is het aandeel alloch-tonen in het stadsdeel als geheel gemiddeld, maar inHatert fors bovengemiddeld. In zowel Hatertse Heien Grootstal als in Hatert is het aandeel mensen datpositieve ervaringen heeft bij de contacten metandere culturen lager dan gemiddeld in Nijmegen. In Hatertse Hei en Grootstal is ook het aandeelnegatieve ervaringen geringer dan in Nijmegen,maar dat geldt niet voor Hatert, waar 47% negatieveervaringen meldt (tegen 32% en 36% in de beideandere wijken).Ook het algehele beeld dat men heeft van hetsamenleven van autochtone en allochtone bewonersin de buurt is in Hatert minder gunstig (45% oor-deelt positief) dan in Hatertse Hei en Grootstal (49%en 54%) en dan het Nijmeegs gemiddelde (52%).Vanuit het minisymposium is geconstateerd, dat erop zich geen grote problemen en spanningen zijnrond de verhouding tussen allochtone en autochto-ne bevolking. Wel zijn er irritaties en is er weinigonderling contact, afgezien van de jongste generatie(op school) en de pogingen tot contact op hetOuder Kind Centrum. De ‘taal’ is vaak het pro-bleem. Een specifiek aandachtspunt in de zomer ishet late tijdstip waarop jonge, vooral allochtone,kinderen naar bed gaan. Tot dan spelen ze buiten enandere bewoners hebben daar nogal eens last van.

Alleen in Brakkenstein echte bewoners-organisatie Brakkenstein is de enige wijk in Zuidrand waar eenwijkraad aanwezig is. Deze wijkraad is zeer actief eniedere verandering in de wijk wordt uitvoerigbesproken met de bewoners. In de overige drie wij-ken is er in veel mindere mate sprake van bewoners-organisaties, maar dit betekent niet dat er geenbewonersactiviteiten zijn. Met name in Hatert, maarook in Grootstal en Hatertse Hei, ontstaan er in hetalgemeen vrij snel actieve groepen bewoners, wan-neer er zich een gemeenschappelijk belang aandient.Men zet zich goed in om dit belang te realiseren,maar wanneer dit is gelukt vallen de groepjes ookweer snel uit elkaar.

Drugsproblemen in Hatert en rond portiekflatsHatertse HeiSinds enige tijd bestaan er drugsproblemen rond deportiekflats in de Hofjesbuurt binnen Hatertse Hei.Het zijn veelal (oudere) junks die al lange tijd ver-slaafd zijn die in de wijk voor problemen zorgen.Behalve geluidsoverlast hebben veel mensen ook lastvan een onveilgheidsgevoel en worden er diefstallengepleegd.Er wordt hierbij aangetekend, dat drugsproblema-tiek zich gemakkelijk verspreidt. De teruggang vande drugspanden in Nije Veld heeft invloed op deaanwezigheid van junks in Haterste Hei en Hatert,zo wordt gesteld.

ZUIDRAND

57

In Hatert concentreert de drugsoverlast zich voorna-melijk rond het winkelcentrum. Er bevindt zich vaakeen groep jongeren waarbij er 1 of 2 (soft)drugshalen voor de rest van de groep. Ook heeft de jeugdandere verzamelpunten waarbij ze bij elkaar gaanstaan en onderling handelen. Deze activiteiten gevenveel bewoners (met name ouderen) een naar gevoelen men ziet het graag verdwijnen. De overlast die ditveroorzaakt heeft voor een deel ook met beleving temaken.

Veiligheid gemiddeld, onveiligheidsgevoel hoogWat betreft agressie en dreiging scoort het stadsdeelgunstiger dan gemiddeld in Nijmegen. Dit geldt ookvoor de wijk Hatert, zij het dat hier op beide puntensprake is van verslechtering in vergelijking met hetvorige wijkonderzoek van 1998. Qua vermogensdelicten en overlast is te zien, datHatert meer negatief afsteekt ten opzichte vanGrootstal en Hatertse Hei. Deze ontwikkelingen lijken door te werken in hetonveiligheidsgevoel van de bewoners van Hatert. Hetalgemene gevoel van onveiligheid, dat 5 jaar geledeneen gunstige score had, is fors toegenomen en ookhet onveiligheidsgevoel in de buurt is enigszinsgestegen en bevindt zich nu iets boven het stedelijkgemiddelde.

6.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METZUIDRAND?

Grote verschillen tussen Hatert en de anderedrie wijkenZuidrand is een stadsdeel dat het als geheelgemiddeld tot goed doet. Het rapportcijfer en deschaalscore ter evaluatie van de buurt zijngemiddeld. Het vertrouwen in de buurt blijft enigs-zins achter, want minder mensen dan gemiddeld inNijmegen vinden dat hun buurt het afgelopen jaarvooruit is gegaan, en iets meer mensen constatereneen achteruitgang. Uit de scores per wijk is evenwel,duidelijk af te lezen, dat er binnen het stadsdeelgrote verschillen zijn tussen Hatert en de drie ande-re wijken. Te zien is, dat bij de algemene oordelenover de buurt de stadsdeelcijfers worden ‘gedrukt’door Hatert: ongeveer een derde van de bewoners inHatert vindt, dat de buurt het laatste jaar is ver-slechterd, dat is 12% tot 15% meer dan in HatertseHei en Grootstal. Verder is het rapportcijfer voor debuurt in Hatert een vol punt lager dan in de beideandere wijken (6,7 tegen 7,7). Ook op andere puntengeven Hatertse Hei en Grootstal in de Stadspeilingbetere waarderingen af. En hoewel Brakkenstein nietapart is geënquêteerd in de Stadspeiling, mogen weop basis van de overige onderzoeksbevindingen stel-len, dat de waarderingen hier minstens op een verge-lijkbaar niveau zullen liggen.Het verschil tussen Hatert en de andere drie wijkengeldt ook voor diverse statistische indicatoren, zoalshet percentage ABW-ers en het onderwijsniveau.

Ook vanuit de optiek van de professionele werkersvormt Hatert een wijk die veel aandacht vraagt. Hetzwakke sociaalmaatschappelijk profiel en de gemeng-de, multiculturele samenstelling maken Hatert toteen kwetsbare wijk. Vooral de jongerenoverlast en ver-houding tussen oud en jong spelen vaak op. De bewonersparticipatie is beperkt. De meeste bewo-ners blijven inactief om de wijk te verbeteren.Komen er rondom een concreet onderwerp bewoner-sinitiatieven van de grond, dan sluiten echter veelmensen zich aan. Een ander positief punt wordt gevormd door de velegoedlopende activiteiten vanuit de Open WijkSchool. En typerend is ook, dat veel ouderenondanks alles graag in Hatert blijven wonen.

Grootstal, Hatertse Hei en Brakkenstein rusti-ge wijken; wel enige angst voor de toekomstGrootstal is een vrij rustige wijk, scoort redelijk totgoed in de algemene oordelen en kent weinig groteproblemen. In de gesprekken met de werkers viel opdat Grootstal en Hatertse Hei vaak onder één noe-mer werden genomen; terwijl Hatertse Hei op eenaantal punten toch afwijkt van Grootstal dat bij-voorbeeld veel meer huurwoningen kent. Over hetalgemeen gezien is het sociaalmaatschappelijk pro-fiel van Grootstal bescheiden, maar tot op hedenheeft dat weinig echte problemen met zich meegebracht. Ook in Hatertse Hei is er over het alge-meen sprake van een rustig woonklimaat, zonder alte grote problemen. Met name de werkers hebben met betrekking totGrootstal en Hatertse Hei wel enige zorg voor detoekomst. Bijvoorbeeld de politie is bang voor het(verder) overwaaien van problemen uit andere wij-ken (kloof oud-jong, drugs). Als enige wijk van het stadsdeel is er in Brakkensteingeen verdichte enquêtering geweest waardoor erminder over de wijk specifiek gezegd kan worden.Maar uit de cijfers die er wel zijn en de ervaringenvan de werkers blijkt dat er weinig echte problemenzijn. De wijk voelt zich nog altijd een soort dorp enhandelt hier ook naar. Bovendien is er een goedewijkraad. Tenslotte wonen er in Brakkenstein veel ouderen.Dit brengt soms een wat moeizame relatie met zichmee met de jongeren in de wijk, maar deze ‘kloof’leidt niet tot grote problemen.

Algemene oordelen

stad stadsd. wijken


% buurt vooruitgegaan 19 14 16 15 15 x

ontw. 98-03 -3 -12 x x -9 x

% buurt achteruitgegaan 20 25 20 18 32 x

ontw. 98-03 +2 +6 x x +6 x

schaal evaluatie buurt 7,4 7,4 7,7 7,7 6,7 x

ontw. 98-03 -0,2 -0,5 x x -0,9 x

rapportcijfer buurt 7,2 7,2 7,3 7,5 6,8 x

ontw. 98-03 -0,1 -0,2 x x -0,3 x


58

59


De Dukenburgse wijken zijn gebouwd tussenhet midden van de jaren 1960 en 1970. Er is

sprake van een ruime opzet. De woonfunctie (laag-bouw en etagebouw) overheerst sterk. Bedrijvigheidbevindt zich met name aan de rand van Zwanenvelden Tolhuis, in de Brabantse Poort, met daarbinnenhet stadsdeel(winkel)centrum.

TolhuisTolhuis heeft een duidelijke ruimtelijke opbouw metdaarbinnen een hiërarchisch stratenplan (in steden-bouwkundige termen een boomstructuur). Vanaf deVan Schuylenburgweg vertakt de 10e straat zich naarlinks en rechts in substructuren. Aan de noord-west-kant rondom de 52e en 75e straat, grenzend aan hetwoonwagencentrum Teersdijk, wonen veel voor-malige bewoners uit dit centrum. Er is sprake vaneen eigen wooncultuur.

ZwanenveldTussen het Maas-Waalkanaal, de Graafseweg en deVan Schuylenburgweg ligt de wijk Zwanenveld.Binnen de wijk bevinden zich enkele ‘rondlopende’hoofdstraten, waaraan woonblokken zijn aange-haakt. Echte buurten heeft de wijk niet. De wijk is,in vergelijking met andere delen van Dukenburg,wat minder ruim opgezet.

MeijhorstLangs de hoofdstraten (de 10e t/m 14e straat en de60e straat) is de wijk opgebouwd in een mengelingvan hoog- en laagbouwcomplexen. Met bijna 60% etagebouw is Meijhorst in het stads-deel Dukenburg de wijk met naar verhouding demeeste woningen van dit type. Een deel daarvanbetreft de hoogbouw aan de 14e/15e straat en de63e/64e straat, bij de rest gaat voor een belangrijkdeel om maisonnettebouw.

LankforstDe wijk Lankforst ligt midden tussen de vanAppelterenweg, de Nieuwe Dukenburgseweg en hetMaas-Waalkanaal. Ook in Lankforst wordt de struc-tuur bepaald door enkele hoofdstraten (10 t/m 13),waaraan de diverse bouwblokken zijn aangetakt. Dewijk heeft aantrekkelijke kenmerken, o.a. tot uiting

7 Dukenburg

Zwanenveld

Malvert

Tolhuis

Meijhorst

Aldenhof

Weezenhof

Vogelzang

Staddijk

Dukenburg


Tolhuis 77 1628 3528

Zwanenveld 87 2332 4785

Meijhorst 59 1599 3569

Lankforst 50 1048 2254

Aldenhof 43 1133 2823

Malvert 51 1243 2894

Weezenhof 86 1703 3777

Vogelzang 56 1 1

Staddijk 200 16 201


60

komend in een open structuur met behoorlijk watgroen- en speelvoorzieningen en een basisschool. Erzijn geen winkels in de wijk.

AldenhofSamen met Malvert behoort Aldenhof tot de oudstewijken van Dukenburg (eind zestiger jaren). Gelegentussen de van Boetbergweg, van Appelterenweg enpark Staddijk kent Aldenhof een duidelijke ruimte-lijke opzet: een ‘vierkante’ hoofdweg door de wijk,waaromheen en -tussen zich zijstraten met bouw-blokken bevinden. Net als in Lankforst zijn er in dewijk nauwelijks voorzieningen. Ook het aantalbedrijven en arbeidsplaatsen is beperkt. Wel is er inde wijk een basisschool (Open Wijkschool) en is ereen dependance gevestigd van het kunst- en educa-tiecentrum de Lindenberg.

MalvertOok in Malvert bestaat de ruimtelijke opbouw uiteen vierkante hoofdstraat, van waaruit zijstratennaar de diverse buurtjes aftakken.Malvert bestaat voor de ene helft uit laagbouw, voorde andere uit etagebouw. Het is de enigeDukenburgse wijk waarin destijds geen koopwonin-gen zijn gebouwd. In de wijk ligt een omvangrijkmaisonnettecomplex. De (huur)laagbouw bestaat uit(deels grote) goedkope woningen, maar ook(middel)dure.

WeezenhofDe wijk Weezenhof wijkt in vele opzichten af van deandere wijken in Dukenburg. De wijk is heel ruimvan opzet, met straten die zich in een boomstruc-tuur steeds verder vertakken en met veel groen tus-sen de bouwblokken. De nabijheid van het groenge-bied Vogelzang aan de zuid-westkant van de wijk isgunstig.


stad stadsd. wijken

Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh

% 0-14 jr 16 17 17 14 19 15 19 17 19

ontw. 98-03 +1 +1 +2 -1 +1 0 0 0 +1

% >64 jr 13 14 8 10 14 11 13 21 19

ontw. 98-03 0 +2 +2 0 +1 0 +3 +1 +3

% alleenstaanden 35 34 33 41 37 33 25 32 33

ontw. 98-03 +1 +1 -1 -1 +2 +4 +4 +4 +1

% 1-ouder gezinnen 7 8 9 6 9 8 10 9 6

ontw. 98-03 0 0 +1 0 -1 +1 -1 0 +1

% niet westerse allochtonen 16 22 18 20 35 19 26 29 9

ontw. 98-03 +4 +6 +5 +6 +8 +3 +5 +7 +3

% niet westerse jonge all. 26 36 25 30 60 28 42 55 14

ontw. 98-03 +4 +7 +6 +9 +9 +5 +5 +7 +4

Inkomen en werk

stad stadsd. wijken


% lage inkomens 43 x 42 44 53 35 48 45 27

ontw. 96-00 -2 x +2 -2 0 -3 1 -1 -1

% ABW 5,6 7,8 8,5 7,8 10,7 8,0 8,7 8,1 2,2

ontw. 00-03 -1,3 -0,6 +0,6 -0,9 -1,2 0 -1,0 -1,5 -0,3

% ID/WIW 1,8 2,0 2,3 2,1 3,0 1,8 1,9 2,2 0,4

ontw. 00-03 +0,1 +0,3 +1,6 +0,3 +0,1 -0,1 +0,1 +0,2 0

Gezondheid en zorg

stad stadsd. wijken


% cliënten maatsch. werk 1,7 1,8 1,8 1,9 2,5 1,7 2,2 2,4 0,6

ontw. 97-02 -0,2 -0,3 -0,5 -0,2 -0,4 -0,6 -0,2 +0,5 -0,5

% cliënten GGZ 3,0 3,4 3,8 3,9 3,7 3,8 3,3 3,3 2,3

ontw. 99-03 +0,5 +0,6 +0,7 +0,8 +0,5 +0,2 +1,1 +0,2 +0,8

% voelt zich gezond 02-03 74 68 74 67 58 68 71 59 77

% contact huisarts 02-03 42 46 49 47 49 45 46 54 38

% contact specialist 02-03 24 27 25 29 37 18 24 36 18

DUKENBURG

61

Het laagbouwaandeel is zeer aanzienlijk (bijna 75%).Hieronder bevinden zich veel koopwoningen enduurdere huurwoningen.

Vogelzang en Staddijk Vogelzang, in de zuidoosthoek van Dukenburg iseen natuurgebied.De wijk Staddijk bestaat grotendeels uit het parkStaddijk. Aan de noordwestkant bevindt zich hetwoonwagencentrum Teersdijk.

7.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INDUKENBURG?

