september/oktober 2011 6,25

154M

AG

AZ

IN

E

VO

OR

T

EK

EN

AA

RS

E

N

SC

HI

LD

ER

S

nieuwewebsiteatelier

lanceringmaak je eigen kunstvlag

Gratis audiotour Hermitage

www.ateliertv.nlwww.ateliermagazine.nl

TEKEN- & SCHILDER- TEKEN- & SCHILDER- spullen.com

Een greep uit de nieuwe aanbiedingen:

Bekijk de gehele folder op www.tekenenschilderspullen.com

8" x 8"20 x 20 cm

Schetsboek A5met spiraalbinding

Schetsblok A4

Extra DIK schilderdoek

20 x 20 cm

Kunststof paletmessenset van 5 stuks

Gesso tube 200 ml

Oliepastelsset 12 kleuren

Rozetpalet

Afscheurpalet

kwaliteitsproductenvoor budgetprijzen!

202,25

2,25

2,25

2,25

2,25

2,25

2,25

2,25

Derwent Waterbrush

blik 36 aquarelpotloden

van 61,85 voor

48,95

blik 12 aquarelpotloden

van 21,10 voor

16,95

blik 24 aquarelpotloden van 41,50 voor 32,95

WatercolourWatercolourWatercolour

"Deze aquarelpotloden hebben een zachtere textuur en zijn makkelijker aan te brengen dan hun voorgangers wat resulteert in een uitstekende dekking. Het volledige gamma geeft rijke, diepe, romige, weelderige kleuren die overheersen wanneer water wordt toegevoegd. Zij presteren uitstekend in alle toepassingen ... zowel nat als droog. Daarom hebben ze een vaste plaats naast mijn tekentafel verdiend."

Graham Brace

De Waterbrush heeft een reservoir dat gevuld kan worden met water. De watertoevoer wordt gecontroleerd door een lichte druk op de steel wanneer het penseel het papier raakt. Voor nat in nat technieken gewoon licht knijpen in de steel van de penseel. Om het schoon te maken stevig in de steel knijpen en het vuile water zal van het penseel vloeien. Verkrijgbaar met een medium of een kleine borstelkop.

van 9,20 voor

6,95

9

2,25

AfscheurpaletAfscheurpaletAfscheurpalet

24,50

Artists' Acrylic Brush set5 verschillende penselen nr 6

30,50

Winsor & Newton Artists' Acrylverf.....

24,30,30,50

De revolutionaire, nieuwe, glasheldere acrylhars als basis voor deze unieke verf met een spectrum van 80 kleuren zorgt voor:● unieke kleurkracht & kleurhelderheid● geen kleurverandering na droging● maximale mono-pigmentatie● langere verwerkingstijd

Meer dan 175 jaar na de eerste introductie van William Winsor & Henry Newton wordt iedere Winsor & Newton verf nog altijd samengesteld en geproduceerd volgens het principe waarop het bedrijf is gegrondvest: een ongeëvenaard assor timent verven maken, dat kunstenaars de breedste en evenwichtigste keuze biedt.

Gloss of Matt Mediumpot 237 mlvan 11,50 nu voor

Op basis van dezelfde glasheldere acrylhars ontwikkelde Winsor & Newton een complete reeks mediums, gels en vernissen voor acrylverf, zoals matte en glanzende mediums.

8,95

2

Derwent Waterbrush

De Waterbrush heeft een reservoir dat gevuld kan worden met water. De dat gevuld kan worden met water. De dat gevuld kan worden met water. De watertoevoer wordt gecontroleerd door watertoevoer wordt gecontroleerd door een lichte druk op de steel wanneer het een lichte druk op de steel wanneer het penseel het papier raakt. Voor nat in nat penseel het papier raakt. Voor nat in nat technieken gewoon licht knijpen in de technieken gewoon licht knijpen in de steel van de penseel. Om het schoon te steel van de penseel. Om het schoon te maken stevig in de steel knijpen en het maken stevig in de steel knijpen en het vuile water zal van het penseel vloeien. vuile water zal van het penseel vloeien. Verkrijgbaar met een medium of een Verkrijgbaar met een medium of een kleine borstelkop.kleine borstelkop.

van van 9,20 voor

6,6,956,956,48,-

LiquitexJumbo paletmes

van 8,20nu voor

5,95

LiquitexBasics

acrylverf

set 48 tubes

van 57,50

Liquitex paletmessenset 3 stuks: nr 1, 6, & 14

setprijs van 8,85nu voor

6,95

4" (100 mm)

12,-

3" (75 mm)

10,-

2" (50 mm)

8,- 1" (25 mm)

5,-

Liquitex Free Style Paddle Brushes4 maten: 1", 2", 3" en 4" breed

LiquitexFree Style Brush nr 12nu voor

9,50

van 57,5057,50

6

Kunststof paletmessenset van 5 stuks2,2,25

Meer dan 175 jaar na de eerste Meer dan 175 jaar na de eerste introductie van William Winsor introductie van William Winsor & Henry Newton wordt iedere & Henry Newton wordt iedere Winsor & Newton verf nog altijd Winsor & Newton verf nog altijd samengesteld en geproduceerd samengesteld en geproduceerd volgens het principe waarop volgens het principe waarop het bedrijf is gegrondvest: een het bedrijf is gegrondvest: een ongeëvenaard assor timent ongeëvenaard assor timent verven maken, dat kunstenaars verven maken, dat kunstenaars de breedste en evenwichtigste de breedste en evenwichtigste keuze biedt.keuze biedt.

Winsor & Newton Artists’ Oilbar is artists’ kwaliteit olieverf in een stick, waarmee kunstenaars

vrij en direct op de ondergrond kunnen tekenen en schilderen.

Werken met Winsor & Newton Artists’ Oilbar

Breng Artists’ Oilbar altijd aan op papier of doek dat zodanig is geprepareerd dat de juiste mate

van grein en absorptie gewaarborgd is. Na het simpelweg wegvegen van het dunne velletje

van de schuine punt van de stick is Artists’ Oilbar gebruiksklaar. Hoe dat velletje er uitziet

kan verschillen, maar eronder zit altijd kant-en-klare, schone olieverf. Zodra er druk op wordt

uitgeoefend wordt Oilbar zacht en vloeit de verf uit de stick. Hoe meer druk, hoe vloeibaarder

de verf.

Artists’ Oilbar is een spannende en veelzijdige teken- en schildertechniek. Afzonderlijk gebruikt,

om direct op de ondergrond te tekenen, laat Oilbar zich met een vinger of penseel uitstrijken en

mengen. De kleuren laten zich goed mengen tot krachtige, schone of subtiele tinten.

Ook bij lagen- of sgraffi totechnieken levert Artists’ Oilbar goede resultaten op.

Jimmy Leslie is een

veelzijdige Amerikaanse

kunstenaar.

Hij is nauw betrokken

geweest bij de introductie

van Artists’ Oilbar:

“het laat zich heel goed

combineren met Winsor &

Newton olieverfmediums en

ook met Winsor & Newton

Artists’ Oil Colour, Winton

Oil Colour en Griffi n Alkyd

Fast Drying Oil Colour.

Afhankelijk van de kleur en

laagdikte voelt Artists’ Oilbar

na 2-7 dagen droog aan.”

Set 6 stuks

van 45,70 nu voor 35,70

Set 12 stuks

van 89,50 nu voor 69,50

11

ColArt Adv T+SSP Zomer 2011.indd 2 25-07-2011 12:03:28

Kunst en digitale mediaVan Gogh z’n blog. Chatten met Chagall. Freud op Facebook. En de nieuwste Picasso op de

iPad. Fictie natuurlijk, maar toch… De digitale en sociale media lijken mijlenver verwijderd van

het romantische beeld van kunst en de lijdende kunstenaar, maar toch…

Het duurt niet meer lang voor de eerste eKunst op eBay staat en de eerste expositie van iPortet-

ten op de iPad een feit is. De digitale en sociale media rukken op en kunstenaars weten ze

steeds beter in hun voordeel te gebruiken. Websites, nieuwsbrieven, chatten, netwerken, de

mogelijkheden zijn ongekend.

Daarom komt Atelier nu met www.ateliertv.nl. Een heuse primeur! Op Atelier TV kun je voortaan

terecht voor instructieve filmpjes, technische uiteenzettingen over producten, een selectie van

YouTube-filmpjes en je kunt chatten en mailen met docenten, je eigen werk laten jureren en

straks ook online workshops volgen.

Nieuw is ook de digitale nieuwsbrief. Zes keer per jaar krijg je actuele informatie over tekenen

en schilderen in je mailbox. Verder laat Atelier geen enkele kans onbenut om haar lezers op

alle fronten te informeren, instrueren en inspireren. Zo is de website www.ateliermagazine.nl

gemoderniseerd én uitgebreid. Facebook, Hyves, Twitter en LinkedIn hebben een vaste plek

verworven. Verder vind je er nog meer nieuws, meer boeken, meer Vitrine, meer tekenen en

meer schilderen.

Ga snel kijken, schrijf je in, neem deel, chat, leer en inspireer!

Raoul Locht

september/oktober 2011 6,25

154

MA

GA

ZI

NE

V

OO

R

TE

KE

NA

AR

S

EN

S

CH

IL

DE

RS

nieuwewebsiteatelier

lanceringmaak je eigen kunstvlag

Gratis audiotour Hermitage

www.ateliertv.nlwww.ateliermagazine.nl

Cover Atelier 154:

Janhendrik Dolsma, ‘Achter de dijk 3’ (2008),

olieverf op doek, 85 x 120 cm, detail.

