18-6-2015

Didactisch atelier Opdracht 3: Actualiteit in de lessen

aardrijkskunde

Ilona Betzhold 1SA3 AA-GE

Vier artikels 1) Zo maakt de natuur zandsteenbogen, National Geographic Microteaching: Gesteenten benoemen

Leerplandoelstelling: Oppervlaktegesteenten, bodem en ondergrond

1. Op monsters enkele gesteenten uit de eigen leefruimte en België (of elders uit

Europa) op basis van eenvoudige proefjes herkennen en benoemen.

Bron: Veld, A. (2014). Zo maakt de natuur zandsteenbogen. Geraadpleegd op 14

juni 2015 via http://www.nationalgeographic.nl/artikel/zo-maakt-de-natuur-

zandsteenbogen

2) De uitschuivers van de globale bananenhandel, MO Initiatiestage 2: Plantagelandbouw in Latijns-Amerika

Leerplandoelstelling: Verschillen tussen agrarische regio’s

7. (u) Door analyse van beelden, kaarten en van andere informatiebronnen de

relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden

nagaan.

Bron: Reniers, J. (2011). De uitschuivers van de globale bananenhandel.

Geraadpleegd op 14 juni 2015 via http://www.mo.be/artikel/de-uitschuivers-van-

de-globale-bananenhandel

3) De hoogste bergen en gebergtes van Europa, Dier en natuur Demoles: Reliëf in de eigen leefruimte, in België en Europa

Leeplandoelstelling: Reliëf

3. Op het terrein (voor de eigen leefruimte) en op foto (voor elders) de

belangrijkste reliëfvormen herkennen en benoemen.

Bron: Vandenbrink. (2014). De hoogste bergen en gebergtes van Europa.

Geraadpleegd op 14 juni 2015 via http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/127870-

de-hoogste-bergen-en-gebergtes-van-europa.html

4) Het weerbericht, Het Laatste Nieuws Initiatiestage 1: Factoren die weer en klimaat beïnvloeden

Leerplandoelstelling: Klimaat en vegetatie

3.1 Temperatuur- en neerslagverschillen binnen België en/of Europa uit cijfers,

grafische voorstellingen en kaarten aflezen en vergelijken met deze van Ukkel.

Bron: Peeters, J. (10 juni 2015). Het weerbericht. Het Laatste Nieuws. p 20

De uitschuivers van de globale bananenhandel 1) Leervraag en leerplandoel Waarom importeert Europa bananen vanuit Latijns-Amerika i.p.v uit de Canarische

eilanden? Hoe proberen de Canarische eilanden hier een einde aan te maken?

7. (u) Door analyse van beelden, kaarten en van andere informatiebronnen de

relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden

nagaan.

2) Situering regio en streek

De Canarische eilanden is een eilandengroep dat zich ten westen van Marokko

bevindt. De bekendste eilanden van deze groep zijn Gran Canaria, Lanzarote en

Tenerife. De Canarische eilanden vormen één van de autonome regio’s van Spanje

(dus ze horen tot Europa). Op de eilanden zijn plantages terug te vinden van

bananen zowel in het binnenland als aan de kust.

3) Hoofdgedachten van het artikel – samenvatting Europa importeert zijn bananen vanuit Latijns-Amerika terwijl er ook een

bananenplantage dichter bij huis is namelijk die van de Canarische eilanden. In

het artikel worden hier verklaringen voor gezocht zoals dat de arbeiders goedkoper

zijn in Latijns-Amerika dan in Europa. Naast verklaringen proberen de boeren van

de Canarische eilanden oplossingen te zoeken voor dit probleem en gaan ze

bijvoorbeeld werken aan de ecologische omstandigheden.

