Binnen & BuitenDe focus in de geestelijke gezondheidszorg is grondig veranderd. In vervlogen tijden werden mensen met een psychische kwetsbaarheid afgezonderd om hen tegen de maatschappij en zichzelf te beschermen. Hiermee werden de toen gangbare inzichten en mogelijkheden toegepast. Sinds enkele decennia komt daar een kentering in. De uitdaging waar de psy-chiatrie nu voor staat is de persoon te verster-ken, opdat die – uitgaand van zijn/haar sterk-tes – opnieuw actief deel kan uitmaken van de maatschappij. Tegelijk probeert de sector de samenleving te versterken om zich open te stellen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. “Dit heeft zijn weerslag op de positie en werking van ons ziekenhuis”, zegt directeur patiëntenzorg Ignace Noyez. “Bin-nen en buiten bewegen naar elkaar toe.”

VERSTERKEN EN SENSIBILISEREN“Het is een verhaal met twee invalshoeken”, zegt Ignace Noyez. “Enerzijds de patiënt begelei-den naar herstel zodat die, gebruik makend van zijn krachten, weer kan functioneren in zijn net-werk en leefomgeving. Anderzijds vraagt deze manier van denken en handelen ook een inspan-ning van de maatschappij zelf, op het vlak van attitude (tolerantie) en organisatie van de zorg, om de psychisch kwetsbare mens een plaats te geven. Daartoe moet de samenleving ook ge-sensibiliseerd worden, via drempelverlagende activiteiten en vorming. De maatschappij moet inzien dat mensen met psychische kwetsbaar-heid, met hun eigenheid, een deel van haarzelf uitmaken en dit voor zichzelf ook accepteren.”Op het vlak van beleidsvorming evenals op het terrein (bv. vroegdetectie, ambulante geestelijke gezondheidszorg, inbreng van de eerste lijn …) deden zich reeds heel wat ontwikkelingen voor, waar het Psychiatrisch Ziekenhuis aan partici-peert, in samenwerking met tal van andere part-ners. Deze pool moet verder versterkt worden.

SELECTIEF OPNAMEBELEIDDe grote vraag is echter hoe de rol van het ziekenhuis zélf verandert in deze evolutie naar een meer maatschappijgerichte zorg.“We moeten onszelf permanent kritisch evalu-eren en de vraag stellen of wat we doen, aan-sluit bij de zich ontwikkelende visie”, vertelt Ignace Noyez. “Als een zorgvrager zich aan-meldt in het ziekenhuis, dan luidt de eerste vraag: is een residentiële opname wel strikt noodzakelijk? Mogelijk zijn er alternatieven in de ambulante zorg, is een beperkte crisisop-vang voldoende om de situatie te ontmijnen of uit te klaren, of volstaat bij herval een ‘bed op recept’. Dit is kortopvang en ondersteuning op de vroegere afdeling, als de draagkracht van familie en professioneel netwerk overschre-den is, zonder dat het volledige traject binnen het ziekenhuis opnieuw doorlopen hoeft te worden. Het opnamebeleid van het ziekenhuis is dus selectiever geworden, ook al omdat het aantal residentiële bedden verminderd werd. Het ziekenhuis zal echter altijd nodig blijven om intensievere residentiële zorg te bieden. Daarvoor hebben we ook de deskundigheid in huis.”

REGIE IN HANDEN“In de VAPH-sector (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) of gehan-dicaptenzorg krijgt de zorgvrager reeds gro-tere autonomie door zelf te bepalen welke zorg of ondersteuning hij/zij inkoopt na de toekenning van persoonsvolgende fi nan-ciering”, vervolgt Ignace Noyez. “Ook in de psychiatrie wordt de zorgvrager steeds meer eigenaar/regisseur van zijn behandeling. Dit vraagt een omslag in de geesten en organi-satie, om van overwegend voorzieningsge-richt steeds meer vraaggericht te werken.

PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS Heilig Hart - Ieper

1

> Algemeen directeur.

Cathy Room.

Editie najaar 2016

Beste lezer

Ons Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart wil geen eiland zijn in de samenleving. Integendeel, wij willen er volop deel van uitmaken en aan participeren.De ambitie om onze zorg te vermaat-schappelijken, in samenwerking met tal van partners, doet ons in de eerste plaats kritisch refl ecteren over onze interne werking en onze positie als zie-kenhuis. Hoe maken we onze therapieën maatschappijrelevant? Hoe maken we zorgvragers sterker, opdat ze opnieuw naar best vermogen kunnen functione-ren in hun context buiten het ziekenhuis, in zelfzorg, wonen, werken, vrije tijd …? Anderzijds denken we ook na over hoe we de buitenwereld kunnen sensibi-liseren om tolerant en zorgend om te gaan met mensen met een psychische kwetsbaarheid, hoe wij hierin ook de maatschappij kunnen versterken.Deze thematische Nieuwsbrief biedt een inkijk op onze wederzijdse maatschap-pelijke betrokkenheid. Ergotherapie, Dienst Vrije Tijd, Dienst Maatschappelijk Werk, Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen illustreren hoe hiermee in de dagelijkse werking concreet wordt om-gegaan. We zetten ons ook permanent drempelverlagend in, via participatie aan of organisatie van tal van activitei-ten, via familie- en vrijwilligerswerking. Dit alles neemt niet weg dat intensieve residentiële zorg in een aantal gevallen nodig zal blijven.Wij hopen alvast dat deze Nieuwsbrief voor u, lezer, een boeiende verkennings-tocht wordt.

