algemeen

33zorg & financiering > 2-2007

zen en medisch specialisten lopen daarbij voor-op. Ook de introductie van marktwerking enconcurrentie werkt door in het vertrouwen. Eenspecialist of fysiotherapeut bijvoorbeeld diemeer competitie in zijn beroepsuitoefeningondervindt, heeft minder vertrouwen in zijncollega’s buiten de eigen praktijk. De mogelijk-heden tot samenwerking nemen daardoor af,terwijl samenwerking juist belangrijker wordtdoor het beleid de gezondheidszorg steeds meerin ketens en netwerken te organiseren.

Herstel van vertrouwen is nodig

De onderzoekers stellen dat onderling vertrou-wen van de partijen in de zorg van groot belangis. Vertrouwen is de smeerolie voor een goedfunctionerende zorg. Zorgverleners onderling,maar ook zorgverleners en overige partijen moe-ten weten wat ze aan elkaar hebben en elkaarkunnen vertrouwen, zowel voor wat betreft des-kundigheid als goede bedoelingen. Het is be-langrijk dat alle partijen in de zorg investeren inwederzijds vertrouwen.

Onderzoek

Deze gegevens komen uit het boek Professies ende toekomst. Veranderende verhoudingen in de gezond-heidszorg, geschreven door onderzoekers van hetNivel (Nederlands instituut voor onderzoek vande gezondheidszorg). Met subsidie van de VVAA(een financiële dienstverlener voor professionalsen organisaties in de gezondheidszorg) beschre-ven Peter Groenewegen, Johan Hansen en Susanter Bekke de weerslag van maatschappelijke ver-

anderingen op de positie van professionals in degezondheidszorg. Ze keken naar de relaties tus-sen zorgverlener en patiënt, tussen zorgverle-ners onderling en naar de relaties met bijvoor-beeld ziekenhuisdirecties, overheid of verzeke-raars. Binnen al die relaties speelt vertrouweneen belangrijke rol. De auteurs baseerden zichop verschillende bronnen. Zo namen ze inter-views af bij sleutelfiguren in de gezondheids-zorg en hielden ze enquêtes onder de Neder-landse bevolking en onder medisch specialisten,huisartsen, apothekers, tandartsen, fysiothera-peuten en dierenartsen.

Autonomie

Veel van de in het boek geschetste ontwikkelin-gen zijn niet eenvoudig terug te draaien. Deschaalvergroting van organisaties zal zich naarverwachting doorzetten en transparantie van dezorg is steeds belangrijker. ‘Daardoor is er be-hoefte aan een nieuwe invulling van professio-nele autonomie en verantwoordelijkheid’, beto-gen de auteurs. ‘De verantwoordelijkhedenmoeten helder zijn verdeeld. Individuele verant-woordelijkheid hoort altijd onderdeel te zijn vande professionele cultuur, maar men moet tege-lijkertijd wel aan de moderne vereisten van hetafleggen van verantwoording voldoen. En het isbelangrijk dat wordt gewerkt aan onderling ver-trouwen.’ Bron: Nivel, 24 januari 2007. Meer informatie:‘Professies en de toekomst. Veranderende verhoudingenin de gezondheidszorg’ (ISBN 978 90 78792 017, ver-krijgbaar bij de VVAA, tel. (030) 247 47 66, prijs voorniet-leden is: ¤ 24,95, incl. verzendkosten).<

173 enthoven: nederland voorloper met verplichte, private basisverzekering

Nederland loopt voorop bij de invoering vangereguleerde marktwerking in de zorg consta-teert de Amerikaanse gezondheidszorgeco-noom Alain Enthoven tijdens een congres.