Naar leeftijd en huishouden gemiddeld stadsdeelDe leeftijdsverdeling van de bevolking vanDukenburg als geheel komt sterk overeen met dievan Nijmegen. Zowel het percentage kinderen (17%)als het percentage 65+ers (14%) ligt dicht tegen hetNijmeegse gemiddelde aan. Evenzo is de Dukenburgse huishoudensverdelingvergelijkbaar met de stedelijke verdeling. Een derdevan de huishoudens bestaat uit alleenstaanden enhet aandeel eenoudergezinnen is met 8% net ietshoger dan het Nijmeegse cijfer (7%).Tussen de wijken van Dukenburg zijn er qua leeftijden huishouden wel diverse verschillen:• In enkele wijken (Meijhorst, Aldenhof en

Weezenhof) is het aandeel kinderen wat groter(19%).

• In Malvert en Weezenhof zijn de percentagesouderen met resp. 21% en 19% aanzienlijk hogerdan het Dukenburgse en Nijmeegse gemiddelde.

• In Aldenhof wonen naar verhouding minderalleenstaanden, in Zwanenveld meer.

• In vier van de zeven wijken (Tolhuis, Meijhorst,Aldenhof en Malvert) is het aandeel eenouder-gezinnen (9% of 10%) bovengemiddeld.

Forse oververtegenwoordiging van allochtonegroepen in drie van de zeven wijkenHet aandeel niet-westerse allochtone inwoners inDukenburg is met 22% relatief hoog, nl. 6% hogerdan voor heel Nijmegen. Ook de toename gedurendede afgelopen 5 jaar was in Dukenburg sterker danstedelijk (6% tegen 4%).Voor de leeftijdsgroep tot 18 jaar is het verschil noggroter. In Dukenburg is meer dan een derde (36%)van de jongeren niet-westers allochtoon. Voor heelNijmegen is dat een kwart (26%).

Bij bijna de helft van de 22% allochtone inwonersgaat het om Surinaamse (2%), Antilliaanse (3%),Turkse (2%) of Marokkaanse (3%) mensen. Bij ietsmeer dan de helft (12%) om inwoners uit de overigeniet-westerse landen.Qua etniciteit zijn de verschillen tussen de zeven wij-ken groter dan bij de leeftijds- en huishoudensverde-ling:• In Meijhorst, maar ook Malvert en Aldenhof lig-

gen de aandelen allochtonen naar verhoudinghet hoogst (resp. 35%, 29% en 26%). In Meijhorst en Malvert vormen onder de jonge-ren de allochtone groepen thans de meerderheid(met respectievelijk 60% en 55%). In deze tweewijken is de toename van allochtone inwoners deafgelopen vijf jaar ook het grootst geweest.

• In alle drie de wijken gaat het om uiteenlopendeetniciteiten. Het aandeel Marokkanen is hierbijgroter dan het Turkse aandeel. In Meijhorstwonen naar verhouding veel Antillianen.Ook in Tolhuis, Zwanenveld en Lankforst is hetaandeel allochtone inwoners groter dangemiddeld in Nijmegen. De oververtegenwoordi-ging is evenwel aanzienlijk minder dan inMeijhorst, Malvert en Aldenhof, maar ook hier issprake van een toename die sterker is dan de ste-delijke tendens. Met name de stijging in de afge-lopen vijf jaar van het aandeel allochtonen onderde jongeren in Zwanenveld was groot (+9%).

• In Weezenhof tenslotte wonen weinig alloch-tonen (9%).

In zes van de zeven wijken hoog aandeel ABW-ersIn Dukenburg is het percentage ABW- uitkerings-gerechtigden aanzienlijk hoger dan in de gemiddel-de Nijmeegse wijk, namelijk 7,8 op elke 100 inwonersvan 15 tot en met 64 jaar. Behalve Weezenhof (2,2)hebben alle wijken een vergelijkbaar hoog cijfer, metMeijhorst als uitschieter (10,7).Meijhorst is ook de wijk waar het aandeel lage inko-mens het grootst is (53%). Verder is dit aandeel alleenin Aldenhof bovengemiddeld (48%).Wederom is het Meijhorst vanwaaruit het grootseaandeel mensen werkzaam zijn in een ID- of WIW-baan. In Tolhuis, Zwanenveld en Malvert is dit aan-deel ook relatief hoog, maar is het verschil met hetNijmeegs gemiddelde kleiner.

Meer dan gemiddelde gezondheidsproblemenDe scores op de gezondheidsindicatoren laten zien,

Onderwijs

stad stadsd. wijken


% gewichtsleerlingen 00/02 35 41 27 46 63 16 55 62 5

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 533,1 532,1 532,9 527,3 536,2 529,9 531,1 542,4

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 57 67 59 71 52 73 62 13

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 41 46 30 19 52 38 31 81

ontw. 97/98-01/02 +4 +1 +7 0 -14 +4 +10 +5 +9


62

dat de bewoners van Dukenburg meer dangemiddeld met gezondheidsproblemen te kampenhebben. Het aandeel mensen dat zich gezond zegt tevoelen (68%) is lager dan voor heel Nijmegen (74%)en men maakt vaker gebruik van een arts of specialist. Ook nu zijn er verschillen tussen de wijken en isMeijhorst de wijk die het meeste opvalt, maar daar-naast ook Malvert. Het percentage mensen dat zichgezond voelt ligt in beide wijken onder de 60% en decontacten met de medische sector, maatschappelijkwerk en geestelijke gezondheidszorg zijn er het fre-quentst.

Uitgezonderd Weezenhof scoren ook de andere wij-ken op een of meerdere punten relatief ongunstig.

Onderwijsscores in meerdere wijken onderge-middeldAls stadsdeel vertoont Dukenburg op de onderwijs-indicatoren een achterstand op de meeste anderestadsdelen. In het basisonderwijs is het aandeelgewichtsleerlingen hoger, de gemiddelde citoscore islager en meer leerlingen krijgen een vmbo-advies.Ook op het voortgezet onderwijs is het verschilzichtbaar: in heel Nijmegen doet 48% van de 3e klas-sers havo of vwo, in Dukenburg is dit 41%. En terwijl


stad stadsd. wijken


% tevredenen groen 74 80 x x 81 x 75 78 x

ontw. 98-03 -1 -2 x x -3 x x x x

% tevredenen wegen/fietsp. 58 52 x x 63 x 47 38 x

ontw. 98-03 -7 -8 x x -8 x x x x

% klachten in verh. tot won. 26 25 29 22 29 21 29 28 20

ontw. 01-02 +5 +10 +13 +6 +10 +6 +14 +12 +8

schaal verloedering 4,4 5,0 x x 5,7 x 4,9 5,3 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,1 x x +0,1 x x x x

Voorzieningen

stad stadsd. wijken


% tevredenen winkels 87 88 x x 92 x 73 91 x

ontw. 98-03 -3 -6 x x -2 x x x x

% tevredenen openb. verv. 82 84 x x 75 x 88 82 x

ontw. 98-03 -1 +4 x x -17 x x x x

schaal voorz. jongeren 3,1 2,8 x x 4,0 x 2,9 2,9 x

ontw. 98-03 +0,3 +0,2 x x +0,3 x x x x

% tevred. speelmog. kind. 55 49 x x 39 x 41 33 x

ontw. 98-03 +1 +1 x x -9 x x x x

Bedrijvigheid

stad stadsd. wijken


aantal bedrijfsvestigingen 7475 685 95 220 95 50 50 45 115

ontw. 99-03 +475 +65 +15 +20 -10 +10 +10 +10 +10

% bedrijfsvest op won. 11,3 6,4 5,8 9,4 5,9 4,8 4,4 3,6 6,8

ontw. 99-03 +0,4 +0,6 +0,9 +0,9 -0,6 +1,0 +0,9 +0,8 +0,6

aantal arbeidsplaatsen 92390 4455 985 1415 720 115 110 220 275

ontw. 99-03 +3755 -70 +70 -10 -115 +10 -100 -30 +30

% arbeidspl op bevolk. 59,1 18,7 28,2 29,8 20,3 5,1 3,9 7,6 7,2

ontw. 99-03 +0,8 -0,2 +2,8 -0,6 -3,3 +0,5 -3,5 -1,0 +0,8

Woningmarkt

stad stadsd. wijken


ontw. aantal woningen 98-03 +2421 +1 0 0 0 0 +1 0 0

% laagbouwwoningen 2003 60 59 69 55 42 47 67 53 74

% huurwoningen 2003 60 74 62 72 87 81 76 81 62

schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x 7,0 x 7,2 7,2 x

ontw. 98-03 -0,3 -0,2 x x -0,2 x x x x

DUKENBURG

63

dit aandeel de afgelopen jaren stedelijk toegenomenis met 4%, was dit in Dukenburg slechts 1%.De drie wijken die de achterstandskenmerken hetsterkst vertonen zijn Meijhorst, Aldenhof enMalvert, kort gevolgd door Zwanenveld.Weezenhof is ook nu een buitenbeentje met zeergunstige scores op alle onderwijsvariabelen.

7.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN DUKENBURG?

Wisselende waardering openbare ruimte bijbewonersWat betreft de openbare ruimte zijn de meningenvan de bewoners in Dukenburg wat wisselvallig. Detevredenheid met het groen is bovengemiddeld(80%), maar als het gaat om het onderhoud vanwegen en fietspaden is men juist minder tevreden(52% tegen 58%) dan het Nijmeegs gemiddelde. Ookervaren de bewoners een hogere mate van verloede-ring dan gemiddeld in de stad. Drie Dukenburgse wijken zijn in de Stadspeilingapart onderzocht, namelijk Meijhorst, Malvert enAldenhof, alle drie aanpakgebieden in het kader vanhet huidige wijkbeleid. Van deze drie wijken hebbenwe dus ook enquêtegegevens op wijkniveau, integenstelling tot de andere vier wijken. Uit de enquê-te komt voor deze wijken naar voren, dat de bewo-ners van Malvert en vooral Meijhorst meer verloede-ring van hun buurt ervaren dan de overige bewonersvan Dukenburg.

Uit de gesprekken met werkers kwam voorts hetbeeld naar voren, dat er in het stadsdeel sprake wasvan onderhoudsachterstanden (effecten boomwor-telopdruk, losliggende tegels) en zwerfvuilproblema-tiek. Er wordt veel afval gedumpt op plaatsen waarhet niet zou moeten (bijv. rondom glasbakken enlangs doorgaande wegen). Op een aantal plaatsen,zoals rond het stadsdeelcentrum en op Staddijk, isde afvalproblematiek vrij groot, maar ook weer nietgroter dan elders in Nijmegen.

In dit verband noemde men ook de gelatenheid vande bewoners. Doordat de milieupolitie niet overalachteraan kan gaan, laten steeds meer mensen heterbij zitten en nemen ze niet meer de moeite om hetzelf op te ruimen. In een viertal wijken (Tolhuis,Meijhorst, Aldenhof en Malvert) meldt men overi-gens meer dan gemiddeld klachten bij de bel- enherstellijn.

Tevreden over winkels en openbaar vervoer,minder tevreden over jongerenen speelvoor-zieningenDe tevredenheid bij de bewoners van Dukenburgover de winkels in de buurt is goed (88%). Met name moet dan worden gedacht aan het stads-deel centrum. Dit geldt als voorzieningenhart voorDukenburg en de wijdere omgeving. Alhoewel hetwinkelaanbod verandert door steeds meer filialen enwinkels voor het jongere publiek, wordt dit tochgoed gewaardeerd. Als nadeel werd in het minisym-posium het onveiligheidsgevoel genoemd dat nasluitingstijd optreedt in het gebied. De winkelvoorzieningen in de rest van het stadsdeelstaan onder grote druk. Steeds meer kleine vestigin-gen moeten verdwijnen en vooral de ouderen zijnhier de dupe van. In het minisymposium werd ook het zeer beperktehoreca-aanbod in Dukenburg aangestipt.

Voor wat betreft het openbaar vervoer is de tevre-denheid op het niveau van Nijmegen als geheel, al isde daling van de tevredenheid in Meijhorst sinds1998 (met 17%) wel opvallend. De werkers geven aandat in het gehele stadsdeel het openbaar vervoer alsonhandig wordt ervaren, omdat men voor eenbestemming aan de andere kant van het kanaalmeestal van (minstens) twee lijnen gebruik moetmaken.

Als het gaat om de voorzieningen voor jongeren,wordt er op stadsdeelniveau een tekort ervaren. Ookvolgens de werkers is er in Dukenburg behoefte aan

Milieu

stad stadsd. wijken


aant. vergunn.plicht. bedr. 02 2842 227 22 110 28 9 8 13 18

% op won. voorraad 4,3 2,1 1,4 4,7 1,8 0,9 0,7 1 1,1

% geluidsoverlast 2000 40 40 x x x x x x x

% stankoverlast 2000 27 16 x x x x x x x

Verkeer

stad stadsd. wijken


% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,8 0,9 1,2 0,5 0,5 0,6 0,5 0,4

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 +0,5 0 -0,1 -0,1 +0,2 +0,2 +0,2

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,3 1,8 1,3 0,8 0,9 1,2 0,7 0,7

ontw. 98-02 -0,5 0 +0,3 -0,7 0 +0,5 +0,2 0 -0,2

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,8 x x 3,4 x 2,9 3,7 x

ontw. 98-03 -0,1 +0,2 x x +0,7 x x x x


64

meer voorzieningen voor de jeugd. Het tekort wordtniet ervaren in Meijhorst, waar men er juist heeltevreden over is. Waarschijnlijk heeft dit te makenmet de hervatting van de jongerenactiviteiten in hetjongerencentrum ‘de Boerderij’.

De tevredenheid met de speelmogelijkheden voorkinderen blijft in Dukenburg achter bij hetNijmeegs gemiddelde (49% tegen 55%). In de drieapart geënquêteerde wijken, Meijhorst, Malvert enAldenhof, is het tevredenheidspercentage nog lager(tussen 33% en 41%).

Woonconvenanten maisonnettes hebben posi-tief effectQua eigendomssituatie wijkt de woningvoorraad inDukenburg af van die van de andere stadsdelen. Hetaandeel huurwoningen (74%) is hoger dangemiddeld (60%), vooral in Meijhorst, Lankforst enMalvert. Het percentage laagbouw in het stadsdeel iswel gemiddeld (59%). Over het hele stadsdeel gemeten zijn de bewonersvan Dukenburg gemiddeld tevreden over hunwoning.Wel is er hier en daar sprake van bewoningsproble-matiek, bijvoorbeeld rondom de drie maisonnette-complexen. Hiervoor zijn tussen bewoners eninstanties (gemeente, politie, woningcorporatie enwelzijnsorganisatie) woonconvenanten afgesloten.Deze lopen nu zo’n 3 jaar en hebben een gunstigeinvloed gehad. De maisonnettes in Malvert,Aldenhof en Meijhorst blijven weliswaar kwetsbarewoongebieden, maar het ontwikkelen van meerbetrokkenheid van de bewoners en van samenwer-king tussen bewoners en gemeente heeft al een flin-ke verbetering teweeg gebracht.

Bedrijvigheid sterk geconcentreerd in en rond-om stadsdeelcentrum en in MeijhorstHet aantal bedrijven en arbeidsplaatsen inDukenburg (circa 680 en 4450) is op zich nietonaanzienlijk, maar sterk geconcentreerd. Voor eengroot deel is de bedrijvigheid te vinden in en rond-om het stadsdeelcentrum (in de wijken Zwanenvelden Tolhuis) en in Meijhorst. In de andere wijken ishet aantal arbeidsplaatsen veel geringer.De bedrijfshinder lijkt beperkt. Het aantal (potenti-eel) milieuhinderlijke bedrijven is in Dukenburg nietzo groot. En het milieugedragsonderzoek uit 1990laat een laag percentage inwoners met stankoverlastzien.

Ervaring verkeersproblematiek gemiddeld,maar in Meijhorst en Malvert hogerVolgens de werkers concentreren de meeste verkeers-problemen zich rond het stadsdeelcentrum inZwanenveld, met name in relatie tot parkeren. Destatistieken geven voor deze wijk een relatief hoogpercentage meldingen parkeeroverlast aan. Eenander probleem in Zwanenveld is het (zware) verkeerdat door de wijk gaat om de winkels te bevoor-raden.Met betrekking tot het parkeren bestaat er volgensde werkers ook een algemeen knelpunt in het stads-deel. De opbouw van Dukenburg is niet berekendop het huidige aantal auto’s per huishouden.Hierdoor worden steeds vaker auto’s geparkeerd opplekken die daarvoor niet zijn bestemd. Een voor-beeld is het aantal meldingen van parkeeroverlastdat met name in Tolhuis sinds 1998 is gestegen. De bevolking zelf geeft in de Stadspeiling aan nietmeer verkeersproblematiek dan gemiddeld te erva-ren. In Meijhorst en Malvert is dit wel het geval.