De positie van de zorgvrager verandert: als gelijkwaardige gesprekspartner bepaalt hij, via dialoog en onderhandeling, mee wat er met hem in het ziekenhuis gebeurt. De pati-ent, weliswaar met zijn kwetsbaarheden en symptomen, wordt daarbij niet vereenzelvigd met zijn ziekzijn. Wel wordt vanuit zijn kracht en mogelijkheden en vanuit zijn persoonlijke doelen een aangepast werkplan opgemaakt. Dit om reeds zo vroeg mogelijk na de opname weer meer en meer buiten de muren van het ziekenhuis te functioneren. Het therapeutisch aanbod is dan het middel om naar die doel-stellingen toe te werken. Anderzijds moeten alle ggz-actoren ook de openheid van de maatschappij blijven bewerken.”

RELEVANTE VAARDIGHEDEN“Maatschappijgerichte zorg impliceert voor het ziekenhuis dat we de zorgvragers niet om het even wat aanbieden inzake therapie. Het doel is immers niet dat de patiënt binnen het ziekenhuis goed functioneert, maar wel in de maatschappij daarbuiten. Dat neemt niet weg dat eenvoudige activiteiten noodzakelijk kunnen blijven, bv. voor gedragsactivatie, voor het zelfwaardegevoel, om kwaliteitsvol te leren werken, om uithouding te trainen, enz. Geen zaken die nergens toe leiden, maar die individueel gezien wel relevant zijn voor het dagelijkse leven. Daarom zetten we in op eigentijdse vaardigheden rond werk en vrije tijd”, aldus Ignace Noyez.“Minstens even belangrijk is dat de patiënten naast die praktische bedrevenheid ook leren om psychisch te functioneren en zichzelf bui-ten de muren van het ziekenhuis in stand te houden. Dit kan door zichzelf via tal van tech-nieken te versterken, zelfi nzicht te verwerven, probleemoplossend vermogen en veerkracht te verhogen, zelfcontrole te ontwikkelen ... Ze proberen dat ook zo vroeg mogelijk uit in de thuissituatie, in vrijetijdsinvulling, bij werk buiten het ziekenhuis. Daartoe worden tijdens de behandeling voortdurend bruggen geslagen naar buiten toe, op niveau van de individuele patiënt, en met medewerking van familie, steunfi guren en andere ggz-actoren in het netwerk.”

SPECIALISTISCHE ZORGHet is evenwel een illusie te denken dat ge-specialiseerde zorg helemaal uitgeschakeld kan worden. Ignace Noyez: “Het Psychia-trisch Ziekenhuis zal er steeds moeten zijn

om die zorg aan te bieden. Wanneer ze nodig is, moet ze aangeboden worden, in een ge-trapt systeem. Ik denk bv. voor mensen met psychose of ernstige depressie met suïcide-gevaar. Voor een beperkt deel van de pati-enten zal een oplossing in de maatschappij ook niet van meet af aan een haalbare kaart zijn, omdat er nu nog onvoldoende antwoor-den voorhanden zijn. Deze moeten dan nog ontwikkeld worden, om het beste resultaat te bereiken, met optimale inzet van mensen en middelen.”

NETWERK EN ENGAGEMENTHet Psychiatrisch Ziekenhuis is geen eiland. Het puur medisch model overstijgend naar een bio-psycho-sociaal model in de zorg voor de psychisch kwetsbare persoon, van aan-komst tot ontslag, impliceert nauw contact,

gestructureerd overleg en samenwerking met het professionele en niet-professionele netwerk.“In de maatschappijgerichte zorg die wij als ziekenhuis bieden, blijven bezieling en be-trokkenheid heel belangrijk”, besluit Ignace Noyez. “De behandeling die door de profes-sionals wordt aangeboden, is niet het enige wat telt. Zorgvragers moeten zich omringd weten door mensen die betrokken zijn en voluit gaan voor wat voor hen van belang is. De bezieling om mensen te versterken, engagement om te doen wat door de pati-ent belangrijk geacht wordt. Met deze visie in onze rugzak zien we de toekomst van de zorgverlening vertrouwvol tegemoet.”

32

Samen op weg naar herstelSystematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH) ondersteunt mensen met psychische en sociale kwetsbaarheden bij hun herstel-proces. Enerzijds leren ze leven met ziekte/handicap en de gevolgen daarvan, anderzijds leren ze hun bestaan na traumatische ervarin-gen weer oppakken, hun identiteit hervinden en nieuwe zingeving ontdekken. Psycholoog Pauline Lippens en hoofdverpleegkundige Kris Tijtgat van Dagkliniek 4 lichten de aanpak toe.

