1502375 Boek Basisveiligh - Wikiwijs€¦ · Een brand start dus met warmte (vonk, vlam,...

Brand en explosie

Hoofdstuk 4

Vuurtje?

sam

enva

ttin

g

Het gebeurde een paarjaar geleden. Schaftendin het zonnetje zag ikergens op de hei watrook. Toen ik ging kijken,bleek dat er sprake wasvan een beginnendebrand. Snel de blusseruit de trekker gehaalden blussen. Dat vieltegen! Het vuur greeprazendsnel om zichheen. En ik moest mezelf inveiligheid brengen. Naeen melding aan 112werd groot alarmgeslagen. Toch stondbinnen een kwartier driehectare heide in debrand.Dit is helaas geen uniekeervaring. Jaarlijks gaangrote gebiedennatuurterrein verlorendoor brand.

Het leek niet zo ernstig,maar er was opeens geen houden meer aan!!

Bij brand melden, waarschuwen, redden, blussen

Gevaren hitte en rook

Vluchten vluchtroute, geen lift

Brandwonden koelen

Brand en explosie

4.1 Brand!Het kan iedereen overkomen. Je bent ergens op bezoek of aan het werk, je zietineens de boel in de brand vliegen of je ruikt een brandlucht, ziet rook en vlammenen daar sta je.

4.1.1 Wat te doen bij brand?• breng jezelf niet in gevaar, let op je veiligheid• meld de brand, gebruik een brandmelder, telefoon of schreeuw• waarschuw de mensen in de buurt• sluit de deuren en ramen• help mensen weg te komen, breng ze naar een veilige plek• blus, als je dat kunt• controleer of iedereen veilig is• geef ook aan, dat je zelf veilig bentDat is allemaal gemakkelijk gezegd, maar er zijn wel een paar aandachtspunten.Eerst moet je weten wat de belangrijkste gevaren zijn en wat je moet doen en watniet.

4.1.2 Gevaren bij brandHitte en rook zijn belangrijke bedreigingen. Hitte kan je lichaam doen verbranden,ook je longen. Rook is vaak giftig en kan verhinderen, dat je voldoende zuurstofkrijgt. Daardoor kun je bewusteloos raken en kun je stikken en door het vuurworden overvallen.

Vluchten. Snel weg bij brand kan heel belangrijk zijn. Gebruik een snelle, korte enveilige route. Dus niet de lift, maar wel de brandtrap, die is er speciaal voorgemaakt. Volg de aanwijzingen van de BHV en brandweer. Vlucht zoveel mogelijkdwars op de windrichting. Blijf laag bij de grond in verband met hitte en rook.

Brandwonden behandelen. Zodra er geen directe bedreiging meer is, onmiddellijkbrandwonden koelen. Zo snel mogelijk en voldoende lang. Koel minstens eenkwartier af met stromend water. Neem de tijd op. Een kwartier is erg lang. De kouzal pijnlijk zijn, maar eerder stoppen met afkoelen is uiteindelijk pijnlijker. Brengzelf geen brandzalf aan. Zalf verslechtert de afkoeling en het verwijderen is ergpijnlijk.

Basisveiligheid VCA 59

B R A N D E N E X P L O S I E H O O F D S T U K 4



sam

enva

ttin

g

Blussen. Kleine beginnende branden blussen, kan veel onheil voorkomen. Voorblussen is noodzakelijk, dat de juiste blusmiddelen er zijn en dat je geoefend hebt,anders gaat het gemakkelijk mis.Belangrijk is om het juiste blusmiddel te gebruiken, bovenwinds te gaan staan en ophet voorwerp te richten en niet op de vlammen. Voor bedrijfshulpverleners(BHV’ers) is blussen onderdeel van de basistraining. Heb je brandgevaarlijk werkof een brandgevaarlijke werkomgeving, overleg dan of het nuttig is om zelf ook eentraining te volgen of BHV’er te worden.

De theorieOm blussen goed te snappen, moet je meer afweten van wat brand is en hoe hetontstaat.