Sociale contacten

stad stadsd. wijken


% voldoende contacten 86 86 x x 80 x 85 87 x

ontw. 01-03 +1 +3 x x x x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 95 x x 96 x 95 94 x

ontw. 01-03 -1 0 x x x x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 24 x x 26 x 28 24 x

ontw. 01-03 -3 +2 x x x x x x x


stad stadsd. wijken


% verantw. voor buurt 83 80 x x 75 x 80 78 x

ontw. 98-03 -3 -6 x x -4 x x x x

% deeln. buurtact. 26 19 x x 20 x 7 11 x

ontw. 01-03 -2 -7 x x x x x x x

% gehecht buurt 66 55 x x 42 x 59 53 x

ontw. 98-03 0 -2 x x -9 x x x x

schaal houding jongeren 6,4 6,0 x x 5,7 x 5,8 5,2 x

ontw. 98-03 -0,1 -0,3 x x +0,3 x x x x

schaal sociale kwaliteit 6,1 5,6 x x 5,1 x 5,3 5,6 x

ontw. 98-03 0 -0,2 x x +0,4 x x x x

DUKENBURG

65

Maar in de politiestatistieken over meldingen par-keeroverlast en verkeersongevallen is dit niet echtterug te vinden.Tenslotte is in het minisymposium vastgesteld, datde snelheidscontroles op de rondwegen een gunstigeffect hebben gehad op de verkeersveiligheid. Er kannu veiliger worden overgestoken.

7.4 HOE GAAN DE INWONERS VANDUKENBURG MET ELKAAR OM?

Voldoende sociale contactenAls relatief nieuw, suburbaan stadsdeel stelt menzich Dukenburg wel voor als een plek waar veel

mensen in anonimiteit leven. De bevindingen uit deStadspeiling geven geen directe aanleiding tot som-bere conclusies in dit verband. Het percentage men-sen dat zegt voldoende sociale contacten te hebbenis met 86% even hoog als gemiddeld in Nijmegen. Enhetzelfde geldt voor het aandeel mensen dat goedvoor zichzelf kan zorgen (95%). Ook de deelnameaan vrijwilligerswerk is niet minder en de laatstetwee jaar zelfs heel licht toegenomen, terwijl er ste-delijk sprake was van een kleine afname. Voor dedrie apart onderzochte aanpakgebieden, Meijhorst,Aldenhof en Malvert zijn deze cijfers niet ongunsti-ger.Dit beeld zet zich door als het gaat om deelname

Multiculturaliteit

stad stadsd. wijken


% cont. met allocht. 2003 79 80 x x 82 x 80 81 x

% posit. ervaringen 2003 42 31 x x 36 x 42 31 x

% negatieve ervaringen 2003 39 45 x x 60 x 55 56 x

% verhouding goed 2003 52 50 x x 35 x 43 49 x

Cultuur

stad stadsd. wijken


% abonnem. bibliotheek 25 23 25 23 21 27 20 18 31

ontw. 97-03 +1 0 -1 0 -1 +2 0 -2 -1

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,2 5,3 3,3 3,9 6,3 4,8 1,7 10,6

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,4 1,4 0,8 1,2 0,9 1,2 1,0 2,9

% kunstz. activ. vrije tijd 62 65 x x x x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 63 x x x x x x x

% musea bezocht 40 39 x x x x x x x

Sport

stad stadsd. wijken


% wekelijkse sporters 49 48 x x 41 x 41 46 x

ontw. 01-03 0 +3 x x x x x x x

% lid sportclub 2003 26 27 x x 19 x 19 22 x

% sportbezoekers 2003 34 35 x x 30 x 35 29 x

Veiligheid

stad stadsd. wijken


% aangiften agressie 1,1 0,7 0,6 1,2 0,9 0,6 0,7 0,7 0,1

ontw. 98-02 +0,1 -0,1 -0,3 +0,2 0 +0,1 +0,2 +0,1 -0,5

schaal dreiging 1,2 1,0 x x 1,5 x 1,1 1,5 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x x +0,4 x x x x

% aangiften woninginbraak 2,0 1,4 2,1 1,0 1,4 0,7 1,9 1,8 1,4

ontw. 98-02 -0,8 -0,2 +0,6 -0,3 +0,2 -1,5 -1,0 +0,1 -0,1

schaal vermog. delicten 4,7 4,7 x x 5,5 x 4,1 4,2 x

ontw. 98-03 +0,3 +0,3 x x +0,6 x x x x

schaal overlast 2,4 2,5 x x 3,5 x 2,9 2,8 x

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x x +0,2 x x x x

% onveilig gevoel algem. 36 35 x x 41 x 43 45 x

ontw. 98-03 +2 -2 x x +7 x x x x

% onveilig gevoel buurt 27 27 x x 34 x 32 38 x

ontw. 98-03 -1 -5 x x +5 x x x x


66

aan cultuur en sport. Dukenburg volgt daarbij ingrote lijnen het gemiddelde van de stad. Wel is desportbeoefening in Meijhorst, Aldenhof en Malvertminder.In het minisymposium is in relatie tot gezondheiden participatie ook gesproken over ‘problemen ach-ter de voordeur’. Het is evident, dat die ook inDukenburg voorkomen, met name in de sociaalmeer kwetsbare buurten, maar het is moeilijk omhierover duidelijke informatie te krijgen. De werkershebben de indruk, dat dit soort problematiek toe-neemt. Ook werd in dit verband gesteld, dat deOntmoetingskerk en het vrijwilligerswerk dat vanhieruit wordt opgezet in een behoefte aan contactvoorzien, bijvoorbeeld voor alleenstaanden.

Verantwoordelijkheidsgevoel buurt goed, deel-name aan buurtactiviteiten en waardering soci-aal klimaat minderDe meeste bewoners van Dukenburg waarderen hunstadsdeel of wijk zeer en willen er graag blijvenwonen. Een overgrote meerderheid (80%) voelt zichook verantwoordelijk voor de buurt, hetgeen slechts3% minder is dan het stedelijk percentage. Daartegenover staan echter een aantal bevindingen,waaruit blijkt, dat veel Dukenburgers een minderhoge dunk hebben van het sociale klimaat in hunbuurt:• De deelname aan buurtactiviteiten is lager dan

gemiddeld (19% tegen 26%). Met name in Alden-hof en Malvert is de deelname maar heelbeperkt.

• De gehechtheid aan de buurt is ruim 10% min-der dan stedelijk. 55% voelt zich gehecht aan debuurt tegen 66% voor heel Nijmegen. Meijhorstligt daar met 42% (na een daling van 9% sinds1998) nog een stuk onder.

• De schaal die de verhouding tussen ouderen enjongeren uitdrukt geeft een minder goed resul-taat dan stedelijk. In Meijhorst, Aldenhof envooral Malvert geldt dit nog eens extra.

• De waardering van het sociale klimaat in debuurt, gebaseerd op vragen over hoe de bewo-ners met elkaar omgaan, blijft eveneens flinkachter bij de gemiddelde score voor alleNijmeegse wijken. Meijhorst en Aldenhof scoren hierbij minderdan Dukenburg als geheel.

Uit deze bevindingen blijkt, dat Dukenburg alsstadsdeel niet zo gunstige resultaten te zien geeftmet betrekking tot het sociale klimaat in de wijken.De drie aanpakgebieden Meijhorst, Aldenhof enMalvert steken bovendien ongunstig af tegen hetstadsdeelgemiddelde. Dit betekent, dat de vier andere wijken (Zwanen-veld, Tolhuis, Lankforst en Weezenhof) als groeplogischerwijs wat boven het stadsdeelgemiddelde zit-ten. Het beeld voor deze vier wijken is dus wat beter.We kunnen vanuit de Stadspeiling echter geen uit-

spraken doen over deze vier wijken afzonderlijk.Ook binnen delen van deze wijken kan de waarde-ring voor het sociale klimaat minder zijn.

Verhouding allochtone en autochtone bevol-king: knelpunten maar toch gemiddeldewaardering 80% van de inwoners van Dukenburg zegt wel eenscontact te hebben met mensen uit een andere cul-tuur. Dat is nauwelijks meer dan gemiddeld inNijmegen (79%). Ook in Meijhorst, Aldenhof enMalvert, wijken met veel allochtone inwoners, ligtdit percentage niet hoger. Kenmerkend is verder, dat in Dukenburg het aan-deel mensen dat hierbij positieve ervaringen heeftruim 10% lager is dan stedelijk, en dat het aandeelmet negatieve ervaringen 6% hoger ligt. Weer gun-stig is het, dat het percentage inwoners inDukenburg dat alles bij elkaar een positief beeldheeft van het samenleven van allochtone en autoch-tone mensen in de buurt nauwelijks lager is dan inheel Nijmegen (50% tegen 52%).

In Meijhorst, Aldenhof en Malvert is de groep metnegatieve ervaringen groter dan gemiddeld in hetstadsdeel. Verder is in Aldenhof en vooral Meijhorsthet beeld over het samenleven in de buurt vanallochtoon en autochtoon een stuk negatiever danhet Dukenburgse gemiddelde (43% en 35%).

In het minisymposium kwam naar voren, dat hetsamenleven van allochtone en autochtone groepenop sommige plaatsen vrij goed gaat. Bijvoorbeeld isdit de laatste tijd het geval rondom de maisonnettesin Malvert. Op nogal wat andere plaatsen gaat hetechter minder goed. De moeizame omgang tussen allochtone en autoch-tone bevolking is volgens meerdere deelnemers aanhet symposium vooral te beschouwen als een pro-bleem van ouderen. Waar jongeren vaak gewoon metelkaar omgaan, is er bij ouderen vaak sprake vanmisverstanden en onbegrip over elkaar. Er kunnendaardoor ook angst- of onveiligheidsgevoelens ont-staan. Een voorbeeld dat men noemde betreft deAntillianen. In wijken als Meijhorst of Malvert zittenzij in de zomer vaak buiten. Daar wordt nogal eensover geklaagd, terwijl het de vraag is of er sprake isvan serieuze overlast.

Zorgen en problemen rond kinderen en jongerenDukenburg is een stadsdeel waar veel jongeren zichop straat ophouden en elkaar ontmoeten. Sommigemensen ervaren dit als sociaal gedrag, anderen zienhet als overlast. Vooral door ouderen wordt hetgedrag van jongeren vaak als probleem ervaren.Bovendien worden in geval van overtredingen allejongeren aansprakelijk gesteld, terwijl het slechts omenkelen gaat. Toch gaat het niet alleen om ‘beleving’ en een gebrek

DUKENBURG

67

aan begrip en tolerantie. Naar het idee van de pro-fessionals is er zeker sprake van jongeren die echteproblemen veroorzaken. Genoemd daarbij zijnzaken als drank- en drugsgebruik, criminaliteit,racen met auto’s, motoren en scooters en intimida-tie. Uit de Stadspeiling blijkt voorts, dat 43% van deDukenburgers wel eens jongerenoverlast ervaart,hetgeen 3% meer is dan stedelijk. Deze overlast con-centreert zich volgens de werkers veelal op een aan-tal locaties, maar de jongeren zijn afkomstig uit uit-eenlopende wijken.

Ook over de kinderen werden in het minisymposiumveel zorgen geuit. Het gebeurt nogal eens, dat ze naschooltijd door de ouders aan hun lot worden overge-laten. Ook spelen er geregeld opvoedingsproblemen,vooral in sociaalmaatschappelijk kwetsbare gezinnen,maar ook bij economisch beter gesitueerden.

Gunstige tendensen veiligheid in DukenburgDe veiligheidsindicatoren geven voor Dukenburgeen redelijk positief beeld. Het relatieve aantal agres-sieaangiften is lager dan gemiddeld in Nijmegen endat geldt ook voor woninginbraak. De ervaring vanoverlast en het subjectieve onveiligheidsgevoel bevin-den zich op het Nijmeegs gemiddelde. Wat betreft het onveiligheidsgevoel is er sprake vaneen positieve ontwikkeling in vergelijking met 1998.Zo is het percentage inwoners dat zich wel eensonveilig voelt in de buurt met 6% afgenomen (van33% naar 27%). Voor heel Nijmegen bedroeg die afna-me slechts 1%.

Ook nu blijkt de afwijkende positie van de aanpak-gebieden Meijhorst, Aldenhof en Malvert. De erva-ren overlast is er groter dan gemiddeld in het stads-deel en dat geldt ook voor het onveiligheidsgevoel.In deze drie wijken loopt het aandeel dat zich weleens onveilig voelt in de buurt op van 32% tot 38%(in Malvert). Deze laatste cijfers vallen min of meersamen met indrukken uit het minisymposium. Daargaven de deelnemers aan, dat problemen rond jon-geren en de verhouding tussen allochtone enautochtone inwoners hun uitwerking kunnen heb-ben op het veiligheidsgevoel van bewoners. Er zijnmensen, waaronder zeker ook ouderen, die bang zijnvoor ‘de ontwikkelingen’ en angst hebben om opstraat te lopen.

7.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METDUKENBURG?

Totaaloordeel over buurt matigHet percentage Dukenburgers dat vindt dat hunbuurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan is onge-veer 7% hoger dan stedelijk (27% tegen 20%).Daarnaast is het rapportcijfer voor de buurt lagerdan gemiddeld, en hetzelfde geldt voor de schaal-score op basis van vragen of men de eigen buurt eenprettige buurt vindt. In de onderzochte aanpakgebieden zijn deze totaal-waarderingen nog wat minder. Zo is in Meijhorsthet rapportcijfer voor de buurt slechts 6,2. En inAldenhof en Malvert is het aandeel bewoners datvindt dat de buurt is achteruitgegaan extra hoog(een derde van de geënquêteerden).Opvallend is wel, dat in Meijhorst - ondanks dezenegatieve scores - een kwart aangeeft, dat de buurthet laatste jaar vooruit is gegaan.

Gedifferentieerd stadsdeel met imagoprobleem Het is niet goed mogelijk om een algemene conclu-sie te trekken over een groot en gedifferentieerdstadsdeel als Dukenburg. Bepaalde wijken kennenveel problemen, maar ook de goede kanten van dezewijken moeten niet worden vergeten. Daartegenoverspelen er in wijken zonder grote problematiek, zoalsLankforst en Weezenhof, ook wel eens zaken.In dit verband is er ten aanzien van het stadsdeelDukenburg als geheel ook wel een ‘imagoprobleem’aan de orde. In het minisymposium werd namelijkgesteld, dat Dukenburg als woongebied te lijdenheeft onder een slechte naam, veroorzaakt door pro-blemen in het verleden. Door negatieve aandacht envooroordelen lukt het niet om hier van los tekomen. Dat dit negatieve beeld niet terecht is, is bij-voorbeeld herhaaldelijk naar voren gekomen uitwoningmarktonderzoek. Telkens bleek, datDukenburgers tevreden zijn over hun woonsituatieen in geval van verhuizing graag binnen het stads-deel willen blijven wonen. Verder zijn er binnen het stadsdeel diverse initiatie-ven te noemen met positieve effecten. Een voorbeelddaarvan vormen de woonconvenanten die voorenkele wooncomplexen zijn gesloten, waaronder demaisonnettes in Malvert. Deze bevorderen de leef-baarheid en veiligheid en leveren ook het bewijs, dat

Algemene oordelen

stad stadsd. wijken


% buurt vooruitgegaan 19 20 x x 25 x 20 12 x

ontw. 98-03 -3 +3 x x +10 x x x x

% buurt achteruitgegaan 20 27 x x 29 x 33 35 x

ontw. 98-03 +2 0 x x -2 x x x x

schaal evaluatie buurt 7,4 6,9 x x 5,7 x 6,7 6,8 x

ontw. 98-03 -0,2 -0,2 x x +0,2 x x x x

rapportcijfer buurt 7,2 7,0 x x 6,2 x 6,7 6,6 x

ontw. 98-03 -0,1 -0,1 x x -0,1 x x x x


68

veel verschillende culturen redelijk sociaal metelkaar kunnen samenleven. Ook heeft de opvangvan jongeren in het wijkcentrum Meijhorst geleidtot een afname van overlast.