OP WELKE MANIER WORDT ER GE-WERKT?P.L.: “Het herstel verloopt in drie fasen: stabili-satie (controle en balans verwerven), heroriën-tatie (verwerken, onderzoeken, keuzes maken, doelen stellen) en reïntegratie (de gewenste situatie verkrijgen op het vlak van wonen, wer-ken, leren en recreëren). In het ondersteunen van dit proces moeten situaties gecreëerd wor-den waarbij weer hoop kan ontstaan. Herken-nen/accepteren van eigen kwetsbaarheid staat echter niet gelijk met toelaten van passiviteit of doelloosheid.”K.T.: “Om het persoonlijke en sociale her-stelproces van de patiënt optimaal te onder-steunen, werkt de zorgverlener binnen SRH presentiegericht en krachtgericht. Hij/Zij biedt zichzelf als medemens aan en biedt erkenning in aanwezigheid, aandacht en medeleven. We zijn er in eerste instantie als persoon, als mens, vanuit evenwaardigheid. Het scheppen van een vertrouwensband is tijdsintensief, maar effent het pad voor een werkzame relatie.”P.L.: “In geval van ziekte/aandoening staan beperkingen al snel voorop. Bij SRH gaan we niet bij voorbaat uit van de problemen. We focussen wel op gezondheid, welzijn en om-gevingsinvloeden. We denken de kwetsbaar-heden niet weg, maar leggen de nadruk op potenties en krachten.”

HOE VERSCHILT DIT VAN DE KLAS-SIEKE AANPAK? K.T.: “Bij SRH ligt de focus op het herstel van de kwetsbare patiënt. Zijn ervaringen, wensen en verwachtingen staan centraal. Het is niet langer de alwetende hulpverlener die bepaalt wat nodig is om ziekte/aandoening van de passieve patiënt te genezen. Dat SRH de af-gelopen decennia zo ruim ingang vond in ggz, maatschappelijke opvang, verstandelijke ge-handicaptenzorg, ouderenzorg en -psychiatrie … wijst erop, dat er bij de patiënt kennelijk een enorme nood bestond om zeggenschap te hebben in het eigen herstel, en om eigen vra-

gen of verlangens terug te vinden in het door professionals opgestelde behandelplan. In de methodiek van SRH worden dezelfde principes gebruikt als in andere methodieken. Het grote verschil zit in de sturingsprincipes. In de klas-sieke hulpverlening wordt sturing verleend aan een probleem. SRH gaat uit van de wens van de zorgvrager. Het is een wens- en vraagge-stuurde benadering. Voor de zorgverlener is het vaak onwennig om af te stappen van de positie van afstandelijke deskundige, van die profes-sionele distantie.”

WELKE TOOLS WORDEN ER GEHAN-TEERD?P.L.: “Vanuit de opleiding kregen we de op-dracht hoe we SRH konden integreren. Voor Dagkliniek 4 had ik het idee een ‘herstelspel’ te ontwikkelen, dat gebruikt wordt in de groeps-psychotherapie. Dit spel, gebaseerd op 4 SRH-pijlers, daagt patiënten uit om kritisch na te denken en actief stappen te zetten.”K.T.: “Belangrijk is het opstellen van een per-soonlijk profi el waarin de patiënt voor 8 levens-domeinen een perspectief geeft op verleden, toekomst en wensen: zelfzorg, gezondheid, zin-geving, sociale relaties, wonen, werken, leren en recreëren/vrije tijd. De krachten vroeger en nu worden voor elk van die domeinen in kaart gebracht vanuit de vraag: Wat hielp je in het verleden vooruit?, Wat verlang je?, Hoe kan je je krachten daartoe inzetten? … Zo groeide in de afdeling bv. het idee om actie te voeren voor de Rode Neuzen Dag, om fondsen te ver-zamelen voor een betere opvang van jongeren

met psychische problemen. Die voorstellen om dingen samen te doen, faciliteren we ook, om samen stappen vooruit te zetten.”P.L.: “In de krachtenmatrix wordt antwoord gegeven op de vragen: Wie ben ik? (persoon-lijke kwaliteiten), Wat kan ik? (talenten en vaardigheden), Wat heb ik? (omgevingskrach-ten), Wat weet ik? (kennis en ervaring) en Wat wil ik? (interesses en aspiraties). Verder wis-selen we van gedachten over herstel op basis van citaten en gaan we na wat de patiënten verwachten van een goede en nabije relatie.

Op basis van hun bevindingen kunnen ze dan verder individueel aan de slag, om samen met de verpleegkundige een persoonlijk plan op te maken en bepaalde domeinen naar hun priori-teit verder uit te werken.”

HOE WORDT SRH NU VERDER UIT-GEROLD?P.L.: “In een aantal afdelingen, zoals De Wijzer 3 en Dagkliniek 4, is SRH reeds ingeburgerd. Ook een aantal collega’s van het Mobiele Team en Beschut Wonen volgden de opleiding. We willen er ook de nadruk op leggen, dat deze aanpak niet volledig nieuw is binnen onze werking op Dagkliniek 4. Door de opleiding te volgen, kregen we echter een mooi kader aan-gereikt, met bruikbare technieken en instru-menten. We zijn er heel positief over en willen ze ook verder toepassen. Daarom zullen meer medewerkers, o.m. van De Wering 1 en De Wijzer 2, opleiding volgen in 2017.”