ATELIER is een uitgave van nr58 uitgeverij Havinghastraat 58, 1817 DA Alkmaar, T +31 (0)72 515 26 66E uitgeverij@nr58.nl

ISSN 1380-9563

Uitgever & Hoofdredactie: Raoul LochtEindredactie: Laura Groen in 't Wout Redactie: Rob Komala, Henk WesseliusWebredactie: Sophie Verschoor

Vaste medewerkers: Ed Dekker, Hein Dik, Marijn Dionys, Marjon den Engelsman, Frits de Nooijer, Mariëlle Osté, Tiest Simons, Peter Vassilev

Advertenties: JN / Media Sales Rian Modderman(rian@jnmediasales.nl), T +31 (0)570 516 873

Distributie losse verkoop: Betapress bv, Gilze, T +31 (0)161 45 78 00

Abonnementen, adreswijzigingen, inlichtingen over betalingen en bezorging: ATELIER abonnementenservice, Postbus 272, 1800 AG Alkmaar, Nederland telefoon +31 (0)72 515 26 66

Abonnementsprijs: voor zes nummers per jaar Nederland € 31,50 (machtiging) € 33,00 (per acc. giro)België € 31,50 (overschrijvingsformulier)

Binnen Europa: € 51,50,- Buiten Europa: € 91,50,- (Alle prijzen zijn inclusief porto.)

Abonnementen worden tot weder opzegging genoteerd. Opzegging dient, uitsluitend schriftelijk, tenminste twee maanden voor het verstrijken van het abonnement sjaar te geschieden. Telefonische opzeggingen en per e-mail worden niet als zodanig geaccepteerd.

Losse nummers, nabestellingen: € 6,25 (+ verzendkosten (Nederland en België)

Basisvormgeving, druk en lithografie: nr58 Total Communication

Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder voor af gaande toestem-ming van de uitgever van dit blad. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet geoorloofd dit blad op te nemen in of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille.

Hoewel de informatie, gepubliceerd in deze uitgave met zorg is uitgezocht en waar mogelijk is gecontroleerd, sluiten uitgever, redactie en auteurs uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheid en/of onvolle dig heid van de verstrekte gegevens.Hoewel wij zorgvuldig met beeldrecht omgaan, verzoeken wij een ieder die denkt aanspraak te kunnen maken op beeldrecht zich met de uitgever in verbinding te stellen.Hoewel wij zorgvuldig onze adverteerders selecteren, kan het voorkomen dat een product of dienst niet aan uw verwachting voldoet. Wij kunnen ons daar niet verantwoordelijk voor achten.

Toegezonden beeldmateriaal en teksten/ vertalingen voor gebruik in Atelier dienen vrij van rechten te zijn en mogen door de uitgever vrij gebruikt worden.

EN

fA

cE

10Janhendrik DolsmaDolsma is sinds zijn jonge jaren al geïnteres seerd in

landschappen. In zijn schilderijen komt zijn interesse

samen met zijn liefde voor het wad.

4

10 26

18 31

20

23

AT E L I E R 1 5 4 3

www.ateliermagazine.nlwww.ateliertv.nl

31RijksmuseumagendaDe Rijksmuseumagenda 2012 is een over-

zichtelijke en gebruiksvriendelijke agenda,

geheel gewijd aan Holland. De agenda bevat

werken vanaf de vroege zeventiende eeuw tot

de late twintigste eeuw.

26Dolf en Beppie WongHij maakt indrukwekkend mooie beelden.

Zij kan zichzelf helemaal verliezen in het

plezier van tekenen en schilderen. Hij is

beeldhouwer Dolf Wong. Zij is zijn vrouw,

Beppie Wong-Willems, schilderes.

Een dubbelinterview.

154

54

56

Online

Een QR code is een 2 dimensionale bar-

code die je snel en een voudig kunt scan-

nen met de fotocamera van bijna elke

mobiele telefoon. De QR code wordt dan

omgezet in een (inter actieve) tekst of link.

Je vindt Atelier ook op deze social

media. Kijk voor meer infor ma tie op:

www.ateliermagazine.nl onder Nieuws.

66

42

32Verder in dit nummer:

Interviews10 Janhendrik Dolsma

26 Dolf en Beppie Wong

66 Alphonse D’HEYE

Acryl78 Freaken met verf WIN

Informatief4 EHBO5 Atelier privé6 Nieuwe website Atelier NIEUW14 Atelier en route17 Agenda Marjolein Kruijt20 Kunstvlaggen23 Bezoekje waard LEzERsAANbIEdINg25 Talens Palet 201131 Agenda Rijksmuseum32 Vrouwen in de kunst35 Tête-à-Tête met Marjon38 Atelier Dag 2012 NIEUW39 Antwoordkaarten80 Verwacht

Instructief42 Achtergrond bij dieren45 Schooltas tekenen48 Speciale effecten met Artisan50 Tekentips51 Scheepswrak bij zonsondergang54 Houdingen & bewegingen NIEUW56 Trekpaard in actie59 Achtergrond bij bloemen64 Museumtips LEzERsAANbIEdINg72 Boekenmarkt76 Bezoekje waard LEzERsAANbIEdINg

Inspiratie18 Het atelier van… Frits de Nooijer 62 Eigen streken74 Groene vingers

77 Tableau Vivant

6 AT E L I E R 1 5 4

Nieuwe website AtelierDe website van Atelier is volledig vernieuwd! Nieuws, agenda, workshops, boeken,

materialen, filmpjes, vitrine, alles is uitgebreid en verbeterd. Op www.ateliermagazine.nl

en www.ateliertv.nl kun je nu terecht voor nog meer informatie en inspiratie op het gebied

van tekenen en schilderen. Kom snel eens kijken!

MAGAZINEBehalve dat je voortaan

digitaal door het laatste

nummer kunt bladeren

(vanaf Atelier 150), kun je

ook heel makkelijk artike-

len opzoeken in oude

nummers en die met één

klik op de knop bestellen.

NIEUWS

In één oogopslag zie je het belangrijkste Nieuws op

een rij. Nieuwe schilderwedstrijd, mooie aanbiedin-

gen of opmerkelijke berichten. Je vindt het hier alle-

maal makkelijk terug. Schrijf je hier ook snel in voor

de digitale nieuwsbrief! Deze ontvang je 6 x per jaar,

in de maanden dat Atelier niet verschijnt. Zo ben je

als eerste op de hoogte van de laatste nieuwtjes!

BOEKEN

In de webshop vind je ons enorm uitgebreide aan-

bod van boeken. Behalve de vertrouwde instructieve

boeken over uiteenlopende technieken, bieden wij

nu ook prachtige kunstboeken aan. Met het duide-

lijke zoekveld vind je direct wat je zoekt.

NIE

UW

E W

EB

SIT

E

AT E L I E R 1 5 4 7

VITRINE

Voortaan kun je drie werken gratis plaatsen en delen

met anderen. Al je werken zijn overzichtelijk te zien

en uit te vergroten. Reageren op ander werk of door-

sturen kan ook. Voor een klein bedrag per jaar kun

je maximaal honderd werken plaatsen en genieten

van nog veel meer voordelen.

AGENDA

Hier kun je terecht voor een actuele agenda met alle

kunstzinnige en creatieve activiteiten in binnen- en

buitenland. Altijd actueel en compleet. Zelf een

bericht plaatsen kan ook. Op zoek naar een work-

shop, creatieve vakantie of schilderspeciaalzaak?

Dan moet je hier zijn!

www.ateliermagazine.nl hét adres voor al je teken- en schilderwensen

Op zoek naar verf, penselen

of andere teken- en schilder-

materialen? Via onze web-

shop vind je de goedkoopste

online aanbieder of een win-

kel bij jouw in de buurt.

MATERIALEN

8 AT E L I E R 1 5 4

Primeur: De grootste vernieuwing van de Atelier website is Atelier TV! Via de gewone site én via

www.ateliertv.nl kun je op dit interactieve onderdeel terecht voor instructieve filmpjes, tips,

Video Vitrine, chatten en mailen met docenten, je eigen werk laten jureren en binnenkort

ook live workshops. Deze opzet is uniek, dus kom snel kijken.

DOCENTENEen groot deel van de experts die voor Atelier wer-

ken zijn hier te vinden. Bekijk hun biografie en hun

werk. Boek een chatsessie, stel ze een vraag per mail

of laat je eigen werk jureren. Dat allemaal voor kleine

vergoedingen die je betaalt met een handig credit

systeem.

FILMPJES

Door middel van lange en korte films laten kunste-

naars zien hoe je stap voor stap een landschap,

stilleven of model schildert. Maar ook voor handige

korte tips over potloden en verf kun je hier terecht.

Verder filmpjes van fabrikanten en leveranciers,

maar ook de leukste, spannendste en meest inspire-

rende internetfilmpjes speciaal voor onze lezers bij

elkaar gezocht. Bijna alle filmpjes zijn gratis. Alleen

voor het downloaden van lange instructiefilms (± 30

minuten) betaal je een vergoeding. In de Video Vitrine

kun je je eigen kunstzinnige filmpjes plaatsen.