Sociaal-maatschappelijk profiel wordt ongunstiger Desondanks zijn er ontwikkelingen waar te nemendie aandacht vragen. Een feit is, dat Dukenburg alsstadsdeel een relatief groot en groter wordend aan-deel huishoudens met een zwakke sociaalmaat-schappelijke positie herbergt. In relatie daarmeebestaan er knelpunten in het sociale klimaat, waar-onder de verhouding tussen allochtone en autochto-ne bevolking en de zorgen en problemen rond jon-geren en kinderen. Dit soort zaken maakt, zo blijkt,ook het sociaal klimaat kwetsbaar.

Gebieden met groter dan gemiddelde knelpuntenDe wijken Meijhorst, Malvert en Aldenhof zijn van-wege hun aanpakstatus extra onderzocht. Diversevan de genoemde knelpunten blijken hier sterker tespelen. Dit geldt zowel voor de sociaaleconomischepositie van de huishoudens als het sociale klimaatin de wijk.Een specifiek gebied, dat vijf jaar geleden als aanpak-gebied werd bestempeld, is in de Stadspeiling 2003niet apart geënquêteerd Het betreft het gebiedTolhuis 52e-75e straat. Dit gebied heeft, in relatiemet het aangrenzende woonwagencentrumTeersdijk, te maken met achterstandskenmerken enproblemen, die vergelijkbaar zijn met die van de driegenoemde aanpakgebieden.Op basis van beschikbare gegevens kunnen we ervanuit gaan, dat dit beeld niet wezenlijk is veran-derd. Tegelijkertijd geven de werkers aan, dat er welenige verbetering in de sfeer is opgetreden. De groot-ste overlast die nu nog aanwezig is, wordt met namegevormd door het gedrag van jongeren.

69


Met de bouw van Lindenholt is in het midden vande jaren 1970 gestart. Elk van de drie woonwijken inLindenholt is onderverdeeld in apart ontworpensubwijken, in totaal 14, met elk gemiddeld 400 tot500 woningen. In tegenstelling tot Dukenburg ligtin Lindenholt het accent sterk op laagbouw.

't AckerDe wijk 't Acker is gelegen aan de noord-zijde vanhet stadsdeel. De wijk bestaat uit 7 buurten:de Horstacker, de Steekse Acker, de Meeuwse Acker,

Drieskensacker, Zellersacker, Heeskesacker enHillekensacker.

Binnen de wijk zijn de verschillen in woonomgevingen woonklimaat tussen de 7 buurten niet zo heelgroot. De buurten hebben alle een eigen ontsluitingen veel groen en water aan de randen.

De KampVan de Lindenholtse wijken is de Kamp het eersteaangelegd (tweede helft 70er jaren). De wijk ligttegen het Maas-Waalkanaal aan, en bestaat uit zesbuurten:

de Geerkamp, de Hoefkamp, deKluijskamp, de Wellenkamp, deVoorstenkamp, en de Gildekamp. De woningbouw varieert nogal. InVoorstenkamp staan alleen huurwo-ningen en bestaat bijna de helft vande voorraad uit etagewoningen. Inde Geerkamp, Hoefkamp enKluijskamp staan hoofdzakelijklaagbouwkoopwoningen. In de Gildekamp en de Wellenkampis de woningvoorraad het meestgemengd: zowel laagbouw, koop enhuur, als etagehuurwoningen.

De Voorstenkamp en een deel vande Gildekamp zijn krapper opgezetdan de andere vier buurten. De groenvoorzieningen zijn vooralrondom de woonbuurten te vinden.

't Broek't Broek is als laatste van deLindenholtse wijken gerealiseerd enbestaat uit 4 buurten: Hegdambroek, Holtgesbroek,

8 Lindenholt

West

Kanaaldijk

Neerbosch

West

De Kamp

‘t Acker

‘t Broek

Kerkenbos

Bijster-

huizen

Lindenholt


't Acker 151 2153 5809

De Kamp 131 2293 5871

't Broek 96 1519 4299

Kerkenbos 77 7 18

West Kanaaldijk 142 10 32

Neerbosch West 67 28 130

Bijsterhuizen 161 5 9


70

Leuvensbroek en Wedesteinbroek. In Holtgesbroek ligt de nadruk op laagbouw koop-woningen. Ook in de andere drie subbuurten ligt denadruk sterk op laagbouw, half in de koop-, half inde huursector. Met name in Leuvensbroek enWedesteinbroek bevindt zich ook etagebouw. Indeze laatste buurt staat ook een complex met woon-eenheden.

De subbuurten in 't Broek worden gekenmerkt dooreen ruimtelijke opzet, met veel ruimte tussen enrondom de bouwblokken.



Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek

% 0-14 jr 16 22 22 19 26 22 19 22

ontw. 98-03 +1 -3 -3 -3 -2 x x x

% >64 jr 13 4 3 5 4 2 5 2

ontw. 98-03 0 +1 0 +2 +1 x x x

% alleenstaanden 35 22 23 24 19 22 35 22

ontw. 98-03 +1 +1 0 0 +2 x x x

% 1-ouder gezinnen 7 9 10 7 10 11 11 8

ontw. 98-03 0 +1 0 0 +1 x x x

% niet westerse allochtonen 16 19 22 22 13 35 44 25

ontw. 98-03 +4 +3 +4 +4 +2 x x x

% niet westerse jonge all. 26 25 27 31 17 x x x

ontw. 98-03 +4 +5 +6 +6 +3 x x x

Inkomen en werk



% lage inkomens 43 x 44 36 35 x x x

ontw. 96-00 -2 x +3 -3 0 x x x

% ABW 5,6 5,2 6,6 4,8 3,8 7,9 16,2 5,3

ontw. 00-03 -1,3 -1,0 -1,0 -1,3 -0,9 x x x

% ID/WIW 1,8 1,2 1,4 1,3 0,7 x x x

ontw. 00-03 +0,1 +0,1 -0,2 +0,2 0 x x x

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 2,1 2,6 2,0 1,6 x x x

ontw. 97-02 -0,2 -0,5 -0,5 -0,5 -0,5 x x x

% cliënten GGZ 3,0 3,2 3,7 3,0 2,8 x x x

ontw. 99-03 +0,5 +0,6 +0,7 +0,8 +0,2 x x x

% voelt zich gezond 02-03 74 68 65 63 78 x x x

% contact huisarts 02-03 42 46 48 53 33 x x x

% contact specialist 02-03 24 26 25 32 21 x x x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 30 41 30 22 x x x

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 534,7 532,9 537,5 533,6 x x x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 50 62 40 48 x x x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 39 34 42 40 x x x

ontw. 97/98-01/02 +4 -9 -10 -7 -15 x x x

Kerkenbos, West Kanaaldijk, Neerbosch Westen BijsterhuizenIn deze vier (statistische) wijken staat voornamelijkbedrijfsbebouwing. In totaal wonen er nog geen 200mensen.

8.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER INLINDENHOLT?

De drie Lindenholtse wijken die we hier beschrijven‘t Acker, de Kamp en ‘t Broek, zijn zoals gezegd elkopgedeeld in diverse buurten, waartussen behoor-lijke verschillen kunnen bestaan. Drie van die buur-ten zijn apart onderzocht: in de wijk ’t Acker de

LINDENHOLT

71

buurt Zellersacker en in ’t Kamp de buurtenVoorstenkamp en Gildekamp. In alle drie de geval-len gaat het om zogenaamde aanpakgebieden, in1998 vastgesteld in het kader van het wijkbeleid.De overige buurten worden ook apart vermeld, wan-neer daar op basis van de bevindingen, met name uithet minisymposium, aanleiding toe is.

Jonge bevolkingsopbouw Lindenholt heeft in verhouding tot Nijmegen eenjonge bevolkingsopbouw. In dit stadsdeel, gebouwdin de jaren tachtig, wonen relatief veel kinderen (22%tegen 16% voor Nijmegen). In de wijk ’t Broek is hetaandeel kinderen het grootst (26%). Het aandeelouderen is erg laag (4% tegen 13% voor Nijmegen). De leeftijdsopbouw in Zellersacker, Voorstenkampen Gildekamp is vergelijkbaar jong met die van hetstads-deel als geheel.Toch is er al een lichte overgang zichtbaar naar eenfase van veroudering. Het percentage kinderen inLindenholt is tussen 1998 en 2003 immers met 3%afgenomen, terwijl het aandeel 65+ers met 1% steeg.In het minisymposium stelde men ook, vooruitkij-kend naar de toekomst, dat er voor ouderen meervoorzieningen moeten komen.De huishoudensverdeling in Lindenholt wijkt vooralaf door het geringe percentage alleenstaanden (22%tegen 35% in Nijmegen als geheel). Dit heeft temaken met het grote aandeel eengezinswoningen inhet stadsdeel. Alleen in de Voorstenkamp wonendoor de grotere aanwezigheid van etagewoningenmeer alleenstaanden (35%).Kenmerkend is tenslotte het relatief hoge aandeeleenoudergezinnen in twee van de drie wijken, ’t Acker en ’t Broek (10%) en in Zellersacker enVoorstenkamp (11%).

Hoger aandeel allochtone inwoners in ’t Ackeren de KampIn twee van de drie wijken, ’t Acker en de Kamp, ishet percentage niet-westers allochtone inwoners 6%hoger dan gemiddeld in Nijmegen. Voor de jongereleeftijdscategorieën is dit verschil nog niet zo groot,met name ’t Acker, maar het neemt wel toe. Het aan-deel allochtone jongeren is de afgelopen 5 jaar inbeide wijken immers sterker toegenomen dangemiddeld in Nijmegen. De wijk ’t Broek wijkt hiervan af. Er wonen minderallochtonen en ook hun toename is beperkt.

De drie onderzochte buurten kennen alle een over-vertegenwoording van allochtone groepen. InZellersacker en Voorstenkamp is het aandeel niet-westers allochtonen het grootst, met 35% en 44%.Het gaat in beide buurten om uiteenlopende etni-citeiten.

Sociaal-maatschappelijk profiel in ’t Acker minder dan in de twee andere wijken Op grond van het hogere aandeel lage inkomens(44%) en het hogere ABW-percentage (6,6%) kan menstellen, dat ’t Acker sociaal-economisch iets mindersterk is dan de twee andere wijken. In Zellersacker ishet percentage ABW-ers nog iets hoger (7,9%). Binnen de Kamp neemt Voorstenkamp op dit punteen uitzonderingspositie in. Het aandeel ABW-gerechtigden is met ruim 16% drie maal zo hoog danin de wijk als geheel en daarmee veruit het hoogst inLindenholt.Het verschil tussen ’t Acker enerzijds en de Kamp en’t Broek anderzijds is ook waarneembaar bij een aan-tal indicatoren voor gezondheid en onderwijs. Debuurten in de Kamp en ’t Broek schommelen omhet Nijmeegs gemiddelde, terwijl in ’t Acker de sco-res iets ongunstiger zijn. Voorbeelden daarvan zijnde hogere percentages inwoners die een beroep doenop maatschappelijk werk of geestelijke gezondheids-zorg, het hogere percentage gewichtsleerlingen inhet basisonderwijs en het lagere aandeel vo-leerlin-gen op havo-vwo-niveau. Alleen bij de gezondheidskenmerken is het beeldniet alleen voor ’t Acker relatief ongunstig, maar ookvoor de Kamp. In beide wijken zegt een kleiner aan-deel van de inwoners dan gemiddeld zich gezond tevoelen (63% tot 65%, tegen 74% voor Nijmegen).Voorts is het bezoek aan huisarts en specialist in deKamp hoger dan in de twee andere wijken.Vanuit het minisymposium voerde men aan, dat inde aanpakgebieden in Lindenholt nogal wat cliëntenvan het maatschappelijk werk te maken hebben metschuldproblematiek.

Soms schoolkeuze buiten de wijkIn elk van de drie wijken zijn er twee basisscholenmet ieder een eigen karakter. Soms kiezen oudersvoor een systeem van een school, zo geven degesprekken met werkers aan, maar vaak kijkt menook naar de samenstelling van de leerlingenpopula-tie. Onderdeel daarvan is de verhouding tussen deaantallen autochtone en allochtone leerlingen. Hetniveau op scholen met veel allochtone leerlingen isin de ogen van de bewoners over het algemeen ietslager dan bij de scholen met overwegend autochtonekinderen. Dit leidt er wel toe, dat (autochtone)ouders kiezen voor een school buiten de eigenbuurt. Het proces van verkleuring dat hier hetgevolg van is, is ook in Lindenholt aan de orde. De Open Wijk School in Zellersacker bevindt zichnog te veel in de startfase om effecten op onderandere de schoolkeuze te kunnen waarnemen.


72




% tevredenen groen 74 70 x x x 73 63 61

ontw. 98-03 -1 -12 x x x -11 -13 -8

% tevredenen wegen/fietsp. 58 61 x x x 51 70 58

ontw. 98-03 -7 -5 x x x -10 -2 -8

% klachten in verh. tot won. 26 28 27 32 19 x x x

ontw. 01-02 +5 +10 +12 +9 +8 x x x

schaal verloedering 4,4 5,4 x x x 6,7 5,3 6,5

ontw. 98-03 +0,2 +0,6 x x x -0,2 +0,2 +0,6

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 85 x x x 77 96 91

ontw. 98-03 -3 -8 x x x -18 -1 +2

% tevredenen openb. verv. 82 81 x x x 79 94 68

ontw. 98-03 -1 -4 x x x 0 -2 -24

schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 x x x 2,9 4,9 2,8

ontw. 98-03 +0,3 +0,3 x x x +0,2 +2,1 +0,6

% tevred. speelmog. kind. 55 54 x x x 56 63 60

ontw. 98-03 +1 +2 x x x +10 +23 +21

Woningmarkt



ontw. aantal woningen 98-03 +2421 +131 +14 +116 +1 x x x

% laagbouwwoningen 2003 60 84 88 76 91 x x x

% huurwoningen 2003 60 49 55 46 48 x x x

schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x x 7,1 6,8 7,2

ontw. 98-03 -0,3 -0,2 x x x -0,2 -0,2 -0,2

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 880 155 210 120 x x x

ontw. 99-03 +475 +135 +40 +25 +10 x x x

% bedrijfsvest op won. 11,3 14,6 7,2 9,2 7,9 x x x

ontw. 99-03 +0,4 +2,1 +1,8 +0,9 +0,7 x x x

aantal arbeidsplaatsen 92390 11915 490 2225 600 x x x

ontw. 99-03 +3755 +30 +140 -110 +95 x x x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 73,4 8,4 38 13,8 x x x

ontw. 99-03 +0,8 -0,1 +2,3 -2,7 +2,3 x x x

Milieu



aant. vergunn.plicht. bedr. 02 2842 343 20 41 16 x x x

% op won. voorraad 4,3 5,8 0,9 1,8 1,1 x x x

% geluidsoverlast 2000 40 42 x x x x x x

% stankoverlast 2000 27 48 x x x x x x

LINDENHOLT

73

8.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN LINDENHOLT?

Bewoners en werkers ervaren vervuiling open-bare ruimteLindenholt is een ruim opgezet stadsdeel met veellaagbouw en veel groen. Dit geeft een groeneindruk, maar vaak ook een vervuilde, omdat er inhet groen zichtbaar veel zwerfvuil terecht komt. Ditwas een constatering uit het minisymposium, maaris ook af te leiden uit de tevredenheid over het groenonder de bewoners. Die is de afgelopen 5 jaar sterk(met 12%) afgenomen tot 70%. Was in 1998 de tevre-denheid met het groen hoger dan in Nijmegen, nu isdie zo’n 4% lager. Getuige de relatief lage scores van Voorstenkamp enGildekamp (61% en 63%) heeft vooral de Kampermee te maken, maar ook in Zellersacker is detevredenheid fors afgenomen.Als redenen voor de zwerfvuilproblematiek noemdemen in het minisymposium twee oorzaken.Enerzijds zou het een mentaliteitskwestie zijn.Sommige mensen zijn minder bereid dan anderenom het vuil in vuilnis- of prullenbakken te gooien.Met name de jongeren worden hierbij als schuldigenaangewezen. Ook worden er nogal eens prullenbak-ken vernield of in brand gestoken.Anderzijds is er een fysieke aanleiding, doordatLindenholt, met name de Kamp, grenst aan hetstadsdeelcentrum en er vandaaruit veel afval (bij-voorbeeld verpakking van fast food) de wijk ‘inge-lopen’ wordt.