Kris Tijtgat, hoofdverpleegkundige Dagkliniek 4 en Pauline Lippens, psycholoog

Ignace Noyez, directeur patiëntenzorg

Therapie met brug naar werk Vaardig in vrije tijdVerwevenheid met de maatschappij be-schouwt het Psychiatrisch Ziekenhuis als we-zenlijk voor de zorg. Ook ergotherapie, Dienst Vrije Tijd en vrijwilligerswerking verhogen de maatschappelijke betrokkenheid, wederzijds en op een ongedwongen manier.

Het Ergotherapeutisch Centrum 1 (Ergo 1)van het Psychiatrisch Ziekenhuis richt zich vooral tot groepen mensen van de opnameafdelingen en de vervolgafdelingen (max. 1 jaar) met het-zelfde ziektebeeld, met het oog op herstel van hun ziektesymptomen. Ergotherapie behoort tot het basisprogramma en vertaalt zich in niet-productieve, doe-gerichte atelierwerking in de hobby- en vrijetijdssfeer. Daarnaast worden een aantal therapieën op indicatie aangeboden, als er nood blijkt aan extra vaar-digheden, zoals Zinvolle Tijdstraining (ZTT), de aanvullende Libermanmodule ‘Omgaan met vrije tijd’, Zorg voor jezelf (voor een gezonde en gelukkige levensstijl), maatschappelijke vaardigheden (om weerbaarheid en zelfstan-digheid te vergroten) of actualiteit (om het isolement te doorbreken).

GOED GEVOEL“Een doel van onze ergotherapie bestaat erin om ook vrije tijd voor de patiënt weer mogelijk te maken”, zegt diensthoofd Katrien Luca van Ergo 1 en de Dienst Vrije Tijd. “Niet alleen in hun woon- en werkomgeving, maar ook in hun vrije tijd – los van andere verplichtingen – wil-len we de levenskwaliteit en zelfstandigheid verbeteren of behouden. Via vaardigheidstrai-ningen proberen we samen om positieve er-varingen te creëren en belemmeringen (angst, schaamte, gebrek aan moed …) gerelateerd aan het ziektebeeld te onderkennen en vanuit de eigen sterktes om te zetten in haalbare mogelijkheden. De keuzes en motivatie van de patiënt om de regie van zijn leven, inclusief de invulling van vrije tijd, opnieuw op te nemen, vormen daarbij de focus reeds van in het begin. In de ergo-ateliers leren ze (opnieuw) keuzes te maken, weer te genieten van hun vrijetijds-beleving en er positieve energie uit te halen. Door te doen en vaardigheden te ontwikkelen, kunnen ze iemand worden (identiteit of rol). Hun ervaringen krijgen betekenissen. Als je iemand bent, ben je meer geneigd om tot een groep te (willen) behoren, daar activiteiten te ondernemen, je daar goed bij te voelen en zo de kwaliteit van je leven te verhogen.”

DUWTJE IN DE RUGOm de kansen van patiënten te verruimen, kan het evenwel nodig zijn om hen te faciliteren om hun goede intenties in een concreet en-gagement om te zetten. Dat kan o.a. door het vrijetijdslandschap in kaart te brengen (het aanbod kennen), tijdsplanningen te helpen op-stellen (de weg naar het doel in haalbare stuk-ken), door hen te begeleiden naar proefl essen zoals in de stedelijke academie (letterlijk over de drempel helpen), door hen te laten genieten van een voordelige vrijetijdspas (fi nanciële bar-rière wegnemen) … Tal van teamleden zetten zich ervoor in, om pa-tiënten de brug met de maatschappij te laten slaan, maar ook de Dienst Vrije Tijd geeft hen dat extra duwtje in de rug als ze niet meteen zelfstandig de weg vinden in de vrije tijd.“Patiënten uit de voortgezette behandeling kunnen onder begeleiding deelnemen aan door

ons georganiseerde activiteiten en excursies, volgens hun eigen wens en behoefte”, zegt vrijetijdsmedewerker Veerle Vandenberghe. “Dat kan gaan om een wandeling, fi etstocht, bowling, marktbezoek …, afhankelijk van de doelgroep (psychogeriatrie, gedragsproblema-tiek/psychose, Korsakov-patiënten). Daarnaast heeft de Dienst Vrije Tijd een servicefunctie. Patiënten kunnen bij ons elke voormiddag te-recht voor specifi eke vragen om informatie, be-nodigdheden, materialen … Ze kunnen fi etsen ontlenen, hun mail checken, enz. Dit zijn drem-pelverlagende faciliteiten, opdat ze zelfstandig hun vrije tijd zouden kunnen doorbrengen.”