4.2 Wat is brand?Brand is een chemische reactie tussen een brandbare stof en zuurstof. Die reactiebegint (gelukkig) niet vanzelf, er moet warmte (beter gezegd: energie) in wordengestopt. Bij een chemische reactie verandert een stof definitief in andere stoffen. Bijbrand zijn dat meestal as en rook (met waterdamp en kooldioxide).Een brand start dus met warmte (vonk, vlam, elektrische vlamboog), maarproduceert zelf ook weer (veel) warmte. Daardoor kan een brand zich, soms zelfsheel snel, uitbreiden. Hoe heter het wordt, hoe harder het gaat! Het maakt welverschil of de brandbare stof vast, vloeibaar of gasvormig is.

4.2.1 Vastestofbrand (brandklasse A)De reactie met zuurstof kan alleen plaatsvinden aan het oppervlak. In hetmateriaal kan de warmte afgevoerd worden door geleiding. Dus maakthet veel uit of de vaste stof een groot massief blok is of heel dunnestaafjes, plak of poeder. Wie wel eens een kampvuur heeft aangemaakt,weet dat je beter met papier en dunne takjes kunt beginnen dan met eendikke boomstronk. Een vastestofbrand laat zich goed blussen met water.Water zorgt voor temperatuurverlaging en de vrijkomende stoom verdringt dezuurstof. Nadelen van blussen met water zijn:• waterschade• elektrische geleiding• olie blijft erop drijven• diverse chemische stoffen reageren ermeeWanneer we met water in de vorm van stoom blussen, hebben we minderwaterschade maar missen we het temperatuur verlagend effect

Een klein brandjeblussen, dat kan tochiedereen?Een dagje kijken op eentrainingscentrum, kan jeop andere gedachtenbrengen.

Als je nog nooit goednaar een brandblussergekeken hebt en devlammen grijpen om zichheen, dan neem je nietde tijd om degebruiksaanwijzing evenrustig te lezen. Mensenknijpen soms de handenblauw, omdat ze nieteerst de borgingweghalen. Anderen lopenbevroren vingers op,omdat ze dekoolzuurblusser op deverkeerde plekvastpakken. Zo is er vanalles te leren.

Brandje blussen om teoefenen is bestspannend, maar alsplotseling een collega inbrand staat, dan is hetmenens, dan moet jegeoefend zijn.

Je verwacht niet dat jezo snel alleen nog maarvlammen en rook ziet.

Blussen juiste blusmiddel, opleiding en oefening

Brand reactie brandbare stof met zuurstof, na ontsteking

Vaste stof(klasse A) - fijn verdeeld brandt sneller

- blussen met water

branden van vaste stoffen




sam

enva

ttin

g

4.2.2 Vloeistofbrand (brandklasse B)Vloeistofbrand is geen goede naam. Wat er gebeurt is datde vloeistof verdampt en dat de damp boven de vloeistofbrandt. In de vloeistof zit geen zuurstof, die bevindt zich inde lucht erboven.Als verschillende vloeistoffen worden gemengd, lijkt het mengsel wat betreftbrandbaarheid op de vloeistof in het mengsel die het meest brandgevaarlijk is! Eenemmer waar een mengsel van dieselolie en benzine in zit moet je beschouwen alseen emmer met benzine.Vloeistoffen kunnen worden geblust met blusschuim, bluspoeder en light water(AFFF). Dat is verneveld water waaraan een beetje speciale stof is toegevoegd.Blussen met koolstofdioxide (CO2 of koolzuursneeuw) is ook mogelijk.

4.2.3 Gasbrand (brandklasse C)Niet alle gassen zijn brandbaar. Edelgassen zoals helium,argon en krypton zijn onbrandbaar. Hetzelfde geldt voorstikstof en koolstofdioxide. Andere gassen zoals waterstof,acetyleen, methaan, propaan en butaan zijn zeer brandbaar.Maar er zijn meer brandbare gassen.Omdat gassen zo gemakkelijk en goed met lucht mengen kunnen ze tot zeer fellebranden leiden en veel hitte geven. Gasbranden worden geblust door de kraan dichtte draaien en als dat niet kan met poeder te blussen. Daarna moet direct degastoevoer gestopt kunnen worden, anders ontstaat explosiegevaar. Dan latenbranden en branduitbreiding voorkomen en bestrijden.