NIE

UW

E W

EB

SIT

E

AT E L I E R 1 5 4 9

WORKSHOPS

Binnenkort zullen de kunstenaars van Atelier ook

online workshops geven. Via deze webinars (online

seminars) kun je vanuit huis live een kunstenaar

aan het werk zien. Geen reiskosten, geen tijdverlies.

De instructie direct op je scherm. Live en ongefil-

terd. Dit kan zowel in een groep als privé. Houd de

site dus in de gaten!

JUREREN

CHATTEN & MAILENMaak een afspraak om met de docent van jouw

keuze te chatten. Je betaalt een schappelijk bedrag

per kwartier en je kunt hem alle technische vragen

stellen die je al lang dwars zitten. Stuur je liever een

mail? Dat kan ook. Voor een kleine vergoeding stel

je je meest prangende vraag (maximaal 250 tekens)

en krijg je netjes antwoord.

WINKELWAGEN(0) artikelen

DELEN ATELIER MAGAZINEHAVINGHASTRAAT 581817 DA ALKMAAR

POSTADRESPOSTBUS 2721800 AG ALKMAAR

DISCLAIMERU WILT ADVERTERENOP ONZE WEBSITE?KLIK DAN HIER.

ATELIER MAGAZINE©

Home Nieuws Magazine Atelier TVWebshop Agenda Vitrine Links Contact

Home Nieuws Atelier TV Webshop Vitrine Links Login ContactAgendaMagazine

ADVERTENTIE

HOME > INSTRUCTIE > DOCENTENKAMER > DOCENTEN-PROFIEL

DOCENTEN-PROFIEL

DOCENTNaam Mirjam Sanders

Lid sinds 2 december 2009

Aantal werken 20 stuks

Specialiteiten Olieverf, pastelkrijt

Omschrijving Beni ficulic idieme ma, conemnici tuitil condi prortam inerceres is inatrum nicatm

tere atuissentes inatum, nem tritiem, non terobunihi, quis At publiciam cons cam iae

tam idetis, ceremenique ciamque nonumus Mae nosul viviris. Ox misulocaet pariter-

tem et; halicio es locrem estient. Batquemur. Decitan terdius viverfe nitiam ina, com-

prarbis; es sentem tabute, quam demus ficibus cavocus, ticae tu in se caes? Nonsus,

quit, nos vitidiem plis, nernihi, C. Gero etidior ediisque cae atilin hoccivit? quone

tervid se adducitere quemus ne caus bontus, tem acris.

Chat met docent >> Volg online een workshop >> Laat je werk jureren >>

Credits kopen >>

ONLINE WORKSHOPSBeni ficulic idieme matswo 05.02.2011 11.00 uur >>

Conemnici tuitil 11.02.2011 11.00 uur >>

Condi prortam 13.02.2011 11.00 uur >>

Inerceres is inatrum nicatquam 15.02.2011 11.00 uur >>

T V V O O R T E K E N A A R S E N S C H I L D E R S

ZOEKZOEK NAAR...

ONLINE PRIVÉ-LES

Verstuur >>

DOCENTMirjam Sanders

RESTTIJD28 minuten en 12 seconden

Bel >>

WINKELWAGEN(0) artikelen

DELEN ATELIER MAGAZINEHAVINGHASTRAAT 581817 DA ALKMAAR

POSTADRESPOSTBUS 2721800 AG ALKMAAR

DISCLAIMERU WILT ADVERTERENOP ONZE WEBSITE?KLIK DAN HIER.

ATELIER MAGAZINE©

Home Nieuws Magazine Atelier TVWebshop Agenda Vitrine Links Contact

Home Nieuws Atelier TV Webshop Vitrine Links Login ContactAgendaMagazine

ADVERTENTIE

HOME > INSTRUCTIE > DOCENTENKAMER > DOCENTEN-PROFIEL

DOCENTEN-PROFIEL

DOCENTNaam Mirjam Sanders

Lid sinds 2 december 2009

Aantal werken 20 stuks

Specialiteiten Olieverf, pastelkrijt

Omschrijving Beni ficulic idieme ma, conemnici tuitil condi prortam inerceres is inatrum nicatm

tere atuissentes inatum, nem tritiem, non terobunihi, quis At publiciam cons cam iae

tam idetis, ceremenique ciamque nonumus Mae nosul viviris. Ox misulocaet pariter-

tem et; halicio es locrem estient. Batquemur. Decitan terdius viverfe nitiam ina, com-

prarbis; es sentem tabute, quam demus ficibus cavocus, ticae tu in se caes? Nonsus,

quit, nos vitidiem plis, nernihi, C. Gero etidior ediisque cae atilin hoccivit? quone

tervid se adducitere quemus ne caus bontus, tem acris.

Chat met docent >> Volg online een workshop >> Laat je werk jureren >>

Credits kopen >>

ONLINE WORKSHOPSBeni ficulic idieme matswo 05.02.2011 11.00 uur >>

Conemnici tuitil 11.02.2011 11.00 uur >>

Condi prortam 13.02.2011 11.00 uur >>

Inerceres is inatrum nicatquam 15.02.2011 11.00 uur >>

T V V O O R T E K E N A A R S E N S C H I L D E R S

ZOEKZOEK NAAR...

JUREREN DOOR 'MIRJAM SANDERS'

EMAIL-ADRES

SELECTEER BESTAND

Van:

Onderwerp:

Boodschap:

10

Hoe werken credits? >>

Credits kopen >>

CREDITS:

Ik ga akkoord met de voorwaarden.

Bevestig >>

Uniek in binnen- en buitenland: www.ateliertv.nl

CREDITSHet credit systeem is

erg eenvoudig. Als je

bent ingelogd op de

site, kun je via je

persoonlijke account

credits kopen met

behulp van idEAL

(1credit=€0,50)[incl.

btw].Met deze credits

kun je deelnemen aan

alle activiteiten op

www.ateliertv.nl. Kijk

voor de volledige

instructiesopdesite.

Wat is er nu mooier dan een

werk te laten beoordelen door

een expert? Kies een docent

uit en stuur zoveel foto’s van

schilderijen op als je maar

wilt. Voor € 5,50 per schilderij

krijg je een digitale evaluatie.

Voor € 9,50 krijg je een mooi

juryrapport thuisgestuurd.

INT

ER

VIE

W Liefde voorWaddenschilder Janhendrik Dolsma

Janhendrik Dolsma kwam als kind al op Vlieland. Zijn liefde voor

dit eiland en het wad- en duinlandschap zijn nooit meer weggegaan.

‘De ruimte en het licht bij een wad- en duinlandschap zijn onvergelijkbaar

mooi. En dat is waar het me als schilder om gaat. De reflecties van het

zonlicht, daarvan denk ik: Wauw, als ik dát kan schilderen.’

10 AT E L I E R 1 5 4

het landschap

‘Wolkenspiegel’ (2011), olieverf op paneel, 75 x 100 cm.

AT E L I E R 1 5 4 11

16 AT E L I E R 1 5 4

AMSTERDAM EXPERT SERIES

ARTISTS’ QUALITY ACRYLIC

www.royaltalens.com

Op zoek naar een nieuwe

uitdaging? Stap dan over

op Amsterdam Expert Series,

een kwaliteitsproduct van

Royal Talens.

Lekker pasteus

Voor penseel én

schildersmes

70 krachtige, intense

kleuren

Hoogste graad van

lichtechtheid

Uniforme glansgraad

Monogepigmenteerde

kleuren voor maximale

zuiverheid

Echte cadmiums, kobalten

en chroomoxydgroen

75, 150 en 400 ml

Amsterdam Expert Series:

artists’ quality voor een

inspirerende prijs!

120-281 ADAM Expert_NL_FC_def.indd 1 27-07-11 15:07

AT E L I E R 1 5 4 17

Ag

EN

DA

Marjolein Kruijt laat haar passie voor natuur en dieren tot

uiting komen in haar wildlife- en landschapsschilderijen.

In de nieuwe Marjolein Kruijt Natuuragenda 2012 zijn haar

mooiste schilderijen geselecteerd en voorzien van boeiende

beschrijvingen, zowel van het onderwerp van haar schilderij

als haar gevoel bij het maken van een schilderij.

Elke week in de Marjolein Kruijt Natuuragenda toont

een nieuw werkstuk, waarin Marjolein verbeeldt hoe zij

de dierenwereld ziet en vertelt ze in een begeleidend

stukje tekst iets over het dier of haar inspiratie.

Ontmoet met haar een aandoenlijk reekalfje, een zin-

gende rietgors in het ochtendgloren en twee knuffe-

lende prairiehondjes. Reis met haar mee door de bos-

sen, bergen, woestijn en langs rivieren wereldwijd en

ontmoet 53 dieren die daar én om ons heen leven. En

teken met haar mee in drie tekenlessen. Een kleurrijke

en sfeervolle kunstagenda om van te genieten!

Natuurlijk is de opzet van de agenda overzichtelijk, met

veel schrijfruimte voor alle afspraken, notitieruimte en

ook zijn alle schoolvakanties, feestdagen en andere

bijzondere dagen in een helder overzicht opgenomen.

Een unieke kleurrijke agenda voor iedereen die de schil-

derkunst een warm hart toedraagt en zijn of haar afspra-

ken in een mooie schrijfomgeving wil inplannen!

De agenda toont:

• Diversedierentekenlessen!

• LeerzameinformatieoverdedierenenMarjoleins

inspiratie.

• Meerdanzestigillustraties,waarondernieteerder

gepubliceerde schilderijen.