4) Moeilijke woorden verklaren Archipel: synoniem = eilandengroep, een landvorm die bestaat uit een ketting van

eilanden

Quotasysteem: quota = evenredig aandeel

Ontziltingsbedrijf: synoniem = ontzoutingsbedrijven, van zout water zoet water

maken

5) Structuurschema

De uitschuivers van de

globale bananenhandel

Bananenoorlogen

Tussen Europese

plantages en Latijns-

Amerikaanse plantages

Crisis

Canarische bananen

verlies

Wereldwijde

economische crisis

terugkeren van

immobiliën naar

plantages

overproductie

Bananen zijn gezond

Canarische boeren

ecologische productie

Windenergie

Biologische alternatieven

pesticiden

Toekomst en traditie

Vandaag geen plaats

voor bananenboeren met

Europees loon

Banenteelt op Canarische

eilanden traditie,

overleving

6) Antwoord op de leervraag en kritische analyse Europa importeert zijn bananen vanuit Latijns-Amerika omdat het goedkoper is.

Het loon van de boeren uit Latijns-Amerika ligt een pak lager dan dat van de

Europese boeren waardoor het product (in dit geval bananen) goedkoper geleverd

kan worden. De boeren van de Canarische eilanden proberen dit tegen te gaan

door de ecologische toer op te gaan. Zo maakt men op Gran Canaria bijvoorbeeld

gebruik van windenergie die er voor zorgt dat dat de verschillende machines

kunnen draaien. Naast windenergie zoekt men ook naar biologische alternatieven

voor pesticiden in de hoop om zo toch een grote speler te worden op de Europese

markten. De boeren van de Canarische eilanden zijn van mening dat het bananen

telen een traditie is die hun in leven houdt dus ze zullen hier hoogstwaarschijnlijk

niet mee stoppen ook al maken ze verlies.

7) Formulering van 5 opdrachten bij het artikel De lln. verklaren waarom Europa bananen importeert vanuit Latijns-

Amerika en niet vanuit de Canarische eilanden.

De lln. formuleren nog extra projecten die vallen binnen de ecologische

productie waar de Canarische eilanden zich kan achter zetten.

De lln. maken een vergelijking tussen de productie van de bananen in

Latijns-Amerika en in de Canarische eilanden (op sociaal en economisch

vlak).

De lln. onderzoeken een multinational zoals Chiquita of Dole.

De lln. formuleren elk een mening over waar Europa zijn bananen het beste

importeert (Latijns-Amerika of de Canarische eilanden).

Zo maakt de natuur

zandsteenbogen Hoe doet de natuur dat toch? Die prachtige zandsteenformaties in

allerlei vormen creëren? En dat allemaal zonder in te storten?

Van bogen tot zandlopers en van pilaren tot nissen. Wie in Duitsland of Tsjechië

gaat wandelen langs de Elbe, komt de mooiste en meest bijzondere

zandsteenformaties tegen. Kunstwerkjes bijna, maar er is geen menselijke hand aan

te pas gekomen. Hoe worden ze dan wel gevormd?

Lange tijd dachten we dat het iets te maken had met wind en regen. Dat klopt tot op

zekere hoogte wel, maar een groep Tsjechische geologen heeft ontdekt dat er nog

iets anders bij komt kijken: spanning.

Zandsteen bestaat voornamelijk uit allemaal kleine zandkorreltjes die bijeen geperst

worden en zo gesteente vormen. In een laboratorium bouwden de onderzoekers dit

gesteente na om te kunnen meten wat er precies met de zandkorrels gebeurt

wanneer er regen of wind op wordt afgevuurd. Deze zorgen er via erosieprocessen

inderdaad voor dat het zandsteen wordt uitgehold en bijzondere vormen krijgt.

Maar er gebeurt dus nog iets.

Wanneer er op een bepaalde plek door erosie zandkorrels worden verwijderd,

verplaatst het gewicht van het gesteente dat overblijft naar de rest van de

zandkorrels. Die komen daardoor onder grotere spanning te staan, wat ervoor zorgt

dat ze steviger in elkaar worden gedrukt. Ze houden zich als het waren sterker aan

elkaar vast. De druk maakt het op die plekken daardoor moeilijker voor wind en

regen om er nog meer zandkorrels af te ‘schuren’.

Op die manier krijgt een boog of een nis dus zijn bijzondere vorm, zonder dat het

geheel in elkaar stort.