Deze ontevredenheid over het groen stemt overeenmet de ongunstige score op de schaal verloedering.Deze is gebaseerd op aparte vragen over rommel,bekladdding, vernieling en hondenpoep. Ook hierzien we een verslechtering in vergelijking met 1998naar een uitslag die aanzienlijk slechter is dangemiddeld in Nijmegen. In Zellersacker enGildekamp is de score nog ongunstiger.Het effect op de klachtenmeldingen bij de Bel- enHerstellijn is alleen merkbaar in de Kamp. Daar ligthet percentage hoger dan gemiddeld. Vanuit ’tBroek is het aandeel meldingen aanzienlijk onderge-middeld.Met betrekking tot een ander aspect van de openba-re ruimte, het onderhoud van wegen en fietspaden,is in Lindenholt de tevredenheid goed op niveau,dat wil zeggen 3% hoger dan gemiddeld.

Tevredenheid met voorzieningen De tevredenheid onder de bewoners van Lindenholtover de voorzieningen is ongeveer gelijk aan die inNijmegen als geheel. Wel is er bij bewinkeling enopenbaar vervoer sprake van enige daling in tevre-denheid sinds 1998. Met betrekking tot de winkelsvalt die daling op in Zellersacker (-18%), bij het open-baar vervoer in Gildekamp (-24%).Ook de tevredenheid met de jongerenen de speel-voorzieningen is over het hele stadsdeel beziengemiddeld. Voorstenkamp valt hierbij op met gunstige scoresvoor zowel jongeren- als speelvoorzieningen,Gildekamp alleen voor wat betreft de speelvoorzie-ningen.

Ook in het minisymposium uitte men tevredenheidover de speelvoorzieningen. Er wordt veel gebruikvan gemaakt en ze verkeren over het algemeen ingoede staat.

Gemiddelde waardering voor woningDe bewoners van Lindenholt, grotendeelswoonachtig in laagbouw en voor de helft in koop-woningen, hebben een gemiddelde waardering voorhun woning. Alleen in Voorstenkamp heeft menmeer punten van kritiek.Ook volgens de deelnemers aan het minisymposiumis Lindenholt een rustig woongebied, waar demeeste mensen met plezier wonen.

Bedrijvigheid en MilieuLindenholt is een stadsdeel waar veel bedrijvigheidaanwezig is. Deze is echter voornamelijk te vinden inde aangrenzende industrieterreinen Kerkenbos,Neerbosch-West en Westkanaaldijk. Dit heeft totgevolg dat de cijfers voor het stadsdeel aanzienlijkhoger zijn dan voor de drie wijken die we hier onder-scheiden. Dit is vooral zichtbaar bij het percentagearbeidsplaatsen op de bevolking. Als stadsdeel,inclusief de industriegebieden, scoort Lindenholtmet 73,4% hoger dan de 59,1% voor Nijmegen alsgeheel. De Kamp kent nog de meeste bedrijvigheidmet 38%. In de woonwijken ’t Acker en t Broek is debedrijvigheid zeer beperkt (8,4% en 13,8%).Het percentage vergunningsplichtige bedrijven is erglaag in de drie wijken, maar bovengemiddeld voorhet stadsdeel als geheel. Bijna de helft van de bewo-ners gaf in 2000 aan wel eens stankoverlast te heb-ben (tegen 27% voor heel Nijmegen).

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,9 0,4 1,0 0,5 x x x

ontw. 98-02 +0,1 +0,3 0 +0,3 +0,3 x x x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 0,7 2,0 0,5 x x x

ontw. 98-02 -0,5 -0,1 0 -0,2 0 x x x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,7 x x x 2,9 2,2 2,9

ontw. 98-03 -0,1 +0,4 x x x 0 -0,2 +0,1


74

Verkeer levert klachten opOp verkeersgebied leveren de enquêtecijfers voorLindenholt een relatief gunstig beeld op. Met namein ‘t Acker en de Kamp zijn de aantallen meldingenbij de politie van parkeeroverlast en verkeersongeval-len niet zo groot. In Voorstenkamp gaf men in deStadspeiling aan minder verkeersproblematiek teervaren dan in de rest van Lindenholt.Niettemin zijn er tijdens het minisymposium watklachten naar voren gebracht met betrekking tot hetverkeersgedrag. Vooral op de rondwegen wordt desnelheid van de auto’s als veel te hard ervaren. Ookhet bromfietsgedrag in de wijken levert nog al eensklachten op. De fysieke maatregelen om hier wataan te doen (drempels) leveren vaak weer problemenop bij rolstoel- en kinderwagengebruikers. Verder vond men, net als in enkele andere stadsde-

len, dat de stedenbouwkundige structuur niet bere-kend is op meerdere auto’s per huishouden. Hetgevolg hiervan is, dat in heel het stadsdeel de par-keerdruk hoog is.In Gildekamp komt daar nog bij, dat een deel van debuurt een onoverzichtelijke, relatief krappe en steni-ge structuur heeft. Dit is nadelig voor zowel de ver-keersontsluiting als de veiligheid in de buurt.

8.4 HOE GAAN DE INWONERS VANLINDENHOLT MET ELKAAR OM?

Sociale contacten in orde, minpunten in sociaalklimaatAls stadsdeel scoort Lindenholt redelijk tot goed alshet gaat om sociale contacten. Het aandeel inwonersdat voldoende sociale contacten heeft, is een fractie

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 84 x x x 82 75 79

ontw. 01-03 +1 +5 x x x x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 97 x x x 97 93 98

ontw. 01-03 -1 -1 x x x x x x

% in vrijwilligerswerk 24 27 x x x 17 10 27

ontw. 01-03 -3 +2 x x x x x x




% verantw. voor buurt 83 85 x x x 87 73 88

ontw. 98-03 -3 -4 x x x +1 +6 -1

% deeln. buurtact. 26 26 x x x 19 34 27

ontw. 01-03 -2 -16 x x x x x x

% gehecht buurt 66 54 x x x 46 51 49

ontw. 98-03 0 +2 x x x +18 +11 +2

schaal houding jongeren 6,4 5,9 x x x 4,9 5,7 5,5

ontw. 98-03 -0,1 -0,5 x x x 0 +0,6 -0,6

schaal sociale kwaliteit 6,1 5,7 x x x 5,1 5,1 5,5

ontw. 98-03 0 -0,2 x x x +0,6 +0,5 +0,2

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 87 x x x 93 90 90

% posit. ervaringen 2003 42 44 x x x 32 27 44

% negatieve ervaringen 2003 39 31 x x x 34 49 40

% verhouding goed 2003 52 56 x x x 42 53 53

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 26 22 28 30 x x x

ontw. 97-03 +1 -2 -3 -3 +1 x x x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 3,3 2,1 4,2 3,7 x x x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 0,9 0,6 1,1 1,2 x x x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 56 x x x x x x

% cult. voorst. bezocht 61 49 x x x x x x

% musea bezocht 40 31 x x x x x x

LINDENHOLT

75

kleiner dan gemiddeld in Nijmegen. Het aandeelmensen dat zegt goed voor zichzelf te kunnen zor-gen is een fractie groter. Ook het aandeel vrijwilli-gers in het stadsdeel is niet minder dan stedelijk. Opandere aspecten van participatie, de cultuur- ensportbeoefening, liggen de deelnamepercentages ietslager dan gemiddeld in Nijmegen. Zo is het percen-tage wekelijkse sporters er 43% tegen 49% voor heelde stad. In Zellersacker en Voorstenkamp is het aan-tal sporters nog lager (34% en 26%). Het Linden-holtse percentage is de laatste twee jaar echter toe-genomen, in tegenstelling tot het Nijmeegse.Vanuit de werkers kwam tenslotte het signaal, dateenzaamheid in Lindenholt minder voor lijkt tekomen dan eerder het geval was.

Wat betreft het sociale klimaat is het gunstig, dathet percentage bewoners van Lindenholt dat zichverantwoordelijk voelt voor de buurt iets groter isdan het stedelijk cijfer. Niettemin gaven de deelne-mers aan het minisymposium aan, dat de betrok-kenheid in Lindenholt vrij dun is en pas ontstaatwanneer er echt iets aan de hand is. Overigens zietmen in sommige buurten, zoals Voorstenkamp enLeuvensbroek, de participatie wel toenemen. En inGildekamp is er een bewonersgroep ontstaan rond-om naschoolse opvang. Voor buurten in de wijk deKamp is het overigens nadelig, dat er in de wijk geenwijkaccommodatie is.Ook vanuit de Stadspeiling zijn er enkele minpun-ten te noemen als het gaat om de beleving van desociale omgeving in Lindenholt:• Het aandeel mensen dat deelneemt aan buurt-

activiteiten is niet minder dan in andere stadsde-

len, maar is in vergelijking met 1998 wel flinkafgenomen (met bijna 16%).

• Het aandeel mensen dat zich gehecht voelt aande buurt is ruim 10% lager dan gemiddeld.

• De scores op de twee schalen die de onderlingeomgang tussen buurtbewoners en de verhoudingtussen oud en jong meten liggen allebei onderde Nijmeegse gemiddelden. Bovendien is er overde afgelopen 5 jaar enige verslechtering te zien.

Zellersacker en Voorstenkamp: ongunstige sco-res, maar wel verbetering sinds 1998Zellersacker, Voorstenkamp en in mindere mateGildekamp hebben op meerdere punten van de soci-ale omgeving een score die iets ongunstiger is danvoor Lindenholt.Bij Zellersacker valt bijvoorbeeld de lage deelnameaan vrijwilligerswerk en buurtactiviteiten op, als-mede de lage gehechtheid aan de buurt. Ook debeide schaalscores voor het sociaal klimaat en dehouding t.o.v. jongeren zijn erg negatief.Daarentegen is het positief, dat er op enkele puntendesondanks verbetering is geboekt in vergelijkingmet 1998. De gehechtheid aan de buurt is verbeterden de sociale kwaliteit wordt ondanks de lage scorehoger gewaardeerd.Hetzelfde kunnen we zeggen van Voorstenkamp. Opeen aantal punten wordt ook in deze buurt het soci-aal klimaat niet zo hoog gewaardeerd maar ook hierzien we verbetering in de gehechtheid aan de buurten in de scores voor de verhouding tussen jong enoud en de sociale kwaliteit.In Gildekamp is het huidige beeld wat minderongunstig dan in Zellersacker en Voorstenkamp.

Sport



% wekelijkse sporters 49 43 x x x 34 26 49

ontw. 01-03 0 +3 x x x x x x

% lid sportclub 2003 26 23 x x x 19 11 29

% sportbezoekers 2003 34 41 x x x 36 27 43

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 1,0 0,7 0,8 0,8 x x x

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 -0,1 -0,1 +0,3 x x x

schaal dreiging 1,2 1,0 x x x 1,6 1,7 1,4

ontw. 98-03 +0,2 +0,2 x x x 0 -0,4 +0,7

% aangiften woninginbraak 2,0 1,6 1,9 1,6 1,3 x x x

ontw. 98-02 -0,8 -0,7 -1,3 -0,6 +0,3 x x x

schaal vermog. delicten 4,7 4,7 x x x 4,8 5,3 5,8

ontw. 98-03 +0,3 +0,9 x x x -0,2 -0,2 +1,0

schaal overlast 2,4 2,7 x x x 3,5 3,5 2,9

ontw. 98-03 +0,2 +0,3 x x x -0,3 -0,1 +0,2

% onveilig gevoel algem. 36 31 x x x 36 30 35

ontw. 98-03 +2 0 x x x -9 -3 +6

% onveilig gevoel buurt 27 26 x x x 41 28 35

ontw. 98-03 -1 0 x x x -5 -7 +5


76

Een verschil is wel, dat de scores op hetzelfde niveauals in 1998 zijn gebleven en er dus geen verbetering isopgetreden in de waardering van de sociale omge-ving. De verhouding oud-jong is zelfs wat mindergoed geworden.

Houding ten opzichte van multiculturaliteitpositiefDe verhouding tussen allochtone en autochtoneinwoners in het stadsdeel is volgens de werkers vrijgoed te noemen. In het minisymposium gaven zijaan, dat de spreiding over meerdere delen vanLindenholt hier waarschijnlijk een belangrijke factorbij is. De stadspeilingscijfers met betrekking tot de ver-houding allochtoon - autochtoon zijn voor hetstadsdeel als geheel ook gunstig te noemen. Hetaantal positieve ervaringen steekt behoorlijk uitboven het aantal negatieve ervaringen. En 56% heefteen positief beeld over het samenwonen in de buurtvan allochtone en autochtone bewoners. Dat is 4%meer dan voor Nijmegen als geheel. In de drie apart onderzochte buurten is het beeldminder gunstig. In Zellersacker en vooralVoorstenkamp is het aantal mensen met negatieveervaringen groter dan het aantal met positieve.Niettemin is alleen in Zellersacker het algehele beeldover het samenwonen in de buurt minder goed. Inzowel Voorstenkamp als Gildekamp heeft meer dande helft hierover een positief oordeel.

Beperkte jongerenproblematiek in het helestadsdeelZoals al bleek is de schaal houding jongeren eenindicator die voor heel Lindenholt iets minder gun-stig uitvalt dan in 1998. Deze schaal is gebaseerd opvragen over de overlast die (groepen) jongeren ver-oorzaken en over de verstandhouding tussen jonge-ren en ouderen en ook tussen jongeren onderling.De afgenomen scores wijzen op het bestaan vanenige jongerenproblematiek. In het minisymposium kwamen daarover ook signa-len naar voren. De incidenten die er plaatsvindenzijn tot op heden nog vrij klein, maar opvallend isdat veel ouders niet aanspreekbaar zijn op hetgedrag van hun kinderen. Vooral bij het winkelcen-trum Leuvensbroek en de aangrenzende groen-strook wordt de overlast als zeer vervelend ervaren. Maar zoals dat in andere stadsdelen het geval is,geldt ook voor de jongerenoverlast in Lindenholt,dat het soms ook een kwestie is van ‘vrees en bele-ving’ en de daadwerkelijke overlast meevalt.Een specifiek punt tenslotte dat werd genoemd is deminder goede verstandhouding tussen groepen jon-geren uit Voorstenkamp en Gildekamp. Er lijkt hier-bij sprake te zijn van een tot traditie verworden riva-liteit.Ook Leuvensbroek vormt een aandachtspunt, van-wege het toenemend aantal jongeren in deze buurt.

Met betrekking tot de voorzieningen voor jongerenin Lindenholt is het beeld wisselend. Er zijn veellaagdrempelige activiteiten voor jeugdige tieners inLindenholt, in het (jeugd)wijkcentrum deSprokkelenburg. Deze activiteiten trekken echtervaak slechts een bepaalde groep, zo geven de werkersaan. De sportactiviteiten in het centrum lopen welgoed.In Lindenholt is de tevredenheid over de jongeren-voorzieningen bij de bevolking, zoals we eerderzagen, gemiddeld. In Voorstenkamp is deze evenwelgestegen tot een bovengemiddeld cijfer. Dit zalmogelijk samenhangen met de buurtactiviteiten inVoorstenkamp zelf en minder met het op afstand,buiten de wijk gelegen wijkcentrum.

Geen verhoogde onveiligheid in Lindenholt De politiecijfers en enquêtebevindingen laten voorhet stadsdeel als geheel een gemiddeld tot gunstigbeeld zien. Het percentage aangiften met betrekkingtot agressie en inbraak is ondergemiddeld en hetonveiligheidsgevoel in de buurt is gelijk aan hetNijmeegse gemiddelde. Alleen de ervaren overlastvan omwonenden is wat groter.In de drie onderzochte buurten zijn de resultatenniet zo gunstig. Het aantal vermogensdelicten is inalle drie buurten groter. In Zellersacker enVoorstenkamp is meer sprake van overlast. En inZellersacker en Gildekamp voelt een groter deel vande bewoners, zo’n 35% tot 41%, zich wel eens onveiligin de buurt. In het symposium werd overigens aan-gegeven, dat het bij problemen binnen deze buurtenvaak om specifieke deelgebiedjes gaat. Ook in andere specifieke buurten komt wel eensoverlast of bewoningsproblematiek voor. Zo werd inhet minisymposium als voorbeeld de bewonings-problematiek in enkele flatcomplexen inHillekensacker genoemd.

8.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METLINDENHOLT?