• Nederlands,fullcolour,ringband,18x22cm,

128 pagina’s. n

Voor meer informatie: www.marjoleinkruijt.nl,

www.edicola.nl

WelkomstcadeauWord nu abonnee van Atelier en ontvang de Natuuragenda van Marjolein Kruijt

als welkomstgeschenk. Ben je al abonnee? Dan kun je de agenda bestellen via de

antwoordkaart elders in dit blad of via www.ateliermagazine.nl.

online

zievoormeerbeeld

vandeagendade

webshopop

www.ateliermagazine.nl.

Marjolein Kruijt Natuuragenda 2012

NatuurAGENDA 2012

18 AT E L I E R 1 5 4

Aq

UA

RE

L

Waarhaaljeinspiratieuit?

Buiten in de natuur haal ik mijn inspiratie voor land-

schappen. En voor het portret word ik geïnspireerd

door interessant uitziende mensen.

Wateetendrinkjeinjeatelier?

Veel koffie, bier en bruin brood.

Hoelangwerkjegemiddeldperdag?

In het atelier 2 tot 2,5 uur en buiten 3 tot 4 uur.

Watisjelievelingskleur?

Ik heb er meerdere. Als ik moet kiezen, is dat

kobaltblauw.

Watmaaktjeatelieruniek?

Het staat vol met voornamelijk ‘Papierentheaters’.

Watishetgrootstenadeelvanjeatelier?

Een gezellige en een wat te volle ruimte.

Wieisjouwlichtendevoorbeeld?

Er zijn er velen. Als ik toch moet kiezen: de Engelse

romanticus William Turner. Hij schilderde

voornamelijk het licht.

Welkkunstwerkhadjegraagzelfgemaakt?

‘The Fighting Témeraire’ van Turner.

Alsjegeenkunstschilderwasgeworden,watdanwel?

Historicus, filosoof of architect.

Watwiljebinnennuen10jaarnogbereiken?

Gezond blijven, veel schilderen, tekenen, lezen en

muziek luisteren.

Voor meer informatie: www.fritsdenooijer.nl,

fritsdenooijer2.blogspot.com n

Tekst: Frits de Nooijer

Beeld: Raoul Locht

frits de Nooijer

Kunstenaars zijn ook maar mensen. Daarom stellen wij ze in deze rubriek een

aantal menselijke vragen en laten wij hun natuurlijke leefomgeving zien.

HE

T A

TE

LIE

R V

AN

...

AT E L I E R 1 5 4 19

26 AT E L I E R 1 5 4

DU

BB

EL

INT

ER

VIE

W

Hij heeft naam gemaakt met een grote reeks

indrukwekkend mooie beelden. Toch noemt hij zichzelf

liever kunstenmaker dan kunstenaar. Zij kan zichzelf

helemaal verliezen in het plezier van tekenen en

schilderen. Hij is beeldhouwer Dolf Wong (90). Zij is zijn

vrouw, Beppie Wong-Willems (67), schilderes.

Het gesprek met Dolf en Beppie Wong vindt plaats in

hun oude, romantische boerderij aan de rand van het

Limburgse Leudal. De woonkeuken kijkt uit op een

droomtuin waarin beelden, bomen en bloemen paradij-

selijk bijeen staan. ‘Als ik even niet aan een beeld werk,

bestudeer ik de anatomie’, zegt Dolf Wong. ‘In mijn vak

is de anatomie ontzettend belangrijk. Van de mens,

maar ook van een paard, een kat of haas. Mijn vader was

huisarts. Als kind hielp ik hem bij operatieve ingrepen.

Dan zie je heel precies hoe een mens in elkaar zit. Ik

wilde ook de medische kant op, maar door de oorlog is

daar niets van gekomen.’

‘Meisje met de meeuwen’ (1967), brons, 4,5 m hoog. Locatie:

Willem Alexanderhaven, Roermond. In april van dit jaar is het

kunstwerk door diefstal zwaar beschadigd.

Kunstenaarsechtpaar

AT E L I E R 1 5 4 27

Dolf Wong en Beppie Wong-Willems

‘Dolf werkt systematischer dan ik’, vult zijn vrouw aan.

‘Elke keer als hij aan iets begint, brengt hij het geduld op

om eerst een geraamte te maken. Als hij klei gebruikt,

gaat hij dat geraamte verstevigen; houtblokjes aan

draadjes vastmaken, zodat de klei blijft hangen, een

technische toestand. Als dat klaar is, gaat het naar de

bronsgieter en moet er een wasmodel worden gemaakt.

Voor een beeld er tastbaar staat, ben je maanden verder.

Ik zou daar gek van worden. Als ik wil schilderen, dan wil

ik het nu; meteen, onmiddellijk. Bij schilderen kun je je

stemming directer uiten.’

Wat vinden jullie van elkaars werk?

Dolf, lachend naar zijn vrouw: ‘Als jij zegt dat je mijn

werk waardeert, zeg ik dat ik jouw werk goed vindt.’

Beppie, ernstiger: ‘Ik vind hem als beeldhouwer zo

ongelooflijk goed. Doordat hij exact weet hoe iets in

‘Portret Myra Fenz’ (2010),

olieverf, 70 x 60 cm.

pur sangelkaar zit, heeft hij geen moeite meer met de expressie.

Hij heeft veel mooie beelden gemaakt, vooral met bees-

ten is hij erg goed. Ik houd van al zijn werk, maar als ik

iets moet noemen: ‘Het meisje met de meeuwen’ dat

in Roermond staat, dat vind ik schitterend.’

Dolf Wong: ‘Haar schilderijen zijn heel doordringend.

Wat ik vooral bewonder, zijn haar tekeningen op groot

formaat. Ik maak nooit aanmerkingen, maar een enkele

keer heb ik gezegd dat ze meer zou kunnen vereenvou-

digen. Ze is snel op een hoog niveau gekomen. Haar

tekeningen hebben een enorme zeggingskracht.’

Heeft de kunst jullie bij elkaar gebracht?

Dolf: ‘Nee, nee, dat geloof ik niet…’

Beppie, hem aankijkend: ‘Ik weet het niet meer precies.

Was het met carnaval?’

Dolf: ‘Ken je het verhaal van de man die zei: “Ik heb

mijn vrouw met zwemmen leren kennen en ik hoop

haar ook weer met zwemmen kwijt te raken…”’

Jullie maken allebei figuratief, herkenbaar werk.

Is abstractie een verleiding geweest?

Beppie: ‘Ik heb wel eens geprobeerd een abstract schil-

derij te maken, maar het lag me niet.’

Dolf: ‘De abstractie als zodanig kan belangrijk zijn,

maar veel collega’s hebben abstract werk gemaakt om

32 AT E L I E R 1 5 4

VR

OU

WE

N I

N D

E K

UN

ST Het dagboek van

een vrouwBerthe Morisot (1841-1895)

Behalve de wetenschap en de politiek hebben de mannen ook

de kunst gedomineerd. Desondanks zijn er in de

kunstgeschiedenis wel degelijk een aantal vooraanstaande en

inspirerende vrouwelijke kunstenaars geweest. In Vrouwen in

de kunst brengt Marthy Locht hun boeiende levensverhalen

voor het voetlicht. Deze keer: Berthe Morisot.

Berthe Morisot wordt geboren in 1841 te Bourges in een

gezin van goede komaf. Vader Tiburce is een regerings-

functionaris. Als Berthe tien jaar is, verhuist de familie

naar Parijs, waar Berthe de rest van haar leven blijft

wonen. De familie betrekt er een huis in Passy, toen nog

een dorpje buiten Parijs, nu de chique wijk waar de

Eiffeltoren staat. Het gezin heeft drie dochters en een

zoon: Yves, Edma, Berthe en Tiburce.

bourgeoisie

In het bourgeoisiemilieu waarin Morisot opgroeide, was

het ongezien en vooral ongehoord voor een vrouw om

schilder te worden. Wel genoten jonge meisjes toenter-

tijd doorgaans een brede culturele opvoeding. Pianoles,

tekenles, het lezen van Shakespeare en handwerk

behoorden tot hun culturele bagage. Die lessen waren

bedoeld als tijdverdrijf en zeker niet als potentiële car-

rière. Die lessen moesten van de meisjes vooral een

interessantere huwelijkskandidaat maken. Dat Berthe

Morisot van schilderen haar carrière en levensdoel

maakte, was dan ook buitengewoon. Dat ze bovendien

É. Manet, ‘Repos - portret van Berthe Morisot’ (1870), olieverf op doek,

148 × 113 cm.