(15 augustus 2014, Antje Veld)

Bron: Veld, A. (2014). Zo maakt de natuur zandsteenbogen. Geraadpleegd op 14

juni 2015 via http://www.nationalgeographic.nl/artikel/zo-maakt-de-natuur-

zandsteenbogen

De uitschuivers van de globale

bananenhandel Europa heeft zijn eigen bananen en mag daar wel eens rekening mee houden, vinden de

bananenboeren van de Canarische eilanden. Door de toestroom van goedkope bananen uit

Centraal-Amerika is het fruit hier evenwel synoniem met Chiquita of Dole, en komen de

Canarische boeren steeds meer onder druk te staan. Zijn de Europese bananen hopeloos

achterhaald of hebben ze nog een plaats in de geglobaliseerde wereld?

Julie Reniers, 21 december 2011

Drie kleuren lijken de Canarische eilanden te hebben vanuit de talrijke vliegtuigen die er dagelijks af en aan vliegen. Het donkere vulkanische landschap van de Spaanse archipel wordt afgewisseld met groene en witte vlekken: de bananenplantages die typisch zijn voor de eilandengroep. In het Canarische binnenland worden ze in open lucht geteeld, dichter bij de kust zijn ze met wit plastic beschermd tegen de wind. De banaan is goed voor een vijfde van de landbouwproductie van de archipel, biedt er rechtstreeks en onrechtstreeks werk aan 25 000 mensen en is na de toeristensector de belangrijkste economische activiteit.

Als autonome Spaanse regio maken de Canarische eilenden deel uit van de Europese Unie, hoewel ze zich voor de kust van West-Afrika bevinden, op meer dan duizend kilometer afstand van het continent. De Canarische bananen bevonden zich in het middelpunt van de jarenlange bananenoorlogen die binnen de Wereldhandelsorganisatie werden uitgevochten. De Unie wou bananen invoeren volgens haar eigen regels, een aantal landen uit Latijns-Amerika vonden dat Europese bananenbeleid een bijzonder kromme zaak.

Bananenoorlogen

De Europese markten zijn dan ook een goudmijn voor bananenproducenten, want Europa eet het meeste bananen ter wereld. Vóór 2009 kwam zeventig procent van de bananen er uit Centraal-Amerika, waar de Amerikaanse fruitfirma’s Dole, Del Monte en Chiquita actief zijn. Een vijfde werd geleverd door de vroegere kolonies, en één op de tien bananen was Europees en groeide onder andere op de plantages van de Canarische eilanden.

2009 was een sleuteljaar voor de bananenhandel. In december ondertekenden de EU en een aantal Latijns-Amerikaanse landen in Genève een akkoord dat een einde maakte aan de bananenoorlogen. Jarenlang gingen verschillende landen uit Centraal-Amerika en ook de Verenigde Staten in tegen het bananenbeleid van Europa, dat hoge importtaksen vroeg voor de dollarbananen en zo de eigen bananen en die uit haar vroegere kolonies zou bevoordelen. Nodig om de boeren daar te beschermen, vond de Unie. Oneerlijk, volgens Centraal-Amerika.

Crisis

Met het akkoord van Genève stemde de EU toe om die importtarieven systematisch af te bouwen. Het quotasysteem, dat de aantallen dollarbananen in de Europese winkels moest beperken, was een aantal jaar eerder al afgeschaft. Het gevolg is dat de duurdere Canarische bananen terrein verliezen.

‘Een kilo Canarische bananen produceren volgens Europese normen kost zestig cent. Vroeger hadden we wat concurrentie van bananen uit Kameroen, maar door de dollarbananen is de verkoopprijs nu gedaald tot veertig à vijftig cent. We werken momenteel dus met verlies,’ zegt Francisco Rodríguez Díaz, voorzitter van Asprocan, de vereniging van de Canarische bananenboeren.

De wereldwijde economische crisis verdiept het probleem verder. ‘Veel mensen uit de bananensector hadden hun activiteiten op immobiliën gericht. Toen die met de crisis instortte, keerden ze terug naar hun plantages, waardoor we nu ook met een overproductie zitten.’