Rustig stadsdeel zonder grote problemenOver het geheel gezien kan Lindenholt wordenomschreven als een rustig en gedifferentieerd woon-gebied zonder extreme problemen. De bewoners zijnover het algemeen tevreden. Daarbij wordt wel matiggeoordeeld over het sociale klimaat en de betrokken-heid, maar indien er werkelijk problemen zijn, staatmen er vaak wel. In de sociale omgeving speelt ver-der ook enige jongerenproblematiek. Met betrekkingtot de openbare ruimte zijn er knelpunten rondom(zwerf)vuil.

Er zijn enkele subgebieden aan te wijzen met watmeer problemen. Zo kende Voorstenkamp in hetverleden veel problemen, maar zit de buurt nu in delift en neemt de betrokkenheid van de bewoners toe. Gildekamp en Zellersacker kennen ook problemen,maar deze zijn min of meer stabiel.

LINDENHOLT

77

Een punt van aandacht voor Lindenholt, met namegeldend voor delen van ’t Acker en Voorstenkamp, ishet sociaalmaatschappelijk niet zo sterke profiel vande bevolking (relatief veel mensen met een uitkering,mindere gezondheidsscores, niet zo hoog oplei-dingsniveau).

Algehele waarderingen iets achteruit voor het stadsdeel, maar vooruit voor de aanpak-gebiedenDit relatief rustige beeld blijkt niet volledig uit dealgemene waarderingen die de bewoners geven voorhun buurt. Het aandeel mensen in Lindenholt datvindt, dat de buurt het afgelopen jaar vooruit isgegaan is ongeveer gelijk aan dat van Nijmegen alsgeheel, maar het percentage dat achteruitgang con-stateert is wat hoger (24% tegen 20% gemiddeld).Tekenender nog zijn de relatief lage stadsdeelscoresvoor de evaluatie van de buurt en het rapportcijfer.Beide zijn ook iets lager dan in 1998. In alle drie de ‘aanpakgebieden’ die apart zijn geana-lyseerd liggen deze waarderingen beduidend lager.Bemoedigend is het echter, dat in Zellersacker enVoorstenkamp deze scores sinds 1998 zijn verbeterd.Nog positiever is, dat men in alle drie de gebiedenveel vaker dan in de rest van het stadsdeel vindt, datde buurt vooruit is gegaan (32% à 33% in Zellersackeren Gildekamp, maar liefst 57% in Voorstenkamp).

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 20 x x x 32 57 33

ontw. 98-03 -3 +2 x x x +11 +27 +11

% buurt achteruitgegaan 20 24 x x x 20 16 23

ontw. 98-03 +2 +9 x x x -4 -5 -2

schaal evaluatie buurt 7,4 7,0 x x x 6,2 6,3 6,3

ontw. 98-03 -0,2 0 x x x +1,1 +0,9 -0,1

rapportcijfer buurt 7,2 6,9 x x x 6,3 6,6 6,4

ontw. 98-03 -0,1 -0,2 x x x +0,1 +0,4 -0,3


78

79


De drie wijken in dit stadsdeel horen sinds 1 januari1998 alle drie tot Nijmegen en maken deel uit van deontwikkeling van deze vinexlocatie. Het eerstenieuwbouwproject is in 1998 opgeleverd. Uiteindelijk(tot 2020) moeten er in de Waalsprong zo’n 11 á12.000 woningen gebouwd worden.

OosterhoutVan de kern Oosterhout, behorend tot de gemeenteValburg, maakt het oostelijk deel sinds 1 januari1996 deel uit van Nijmegen. Het gebied bestond,voordat er met woningbouw begonnen werd, voorhet grootste deel uit onbebouwd landbouwgebied.

Het omvat tevens het beboste landgoed Oosterhout. Volgens de plannen zullen er in deze wijk in totaalzo’n 4000 woningen gebouwd gaan worden. Hetgaat voornamelijk om laagbouwwoningen. Een klei-ne 1000 daarvan zijn in de jaren 2000 en 2001 algerealiseerd in het nieuwbouwgebied WoonparkOosterhout. De wijk Oosterhout zal door een gebied met groenen plassen van het andere grote woongebied binnende Waalsprong, Lent, gescheiden blijvenIn de noordelijke helft van het gebied, dat tegen deA15 aan ligt, zal extra ruimte komen voor bedrijvenen instellingen.

RessenDe wijk Ressen maakte tot 1 januari 1997 onderdeeluit van het iets noordelijker gelegen dorp Ressen.Ressen op zijn beurt behoort tot de gemeenteLingewaard, welke zich ten oosten van Ressen uit-strekt.Het stuk van Ressen dat nu bij Nijmegen hoortbestaat bijna geheel uit onbebouwd landbouwge-bied.

In de oorspronkelijke plannen voor de Waalsprongwerd ook in dit gebied aanzienlijke woningbouwvoorzien. Hierbij ging men uit van de bouw vanongeveer 2000 woningen. Na de milieu-effectrappor-tage die in 2001/2002 is uitgevoerd zijn de plannenin het najaar van 2002 vernieuwd. Volgens die plan-nen (en daarbinnen met name het zogenaamdevoorkeursmodel) blijft het gebied Ressen groen enopen.

LentDe kern Lent maakte tot 1998 deel uit van degemeente Elst en behoort sindsdien tot Nijmeegsgrondgebied. In Lent staan bijna 1500 woningen, hetinwoneraantal is ongeveer 3900. Het aantal bedrijven in Lent bedraagt 250, waarvanveel in de landen tuinbouw (kassen) en transport.

9 Waalsprong

Lent

Oosterhout

Ressen

Waalsprong


Oosterhout 417 875 2449

Ressen 234 29 79

Lent 716 1480 3869


80

Het landelijke dorp Lent zal in het kader van deWaalsprongplannen worden uitgebouwd tot een ste-delijk centrum, het zogenaamde Stadseiland Lent.Over 15 jaar zullen er in het Stadseiland zo’n 7000woningen bijgekomen zijn, vooral compacte laag-bouw, maar ook flink wat etagebouw. Daaromheenkomen de benodigde voorzieningen (winkels, scho-len, sport, gezondheid, welzijn, etc.). Aan de noord-kant zal de bebouwing overgaan in een landschaps-zone.

9.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN DEWAALSPRONG?

Van de drie wijken in de Waalsprong, Lent,Oosterhout en Ressen, is Ressen eigenlijk niet tebeschouwen als een woonwijk. Het aantal inwonersis met circa 80 erg beperkt. Het gebied zal in de toe-komst ook niet worden bebouwd en zijn landschap-pelijk karakter blijven behouden.Ressen is daarom niet meegenomen bij de beschrij-ving. Oosterhout en binnen Lent de nieuwbouwvlekVisveld zijn apart onderzocht en in de Stadspeiling2003 als aparte steekproefgebieden meegenomen.

Bevolkingssamenstelling: overgang van dorpnaar stedelijke nieuwbouwwijkDe nieuwbouw in de Waalsprong zal gaan zorgenvoor een bevolkingssamenstelling met veel gezinnenen kinderen. Het begin is daarmee gemaakt, zo is tezien aan de demografische cijfers. Het aandeel kin-deren is inmiddels toegenomen tot 22%, waarbijvooralsnog Oosterhout het grootste deel voor haarrekening neemt (27% kinderen tot en met 14 jaar). InLent komt de verjonging pas langzaam op gang.Het percentage niet-westers allochtone inwoners inde Waalsprong ligt nog aanzienlijk onder dat van destad maar is door de bouw in met name Oosterhoutrelatief sterk gestegen. Inmiddels is 10% van debewoners daar van allochtone afkomst, van de jon-geren 14%. Beseft moet worden dat het bij die cijfersom kleine aantallen gaat. De bevolkingsomvang inde Waalsprong is immers nog heel beperkt (noggeen 6300 inwoners).

Sociaalmaatschappelijk beeld moet zich noggaan vormenOok voor andere statistische gegevens is het riskantom al te harde vergelijkingen te trekken met de ove-rige stadsdelen. Door de kleine absolute aantallenen het ontwikkelingsproces waarin het stadsdeelzich bevindt kunnen er flinke schommelingenoptreden. In sterke mate lijkt dit te gelden voor deonderwijsgegevens.De cijfers in de tabel uit registraties met betrekkingtot inkomen, werk, gezondheid, zorg en onderwijszijn derhalve indicatief.Niettemin is zonder meer duidelijk, dat het percen-tage uitkeringsgerechtigden in zowel Oosterhout alsLent relatief erg laag is, evenals het aantal mensen ineen ID- of WIW-baan. Ook het aandeel cliënten bijde GGZ is beperkt. In het minisymposium werd ove-rigens wel gesproken over enkele verschijnselen,zoals eenzaamheidsproblemen van oorspronkelijkebewoners en drukte/stressproblemen bij (nieuwe)bewoners.Opmerkelijk is het positieve beeld dat naar vorenkomt uit de afgelopen periode gehouden gezond-heidsenquête van de universiteit. Het percentageinwoners van de Waalsprong, dat zich gezond voeltis 10 tot 15% hoger dan voor de stad als geheel. Ook



Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld

% 0-14 jr 16 22 27 19 x

ontw. 98-03 +1 +5 +16 +2 x

% >64 jr 13 9 2 14 x

ontw. 98-03 0 -6 -7 -1 x

% alleenstaanden 35 17 14 19 x

ontw. 98-03 +1 +1 -2 +3 x

% 1-ouder gezinnen 7 3 2 4 x

ontw. 98-03 0 -2 -6 -1 x

% niet westerse allochtonen 16 7 10 5 x

ontw. 98-03 +4 +4 +8 +2 x

% niet westerse jonge all. 26 11 14 10 x

ontw. 98-03 +4 +6 +11 +4 x

Inkomen en werk



% lage inkomens 43 x 25 42 x

ontw. 96-00 -2 x x x x

% ABW 5,6 1,1 0,8 1,3 x

ontw. 00-03 -1,3 -0,5 -1,3 -0,3 x

% ID/WIW 1,8 0,5 0,4 0,5 x

ontw. 00-03 +0,1 -0,2 x -0,1 x

Gezondheid en zorg



% cliënten maatsch. werk 1,7 x x x x

ontw. 97-02 -0,2 x x x x

% cliënten GGZ 3,0 1,3 0,9 1,5 x

ontw. 99-03 +0,5 +0,8 -0,2 +1,1 x

% voelt zich gezond 02-03 74 85 89 83 x

% contact huisarts 02-03 42 38 30 43 x

% contact specialist 02-03 24 18 12 22 x

Onderwijs



% gewichtsleerlingen 00/02 35 15 31 11 x

gemiddelde citoscore 00-03 535,0 538,8 529,9 541,2 x

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 45 30 61 22 x

% ll havo-vwo 3e/4e jr vwo 48 71 58 77 x

ontw. 97/98-01/02 +4 x x x x

WAALSPRONG

81

de medische contacten zijn wat minder frequent.Een deel van de verklaring is zeker de relatief jongebevolkingsopbouw.

9.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DEINWONERS VAN DE WAALSPRONG?

Ontwikkelingen nog volop gaande; heeft effectop tevredenheid voorzieningenIn de Waalsprong zal de komende jaren continuwoningbouw plaats vinden. Kenmerkend voornieuwbouwwijken is, dat de voorzieningenniveauspas enige tijd na oplevering van de woningen op peilzijn. Dit is ook te merken in de waarderingen die debewoners van de Waalsprong uitspreken over deopenbare ruimte en de voorzieningen. De scores voor de nieuwbouwgebieden Oosterhouten Visveld liggen op een aantal punten onder descores voor Nijmegen en die van het stadsdeel alsgeheel.Zo is de tevredenheid met het groen, ondanks de lig-ging in landelijk gebied, (nog) ondergemiddeld. InOosterhout is 55% tevreden, in Visveld 58%. Het per-centage voor het stadsdeel als geheel, inclusief debewoners uit de oude dorpskern van Lent, is 63% envoor Nijmegen 74%.Een vergelijkbaar patroon leveren de tevredenheids-cijfers over de winkels in de buurt op. Ook hierlopen Oosterhout en Visveld achter.Met betrekking tot de speelvoorzieningen en jonge-renvoorzieningen is vooral in Oosterhout de waarde-ring lager. In het minisymposium werd gesteld, dater niet te lang gewacht moet worden met het realise-ren van jongerenvoorzieningen, om problemen metdeze groter wordende groep te voorkomen.

Op enkele andere punten in de voorzieningenstruc-tuur is het beeld juist gunstiger. In de Waalsprong ismen meer dan gemiddeld tevreden over het onder-houd van wegen en fietspaden (dit ondanks hetbouwproces waarbinnen men verkeert). En ook is inde Waalsprong de score op de schaal verloederingaanzienlijk gunstiger.Het openbaar vervoer in de buurt tenslotte wordt inOosterhout hoog gewaardeerd, terwijl men inVisveld juist relatief ontevreden is.

De lage tevredenheid rond een aantal voorzieningenin Oosterhout is volgens de werkers ook te wijtenaan het hoge verwachtingspatroon. De nieuwe bewo-ners in deze wijk is een mooi plaatje beloofd waar-van veel nog onvoldoende verwezenlijkt is. Dat menin het hele stadsdeel zo nu en dan teleurgesteld is,blijkt ook uit het hoge percentage klachten bij de




% tevredenen groen 74 63 55 x 58

ontw. 98-03 -1 -12 x x x

% tevredenen wegen/fietsp. 58 57 78 x 64

ontw. 98-03 -7 -8 x x x

% klachten in verh. tot won. 26 36 34 38 x

ontw. 01-02 +5 +3 x +7 x

schaal verloedering 4,4 2,6 3,0 x 2,1

ontw. 98-03 +0,2 +0,8 x x x

Voorzieningen



% tevredenen winkels 87 67 52 x 60

ontw. 98-03 -3 -13 x x x

% tevredenen openb. verv. 82 69 87 x 39

ontw. 98-03 -1 +8 x x x

schaal voorz. jongeren 3,1 2,6 1,9 x 2,9

ontw. 98-03 +0,3 -0,7 x x x

% tevred. speelmog. kind. 55 46 30 x 58

ontw. 98-03 +1 +8 x x x

Bedrijvigheid



aantal bedrijfsvestigingen 7475 350 115 230 x

ontw. 99-03 +475 +45 +45 +5 x

% bedrijfsvest op won. 11,3 14,7 13,1 15,5 x

ontw. 99-03 +0,4 -8,3 x -2,6 x

aantal arbeidsplaatsen 92390 1885 675 1170 x

ontw. 99-03 +3755 -200 -85 -120 x

% arbeidspl op bevolk. 59,1 30 28,6 30,5 x

ontw. 99-03 +0,8 -28,6 x -8,7 x

Milieu



aant. verg.plicht. bedr. 02 2842 231 68 151 x

% op won. voorraad 4,3 10 8,6 10,2 x

% geluidsoverlast 2000 40 34 x x x

% stankoverlast 2000 27 22 x x x

Verkeer



% meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,7 0,5 0,7 x

ontw. 98-02 +0,1 -0,3 x +0,1 x

% meld. verkeersongev. 02 1,9 1,6 1,1 1,9 x

ontw. 98-02 -0,5 -1,7 x -0,8 x

schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,2 2,2 x 1,7

ontw. 98-03 -0,1 0 x x x

Woningmarkt



ontw. aant. won. 98-03 +2421 +1103 +813 +293 x

% laagbouwwoningen 2003 60 94 99 89 x

% huurwoningen 2003 60 33 25 37 x

schaal waard. eigen woning 7,2 7,6 7,9 x 7,7

ontw. 98-03 -0,3 -0,1 x x x


82

Bel- en Herstellijnin verhouding tot het aantalwoningen (36% ten opzichte van 26% voorNijmegen).In de mailronde en het minisymposium werdenbovendien nog twee andere punten van zorg aange-geven: het zwerfvuil, met name gedumpt rond debouwplekken in nieuwbouwvlekken en de angst, datverdere verdichting van bouwplannen tot een ver-schraling van het groen in de wijk gaat leiden. In diezin vond het minisymposium het behoud vanRessen als landelijke, groene kern belangrijk.