B. Morisot, ‘Portret van een vrouw’ (1872-1875), olieverf op doek, 56 x 46,1 cm.

AT E L I E R 1 5 4 33

de geschiedenis zou ingaan als vrouwelijke impressio-

nist en gelijkwaardige collega van Renoir, Degas en

Monet, maakt haar levensloop nog markanter.

verjaardagsgeschenk

Het verhaal gaat dat Morisot de eerste keer begon met

tekenen en schilderen toen ze zestien was. Het idee

kwam van haar moeder, die haar man voor zijn verjaar-

dag wilde verrassen met een origineel cadeau: schilde-

rijtjes gemaakt door zijn dierbare dochters. Daarvoor

regelde ze voor haar drie dochters een tekencursus. Zo

wakkerde ze onherroepelijk een onomkeerbare passie

voor de schilderkunst aan. Vooral Edma en Berthe had-

den de smaak te pakken. Om de meisjes de beginselen

van de schilderkunst te leren, werd Geoffrey Chocarne

ingeschakeld. Hij werd al snel opgevolgd door Joseph

Guichard.

passie

Beroemd zijn de voorspellende woorden waarmee

Guichard Berthes moeder waarschuwde voor de onstil-

bare passie voor het schilderen die hij had herkend in de

twee zussen. Het citaat is ook typerend voor de manier

waarop men keek naar vrouwelijke kunstenaars binnen

het milieu van de Morisots: ‘Het karakter van Uw doch-

ters in aanmerking genomen, zullen ze bij mij niet

alleen maar een beetje leren tekenen; ze zullen schilde-

res worden. Beseft U wat dat betekent? In het milieu van

de hogere klassen, waartoe U behoort, zal dat revoluti-

onair zijn, ik ben bang zelfs catastrofaal. Weet U heel

zeker dat U de dag niet zult vervloeken waarop de kunst,

als die eenmaal is binnengedrongen in Uw respectabele

en vredige huis, het lot van Uw kinderen zal bepalen?’

Maar Marie-Cornélie maakte zich geen zorgen. Ze vroeg

zelfs een vergunning aan zodat haar dochters les moch-

ten krijgen in het Louvre en daar konden werken naar de

grote meesters.

In 1865 had Berthe al wat zelfvertrouwen in haar kunnen

en stuurde ze haar eerste werken in voor de Salon, een

door de overheid georganiseerde tentoonstelling in

Parijs. Daar hingen de zalen van onder tot boven vol

met schilderijen, geordend op alfabet, en werd haar

eerste ingezonden werk nauwelijks opgemerkt.

B. Morisot, ‘De was buiten hangen

om te drogen’ (1875), olieverf op

doek, 33 x 40,6 cm.

B. Morisot, ‘De haven bij Nice’

(1881-1882), olieverf op doek,

41,4 cm x 55,3 cm.

42 AT E L I E R 1 5 4

ac

ht

er

gr

on

d

achtergronden bij dieren

Marjolein Kruijt krijgt vaak de

vraag hoe de achtergrond van een

dierenschilderij moet worden

ingevuld. Hier is geen enkelvoudig

antwoord te geven, omdat er veel

mogelijkheden zijn. Er is één vraag

die je helpt je keuze te maken: wat

wil je met het schilderij zeggen?

Marjolein Kruijt laat zes

mogelijkheden zien en vertelt

waar je op kunt letten.

in het landschapDeze dikbilkoeien in de weide staan in

verhouding tot het landschap gelijk verdeeld.

50% weide, 50% dier. Het gevaar hiervan is dat

de omgeving te veel aandacht kan krijgen als je

alles in detail uitwerkt. Als oplossing heb ik

‘Dikbilkoeien’ (2010), olieverf op paneel, 60 x 40 cm.

‘Magic tree’ (2009), pastel op colourfix, 47 x 67 cm.

opgaan in het landschapHier is de onderlinge verhouding tussen

natuur en dier 80-20. Hierdoor kun je veel

aflezen over wat ik in dit werkstuk belangrijk

vind. Dieren gaan soms volledig op in de

natuur, waardoor je ze pas ziet als je goed kijkt.

Leid de kijker bijvoorbeeld af door sterkte

richtingen te gebruiken. Hier krijgt de verticale

boom als eerste aandacht, daarna ontdek je pas

het vogeltje.

hier atmosferisch perspectief toegepast. In de

verte vervagen de kleuren, maar op de

voorgrond behouden ze hun intensiteit,

waardoor de aandacht in balans en bij de

koeien blijft.

InS

tr

Uc

tIe

F

AT E L I E R 1 5 4 43

‘Op het strand’ (2008), olieverf op doek, 60 x 30 cm.

horizon In dit schilderij van twee golden retrievers is

de verhouding omgeving-dier 30-70. Het

uitgangspunt was niet een portretmatige, maar

een momentopname: ‘wij spelen graag op het

strand!’ Door de horizon hoog te plaatsen

staan de honden echt ín de natuur. Tip: een

lage horizon maakt het landschap

onbelangrijker, waardoor het weer meer een

portret wordt.

‘Teckel’ (2010), olieverf op paneel, 30 x 30 cm.

abstract donkerAls je het uitgangspunt neemt een dier te

schilderen om zijn karakter, een portret, kun je

eenvoudigweg de achtergrond weglaten. Maar

zoals ik hier laat zien, kun je met je keuze in

kleur ook veel sfeer toevoegen. Door de

houding van de teckel gaat de aandacht

sowieso al naar haar snuit en ogen. Door er

links een donkere achtergrond achter te

plaatsen, wordt de nadruk op de snuit

versterkt.

48 AT E L I E R 1 5 4

wa

te

rv

er

Me

ng

ba

re

ol

Iev

er

F Speciale effectenBob Tomanovic laat zien hoe hij

Artisan-mediums toepast in zijn

werk en welke aparte effecten met

deze geweldige schildersmediums

kunnen worden gecreëerd.

Artisan Fast Drying Medium is een transparant medium en samen met Impasto en de gewenste Artisan-kleur (vermengd 50:50) verkrijg je goeddekkende effecten. Hierdoor is het mogelijk vele combinaties met de gewenste kleur te creëren. Ook kun je met deze twee mediums meer of minder dekkende effecten verkrijgen. Op afbeelding 1 is te zien hoe ik voor knalrode effecten de samenstelling van Artisan Cadmium Red Light en Artisan Impasto gebruik om de dekkingskracht van deze blikvangers te verhogen (A). Voor de compositie van het doek wil ik dat de effecten naar links toe minder dekkend zijn en daarom heb ik in de samenstelling Fast Drying Medium toegevoegd. Op deze manier heb ik veel lichtere effecten bereikt zonder wit toe te voegen (B).

Afbeelding 1.

Afbeelding 2.

InS

tr

Uc

tIe

F

AT E L I E R 1 5 4 49

bijtenOp afbeelding 2 is ook een bijzonder effect te zien. Eerst heb ik mijn schilders doek met Artisan lijnolie en water bedekt. Als het water een beetje verdampt is, ontstaat er een verfaanzet die nog een paar uur relatief kwetsbaar is. Op dat moment kun je een met water verdunde verflaag, zoals hier wit (C), over de basiskleur aanbrengen om deze ‘bijtende’ effecten in je compositie toe te voegen. Een andere optie is om de dunne verflaag met warm water te ‘bijten’ (D), wat ook aparte effecten veroorzaakt. Leuk is dat je na een uur of twee deze effecten kunt verzachten of zelfs helemaal kunt laten verdwijnen indien je niet tevreden bent. Het is raadzaam om dit met een zeer zacht penseel van pony- of geitenhaar te doen.

outline-effectArtisan Fast Drying Medium kan ook als een ‘bijtmiddel’ worden gebruikt. Zoals hiervoor al is aangegeven: als de aange-brachte laag nog een beetje kwetsbaar is. In dit geval heb ik het Fast Drying Medium met een beetje water verdund om nog sterkere outline-effecten te maken (E). De effecten op afbeelding 3 zijn afhankelijk van het droogproces, het soort doek dat je gebruikt en een meer dikke of dunne gessolaag die je van tevoren aanbrengt op het doek. Dit heeft invloed op hoe groot en sterk de outline-effecten zullen zijn. Na een aantal experimenten kom je erachter welke combinatie en samenstelling voor jou het meest aangename resultaat oplevert.

een stapje verderMet Artisan kun je nog een stapje verder richting de schildersalchemie gaan. Ik experimenteer graag met allerlei materialen in combinatie met Artisan en dat levert soms onverwachte effecten op. Op afbeelding 4 is te zien dat een korrelig effect gepaard met scherpe begrenzing op de gewenste plaats is ontstaan. Ik heb namelijk eerst een laagje wit Griffin Alkyd-olieverf op mijn doek aangebracht en daarna alle warme kleuren die je hier ziet. De scherpe rand (F) ontstond op de juiste plaats, omdat ik daar juist mijn doek een beetje droog heb gemaakt. Een mooi effect dat compositorisch op de juiste plaats een toegevoegde visuele waarde heeft.

En zo kun je eindeloos doorgaan met Artisan in combinatie met andere materialen. Om een stapje verder te gaan, zul je je angsten voor het onbekende moeten overwinnen. Geloof me, dit is de moeite waard. Mijn springplank staat altijd klaar om een sprong in het diepe te wagen. Heerlijk! n

Kijk op de nieuwe site van Bob Tomanovic: www.tomanovic.nl

Tekst en beeld: Bob Tomanovic

Afbeelding 3.

Afbeelding 4.

54 AT E L I E R 1 5 4

ho

Ud

Ing

en

& b

ew

eg

Ing

en

2 3

houdingen & bewegingenDansen

Het menselijk lichaam is misschien

wel het boeiendste onderwerp

om te tekenen. Peter Vassilev legt uit

hoe je verschillende houdingen

en bewegingen kunt uitdrukken

in een schilderij.

Deze keer: dansen.

Figuur 2: figuur in beweging brengen.

Figuur 3: de in beweging gebrachte basis aankleden. Figuur 4: de basisfiguur uitvlakken. Figuur 5: kleur opbrengen.

