18+ DOOS HET ECHTE CADEAU IS DE

GEDACHTE ERACHTERWie aan Stichting Zwerfjongeren Nederland (SZN) denkt, denkt niet meteen aan cadeautjes uitdelen. SZN is immers de belangenbehartiger van dak- en thuisloze jongeren en dan gaat het vaker over problemen dan over trakteren. Toch is het winnende idee van SZN aan de ideeëncompetitie ‘Smart society meets design’ een cadeau: de 18+ doos.

Even kort de achtergrond. Elk jaar worden 200.000 jongeren 18 jaar. Voor 20.000

jongeren betekent dat dat zij de jeugdzorg verlaten. Vanaf nu worden ze geacht

zichzelf te kunnen redden. Voor jongeren in een kwetsbare positie die er vanaf hun

18e jaar alleen voor staan (omdat een of beide ouders (fi nancieel) buiten beeld zijn)

en geen goed netwerk hebben, kan dat best lastig zijn; voor zo’n 12.500 jongeren

zelfs zo moeilijk dat ze geen vast thuis hebben. SZN is op zoek naar andere manieren

om de problematiek van jongerendakloosheid te lijf te gaan. Om stigmatisering te

voorkomen. Uitgangspunt bij dit langlopende taaie maatschappelijke vraagstuk is:

voorkomen is beter dan genezen. Daarom doet de stichting mee met de design-

wedstijd van de VNG en de Dutch Design Foundation.

Tijdens de Dutch Design Week wordt het resultaat van een maandenlang design-

proces gepresenteerd: het prototype van de 18+ doos, een verjaardagscadeau

voor elke Eindhovenaar - thuisstad van DDW - die 18 jaar wordt. Maar wat heeft een

cadeau met dak- en thuislozenproblematiek te maken?

Smart Society meets Designsamen organiseren

Ook initiatiefnemer en programmamaker Marleen van der Kolk van SZN had even tijd

nodig om de verbinding te maken met een feestje met een cadeau. “Maar het was

een bewuste keuze om op zoek te gaan naar een andere manier van kijken en doen.

Immers in de afgelopen vijf jaar is het aantal dak- en thuisloze jongeren met maar liefst

50 procent toegenomen. Ik ben nieuwsgierig naar wat er gebeurt als we het voorkomen

van jongerendakloosheid op een heel andere manier gaan benaderen. Komen we dan

misschien dichterbij de zo gewenste structurele oplossing: geen jongeren meer op

straat of in de opvang, maar naar school of werk, net zoals je eigen kinderen?

Anders kijken, denken en doen; dat alleen al is winst. Bij designdenken gaat het bij

uitstek om onverwachte, verrassende invalshoeken en kleine stapjes. Onze designers

Lucas Maassen en Eric de Haas hebben het perspectief omgedraaid. Niet: met 18

beginnen de problemen, maar terug naar de essentie; 18 jaar worden is een feestje.

En dat is voor die groep kwetsbare jongeren net zo goed het geval als voor elke

andere jongere. Dus vieren we die verjaardag met een cadeau. Geen cadeau voor

de doelgroep met het stempel ‘moeilijk’ erop, maar een cadeau voor elke jarige; we

willen niet op voorhand stigmatiseren.”

Achter het feestje gaat een fi losofi e schuil. “De doos brengt je niet alleen in verbinding

met andere 18+ ers, maar bevat ook een combinatie van leuke en nuttige dingen die

voor elke 18-jarige belangrijk zijn. Informatie over gezondheid, wonen, verzekeringen,

geld en seks. Maar wel met twee kanten; dus alcohol is een lekker proefbiertje maar

ook voorlichting over verslaving. Huisvesting is inschrijven bij de woningstichting

maar ook informatie over huursubsidie. Met de voorlichtingsmaterialen doen we aan

preventie; voor elke 18-jarige en niet alleen voor de kwetsbare jongeren. Tegelijkertijd

kunnen we in diezelfde doos ook maatwerk leveren voor jongeren en gemeenten. We

denken aan een soort goldcard waar saldo op zit waarmee een jongere die dat nodig

heeft naar eigen keuze bijvoorbeeld coaching of andere ondersteuning kan kopen.

Gemeenten kunnen dat dan voor hen inkopen bij de 18+ doos.”

“En doordat we concrete dingen in de doos doen - wonen is bijvoorbeeld een sleutel

- heb je een goed aanknopingspunt om het gesprek aan te gaan met de jongeren.

Ik kan me ook voorstellen dat Ikea een belangrijke partner is en je iets van hen in de

doos doet. Heel veel 18-jarigen zijn toe aan hun eerste eigen kamer die ze in gaan

richten. Het gaat me niet om Ikea - het kan ook een andere winkel zijn - maar om de

verbreding van de context waarbinnen we de jongeren willen bereiken en de partners

die het met ons willen oplossen. Als we aan de groep dak- en thuisloze jongeren

denken, krijg je automatisch associaties met jeugdzorg of jeugdreclassering. Door de

deur open te zetten naar andere, onverwachte partijen, ontstaat er wellicht een hele

nieuwe beweging; nieuwe manieren om de problematiek te lijf te gaan. Dat is dat

andere perspectief.”

“Doordat er verschillende partners bijdragen aan de doos wordt niet alleen de

context verbreed maar ook het draagvlak. Niet alleen de gemeente, maar ook

andere organisaties en private partijen doen mee, waardoor de problematiek van

zwerfjongeren niet bij SZN en de overheid blijft, maar iets wordt van de brede

samenleving. Zodat we met z’n allen in deze jongeren investeren. En het feestje niet

afgelopen is na die 18e verjaardag.”