Laagbouw overheersend, in komende jaren ooketagebouwDe laagbouw is thans zeer sterk overheersend in hetWaalspronggebied (94%). Volgens de bouwplannenin het zogenaamde Voorkeursmodel zal dit percen-tage uiteindelijk wel wat gaan zakken. Van de uitein-delijk 12.000 te realiseren woningen gaat het bij eenkwart namelijk om etagebouw.Het aandeel huurwoningen in de Waalsprong ligtthans met 33% een stuk onder het Nijmeegse cijfer(60%). Wat uiteindelijk het aandeel huurwoningenzal zijn binnen de totale nieuwbouw in deWaalsprong is niet te zeggen. Voor de goedkopere,sociale sector (huur en koop) gaat het Voorkeurs-model uit van in totaal ongeveer 30%.Een deel van de huidige, nieuwe bewoners heeftenige huiver voor een te groot aandeel huurwonin-gen, omdat men bang is voor tegenstellingen tussenkopers en huurders, men name qua wooncultuur.Hierdoor zouden op termijn overlastsituaties kun-nen ontstaan. Rondom een huurcomplex inOosterhout zijn er al enige signalen van een derge-lijke problematiek. Deze angst is overigens tevenseen paradox, want tegelijkertijd wordt een mix vanwoningtypen en bewonersgroepen ook door buurt-bewoners juist als positief gezien.

Bedrijvigheid De cijfers rond bedrijvigheid en milieu zijn vanwegehet ontwikkelingsproces sterk voor verandering vat-baar. Veel bedrijven zullen nog verdwijnen, anderebedrijven zullen zich te zijner tijd vestigen. Op ditmoment zijn in de Waalsprong ongeveer 350 bedrij-ven gevestigd, waarvan driekwart vergunningplich-tig, met ongeveer 1900 arbeidsplaatsen.De percentages inwoners die geluids- en stankover-last ondervinden waren in 2000 met 34% en 22%lager dan in Nijmegen als geheel (40% en 27%).

Verkeersontsluiting als blijvend aandachtspuntDe Waalsprong heeft minder dan gemiddeld inNijmegen last van parkeerdruk of verkeersongeval-len, zo blijkt uit de politiecijfers. Ook in deStadspeiling geven de bewoners aan niet zo veel ver-keersproblematiek binnen de wijk te ervaren (agres-sief of hard rijden, aanrijdingen, parkeer-, geluids- ofstankoverlast). De schaalscore voor verkeersproble-men is immers relatief laag.

Wat in het symposium wel is aangevoerd, is dat deinterne ontsluiting van de woongebieden gebrekkigis. En daarnaast blijft ook de externe ontsluiting eenserieus knelpunt, dat wil zeggen de verbinding metde stad. De drukte en files op de A325 en deWaalbrug zijn een permanente hindernis.

9.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN DEWAALSPRONG MET ELKAAR OM?

Proces van acceptatie en nieuwe identiteitEen onderwerp tijdens het minisymposium was devraag in hoeverre de overgang van Lent en (delenvan) Oosterhout en Ressen naar Nijmegen thanswordt ervaren door de bewoners. Volgens enkeledeelnemers hebben veel mensen uit de oude kernLent (en deels ook uit Oosterhout en Ressen) meereen gevoel van gelatenheid over zich dan acceptatie.Men wil wel meewerken, maar tegelijk is er ook nogtwijfel. Ook voor de nieuwe bewoners is er sprake van eengewenningsproces en is het gevoel onderdeel van destad te zijn nog onvoldoende aanwezig.De bouwstop tijdens de milieueffectrapportage gafaanleiding tot twee soorten reacties: voor de nieuwebewoners van Oosterhout was het een tijd van stil-stand en onzekerheid; voor veel Lentenaren gaf hetwat rust om op adem te komen.In deze fase is het voor de bewoners van Oosterhoutbelangrijk om een nieuw sociaal verband op te bou-wen, voor de Lentenaren is het belangrijk om het(stevige) sociale verband van het dorpse klimaat nietkwijt te raken. De professionals zien niettemin de toekomst tame-lijk optimistisch in. Wanneer Lent en Oosterhoutverder zijn in het ontwikkelingsproces en elkaarfysiek naderen, zal het gebied in totaliteit wellichteen eigen identiteit creëren.

Hoge participatie en waardering sociale omgevingTot op heden kent Lent nog duidelijk een dorpska-rakter, terwijl Oosterhout een suburbane nieuw-bouwwijk is. Zowel in het stadsdeel als geheel als inOosterhout hebben de bewoners voldoende socialecontacten. In de buurt Visveld is dat iets minder. Verder is in het stadsdeel als geheel (inclusief Lent)de deelname aan vrijwilligerswerk wat groter dan inde nieuwbouwvlekken. In het symposium tekendenenkele deelnemers hierbij aan, dat nieuwe verenigin-gen, met name in Oosterhout, moeite hebben omvoldoende kader te vinden.

Ook op de indicatoren met betrekking tot de socialeomgeving zijn de bevindingen gunstig. Meer dan90% van de bewoners van het stadsdeel voelt zichverantwoordelijk voor de buurt (10% meer dan hetNijmeegse cijfer) en meer dan de helft doet mee aanbuurtactiviteiten. Dat is twee maal zo veel dangemiddeld in Nijmegen.

WAALSPRONG

83

Alleen de gehechtheid aan de buurt is in Oosterhoutnog ondergemiddeld. Ook is de schaalscore voor deverhouding tussen jong en oud er minder goed danvoor het hele stadsdeel (maar nog altijd beter danvoor Nijmegen als geheel).Het aandeel allochtone inwoners in de Waalsprongis nog niet zo groot. De contacten die er zijn tussenallochtone en autochtone bewoners worden positiefgewaardeerd.

Sociale contacten



% voldoende contacten 86 89 86 x 80

ontw. 01-03 +1 +2 x x x

% goed voor zichzelf zorgt 95 95 98 x 99

ontw. 01-03 -1 -4 x x x

% in vrijwilligerswerk 24 33 26 x 23

ontw. 01-03 -3 -3 x x x




% verantw. voor buurt 83 93 94 x 93

ontw. 98-03 -3 +1 x x x

% deeln. buurtact. 26 51 56 x 65

ontw. 01-03 -2 +6 x x x

% gehecht buurt 66 72 56 x 76

ontw. 98-03 0 -8 x x x

schaal houding jongeren 6,4 7,5 6,7 x 7,7

ontw. 98-03 -0,1 -0,5 x x x

schaal sociale kwaliteit 6,1 7,2 6,9 x 7,2

ontw. 98-03 0 -0,1 x x x

Multiculturaliteit



% cont. met allocht. 2003 79 73 84 x 84

% posit. ervaringen 2003 42 34 35 x 44

% negatieve ervaringen 2003 39 14 12 x 16

% verhouding goed 2003 52 74 73 x 86

Cultuur



% abonnem. bibliotheek 25 22 13 28 x

ontw. 97-03 +1 x x x x

% cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,7 4,2 6,9 x

% cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,4 1,6 1,4 x

% kunstz. activ. vrije tijd 62 44 x x x

% cult. voorst. bezocht 61 48 x x x

% musea bezocht 40 33 x x x

Sport



% wekelijkse sporters 49 60 70 x 48

ontw. 01-03 0 +9 x x x

% lid sportclub 2003 26 38 48 x 27

% sportbezoekers 2003 34 36 37 x 29

Veiligheid



% aangiften agressie 1,1 0,3 0,2 0,4 x

ontw. 98-02 +0,1 +0,1 -0,3 +0,1 x

schaal dreiging 1,2 0,2 0,2 x 0,1

ontw. 98-03 +0,2 -0,1 x x x

% aangiften woninginbraak 2,0 0,8 1,0 0,7 x

ontw. 98-02 -0,8 -0,6 -0,6 -0,8 x

schaal vermog. delicten 4,7 2,1 3,0 x 0,8

ontw. 98-03 +0,3 0 x x x

schaal overlast 2,4 1,2 1,7 x 1,2

ontw. 98-03 +0,2 +0,4 x x x

% onveilig gevoel algem. 36 28 25 x 25

ontw. 98-03 +2 +6 x x x

% onveilig gevoel buurt 27 8 5 x 3

ontw. 98-03 -1 -3 x x x

Voor wat betreft de deelname aan sportactiviteitenscoort de Waalsprong hoog (60% sport wekelijkstegen 49% voor de gemiddelde Nijmegenaar). Dedeelname aan cultuuractiviteiten is voor het stads-deel wat lager dan gemiddeld in Nijmegen. Dit heeftwaarschijnlijk te maken met enerzijds de bereikbaar-heid van de stad en anderzijds de drukte die denieuwe bewoners nog rond hun eigen huis hebben.

Gunstig veiligheidsprofielOok met betrekking tot de veiligheid scoort deWaalsprong gunstig. Op alle variabelen zijn de sco-res beter dan het Nijmeegs gemiddelde. Dat geldtzowel voor de politiecijfers (aangiften agressie,woninginbraak) als de resultaten van deStadspeiling. Zo is de ervaring van overlast minderdan gemiddeld in Nijmegen en is het onveiligheids-gevoel in de buurt erg laag. 8% voelt zich wel eensonveilig in de buurt. In Nijmegen is dat 27%.

9.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR METDE WAALSPRONG?

Hoge waarderingen voor de buurt als geheelHet stadsdeel de Waalsprong zit nog aan het beginvan zijn ontwikkeling. Dat brengt bepaalde proble-men met zich mee. Maar toch is (nu al) de algeheletevredenheid bij de bewoners over hun buurt groot. Meer dan een derde (35%) geeft in de Stadspeilingaan, dat de buurt het afgelopen jaar vooruit isgegaan, in Oosterhout zelfs 62%.Ook de schaalscore voor de evaluatie van de buurt(op basis van vragen of men in een prettige buurtwoont) is aanzienlijk hoger dan gemiddeld en het-zelfde geldt voor het rapportcijfer voor de buurt (7,5tegen 7,2 voor Nijmegen).Uit de scores kunnen we afleiden, dat deze positievewaarderingen zowel gelden voor Oosterhout als Lenten Visveld.


84

Ontwikkelingen in de gaten houdenToch is, met name ook uit de gesprekken met wer-kers, duidelijk geworden dat er nog diverse opgavenliggen voor het stadsdeel. Zowel fysiek als sociaalzijn er een aantal zaken te overbruggen tussen nieuwe en oude bewoners. Ook zijn er nog tekortenin de openbare ruimte, vooral met betrekking tot deverkeersontsluiting, het groen en de bewinkeling.Ook rond voorzieningen voor jongeren, die naar ver-wachting in de nabije toekomst een behoorlijk grotegroep zullen gaan vormen, zullen de behoeften gro-ter worden.Om meerdere redenen is het dus verstandig de ont-wikkelingen goed in de gaten te houden. De deelne-mers aan het minisymposium spraken in ieder gevalde verwachting uit, dat de meeste van deze (poten-tiële) problemen bij een goede inzet van gemeenteen bewoners tot oplossing zullen komen.

Algemene oordelen



% buurt vooruitgegaan 19 35 62 x 40

ontw. 98-03 -3 +23 x x x

% buurt achteruitgegaan 20 13 4 x 6

ontw. 98-03 +2 0 x x x

schaal evaluatie buurt 7,4 7,9 7,5 x 8,2

ontw. 98-03 -0,2 -0,2 x x x

rapportcijfer buurt 7,2 7,5 7,3 x 7,4

ontw. 98-03 -0,1 -0,3 x x x

85

Titel Bij iedere tabel wordt in de titel aangegeven om welk thema het gaat.

Kolommen - In de eerste kolom bevinden zich de namen van de indicatoren binnen dit thema. - De tweede kolom betreft de waarden voor Nijmegen als geheel. - De derde kolom laat de waarden zien voor het betreffende stadsdeel als geheel, bijvoorbeeld

Lindenholt. - De vierde en volgende kolommen laten de waarden van de indicatoren zien voor de verschil-

lende wijken binnen het stadsdeel. In het geval van Lindenholt gaat het om drie kolommen,namelijk voor de wijken ’t Acker, de Kamp en ’t Broek.

- In zes van de negen stadsdelen zijn een of meer buurten (binnen wijken) specifiek onder-zocht, onder andere door verdichte enquêtering in de Stadspeiling 2003, maar ook in de sta-tistische analyse. Voor de betreffende stadsdelen bevat(ten) de laatste kolom(men) de cijfersvoor deze buurten. In het geval van Lindenholt gaat het om de buurten Zellersacker,Voorstenkamp en Gildekamp.

Rijen Voor de meeste variabelen worden twee waarden gegeven: het recentst beschikbare (statisti-sche) cijfer en meteen daaronder een (dynamisch) cijfer voor de ontwikkeling over de laatstejaren. Steeds zijn de jaren waar het om gaat aangegeven. Zo laat de eerste variabele in de eerste tabel‘ontw. 98-03 van % 0-14 jr’ zien hoe het percentage 0 tot 14 jarigen zich vanaf 1998 tot 2003heeft ontwikkeld. Hierbij is het aandeel 0 tot 14 jarigen in 1998 van het aandeel 0 tot 14 jari-gen in 2003 afgetrokken.

Cellen Bij de ontwikkelingscijfers wordt een toename weergegeven met een ‘+’ en een afname met een ‘–‘.Een ‘x’ wil zeggen dat er op het betreffende gebiedsniveau geen cijfers beschikbaar zijn voor die variabele.

Omschrijving indicatoren Voor de beschrijving van de indicatoren volgt hieronder het overzicht. Vooraan staat steeds denaam zoals ook in de tabellen in de verschillende hoofdstukken wordt gehanteerd. Daarachetr volgt de omschrijving en eventueel ook de bron van de indicator.

Samenstelling bevolking% 0-14 jr Het percentage mensen van 0 tot 14 jaar.% >64 jr Het percentage mensen ouder dan 64 jaar.

% alleenstaanden Het percentage mensen dat alleen woont en leeft.% 1-ouder gezinnen Het percentage huishoudens bestaande uit één ouder + kind(eren) .

% niet westerse allochtonen Het percentage mensen dat tot de niet westerse allochtonen wordt gerekend. Dit betreffen demensen die zelf of waarvan een van de ouders in een zogenaamd B-land is geboren. BiZa/VNG gaan uit van de volgende verdeling t.a.v. land van herkomst en etniciteit:A1-land: Nederland;A2-landen: overige ‘rijke’ landen, géén onderwerp van achterstandsbeleid;B-landen: overige landen, potentiële doelgroepen van achterstandsbeleid.

Voor het bepalen van de etnische herkomst van een persoon, wordt de volgende proceduregevolgd:- is een persoon of één van beide ouders geboren in een B-land, dan is dit land bepalend (in

het geval van meerdere B-landen gaat het geboorteland van de persoon zelf vóór dat van zijnmoeder en dat weer vóór dat van de vader);

- is dit niet het geval, dan wordt gekeken of de persoon of één van beide ouders geboren is in

Bijlage 1Toelichtingtabellen


86

een A2-land (bij meerdere A2-landen: dat van de persoon zelf vóór dat van de moeder en datweer vóór dat van de vader);

- is ook dit niet van toepassing, dan wordt gekeken of zowel de persoon als beide ouders gebo-ren zijn in Nederland, in dat geval wordt de etnische herkomst Nederlands;

- is ook dit niet het geval, dan is de etnische herkomst onbekend.% niet westerse jonge all. - Het percentage jongeren tot en met 18 jaar die tot de niet westerse allochtonen worden

gerekend. Voor de beschrijving van deze categorie, zie hierboven

Inkomen en werk% lage inkomens Het percentage lage inkomens afgeleid van het gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen

van particuliere huishoudens met inkomen. Niet meegenomen zijn studentenhuishoudens ende bevolking in instellingen of tehuizen.

Het CBS heeft de inkomens van particuliere huishoudens met inkomen in klassen verdeeldnaar hoogte van het besteedbaar huishoudensinkomen. De klassegrenzen zijn zodanig geko-zen dat telkens twintig procent van de particuliere huishoudens in Nederland in een klasse isopgenomen. De 20% klassegrenzen van het besteedbaar huishoudensinkomen in 2000 zijn alsvolgt:laagste twintigprocentsgroep: lager dan 14.100 euro;tweede twintigprocentsgroep: 14.100 tot 20.100 euro;derde twintigprocentsgroep: 20.100 tot 27.100 euro;vierde twinigprocentsgroep: 27.100 tot 35.900 euro;vijfde twintigprocentsgroep: 35.900 euro en meer.

Tot de lage inkomens worden gerekend de inkomens in de laagste en de tweede twintig-procentsgroep.

% ABW Het aantal uitkeringsgerechtigden in de Algemene Bijstands Wet als percentage van het aantal15 t/m 64 jarigen.