VRIJWILLIGERSWERKINGDe Dienst Vrije Tijd coördineert ook de vrijwil-ligerswerking in het Psychiatrisch Ziekenhuis. Veerle Vandenberghe: “Vrijwilligers maken de afstand tussen de buitenwereld en het zie-kenhuis kleiner. Ze helpen het welzijn van de patiënten bevorderen door er te zijn en extra activiteiten mogelijk te maken. Het contact verloopt los van de professionele zorg, van-uit het gewone, alledaagse bestaan van de vrijwilligers. Op hun beurt maken ze op een ongedwongen manier kennis met de leefwe-reld van de kwetsbare patiënt.”Vrijwilligers vervullen een aantal taken zoals de cafetariawerking (door Similes), begelei-ding van excursies, weekendbezoek ontvan-gen, meedraaien in activiteiten op een aantal afdelingen zoals De Wijzer 2 en De Wering 2 …

Zowel binnen de ergotherapie, vrijetijds- als vrijwilligerswerking liggen toekomstgericht nog vele uitdagingen en kansen, om mensen en maatschappijgerichte activiteiten dichter op elkaar af te stemmen.

54

De vermaatschappelijking van de zorg ver-loopt over twee sporen. Enerzijds wordt de zorgvrager sterker gemaakt om te functione-ren in zijn/haar context buiten het ziekenhuis. Anderzijds moet de maatschappij openstaan om meer zorg op zich te nemen. Via het aan-bieden van concrete werksituaties in individu-ele gevallen sensibiliseert de dienst ergothe-rapie tegelijk de buitenwereld.

“De maatschappij mag best wat zorgender zijn”, zegt Bruno Libbrecht, diensthoofd van Ergotherapeutisch Centrum 2 en grondlegger van de winkel ’t één & ‘t ander. “Iedereen vindt inderdaad dat mensen met een psychi-sche kwetsbaarheid in de maatschappij moe-ten kunnen wonen, werken, ontspannen … Maar het blijft ver van hun bed, ook al omdat een psychische conditie veel minder tastbaar is dan een fysieke beperking. Al is het voor een stuk vrijblijvend, dat BV’s zich outen over bv. depressie, is positief en helpt de geesten evolueren. Zo zou een initiatief als ‘Oe ist in Ieper’ 10 jaar geleden niet mogelijk geweest zijn: (ex-)patiënten die in briefvorm voor een ruim publiek getuigenis afl eggen over hun ziekte en traject. Buitenstaanders weten vaak ook niet wat ze precies kunnen doen. Vandaar dat een symposium voor werkgevers met tips en succesverhalen rond omgaan met burn-out of depressie bv. zo waardevol is, omdat ze ook vragende partij zijn. We moeten echter op de deur van de maatschappij blijven kloppen om die verzorgelijking te stimuleren. Vanzelf zal het immers niet komen.”

PLACE THEN TRAINNaast een omschakeling in de geesten via aanwezigheid en sensibilisering, spreekt het ziekenhuis de maatschappij ook concreet aan via individuen. Daartoe zet de dienst ergothe-rapie de stap naar buiten in kleine, op maat gesneden projecten, in samenwerking met de betrokken teams. Zo kreeg een vroeger vol-ledig opgenomen patiënte in voortgezette be-handeling bv. een plaats in de Ieperse stads-bibliotheek als medewerker. Ze was zelf actief op zoek naar vrijwilligerswerk.“In een driegesprek tussen de ex-patiënte, een contactpersoon in de bib en een brugfi guur/ergotherapeut van het ziekenhuis werden het kader en de wederzijdse verwachtingen ge-schetst en vragen beantwoord”, verduidelijkt Bruno Libbrecht. “Zonder daarom het volle-dige dossier van de patiënt op tafel te leggen.

De externe werksitu-atie kan op die manier voorbereid worden door onze productieve ergotherapie, die de mensen sterker maakt en bovenop daginvul-ling een gevoel van betrokkenheid, nut-tigheid, waardigheid door arbeid verschaft. Mensen met een psychische kwets-baarheid verwachten immers ook nog rele-vant te zijn, hebben er nood aan iets te bete-kenen. In de gangbare visie bereiden we een patiënt in het zieken-huis voor om extern aan de slag te gaan. Dit principe van train then place, wordt hier omgedraaid. We evalueren wat de pa-tiënt wenst, zoeken een arbeidsplaats en kijken dan hoe we die – afhankelijk van de noden – kunnen ondersteunen: bv. door eens langs te gaan of te bellen, ook als het goed gaat. Vaak gaat het om kleinigheden. Van ons vraagt het een heel individuele aanpak, want elke casus is anders. Van de externe contact-persoon vergt het een openheid ten aanzien van de psychische kwetsbaarheid. Voor beiden geldt dat we zo normaliserend mogelijk wer-ken, om uiteindelijk los te laten.”