4.2.4 Metaalbrand (brandklasse D)Dit zijn speciale branden, die met afwijkend bluspoedermoeten worden gedoofd. Het gaat dan om zogenaamde“lichte metalen”: magnesium, aluminium, natrium, kalium,calcium.

4.2.5 Speciale aandacht!Het meest belangrijk om goed te blussen is de mens, meestal een collega. Dat moetgoed en snel en hoort thuis in elke BHV-opleiding. Dat moet je dus oefenen (pop!).Belangrijk om te weten is dat je mensen het eenvoudigst kunt blussen als ze op degrond liggen. Je kunt ook in veel situaties jezelf blussen door te gaan liggen en terollen. Afdekken met een branddeken, jas of colbertje is beter. Water kan ook.

Brandje blussen lijkt ookwel wat speciaals.Met die brandklassen A,B, C en D. Je moet ookopletten of er geendelen onder elektrischespanning staan. Dat zijnelektriciteitsbranden.Als je die gaat blussenmet water, ga je staandansen zeggen ze. Jekunt natuurlijk ook eendodelijke schok krijgen.Als het goed is, hangtde juiste blusser op dejuiste plek. Met dielettercodes kun jesneller zien voor welkebrand je blussergeschikt is, maar hethandigst is, dat als jebij brand een blusserpakt, je weet of diebruikbaar is. Moet ietrouwens wel vol zijn.Meestal is dat in orde.Blussers wordenjaarlijks gecontroleerd.Kan je zelf weercontroleren door tekijken of er eenjaarzegeltje op zit.

Nu nog trainen. Nietalleen nodig, ook weleens leuk.

Blussen is ook een vak!

Vloeistofbrand de damp brandt(klasse B) blussen met schuim, poeder of

light water (AFFF)

Gasbrand gas/lucht mengsel brandt gemakkelijk(klasse C) blussen met poeder, kraan sluiten

Metaalbrand sommige metalen branden agressief(klasse D) afdekken met speciaal bluspoeder

branden van vloeibare ofvloeibaarwordendestoffen

branden van gassen

branden van metalen

sam

enva

ttin

g62 Basisveiligheid VCA

H O O F D S T U K 4 B R A N D E N E X P L O S I E


4.3 Wat is een explosie?Je weet dat bij een explosie een flinke, soms enorme dreun hoort en dat vervolgensblijkt dat er enorme schade is. Wat is er dan gebeurd? In de meeste gevallen is dedruk in een gesloten “systeem” (dat kan bijv. een tank, fiets- of autoband, jerrycan,olievat of een tanker zijn) te groot geworden en heeft deze het vrij plotselingbegeven. Hierbij komt een drukgolf vrij, die van alles vernielt. Een explosie vaneen explosief mengsel van brandbare stof in lucht komt het meeste voor. In datgeval is de explosie een zéér snelle brand. Omdat de verbrandingsgassen zo snelvrijkomen, loopt de druk dan ineens enorm op. Een andere mogelijkheid voor eenexplosie is als stoffen met elkaar een heftige reactie aangaan. Sommige stoffenkunnen direct zelf exploderen. Dit kan door een schok gebeuren (bijvoorbeeldbuskruit, perchloraat) of door een ontsteking.