In deze reeks artikelen ben ik beslist niet van plan om de plastische anatomie van de mens uit te leggen. Wel zal ik proberen het figuur te vereenvoudigen tot een paar hoofdlijnen. Ik neem figuur 1 als basis. Het enige wat gebeurt bij de

beweging van een figuur is dat sommige lijnen langer en sommige korter worden. Datzelfde gebeurt wanneer de lijnen van richting veranderen. Eerst een eenvoudig voorbeeld, zie figuur 2 tot en met 5.

Figuur 1: basisfiguur.

A - hoofd

B - hals

C - r. schouder

D - l. schouder

E - r. bovenarm

F - l. bovenarm

G - r. onderarm

H - l. onderarm

I - bekken

J - r. bovenbeen

K - l. bovenbeen

L - r. onderbeen

M - l. onderbeen

N - ruggengraat

InS

tr

Uc

tIe

F

AT E L I E R 1 5 4 55

4

Figuur 11: ‘Jive’ (2011), mixed media, 120 x 100 cm.

Figuur 6.

Figuur 7.

dansenNu iets moeilijker (figuur 6). Het hoofd komt licht voorover. De hals (B, zie basisfiguur) is niet meer te zien. De armen E, F, G, H, worden iets verkort. De ruggengraat enigszins schuin naar het verkorte bekken. Het rechterbovenbeen (J) gaat verkort naar boven, terwijl het rechteronderbeen langer wordt. Het linkerboven- en onderbeen (K+M) lopen schuin naar beneden en benadrukken daardoor de beweging van de danseres (figuur 7).

snelheidNatuurlijk is er een bepaalde teken-snelheid nodig om de beweging vlot vast te leggen, maar met veel oefenen komt dat vanzelf (figuur 8 en 9). Ik vind dansen niet alleen een mooi onderwerp voor snelle schetsen (figuur 10), maar ook voor een compleet schilderij (figuur 11). n

Voor meer informatie: www.vassilev.com

Tekst en beeld: Peter Vassilev

Figuur 9.

Figuur 10.

Figuur 8.

56 AT E L I E R 1 5 4

aq

Ua

re

l trekpaard in actie

een trekpaard en bosstructuur in aquarel

Af en toe is er gelegenheid om een demonstratie bij te wonen van een

trekpaard aan het werk. Albert-Jan Cool heeft van de gelegenheid gebruik

gemaakt en bespreekt het aquarelleren ervan.

stap 1Je begint met een gedetailleerde opzet in

potlood. De dunne takken op de voorgrond

worden eerst getekend met een kroontjespen

en maskeervloeistof. Na droging zet je met

aquarelverf de bosstructuur in de achtergrond

op. Het groen is gemengd met kobaltblauw en

twee soorten geel: citroen en cadmium. Met

citroengeel meng je feller groen. Hierboven zie

je groen gemengd, links met citroengeel,

rechts met cadmiumgeel. Naar rechts toe is

steeds meer kobaltblauw toegevoegd. De

bodemstructuur is nat-in-nat opgezet in

combinatie met het groen en gebrande sienna.

stap 2De bosstructuur op de achtergrond is verder

opgezet met verschillende groenen,

gecombineerd met gebrande sienna en

kobaltblauw. Het trekpaard zet je op met een

licht bruingrijs, gemengd met gebrande sienna

en kobaltblauw. Toen de verf nog nat was, is

plaatselijk ter nuancering hier en daar een

druppeltje kraplak en gele oker toegevoegd.

Het tuig is wat donkerder grijsbruin, door het

gebruik van minder water. De lichte delen

spaar je uit. Let op de structuur van de manen,

later worden ze verder uitgewerkt. De aquarel

wordt in lagen opgebouwd.

Na een aangekondigde demonstratie van de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap ging ik vol verwachting op pad. Een fascinerend gezicht is het: een groot zwetend paard de pasgezaagde boomstammen zien voorttrekken. Het valt niet mee om tussen de bomen en het geïnteresseerde publiek een goede positie te vinden voor een aquarel. Als je snel meerdere foto’s maakt, kun je een compo-sitie maken en storende delen weglaten.

InS

tr

Uc

tIe

F

AT E L I E R 1 5 4 57

stap 3Met een donker bruingrijs werk je het

trekpaard verder uit. Hierboven een

mengproefje met links gebrande sienna en

naar rechts toe steeds meer kobaltblauw

toegevoegd. Voor de donkere kleuren is minder

water gebruikt. Spaar de lichtere delen weer

uit. Wissel de kleur bij het opbrengen af door

meer of minder bruin of blauw te mengen.

De dunne takken die met maskeervloeistof zijn

getekend, tekenen zich nu af. In een later

stadium wordt het verwijderd. Zet de donkere

structuur niet te vlak op, maar wissel het af.

stap 4Als later blijkt dat delen in je enthousiasme te

donker zijn geworden, kun je het met een

schone spons met schoon water plaatselijk wat

terugbrengen. Dep voorzichtig op de

betreffende plaats met een niet te natte spons.

Laat het water even in de verf dringen. Spoel

de spons na elke handeling uit, anders breng

je de afgenomen verf ongewenst weer op. Met

keukenpapier of een tissue kun je het

overtollige water opnemen. De kleding van de

persoon die het paard leidt, is uitgewerkt met

gebrande sienna en kobaltblauw. De beugel

achter het paard is opgezet met cadmiumrood.

stap 5De bodemstructuur en de bomen werk je uit

met donkere kleuren waar minder water aan is

toegevoegd. Let goed op de takkenstructuur op

de voorgrond. Spaar de lichte takken en

boomstammen uit. Als de uitwerking droog is,

kun je de maskeervloeistof verwijderen. Er

komen dan uitgespaarde takken tevoorschijn

die je nog een lichte kleur kunt geven. Ook het

tuig van het paard werk je uit met donkerdere

kleuren. Zorg voor voldoende nuance in de

opgebrachte kleuren.

BoekIn zijn boek ‘Aquarel in beeld’ (met dvd) beschrijft Albert-Jan Cool zijn aquarellen tot in detail. Kijk voor meer informatie op pagina 71.

64 AT E L I E R 1 5 4

mu

se

um

tip

s

nieuw lichtIn 2011 is het honderd jaar geleden dat de zogenoemde

Domburgsche Tentoonstellingen (DT) in een speciaal daarvoor

gebouwde ‘kunstzaal’ van start gingen. Het Marie Tak van Poortvliet

Museum komt in het jubileumjaar 2011 met een bijzondere over-

zichtstentoonstelling van de elf Domburgsche tentoonstellingen.

Jan Toorops invloed staat centraal. Zijn nu eens van licht dan weer

van karakterisering schitterende Zeeuwse werk, inspireerde vele

kunstvrienden. Er is tevens aandacht voor Toorops tweede Katwijkse

periode en voor de Bergense School die dankzij hem naar Domburg

werd gehaald.

‘Nieuw licht! Jan Toorop en de Domburgsche Tentoonstellingen

1911-1921’, t/m 6 november 2011, Marie Tak van Poortvliet Museum

Domburg, Ooststraat 10a, Domburg; di-zo 13-17,

tel: (0118) 584 618, www.marietakmuseum.nl.

Jan sluijtersIn een grootse overzichtstentoonstelling worden de allerbeste

schilderijen van Jan Sluijters (1881-1957) samengebracht. De

meester van het kleurgebruik was een van de vernieuwers van de

Nederlandse schilderkunst aan het begin van de twintigste eeuw.

Nieuw verworven inzichten en de vondst van een aantal onbe-

kende werken vormen de aanleiding voor de tentoonstelling. Het

project is een samenwerking met het Rijksbureau voor

Kunsthistorische Documentatie (RKD) te Den Haag. Deze instel-

ling lanceert gelijktijdig

met de tentoonstelling

een complete, digitale

bestandscatalogus van Jan

Sluijters.

‘Sluijters’, 18 september

2011 t/m 22 januari 2012,

Singer Laren, Oude Drift 1,

Laren; di-zo 11-17,

tel: (035) 539 39 39,

www.singerlaren.nl.

Dalí ontmoet VermeerDit najaar presenteert het Mauritshuis, beroemd om zijn prach-

tige collectie zeventiende-eeuwse Hollandse schilderkunst, niet

alleen oude, maar ook moderne meesters. Topstukken van kun-

stenaars als Van Gogh, Monet en Dalí worden getoond naast

hoogtepunten uit de eigen collectie. ‘Dalí ontmoet Vermeer:

Moderne meesters te gast’ bestaat uit verrassende schilderijen-

paren, één in iedere zaal van het museum. De onverwachte

combinaties nodigen uit tot vergelijken en nog beter kijken. Ze

laten zien hoe schilders in verschillende tijden met dezelfde artis-

tieke vraagstukken omgingen.

‘Dalí ontmoet Vermeer:

Moderne meesters te

gast’, 15 september t/m

11 december 2011,

Mauritshuis, Korte

Vijverberg 8, Den Haag;

di-za 10-17, zo 11-17,

tel: (070) 302 34 56,

www.mauritshuis.nl.

katwijk in de schilderkunstHet Katwijks Museum biedt met de remake van de tentoonstel-

ling ‘Katwijk in de schilder-

kunst’ een groots overzicht

van Katwijk als kunstenaars-

dorp met circa 125 werken

die vervaardigd zijn tussen

1870 en 2010. Vanaf 1873

bezochten vele kunstenaars,

waaronder Jan Toorop, B.J.