SOCIALE INTERACTIEEen gelijkaardige normaliserende stap rich-ting maatschappij is de winkel ’t één & ’t ander langs de Poperingseweg in Ieper. Sinds februari bestaat hij vijf jaar.“De winkel is een goed uithangbord van onze werking”, zegt Bruno Libbrecht. “Veel van de vaardigheden die we binnen de productieve ergotherapie oefenen, zoals snelheid, kwali-teit, afwerking, betrouwbaarheid … vinden nog in beschermende labo-condities plaats, met beperkte sociale interactie. Het is onze ervaring dat het daar in de buitenwereld nog vaak misloopt. In de winkel, die een overgang is, kunnen de patiënten maximaal drie maan-

den meedraaien. Ze zijn reeds gefocust op een leven met werk buiten het ziekenhuis. Vaak vragen ze zich af of ze het zullen aankunnen, of hun voorgeschiedenis niet van hun gezicht af te lezen is, hoe de buitenwereld hen ziet, weten ze niet hoe iemand aan te spreken, stil-tes op te vullen, om te gaan met veeleisende mensen of kwetsende opmerkingen … De winkel is hiertoe een niet-therapeutische leer-situatie waarbij ze zichzelf gaandeweg ook sociaal sterker gaan voelen. Binnen de mu-ren van het ziekenhuis bestaat een interactie tussen patiënt, activiteit en therapeut. In de winkel, bewust buiten het ziekenhuis, hebben we de commerciële kwaliteitsverwachtingen binnengebracht en bestaat er een interactie tussen winkelbediende, product en klant. Het knopen van het spreekwoordelijke smyrnata-pijtje krijgt dan een heel andere betekenis, door marktgericht in te spelen op trends, na te denken over verpakking, enz.”De winkel draagt dit positieve verhaal ook naar buiten via aanwezigheid op de Muzi-kale Dinsdagen, comedy-optredens, de Käthe Kollwitz Vredesloop …

Bruno Libbrecht, diensthoofd

Ergotherapeutisch Centrum 2

Veerle Vandenberghe, Dienst Vrije Tijd,

en Katrien Luca, diensthoofd Ergotherapeutisch Centrum 1

Drempelverlagende initiatieven Familie als bondgenootOpname in het Psychiatrisch Ziekenhuis is zowel voor patiënt als familie een ingrijpende gebeurtenis. “Daarom willen we de belangrijke derden zo goed mogelijk informeren en bij de behandeling betrekken”, zegt Ingrid Vanrobaeys, diensthoofd maatschappelijk werk. “Familie-participatie leidt tot betere kwaliteit van de behandeling en kan de herintegratie in de leefomgeving bevorderen. Tegelijk kan de familie zélf ook nood hebben aan zorg en ondersteuning.”

WAT WORDT VERSTAAN ONDER FAMILIE?I.V.: “De context kan variëren. Meestal zijn het partners of bloed-verwanten. Het gaat om naasten of dichte omgeving die tegelijk be-trokken zijn, vertrouwen genieten en die reeds van voor de opname handelen in het belang van de patiënt.”

WAAROM WORDEN BELANGRIJKE DERDEN BETROK-KEN BIJ DE BEHANDELING?I.V.: “Vaak zijn ze reeds lange tijd samen op weg met de patiënt. Hun kennis en informatie kan de hulpverleners helpen om hun analyse te verfi jnen en de therapie doeltreffender te maken. Psychische problemen zijn vaak niet louter individueel te behandelen. Omgevingsinvloeden in het traject van patiënt en naasten hebben de huidige si-tuatie mee beïnvloed. Kennisopbouw bij de familie via psycho-educatie kan ertoe bijdragen dat ze het werk van de patiënt zelf en het therapeutisch team onder-steunen. Familie is vaak een onmisbare schakel, opdat de patiënt in zijn omgeving zou kunnen blijven of er-naar terugkeren. We kunnen moeilijk verwachten van familieleden dat ze de patiënt hierin zoveel helpen en ondersteunen, als we hen tijdens de behandeling on-voldoende betrokken hebben.”

WELKE INFORMATIE WENSEN DE NAAS-TEN?I.V.: “Ze hebben van bij het onthaal nood aan algemene informatie over de pathologie, behandeling, werking van de afdeling … Ze verwachten echter ook individuele informatie en per-soonlijke betrokkenheid. Terecht. Ze zijn welkom met specifi eke vragen bij hun contactpersoon. Zo krijgen ze ook info om de patiënt te blijven ondersteunen bij zijn integratie in zijn leefmilieu. Alle teamleden zijn echter toegankelijk voor vragen, bij informele contacten of bezoek. De naasten worden ook als gelijkwaardige partner betrokken in het drie-hoeksoverleg met patiënt en hulpverleners, in de zoektocht naar oplos-singen. De betrokkenheid van de familie bestaat dus in verschillende gradaties.”

BESTAAT HET GEVAAR NIET DAT DE FAMILIE ER ZÉLF ONDERDOOR GAAT?I.V.: “Naasten van iemand met een psychisch/psychiatrisch pro-bleem kunnen zelf te maken hebben met gevoelens van irritatie, ontgoocheling, schuld, schaamte, boosheid … Wij moeten daar oog

voor hebben en hen ondersteunen, opdat ze hun eigen rol zouden kun-nen volhouden. Hiertoe kunnen we hen op weg helpen naar externe hulp, zonder dat ze zich schuldig hoeven te voelen. Ook in informele gesprekken met een teamlid ervaren ze steun. In sessies psycho-edu-catie krijgen ze inzicht, tips en advies over het ziektebeeld, medicatie, omgang met patiënten … wat hen sterkt. Essentieel is dat familiele-den de kans krijgen om uit te wisselen met mensen die gelijkaardige ervaringen hebben. Ook de familieparticipatie die we samen met het netwerk Accolade uit de grond stampten, heeft diezelfde bedoeling: ontmoetingskansen creëren voor familieleden van mensen met een psychische kwetsbaarheid, waar ze steun uit kunnen halen en ook inzicht in hoe hiermee om te gaan.”