Met de invoering van de Zorgverzekeringswetper 1 januari 2006 heeft het Nederlandse zorg-stelsel een fundamentele verandering onder-gaan. Die verandering is sterk geïnspireerd door

algemeen

34 2-2007 > zorg & financiering

het gedachtegoed van de Amerikaanse gezond-heidszorgeconoom Alain Enthoven, emeritus-hoogleraar Public and private management enverbonden aan Stanford University. Op het con-gres ‘Consumer choice in de zorg: de juistekeuze?’ op 30 november 2006 van de Verenigingvoor Gezondheids Economie (VGE) en hetErasmus center for Health Economics &Business (ECHEB) gaf Enthoven tevens aanwaar na de invoering van de Zorgverzekerings-wet de belangrijkste uitdagingen zijn voor deNederlandse zorg.Enthoven complimenteerde de Nederlandseoverheid met de eerste stappen die gezet zijn opweg naar de invoering van gereguleerde markt-werking in de zorg. Met de invoering van eenverplichte basisverzekering die wordt uitgevoerddoor private ondernemingen is Nederland eenvoorloper geworden met de invoering van eensysteem van gereguleerde marktwerking. DeNederlandse overheid is er ook in geslaagd omeen aantal belangrijke voorwaarden voor ditsysteem te ontwikkelen zoals een risicovereve-ningssysteem, het DBC-systeem (diagnosebe-handelingcombinatie) als taal voor het omschrij-ven van transparante, uniforme zorgproductenen de publicatie van consumenteninformatieover de kwaliteit van zorg en zorgverzekeringen.

Eerstelijnszorgcentra

Enthoven stelt dat in het systeem van geregu-leerde marktwerking concurrentie van zorgver-zekeraars niet het uiteindelijke doel is. Het kantot een betere service aan klanten leiden. Verze-keraars besteden echter maar een klein deel vande premieopbrengst aan hun eigen bedrijfsvoe-ring. Het meeste geld wordt besteed aan de zorgzelf. De volgende stap voor beleidsmakers isvolgens Enthoven dan ook om na te denken overde vraag hoe ze greep kunnen krijgen op degezondheidszorg zelf en de kwaliteit en de doel-matigheid van het systeem kunnen verbeteren.Met het oog op de ontwikkeling van een betere,efficiënte gezondheidszorg adviseert Enthoven

verzekeraars om sterk in te zetten op de ontwik-keling van eerstelijnszorgcentra. In deze centradienen verzekerden te worden gescreend opchronische aandoeningen en chronische patiën-ten optimaal te worden behandeld. Die behan-deling dient plaats te vinden op basis van actuelerichtlijnen en ondersteund te worden doormoderne informatietechnologie, zoals elektro-nische patiëntendossiers. Patiënten zouden toe-gang tot hun patiëntendossier moeten krijgenen de mogelijkheid om via e-mail contact methun artsen te hebben.Verzekeraars zouden deze eerstelijnscentravoorkeurszorgaanbieders voor hun verzekerden(preferred providers) moeten maken. Naarmatedeze centra beter gaan functioneren, zoudenverzekeraars hun verzekerden moeten stimule-ren om meer van deze centra gebruik te maken.In een volgende ontwikkelingsfase zouden ooktweedelijns medisch specialisten in deze centrakunnen gaan functioneren, die hier op geregel-de tijden spreekuur houden.Voor de patiënt ontstaat zo een ‘one-stop-shop-ping’-concept van goede, laagdrempelige zorg.In de Verenigde Staten (VS) heeft de zorgverze-keraars Kaiser Permanente een dergelijke routegevolgd met de succesvolle ‘Prepaid GroupServices’.

Geïntegreerde zorgsystemen en kennisinstituten

In zijn lezing bracht Enthoven nog een aantalandere aanbevelingen naar voren om de kostenvan zorg te reduceren en de kwaliteit te verbete-ren. Zorg moet volgens Enthoven altijd daarworden aangeboden waar die op de meest doel-matige wijze kan worden ingezet. In dat verbandpleit Enthoven voor geïntegreerde zorgsyste-men. In zo’n systeem kan de zorg efficiënterworden ingezet dan in een stelsel waarin zorg-aanbieders onafhankelijk van elkaar opereren.In een geïntegreerd zorgsysteem kunnen definanciële middelen ook gemakkelijker van deene naar de andere omgeving worden gescho-