Blommers en Gineke Zikken,

het schilderachtige vissers-

dorp Katwijk om hun eigen

visie vast te leggen. Ruim

1000 Nederlanders, Duitsers,

Belgen, Engelsen en Amerikanen vonden hun inspiratie in

Katwijk met onderwerpen als de zee, de aan- en afvarende bom-

schuiten en de in klederdracht gestoken bewoners.

Katwijk was en is daardoor over de hele wereld bekend.

‘Katwijk in de schilderkunst’, t/m 5 november 2011, Katwijks

Museum, Voorstraat 46, Katwijk; di-za 10-17, tel: (071) 401 30 47,

www.katwijksmuseum.nl.

AT E L I E R 1 5 4 65

LezersaanbiedingTegen inlevering van deze bon ontvang je een gratis audiotour ter

waarde van € 3,- bij de tentoonstelling ‘Rubens, Van Dyck &

Jordaens. Vlaamse schilders uit de Hermitage’ in Hermitage

Amsterdam. Deze bon is geldig voor maximaal 2 personen, per

persoon heb je recht op 1 audiotour.

Deze actie geldt t/m 16 maart 2012. Deze aanbieding is niet geldig in combinatie met

andere kortingen en/of aanbiedingen.

$

roger raveelIn de jaren vijftig en zestig

was Albisola het mekka voor

beeldende kunstenaars die

naast hun teken-, schilder-

en beeldhouwwerk wilden

experimenteren met kera-

miek. Voor Roger Raveel was

zijn verblijf in Albisola in

1960 hét moment waarop hij

niet alleen zijn keramiek-

kunst onwikkelde, maar ook

de belangrijkste internatio-

nale contacten uit zijn loop-

baan legde. Raveel maakte in

Albisola uiteraard keramiek,

maar bleef ook tekenen en

schilderen. Voor het Roger

Raveelmuseum is de terugblik op Raveels werkzaamheden in

Albisola de aanleiding voor de organisatie van een tentoonstel-

ling waar het werk van Fontana, Jorn, Lam, Sørensen en

Vandercam in dialoog wordt gebracht met dat van Raveel.

‘Albisola’, t/m 30 oktober 2011, Roger Raveelmuseum,

Gildestraat 2-8, Machelen-Zulte; woe-zo 11-17,

tel: +32 (0)9 381 60 00, www.rogerraveelmuseum.be.

palazzo rubensHet Rubenshuis belicht met de tentoonstelling ‘Palazzo Rubens.

De meester als architect’ een vrij onbekend facet van Peter Paul

Rubens. In deze tentoonstel-

ling ontdekt de bezoeker de

kunstschilder als begenadigd

architect en kenner van

Italiaanse architectuur. Het

Rubenshuis pakt uit met

waardevolle architectuurboe-

ken uit de bibliotheek van

Rubens en met topwerken

van Michelangelo, Van Dyck,

Jordaens, Giulio Romano en

van Rubens zelf. De Hermitage

in Sint-Petersburg, het Musée

du Louvre in Parijs, het Museo

del Prado in Madrid en het British Museum in Londen geven

voor de tentoonstelling topstukken in bruikleen.

‘Palazzo Rubens. De meester als architect’, 10 september t/m 10

december 2011, Rubenshuis, Wapper 9-11, Antwerpen; di-zo 10-17,

tel: +32 (0)3 201 15 55, www.rubenshuis.be.

rubens, Van Dyck & Jordaens

Jacob Jordaens, ‘De apostelen Paulus en Barnabas in Lystra’ (ca. 1616), olieverf op

doek, 149 x 253 cm. © State Hermitage Museum, St. Petersburg.

De Hermitage Amsterdam presenteert een magistraal overzicht van

75 schilderijen en circa twintig tekeningen van de grote drie van de

Antwerpse school: Peter Paul Rubens, Anthonie van Dyck en Jacob

Jordaens, en werken van bekende tijdgenoten. Peter Paul Rubens

(1577-1640) krijgt extra aandacht in de tentoonstelling. Hij was

immers de belangrijkste, begaafdste en meest invloedrijke zeven-

tiende-eeuwse Vlaamse schilder. Zowel zijn religieuze als zijn profa-

ne werken illustreren Rubens’ ongeëvenaarde talent.

Ook Rubens’ invloed en navolging komen in de tentoonstelling aan

bod. Zo nemen de elegante en geraffineerde portretten van Anthonie

van Dyck (1599-1641), Rubens’ beste leerling, een zeer belangrijke

plaats in. De derde grote meester van de Vlaamse school, Jacob

Jordaens (1593-1678), was geen leerling van Rubens, maar werd wel

door hem beïnvloed.

‘Rubens, Van Dyck & Jordaens.

Vlaamse schilders uit de

Hermitage’, 17 september 2011 t/m

16 maart 2012, Hermitage

Amsterdam, Amstel 51,

Amsterdam; ma-di, do-zo 10-17,

woe 10-20, tel: 0900 437 648 243,

www.hermitage.nl.

Peter Paul Rubens en atelier, ‘Kruisafneming’

(ca. 1618), olieverf op doek, 297 x 200 cm.

© State Hermitage Museum, St. Petersburg.

‘Bloemen aan de kapel’ (2009), olieverf op doek, 110 x 110 cm.

Particuliere collectie te Itegem (B).

at

el

ier

in

Vl

aa

nD

er

en met licht

66 AT E L I E R 1 5 4

AT E L I E R 1 5 4 67

Olieverfwerken van Alphonse D’HEYE

Sint-Martens-Latem is een van de weinige

kunstenaarsgemeenten in België en wordt zo genoemd

omdat veel schilders, schrijvers en dichters er hun

inspiratie vonden langs de oevers van de Leie. Het is ook

de geboorteplek van olieverfschilder Alphonse D’HEYE.

Alphonse D’HEYE bezocht als kind geregeld ateliers

van Vlaamse schilders als Léon De Smet, Vic Dooms of

Evarist De Buck. In de jaren vijftig kon je hen nog aan-

treffen met schildersezel en palet aan de oevers van de

Leie. Deze stroom meandert langs groene weiden met

grazende koeien zoals we die kennen uit de luministi-

sche werken van een andere grootheid uit die contreien

Emile Claus. Claus werd ‘de zonneschilder’ genoemd,

die door zijn belangstelling voor de invloed van het

licht op het landschap nauw aansluit bij het Franse

impressionisme. Ook Alphonse D’HEYE wordt met dat

impressionisme geassocieerd omwille van zijn behan-

deling van het licht en de opbouw van het schilderop-

pervlak in meerdere lagen. ‘Ik schilder met de penseel-

hand van de impressionisten, maar ik kies taferelen van

nu’, aldus D’HEYE.

overgoten doeken

70 AT E L I E R 1 5 4

Schilderen met Marjon

12 t/m 16 september: korte nazomerweek Al schilderend lekker nazomeren op een landgoed in het mooie Rijk van Nijmegen. Deskundige begeleiding, klein gezelschap, volop vrijheid om te werken, te leren, te ontdekken, te ontspannen. Leer technieken als gieten,

paletmes, roller en mixed media of volg je eigen pad. Geschikt voor beginners en gevorderden.Prijs: € 345,- (incl. 4 dagdelen les, evaluatie, 4x lunch, 4x B&B)

Locatie: fraai landgoed in Berg&Dal met atelier, tuin, bos en weides. Leuke steden en musea nabij, wandel- en fietsgebied aangrenzend.

Voor folder, info en aanmelden: www.marjondenengelsman.nl of bel 06-45108917

van der lindeRobuuste atelierezelBlank gelakt, geolied beukenhout. Met verende pen voor het instellen van de hoogte. Voor- en achter over verstelbaar en voorzien van aflegbak.Vloerbreedte: 51 cmVloerdiepte: 61 cmDoekhoogte: 135 cm

Donker gelakt: w77,50w67,50

Zolang de voorraad strekt.Verzenden mogelijk door geheel Nederland. Verzenden onder rembours w15,00. Prijzen incl. BTW.

van der linde Materialen voor de beeldend kunstenaar T 020-62 42 791; F 020-62 71 591; winkel@vanderlinde.comRozengracht 36-38, 1016 NC Amsterdam; www.vanderlinde.com

P R I J S K N A L L E R

Adv_Deva_Atelier154.indd 1 7/18/2011 10:03:50 AM

Ontdek het schildersbeestin jezelf!Singer Laren organiseert bij de tentoonstelling Sluijters een schilderwedstrijd. Jong enoud worden uitgenodigd om mee te doen. Laat je inspireren door de grote directheid van het werk van Jan Sluijters. Pas dit toe in een (zelf)portret.Ga naar www.singerlaren.nl voor meer informatie.

AT E L I E R 1 5 4 71

bo

ek

en

ma

rk

t

boekenmarkt

aquarel creatiefMorelle laat de lezer kennisma-

ken met de effecten van water

en verf.

prijs € 21,95

Fascinerende landschappenEen schildertocht door het

boeiende universum van acryl.

prijs € 17,95

rijksmuseumagenda 2012De Rijksmuseumagenda 2012 is

geheeld gewijd aan Holland.

prijs € 14,95

natuuragenda 2012Marjolein Kruijt Natuuragenda

2012 met Marjoleins mooiste

schilderijen.

prijs € 11,95

textuur aanbrengenMet dit boek leer je hoe je de

gewenste texturen en patronen

kunt overbrengen met allerlei

media.

prijs € 7,95

De Boekenmarkt is flink uitgebreid. Met meer titels, acties en

aanbiedingen. Op de nieuwe website van Atelier kun je de

boeken bestellen en erin bladeren. Kijk snel in de

webshop op www.ateliermagazine.nl of bestel de

boeken via de antwoordkaart elders in dit blad.*

praktische informatie* Aanbiedingen zijn alleen geldig voor abonnees. Standaard rekenen

wij € 1,95 verzendkosten per boek, met een maximum van € 6,75.