Dollarbananen

Canarische bananen

Europa heeft het concurrentievoordeel van de Canarische bananen dan wel geannuleerd, de Unie komt wel nog tussen met inkomenssteun aan de boeren. Emilio Godoy en Johnny Flores, die op de bananenplantage La Marquésa in Gran Canaria werken, zijn evenwel niet te spreken over het Europese beleid. ‘Europa geeft niet om ons. Ze gebruiken de bananen enkel als hefboom om andere akkoorden in hun voordeel af te sluiten, op onze rug.’

Bananen zijn gezond

De Canarische bananenboeren proberen het tij te keren door volop in te zetten op ecologische productie. Het ontziltingsbedrijf op Gran Canaria, die de bananenplanten op het droge eiland van water moet voorzien, werkt volledig op windenergie. ‘Onze fabriek heeft zeven windmolens,’ vertelt ingenieur Roberto Martilla. ‘De helft van die energie gebruiken we zelf, de rest verkopen we.’

Ook in de coöperatieve fabriek, waar de bananen van Gran Canaria verpakt worden, probeert men zo milieuvriendelijk mogelijk te werken. Verder richtte de vereniging van bananenboeren in samenwerking met de Canarische en Spaanse overheden ook laboratoria in, waar onderzoek gedaan wordt naar biologische alternatieven voor pesticiden en insecticiden.

Daarnaast willen de bananenboeren ook de relatief kleine afstand van hun plantages tot de Europese markten uitspelen. Met de steun van de Europese Unie riepen ze een promotiecampagne in het leven die niet alleen de specifieke smaak van de Canarische banaan aanprijst, maar ook de beperkte broeikasgasproductie – want minder transport – en het ‘Europese karakter’ ervan benadrukt.

Toekomst en traditie

‘Eet meer bananen, bananen zijn gezond’, klinkt het dus. Of die boodschap ook gehoor vindt bij de klant en of er vandaag überhaupt nog een plaats is voor bananenboeren met een Europees salaris, is onzeker.

Volgens Francisco Rodríguez Díaz is de toekomst van de Canarische banaan meer dan een economische aangelegenheid, en heeft Europa er een belangrijke rol in te spelen. ‘Het is deze bananenteelt die ons eeuwen heeft helpen overleven. Het is belangrijk dat Europa de traditie in leven houdt en zorgt voor een evenwicht met de vooruitgang, want landen zonder traditie zijn landen zonder identiteit.’

Bron: Reniers, J. (2011). De uitschuivers van de globale bananenhandel. Geraadpleegd op 14 juni 2015 via http://www.mo.be/artikel/de-uitschuivers-van-de-globale-bananenhandel

De hoogste bergen en gebergtes van Europa

In Nederland (en België) zijn we gewend op vlakke wegen te rijden over een vlak landschap met uitzicht op een vlakke zee. Door het vlakke landschap is het mogelijk om van elke grote stad een perfecte skyline te bezichtigen, maar in een groot deel van de wereld is het wel anders.

(Vandenbrink, 24 februari 2014)

Wat zijn bergen? Het principe van een berg is globaal bekend. Een stuk land dat gemiddeld hoger ligt dan de rest van de

omgeving. Een berg is steiler en hoger dan een heuvel. Met een heuvel bedoelen we een lichtelijke verhoging in

de grond. Toch is het soms moeilijk om een onderscheid te maken tussen de twee. Er zijn geen richtlijnen om dit

te bepalen.

Met gebergtes bedoelen we meerdere bergen in dezelfde omgeving. Bergketens of bergmassieven kunnen

onderdeel uitmaken van een gebergte. Gebergtes zijn het gevolg van platen die over, onder, langs en/of uit elkaar

schuiven. Dit wordt ook wel plaattektoniek genoemd. In de aardrijkskunde worden gebergtes onderverdeeld naar

hun topografische hoogte:

hooggebergte (groter dan 1500 m).

middelgebergte (750 - 1500 m).

laaggebergte (500 - 750 m).

heuvelland (200 - 500 m).

laagland (kleiner dan 200 m).

Europa Het werelddeel Europa ligt ten westen van Azië en noordelijk van Afrika. Ook grenst Europa aan de wateren

genaamd; de Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee. In Europa woont 11 - 12 % van de wereldbevolking.