WAT GEBEURT ER ALS DE PATIËNT TERUGKEERT NAAR DE EIGEN LEEFOMGEVING?I.V.: “Van zodra dit haalbaar is, kan de patiënt in weekend gaan of overstappen naar dagtherapie. Op die manier kan hij de band met de

directe omgeving intens onderhouden, wat de terugkeer vergemak-kelijkt. Met de familie gebeurt overleg over de haalbaarheid en de manier waarop. We stimuleren de patiënt ook om hierover in com-municatie te treden. Op bepaalde schakelmomenten worden overleg-vergaderingen met familie en/of andere actoren georganiseerd, zoals Overleg Psychiatrische Patiënt (OPP). Hierin maken we met de familie en de andere betrokkenen afspraken over de verdere integratie. De familie kan erop helpen toezien dat adviezen opgevolgd worden, om risico op herval te reduceren. Doorheen het hele traject is er specifi eke aandacht voor kinderen en de preventie van KOPP-problematiek (Kin-deren van Ouders met Psychische Problemen).”

76

De aanwezigheid van kunst in het ziekenhuis heeft niet alleen een therapeutische waarde

(ontdekking, verwerking en uiting via creatie), maar ook een puur esthetische (genot van

schoonheid). Met jaarlijks twee expo’s is de werkgroep KIOZ (Kunst In en Om het Zie-

kenhuis) overtuigd van de meerwaarde en het drempelverlagend/destigmatiserend effect

van kunstbeleving. Soms worden ze gecombineerd met een vernissage en optreden tot

een socio-culturele happening. Dit najaar loopt ‘Joie de vivre’ met aquarellen van Els

Verdonck. Voorjaar 2017 brengt Filip Bisschop tekeningen geïnspireerd door ‘Je est un

autre’ van de Franse dichter Arthur Rimbaud. De inleiding op de vernissage van 2 februari

2017 wordt verzorgd door psychiater Mark Kinet, de muzikale inbreng door Inge Zutterman

(sopraan) en Martijn Devos (piano).

Met het wegnemen van de hoge muren rond het gesloten ‘gesticht’ langs de Poperingse-weg in 1977 gunt het Psychiatrisch Ziekenhuis H. Hart de buitenwereld een discrete inkijk op infrastructuur en werking. De betrokkenheid op de maatschappij wordt ook bevorderd via het delen van kennis en expertise, en socio-culturele activiteiten, gericht naar buiten toe.

“Bezoekers die hier voor het eerst komen zijn verbaasd over de uitgestrektheid van het ter-rein, ruimtegevoel, groenaankleding …”, ver-telt PR-verantwoordelijke Rik Decramer. “Als zich daartoe gelegenheden aandienen, zoals het ontvangen van de Ieperse theaterwande-lingen van de Nocturnes, dan grijpen we die kans met beide handen. Het is immers vaak een eerste kennismaking met onze infrastruc-tuur. Onze ambitie gaat echter verder. We willen buitenstaanders evenzeer kennis laten maken met de werking van het ziekenhuis. Daartoe ontwikkelen we tal van initiatieven.”

ONTVANGEN EN BELEVENDe afgelopen decennia kende het Psychi-atrisch Ziekenhuis H. Hart een intensieve bouwcampagne. Na de afwerking van een nieuwe fase wordt steevast een opendeur georganiseerd. Aan de rondleiding wordt in-formatie over de werking gekoppeld.Verder stelt het ziekenhuis zich open voor het bezoek van diverse groepen, van scholen, op-leidingsinstellingen tot socioculturele vereni-gingen. De eigen introductiefi lm ‘Het verhaal van Mark’, een geacteerde maar realistische gevalstudie, toont aan hoe iedereen psychisch kwetsbaar is. Daarna volgt een rondleiding. Daarbij maken bezoekers kennis met de leef- en woonsituatie en de kleinschaligheid van diverse afdelingen (zoals Ergotherapeutisch Centrum 2), met respect voor de patiënt.De driedaagse ‘Film & Psychiatrie’ in samen-werking met Filmuniversiteit Ieper is inmiddels