Bij bestellingen boven de € 50,- is verzending gratis. Voor bestel-

lingen buiten Nederland en boeken die niet door de brievenbus

passen, rekenen wij € 6,75 voor de hele bestelling.

** Boek past niet door de brievenbus. Verzendkosten € 6,75.

aquarel in beeldIn dit nieuwe aquarelboek worden vele prachtige aquarellen van

Nederlandse bodem gepresenteerd. Albert-Jan Cool beschrijft

zijn aquarellen tot in detail en de dvd toont de cruciale stappen

van de totstandkoming. Hoe hanteer je bijvoorbeeld het penseel

voor het schilderen van een wolkenpartij, water of weiland? Het

samengaan van een dvd en boek is voor de (amateur)kunstenaar

een uitstekende basis om een stap te maken in zijn creatieve

ontwikkeling.

prijs € 29,95

bestel snel en ontvang een van de laatste door

albert-Jan Cool gesigneerde exemplaren!

Het complete tekenboekZowel voor beginnende als gevorder-

de kunstenaars een onmisbaar hand-

boek om alles te leren over tekenen.

prijs € 9,95**

76 AT E L I E R 1 5 4

be

Zo

ek

Je W

aa

rD

LezersaanbiedingTegen inlevering van deze bon ontvang je bij bezoek aan de tentoonstelling ‘Brussel

in aquarel’ het tweede toegangskaartje gratis!

Deze actie geldt t/m 31 december 2011. Deze aanbieding is niet geldig in combinatie met andere

kortingen en/of aanbiedingen.

✁

praktische

informatie

‘Brussel in aquarel’,

t/m 31 december 2011,

Museum van de Stad

Brussel, Grote Markt,

Brussel; di-zo 10-17.

Info: + 32 (0)2 279 43 50,

musea.brussel.be.

brussel in aquarelEen momentopname 1894-1897: Jacques Carabain

De tentoonstelling ‘Brussel in aquarel’ in het Museum van de Stad Brussel toont

59 aquarellen die gemaakt werden voor de grote stedenbouwkundige veranderingen in het

begin van de twintigste eeuw. Deze werken worden belicht met oude en actuele foto’s van

dezelfde locaties. Een originele manier om Brussel en het leven in de wijken te leren kennen.

verleden en heden belicht

Deze waterverftekeningen van Jacques Carabain, be -

waard in de collecties van het Stadsmuseum, zijn een

bron van informatie over buurten die ondertussen vaak

diepgaande veranderingen hebben ondergaan en over

de mensen die er leefden. Belicht met oud beeldmate-

riaal uit het Stadsarchief van Brussel, plannen en foto’s

van de huidige situatie, wordt de evolutie van de sites

en van het leven in Brussel geschetst tot op de dag

van vandaag.

Bij de tentoonstelling hoort een gelijknamige catalogus

en een stadsplan, waarmee we de bezoeker uitnodigen

tot een wandeling om de stadsgezichten van Carabain

te herontdekken en zo Brussel als een steeds evolue-

rend organisme, met zijn wederwaardigheden, beter te

begrijpen en te beleven. n

Voordat de fotografie deze rol zou overnemen, werd

aan kunstenaars gevraagd om een tijdsbeeld van de

stad vast te leggen. Tussen 1894 en 1897 maakte de

schilder Jacques Carabain in opdracht van de toenma-

lige burgemeester Karel Buls 59 aquarellen van

Brusselse stadswijken: beelden badend in licht en kleur

van eeuwenoude wijken die beneden- en bovenstad

met elkaar verbonden, talrijke impasses, een internatio-

nale haven en nijverheid binnen de stadswal.

J. Carabain, ‘De toegangspoort

van de Ooievaarstraat’ (1895),

potlood en waterverf op papier,

60,1 cm x 33,9 cm.

© Museum van de Stad Brussel.

Foto: Simon Casier, 2010. © Museum van de Stad Brussel.

AT E L I E R 1 5 4 77

Korte lijntjesAlle mensen spelen. Of je nu een multinational leidt, kun-

stenaar bent of ijs verkoopt: iedereen speelt een spel. Maar

dan komt het: die multinational en ook die ijsjes gaan een

stuk beter als je ook aan kunst doet. Dat denk ik zomaar.

En ik zeg het ook. Te pas en te onpas. Ik zei het zo vaak ‘te

onpas’, dat iemand vroeg: ‘Zorg nu eens dat je die holle kreten

beargumenteert’. Waarom moet een directeur een penseel vast-

houden?

Bij wijze van spreken natuurlijk - van mij mag hij of zij ook aan de

klei of gewoon muziek maken of dansen. Alleen, ik denk nu een-

maal al snel vanuit het penseel. Goed. Argumenten. Wij hebben

acht miljoen kilometer aan verbindingen in onze hersenen. Al die

‘contactjes’ moeten groeien, ontwikkelen, en wat belangrijk is:

gebruikt worden. Gebruik je ze niet, dan vallen ze in slaap.

Wanneer onze linkerhersenhelft (het rationele) en de rechterhelft

(creatief en intuïtief) goed ontwikkeld zijn MET onderlinge ver-

bindingen, dan levert dat een topbrein op dat geschikt is voor

topprestaties. Voorbeeld: kinderen leren snel rekenen als lessen

gepaard gaan met gebaren, omdat het gebarencentrum vlakbij

het rekencentrum zit. Meer verbindingen, meer korte lijnen,

betere prestaties.

Er zijn oefeningen om die korte lijntjes goed te verzorgen.

Bijvoorbeeld: leven zonder horloge, fietsen zonder kaart, je haar

met links borstelen. Maar ook: spelen. Met kapla of lego. Nog

beter: met verf! Verbinding van

links en rechts, tussen denken en

tekenen en kiezen.

ta

bl

ea

u V

iVa

nt

Foto: Roos Kemme

Co

lu

mn Van de redactie

Tableau vivant is Frans voor levend schilderij. Dat is waar deze

rubriek voor staat: de schilder- en tekenkunst levendig houden.

QuiZ

Herken je het meesterwerk in de onderstaande tekening?

Dan maak je kans op een fantastische prijs!

prijs

Koninklijke Talens is sponsor van de Atelier

Quiz. De winnaar krijgt een pakket Cobra

watervermengbare olieverf ter waarde van € 100,-!

Zie ook www.cobra.royal-talens.com.

meedoen

Kijk snel op www.ateliermagazine.nl in de rubriek Nieuws om te

zien hoe je mee kunt doen! In Atelier 155 maken wij in Tableau

Vivant bekend wie de gelukkige winnaar is.

winnaar

De goede oplossing uit Atelier 153 was natuurlijk ‘De kantwerk-

ster’ van Johannes Vermeer. De winnaar van het Talens prijzen-

pakket is Hanny Vorderman uit Zwolle.

155 s n E E u w

De Leiderdorpse brug is een karakteristiek

stukje van het dorp. Albert-Jan Cool bespreekt

het aquarelleren van deze brug in de sneeuw.

www.ateliertv.nlwww.ateliermagazine.nl

Verkrijgbaar begin november 2011

D r I E k L E u r VA nFrits de Nooijer vertelt in deze

nieuwe rubriek over zijn drie

lievelingskleuren en maakt

daar een mooi

schilderij bij.

Ve

rW

aC

Ht

A s t r I D E n g E L sAtelier interviewt Astrid Engels over

haar inspiratie, werkwijze en de vele

reizen die ze heeft gemaakt.

J E f B E r t E L sMet olieverf en aquarel

creëert Jef Bertels

een eigen kosmos

die bevolkt wordt

door vreemde

wezens.

r O O DMonica Rotgans schrijft in deze

nieuwe rubriek over de fascinerende

wereld van pigmenten, verfstoffen

en kleurcodes. Deze keer: rood.

AMSTERDAM EXPERT SERIESARTISTS’ QUALITY VOOR EEN BETERE PRIJS!

Lever een gebruikte of lege tube artists’ quality acrylverf in bij één van de deelnemende Royal Talens dealers en ontvang gratis een nieuwe tube Amsterdam Expert Series! U kunt kiezen uit 70 inspirerende kleuren

Amsterdam Expert Series• zeerpasteus

• ongekendekleurkracht

• hoogstelichtechtheidsgraad

• exclusievekleurenzoalscadmiumsenchroomoxiden

• uniformedroogtijdenglansgraad

• praktischekunststoftube

Actievoorwaarden:maximaal1tubeperpersoon.Actieperiode:01.09.2011t/m17.09.2011

Kijkvoordedeelnemendedealersop:www.royaltalens.com

GRATIS PROBEREN?

Advertentie Amsterdam.indd 1 28-07-11 15:43

De vernieuwde en uitgebreide familie vanoliën, mediums, vernissen en oplosmiddelen

● Unieke PET-fl esjes

● Ergonomisch vormgegeven

● Heldere, detailleerde informatie op het etiket

Bekijk het volledige assortiment op www.winsornewton.com

Adv W&N OMV nieuw 07-2011.indd 1 25-07-2011 12:09:44