% ID/WIW Het aantal mensen dat gebruik maakt van de in- en doorstroombanen (ID) of de wet inscha-keling werkzoekenden (WIW) als percentage van het aantal 15 t/m 64 jarigen.

De regeling in- en doorstroombanen voor langdurig werklozen is per 1-1-1999 in de plaatsgekomen van de Regeling extra werkgelegenheid voor langdurig werklozen (Melkert 1 –rege-ling). Deze zogenaamde ID-regeling subsidieert dienstbetrekkingen in de collectieve en non-profit sector. Onder de doelgroep vallen in de eerste plaats personen die langer dan een jaarwerkloos zijn.

De Wet Inschakeling Werkzoekenden is per 1 januari 1998 in werking getreden, onder gelijktij-dige intrekking van de Jeugd werkgarantie en de Banenpoolregeling. De doelgroep van deWIW bestaat uit langdurig werklozen, uitkeringsgerechtigden en werkloze jongeren tot 23jaar.

Gezondheid en zorg% cliënten maatsch. werk Het aantal cliënten dat gebruik maakt van het maatschappelijk werk van het NIM, de

Nijmeegse Instelling voor Maatschappelijk werk, als percentage van het aantal inwoners.Het totaal aantal cliënten betreft zowel de nieuwe aanmeldingen als de ‘doorstromers’ uit hetvoorgaande jaar.

% cliënten GGZ Het aantal cliënten dat gebruik maak van de Geestelijke Gezondheidszorg Nijmegen, als per-centage van het aantal inwoners.Met cliënten worden hoofdcliënten en subcliënten (gezinsleden e.d.) bedoeld.

% voelt zich gezond 02-03 Het percentage mensen dat aangeeft zich altijd of meestal gezond te voelen (enquêteNijmegen Biomedische Studie 2002/2003).

% contact huisarts 02-03 Het percentage mensen dat aangeeft de afgelopen drie maanden contact te hebben gehad metde huisarts over gezondheidsklachten van zichzelf (enquête Nijmegen Biomedische Studie2002/2003).

% contact specialist 02-03 Het percentage mensen dat aangeeft de afgelopen twaalf maanden opgenomen te zijn geweestin het ziekenhuis en/of behandeld door een specialist (enquête Nijmegen Biomedische Studie2002/2003).

BIJLAGE

87

Onderwijs% gewichtsleerlingen 00/02 Het percentage gewichtsleerlingen in groep 8 van het basisonderwijs in het schooljaar

2001/2002.Leerlingen met een verhoogd risico op onderwijsachterstanden krijgen een gewicht toegekend.De gewichten die aan leerlingen worden toegekend, zijn:- gewicht 1,25, voor Nederlandse leerlingen van wie beide ouders een laag opleidings- enberoepsniveau hebben;- gewicht 1,40, voor schipperskinderen;- gewicht 1,70, voor woonwagen- en zigeunerkinderen;- gewicht 1,90, voor een aantal categorieën allochtone leerlingen waarvan minstens een van deouders een laag opleidingsniveau heeft of de meest verdienende ouder een laag beroepsniveau.Alle overige leerlingen hebben gewicht 1,00.

gemiddelde citoscore 00-03 De gemiddelde citoscore behaald in de periode 2000-2003.De cito-eindtoetsscore geeft het prestatieniveau van de leerling weer op basisvaardigheden(taal, rekenen/wiskunde en informatieverwerking), uitgedrukt in een schaalscore liggend tus-sen de 500 en 550.

% adv. <vmbo-t/havo 00-03 Het percentage basisschoolleerlingen uit groep 8 dat in de periode 2000-2003 in verband metde toetreding tot het voortgezet onderwijs een advies kreeg lager dan vmbo-theorie/havo.

% ll havo-vwo 3e/4e jr Vwo Het percentage leerlingen in het 3e en 4e leerjaar van het voortgezet onderwijs dat havo ofvwo volgt. Het betreft Nijmeegse leerlingen ongeacht in welke gemeente ze een school bezoeken.

Kwaliteit openbare ruimte% tevredenen groen Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de groen-

voorzieningen in de eigen buurt (Stadspeiling). % tevredenen wegen/fietsp. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over het onder-

houd van de wegen en fietspaden in de eigen buurt (Stadspeiling).% klachten in verh. tot won. Het totaal aantal klachten vanuit een stadsdeel of wijk geregistreerd door de Bel- en Herstel-

lijn in verhouding tot het aantal woningen in dat stadsdeel of die wijk. De klachten kunnenbetrekking hebben op huisvuil, onderhoud straat, onderhoud groen/speeltuin/bos, meldin-gen wrakken/illegale stort of overige meldingen.

schaal verloedering Schaalscore, opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling over het voorkomen in de buurtvan bekladding van muren en/of gebouwen, vernieling van telefooncellen en bushokjes, rom-mel op straat en hondenpoep. Hoe hoger de score hoe ongunstiger.

Voorzieningen% tevredenen winkels Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de winkels

voor de dagelijkse boodschappen in de eigen buurt (Stadspeiling). % tevredenen openb. verv. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over het open-

baar vervoer in de eigen buurt (Stadspeiling). schaal voorz. jongeren Schaalscore opgemaakt uit drie vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de beoordeling

van ontmoetingsplaatsen in de buurt waar jongeren elkaar in hun vrije tijd kunnen ontmoe-ten en van activiteiten en voorzieningen voor jongeren in de buurt. Hoe hoger de score hoegunstiger.

% tevred. speelmog. kind. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de speel-mogelijkheden voor kinderen in de eigen buurt (Stadspeiling).

Woningmarktontw. aantal woningen 98-03 De ontwikkeling van het aantal woningen. Het gaat hier om de mutaties van alle zelfstandige

woningen volgens de definities van het CBS. % laagbouwwoningen 2003 Het percentage woningen dat tot de categorie laagbouwwoningen kan worden gerekend.

Laagbouwwoningen hebben betrekking op bungalows, vrijstaande-, tussen-, hoek- en 2-onder-1-kap-woningen.

% huurwoningen 2003 Het percentage woningen dat tot de categorie huurwoningen kan worden gerekend. Hierbijzijn laagbouwhuur en etagehuur bij elkaar opgeteld.

schaal waard. eigen woning Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling over de waardering van de eigenwoning, namelijk met betrekking tot de indeling, de grootte, het onderhoud en de sfeer vande woning. Hoe hoger de score hoe gunstiger.


88

Bedrijvigheidaantal bedrijfsvestigingen Het aantal aanwezige vestigingen van bedrijven en instellingen in Nijmegen, verkregen uit de

Provinciale Werkgelegenheidsenquête van de Provincie Gelderland. De cijfers zijn afgerond opvijftallen.

aantal bedrijfsvest op won. Het aantal vestigingen van bedrijven en instellingen als percentage van het aantal woningen. aantal arbeidsplaatsen Het aantal arbeidsplaatsen in Nijmegen, verkregen uit de Provinciale

Werkgelegenheidsenquête van de Provincie Gelderland. De werkende die de arbeidsplaatsbezet komt niet per definitie uit Nijmegen. De cijfers zijn afgerond op 5-tallen.

% arbeidspl. op bevolk. Het aantal arbeidsplaatsen als percentage van de bevolking van 15 tot en met 64 jaar.

Milieuaant. vergunn.plicht. bedr. 02 Het aantal milieutechnisch vergunningsplichtige bedrijven.

% op won. voorraad Het aantal milieutechnisch vergunningsplichtige bedrijven als percentage van de woningvoor-raad.

% geluidsoverlast 2000 Het percentage mensen dat vaak of wel eens hinder van geluid heeft in de buurt(Bevolkingsmonitor Milieu 2000).

% stankoverlast 2000 Het percentage mensen dat vaak of wel eens hinder van stank of vieze lucht in de buurt heeft(Bevolkingsmonitor Milieu 2000).

Verkeer% meld. parkeeroverlast 02 Het aantal meldingen parkeeroverlast bij de Politie als percentage van de woningvoorraad.% meld. verkeersongev. 02 Het aantal meldingen verkeersongevallen bij de Politie als percentage van de bevolking.

schaal ervar. verkeersprobl. Schaalscore opgemaakt uit zes vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de beleving vanverkeersoverlast in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: agressief rijgedrag, (te)hard rijden, aanrijdingen, stankoverlast, geluidsoverlast en parkeeroverlast. Hoe hoger de scorehoe ongunstiger

Sociale contacten% voldoende contacten Het percentage mensen dat heeft aangegeven voldoende contacten te hebben met andere

mensen, dat wil zeggen buiten werk, school of eigen huishouden (Stadspeiling). % goed voor zichzelf zorgt Het percentage mensen dat heeft aangegeven goed voor zichzelf te kunnen zorgen

(Stadspeiling).% in vrijwilligerswerk Het aantal mensen dat heeft aangegeven op de één of andere manier actief te zijn als vrijwilli-

ger (Stadspeiling). Ervaren sociale omgeving

% verantw. voor buurt Het aantal mensen dat heeft aangegeven zich medeverantwoordelijk te voelen voor de leef-baarheid in de eigen buurt (Stadspeiling).

% deeln. buurtact. Het percentage mensen dat heeft aangegeven de afgelopen twee jaar wel eens mee te hebbengedaan aan activiteiten in de eigen buurt (Stadspeiling).

% gehecht buurt Het percentage mensen dat heeft aangegeven gehecht of zeer gehecht te zijn aan de eigenbuurt (Stadspeiling).

schaal houding jongeren Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de houding tenopzichte van jongeren in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: de wijze waaropjongeren in de buurt met elkaar omgaan, de wijze waarop oud en jong in de buurt met elkaaromgaan en de overlast van (groepen) jongeren.

schaal sociale kwaliteit Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de sociale kwa-liteit van de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: kennen de mensen in de buurtelkaar, de wijze waarop mensen in de buurt met elkaar omgaan, de saamhorigheid in debuurt en de mate waarin mensen zich thuis voelen bij anderen in de buurt. Hoe hoger descore hoe gunstiger.

BIJLAGE

89

Multiculturaliteit% cont. met allocht. 2003 Het percentage mensen dat heeft aangegeven wel eens contact te hebben met mensen die van

oorsprong uit een ander land komen, of die een andere cultuur hebben dan de respondentzelf (Stadspeiling).

% posit. ervaringen 2003 Het percentage van de mensen die contact hebben met mensen uit een andere cultuur datzegt daar positieve ervaringen mee te hebben (Stadspeiling).

% negatieve ervaringen 2003 Het percentage van de mensen die contact hebben met mensen uit een andere cultuur datzegt daar negatieve ervaringen mee te hebben (Stadspeiling).

% verhouding goed 2003 Het percentage van de mensen die in een buurt zeggen te wonen waarin ook enigszins of veelallochtone mensen wonen, dat zegt dat het samenleven in de buurt tussen de allochtone enautochtone inwoners goed of heel goed gaat (Stadspeiling).

Cultuur% abonnem. bibliotheek Het aantal mensen dat abonnee is bij de Nijmeegse bibliotheek als percentage van de bevol-

king. % cursisten kunsteduc. <18 Het aantal jongeren onder de 18 jaar dat deelneemt aan cursussen kunsteducatie van de

Lindenberg als percentage van de bevolking tot 18 jaar.% cursisten kunsteduc. >=18 Het aantal mensen van 18 jaar en ouder dat deelneemt aan cursussen kunsteducatie van de

Lindenberg als percentage van de bevolking van 18 jaar en ouder.% kunstz. activ. vrije tijd Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden kunstzinnige activiteiten beoefende in

de vrije tijd (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie). % cult. voorst. bezocht Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden culturele voorstellingen bezocht

binnen Nijmegen (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie). Filmbezoek wordt hierin nietmeegeteld.

% musea bezocht Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden een museum heeft bezocht binnenNijmegen (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie).

Sport% wekelijkse sporters Het percentage mensen dat heeft aangegeven een of enkele malen per week te sporten

(Stadspeiling).% lid sportclub 2003 Het percentage mensen dat heeft aangegeven lid te zijn van een sportclub (Stadspeiling).

% sportbezoekers 2003 Het percentage mensen dat heeft aangegeven wel eens sportwedstrijden, inclusief wedstrijdenvan kinderen, familie, vrienden of kennissen, te bezoeken (Stadspeiling).

Veiligheid% aangiften agressie Het aantal aangiften bij de Politie van agressie als percentage van de bevolking.

schaal dreiging Schaalscore opgemaakt uit vijf vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot dreiging in deeigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het voorkomen in de buurt van bedreigingen,lastigvallen, geweldsdelicten, drugsoverlast en tasjesroof. Hoe hoger de score hoe ongunstiger.

% aangiften woninginbraak Het aantal aangiften bij de Politie van woninginbraak als percentage van de woningvoorraad.Aangiftes betreffen die incidenten waarbij een procesverbaal is opgemaakt.

schaal vermog. delicten Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot vermogensdelic-ten in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het voorkomen in de buurt van fiet-sendiefstal, diefstal uit auto’s, beschadiging of vernieling aan auto’s, diefstal vanaf auto’s eninbraak in woningen. Hoe hoger de score hoe ongunstiger.

schaal overlast Schaalscore opgemaakt uit drie vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot het voorkomenvan overlast in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: geluidsoverlast (anders danvan verkeer), overlast van groepen jongeren en overlast door omwonenden. Hoe hoger de scorehoe ongunstiger.

% onveilig gevoel algem. Het percentage mensen dat heeft aangegeven zich in het algemeen wel eens onveilig te voelen(Stadspeiling).

% onveilig gevoel buurt Het percentage mensen dat heeft aangegeven zich wel eens onveilig te voelen in de eigenbuurt (Stadspeiling).


90

Algemene oordelen% buurt vooruitgegaan Het percentage mensen dat heeft aangegeven dat de buurt waarin men woont het afgelopen

jaar vooruit is gegaan (Stadspeiling)% buurt achteruitgegaan Het percentage mensen dat heeft aangegeven dat de buurt waarin men woont het afgelopen

jaar achteruit is gegaan (Stadspeiling).schaal evaluatie buurt Schaalscore opgemaakt uit vijf vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot het totaaloor-

deel over de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het plezier waarmee men in debuurt woont, de eventuele (dringende) wens om uit de buurt te verhuizen en de gehechtheidaan de buurt. Hoe hoger de score hoe gunstiger.

rapportcijfer buurt Het gemiddelde rapportcijfer dat mensen hebben gegeven aan hun woonomgeving(Stadspeiling).

BIJLAGE

91

Parallel aan de eerste Stadsmonitor heeft in 2001 devernieuwing plaats gevonden van de statistischebasisinformatie en de beschikbaarstelling daarvanbinnen en buiten het gemeentelijk apparaat. Ditheeft geleid tot een nieuwe digitale presentatievormonder de naam ‘Stadsgetallen’. De Stadsgetallenomvatten de statistische gegevens, zoals die eerderop papier beschikbaar kwamen via het StatistischJaarbeeld en de Sociale Atlas.De Stadsgetallen zijn te vinden op het gemeentelijkIntraweb en op internet (www.nijmegen.nl). Cijferskunnen hierin menugestuurd opgevraagd worden.Hierbij kan men kiezen op onderwerp, gebiedsni-veau (stad, stadsdeel, wijk) en jaar. Ook kan menvoor diverse indicatoren de Nijmeegse gegevens ver-gelijken met die van andere steden.

De Stadsgetallen worden periodiek vernieuwd metde meest recente cijfers.

Hiernaast treft u een voorbeeldprint van een tabeluit de Stadsgetallen.

Bijlage 2ToelichtingStadsgetallen

Colofon

UitgaveGemeente NijmegenDirectie Wijk & Stad

RapportageOnderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen, april 2004Tel: (024) 329 27 37E-mail: [email protected]

Vormgeving en ontwerp omslagMaarten Slooves, Grave

DrukwerkThieme, Nijmegen

Verkrijgbaar Open Huis, StadswinkelMariënburg 75 6511 PS NijmegenTel: (024) 329 24 08

2003 or deel Wijk jkmonit...Inleiding 3 Synthese 5 Hoofdstuk 1 Stadscentrum 13 Hoofdstuk 2 Oud-Oost...

Documents

Transcript of 2003 or deel Wijk jkmonit...Inleiding 3 Synthese 5 Hoofdstuk 1 Stadscentrum 13 Hoofdstuk 2 Oud-Oost...