een blijver geworden. Via fi lms met duidelijke link naar de psychiatrie, een deskundige in-troductie en informeel napraten vinden een 500-tal fi lmliefhebbers de weg naar het audi-torium over 6 vertoningen.In het project ‘Open Vensters’ maken leerlin-gen van het Ieperse KA en KTA drie inleefda-gen mee in het ziekenhuis. Daarbij worden ze geïntegreerd op een afdeling/dienst of in het Psychiatrisch Verzorgingstehuis. Ze observe-ren, horen getuigenissen van (ex-)patiënten, stellen hun eigen profi el op (waar liggen mijn eigen gevoeligheden …). Een ander school-project van de Centrumscholen Dekenij Ieper is dat van het tweede leerjaar van Heilige Fa-milie, Lyceum en Capucienenstraat rond WO I-slachtoffertje Romanie Maertens, een meisje dat op 22 februari 1915 in het zie-kenhuis aan tyfus overleed. In het kader van de herdenking krijgen de kinderen een fi lmpje te zien en brengen ze een eerbetoon aan hun leeftijdsgenootje op de plaats waar ze overleed.Ten slotte organiseert het zieken-huis ook voordrachten voor een ruimer publiek binnenshuis en worden auditorium en zalen voor vergaderingen, bijeenkomsten, bij-scholingen … aan externe organi-saties verhuurd.

TRAINING, VORMING EN KUNSTHet Psychiatrisch Ziekenhuis heeft daarnaast ook een maatschappijgericht aanbod inzake delen van kennis en cultuur.Volwassenen zonder directe hulpvraag of psy-chische problematiek, die willen bijleren over levenskunst, kunnen sinds 2008 intekenen op de vorming ‘Bouwstenen voor een evenwich-

tig leven: training in aandacht, denken en assertiviteit’. Ze wordt twee keer per jaar ge-organiseerd. De Sociale vaardigheidstraining en de Agressie Regulatie Training richten zich tot een gemengd publiek van patiënten en ex-terne deelnemers, vaak op doorverwijzing van hulpverleners of zorginstanties.“Een tweede vorm van kennis en expertise delen is de deskundigheidsbevordering bin-nen het ggz-netwerk Accolade”, zegt klinisch psycholoog en gedragstherapeut Ivan Adriaen. Voor het Psychiatrisch Ziekenhuis zetelt hij in de stuurgroep van de werkgroep Vorming & deskundigheidsbevordering. “Daartoe ontwik-kelen we initiatieven in het kader van functie 1 (sensibilisering, preventie, vroegdetectie), zo-als omgaan met psychiatrische ziektebeelden

voor eerste- en tweedelijnszorgwerkers. De bijscholing ‘Vrije vogel in drukke tijden’ richtte zich tot hulpverleners om stress en burn-out te voorkomen. In het kader van het benzodiazepi-neproject vertegenwoordigde ik het ziekenhuis als ondersteunende zorgpartner voor huisart-sen in de omgang met cliënten met psychische problemen. Zo gaf ik vorming over de niet-me-dicamenteuze aanpak van stressklachten.”

“Bezoekers die hier voor het eerst komen zijn

Rik Decramer, Public Relations

Ivan Adriaen, psycholoog

Ingrid Vanrobaeys, diensthoofd Dienst Maatschappelijk Werk

COLOFON:Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Psychiatrisch Ziekenhuis H. Hart, vzw Gezondheidszorg ‘Bermhertigheid Jesu’, Poperingseweg 16, 8900 Ieper.Tel. 057 23 91 11 | Fax 057 23 91 12info@pzheilighart.be | www.pzheilighart.beEindredactie: Marc DejonckheereVerantwoordelijke uitgever: Mieke Kerckhof Foto’s : Patrick Bracke, Rik Decramer, Miguel Milleville, Ingrid Vanrobaeys

In memoriam dr. TouquetMet verslagenheid vernamen wij het overlijden van dokter Guy Touquet. Op woensdag 2 november 2016 overleed hij thuis in Leuven. Hij werd 70 jaar.Dr. Touquet startte zijn loopbaan als psychiater in ons ziekenhuis op 1 september 1978. Van 1 januari 1996 tot 30 mei 2013 was hij hoofd-arts. Op 30 september 2014 wuifden we hem plechtig uit. Helaas kon dr. Touquet dus slechts een heel korte tijd van zijn pensioen genieten.Wij herinneren ons hem als een vriendelijke, bescheiden man, maar toch steeds klaar voor een kwinkslag. Zijn enorme werklust mogen we gerust le-gendarisch noemen. Zijn betekenis voor ons ziekenhuis en voor vele patiën-ten is groot geweest.

Rijselsestraat 33 8900 Ieper

VooraankondigingGeschenkenbeurs en kerstopendeurOp vrijdag 9 december (13.30 - 18.30 u.)

en zaterdag 10 december (10 - 12.30 u. en 13.30 - 17 u.) vindt in de winkel ’t één & ’t ander, Poperingseweg 8 te Ieper, de jaar-lijkse geschenkenbeurs en kerstopendeur 2016 plaats. Het aanbod van handgemaak-te geschenken en lekkernijen is afkom-stig uit de ateliers van het Psychiatrisch Ziekenhuis H. Hart. De opendeur toont op een ongedwongen en positieve manier de sterktes van mensen met een psychische kwetsbaarheid. In het sfeervolle kerstcafé kunnen klanten ook pannenkoeken proe-ven.

WWW.TEENENTANDERIEPER.BE

kunnen klanten ook pannenkoeken proe-