algemeen

35zorg & financiering > 2-2007

ven, omdat er sprake is van één budget. Daar-naast pleit Enthoven voor kennisinstituten waarteams van artsen en onderzoekers wetenschap-pelijke bevindingen vertalen in praktische richt-lijnen. Deze richtlijnen moeten zo veel mogelijkvanuit multidisciplinair perspectief worden ont-wikkeld. Complexe behandelingen moeten wor-den geconcentreerd in regionale centers ofexcellence. Naast de ontwikkeling van een ster-ke eerste lijn, zijn preventie en de vroegtijdigeopsporing van ziekten belangrijk.

Professionele normen en waarden van artsen

Een efficiënt en effectief gezondheidszorgsys-teem is belangrijk om na streven, maar moeilijk

om te realiseren. In dit verband heeft Enthovennog een advies voor verzekeraars, gebaseerdop ervaringen in de VS. Verzekeraars moetenzich bewust zijn van het feit dat consumentenmeer geven om hun dokters dan om de verze-keraars. Enthoven roept verzekeraars daaromop om bij de ontwikkeling van innovatievegezondheidszorgsystemen samen te werkenmet dokters op een wijze die voor beide voorde-len oplevert en appelleert aan de professionelenormen en waarden van artsen. Elke succesvollecombinatie van verzekeraars en gezondheids-zorgvoorzieningen moet kunnen rekenen op deloyaliteit, de betrokkenheid en medewerkingvan artsen.Bron: ZN Journaal, 2007, nr. 1/2<

174 wensenlijst knmg naar informateur wijffels, cda, pvda enchristenunie

Artsenfederatie KNMG heeft informateurWijffels, de partijleiders van CDA, PvdA enChristenUnie en de woordvoerders volksge-zondheid een wensenlijst (zie ook p. 40) ge-stuurd voor het gezondheidszorgbeleid in dekomende kabinetsperiode.

De KNMG ondersteunt de gereguleerde markt-werking die de basis vormt van dit stelsel en wilde komende jaren daarin geen grote wijzigin-gen, omdat dat opnieuw tot grote onrust kanleiden. Marktwerking mag echter niet ten kostegaan van de toegankelijkheid en kwaliteit vanmedisch noodzakelijke zorg. Goedkope dochkwalitatief minderwaardige zorg mag geenoogmerk of effect zijn van marktwerking. DeKNMG vindt dat kwalitatief goede, noodzake-lijke gezondheidszorg toegankelijk moet zijnvoor iedereen in Nederland.De ouderenzorg moet overgeheveld wordennaar de Zorgverzekeringswet, evenals de zorgvoor (verstandelijk) gehandicapten zonder lang-durige behoefte aan intensieve zorg. Zo wordthet ongewenste schot tussen beide sectoren

opgeheven. Deze overheveling mag niet leidentot bezuinigingen op het basispakket of op hetvoorzieningen- en aansprakenniveau zoals dienu in de AWBZ zijn geregeld, maar moet juist totbetere kwaliteit en toegankelijkheid leiden.Er moet een volksverzekering overblijven voorgehandicapten met langdurige behoefte aan in-tensieve zorg en chronisch psychiatrische pati-enten; zij zijn immers levenslang op zorg aan-gewezen. Het is ongewenst om deze zorg in deZorgverzekeringswet onder te brengen, omdatde zorg voor deze mensen niet afhankelijk magworden van marktwerking en concurrentie.Daarnaast pleit de artsenorganisatie onder meervoor een krachtige bevordering en structurelefinanciering van kwaliteitsbeleid, ICT in de zorgén preventie, terugdringing van administratieverompslomp en het verbeteren van de ouderen-zorg. Het uitvoeren van zwangerschapsafbre-king en het verlichten of beëindigen van on-draaglijk lijden mag vanwege het bestaandedraagvlak in de samenleving, geen onderwerpvan politieke belangenafweging zijn.Bron: KNMG, 3 januari 2007<