Op Australië na is Europa het kleinste continent.

Gebergtes en bergmassieven in Europa

In Europa vind je vele gebergtes:

De Pyreneeën (Spanje - Frankrijk)

De Karpaten (Tsjechië - Slowakije - Polen - Oekraïne - Roemenië)

De Alpen (Frankrijk - Monaco - Italië - Zwitserland - Oostenrijk - Slovenië - Duitsland - Liechtenstein)

De Balkan (Bulgarije - voor tevens de grens met Servië)

Een gedeelte van de Kaukasus (Azerbeidzjan - Armenië - Georgië - Rusland)

De Pyreneeën

De Pyreneeën liggen in West-Europa in de landen Spanje en Frankrijk. De Pyreneeën zijn zo'n 430 kilometer lang

en 80 kilometer breed. Ook ligt de uitermate kleine staat Andorra in het midden van de Pyreneeën. De hoogste

berg in de Pyreneeën is de Aneto. Deze is 3404 meter hoog.

De Karpaten

De Karpaten liggen in midden-Europa in de landen Tsjechië, Slowakije, Polen, Oekraïne en Roemenië. De

Karpaten zijn ongeveer 1300 kilometer lang en hebben een variërende breedte van 100 - 350 kilometer. De

Karpaten zijn over het algemeen groen en erg bosrijk, er is dan ook bijna geen sneeuw te vinden. Het hoogste punt

heet de Hoge Tatra. Dit ligt op 2655 meter hoogte.

De Alpen

De Alpen liggen in in west-, centraal- en zuid-Europa en bedekken hierbij de landen Frankrijk, Monaco, Italië,

Zwitserland, Oostenrijk, Slovenië, Duitsland en Liechtenstein. De hoogste top van de Alpen is 4811 meter hoog en

luistert naar de naam: Mont Blanc. Naast de Mont Blanc zijn er in de Alpen nog 128 bergtoppen te vinden boven de

4000 meter.

De Balkan

De Balkan is gelegen in zuidoost-Europa in de landen Bulgarije en Servië. Met haar 530 kilometer lange en 10 - 50

kilometer breedte is de Balkan een relatief klein berggebied. De Midzjoer is met haar 2169 meter de hoogste top in

de Balkan.

De Kaukasus

De Kaukasus ligt in twee werelddelen. De Kaukasus ligt in het zuidoosten van Europa ten oosten van de Zwarte

Zee, maar ook in Azië. De Kaukasus is 1100 kilometer lang en 160 kilometer breed. Het gebergte wordt

onderverdeeld in de "Grote Kausasus" en de "Kleine Kausasus". De hoogste top is die van de beruchte Elbroes die

5642 meter hoog is.

De twee hoogste bergen in Europa

Nummer 2: De Mont Blanc

Mont Blanc in de Alpen ligt in zowel Frankrijk als Italië. Mont Blanc

betekent "witte berg" in het Frans. De Mont Blanc werd als eerst

beklommen op 8 augustus 1786 door Jacques Balmat en Michael-Gabriel

Paccard. Met 4811 meter hoog is de Mont Blanc de op één na hoogste

berg uit Europa.

Nummer 1: De Elbroes

De Elbroes is een stratovulkaan. Dit houdt in dat een vulkaan is gevormd

uit gestolde lava en tefra. Er wordt eeuwig gediscussieerd of de berg in

Europa of in Azië staat. Er bestaat geen officiële scheiding tussen deze

twee werelddelen, daarom is het ook niet te bepalen of de Elbroes in

Europa of Azië ligt. De Elbroes is 5642 meter hoog en daarmee de

hoogste top in Europa.

Bron: Vandenbrink. (2014). De hoogste bergen en gebergtes van Europa.

Geraadpleegd op 14 juni 2015 via http://dier-en-

natuur.infonu.nl/natuur/127870-de-hoogste-bergen-en-gebergtes-van-

europa.html

Het weerbericht

Bron: Peeters, J. (10 juni 2015). Het weerbericht. Het Laatste Nieuws. p 20