4.3.1 ExplosiegrenzenVoor zo’n supersnelle verbranding van brandbare stof in lucht is wel nodig, dat deverhouding tussen brandbare stof en zuurstof min of meer klopt. Als er te veelbrandstof in het mengsel zit, stopt de reactie door zuurstoftekort. Is er te weinigbrandstof dan ontstaat er helemaal geen explosie.De onderste explosiegrens is de laagste concentratie van een gas of damp inlucht, waarbij juist een explosie optreedt (dus niet bij lagere concentratie). Deonderste explosiegrens heet in het Engels Lower Explosion Limit en wordtafgekort met LEL.De bovenste explosiegrens is de hoogste concentratie van een gas of damp inlucht, waarbij nog net een explosie plaatsvindt (dus niet bij hogereconcentratie). De bovenste explosiegrens wordt in het Engels Upper ExplosionLimit genoemd, afkorting UEL. Explosiegrenzen worden opgegeven involumeprocenten. Het explosiegebied is het gebied, waarin de mengverhoudingenzodanig zijn dat er een explosie optreedt (als er een ontsteking bij komt). Wehebben dus gezien dat ook de mengverhouding heel belangrijk is.

Je kent natuurlijk hetverhaal van deonhandige terrorist, diezijn mond verbranddeaan de uitlaat toen hijeen stadsbus probeerdeop te blazen. Daaraankun je zien dat je nietzomaar een explosiekrijgt.

Voor de explosie heb jede juistemengverhouding metlucht nodig en eenontstekingsbron. Nublijkt heel vaak dat erwel ergens op gezettetijden een schakelaarwordt omgezet, waarbijdan een vonk ontstaat.

Tijdens de oliecrisishebben veel mensenbenzine gehamsterd. Alsdat in een oude lekkejerrycan zit zal je garageop een gegeven momentexplosief worden. InNoord-Holland gebeurdedat. Het werd de helebuurt duidelijk toen devrieskist aansloeg en degarage explodeerde…

Piet, had jij het gas weluitgedaan?

Explosiezeer snelle brand, na ontsteking van explosief mengsel,de drukgolf geeft veel schade

LELonderste explosiegrens, laagste concentratie brandbarestof in mengsel, waarbij explosie volgt

UELbovenste explosiegrens, concentratie brandbarestof in mengsel, waarbij nog explosie volgt

Acetyleen is zeer explosiegevaarlijk door

lage LEL en een hoge UEL.

Het heeft dus een groot explosiegebied!




sam

enva

ttin

g

4.4 Brand en blussenWe hebben gezien, dat brand een reactie is tussen een brandbare stof en zuurstof,die pas op gang komt boven de ontstekingstemperatuur. Verder is van belang watde verhouding is tussen brandbare stoffen en zuurstof.

4.4.1 KatalyseOok is nog belangrijk of er andere stoffen aanwezig zijn. Sommige stoffen kunnennamelijk, zelfs in kleine hoeveelheden, veel invloed uitoefenen op een chemischereactie. Ze veranderen zelf niet, maar sommige reacties kunnen ze versnellen. Zo’nstof heet katalysator. Het meest gebruikte bluspoeder werkt ook brandvertragend.Dit wordt ook wel anti-katalytisch effect genoemd, omdat het de brandreactie nietversnelt, maar vertraagt. Katalysatoren worden veel in de chemische(proces)industrie gebruikt, maar ook in auto’s om schonere uitlaatgassen te krijgen.

4.5 BrandprocesHet brandproces wordt vaak uitgebeeld met een figuur. Dat kan meer of minderuitgebreid. We tonen de mogelijkheden, met daarbij wat elke zijde van de figuuruitbeeldt.

branddriehoek brandvierhoek brandvijfhoek

• brandbare stof • brandbare stof • brandbare stof• zuurstof • zuurstof • zuurstof• ontstekings- • ontstekings- • ontstekings-

temperatuur temperatuur temperatuur• mengverhouding • mengverhouding

• katalysator

Als iets nodig is om brand te krijgen of te onderhouden, betekent het dat deafwezigheid ervan zorgt dat de brand stopt. De bovenstaande veelhoeken kunnenwe dus goed gebruiken. Eerst voor het inschatten van brandrisico, maar ook voorhet kijken naar blusmogelijkheden.

Wist je dat brand eenchemische reactie is?Dat is al ingewikkeld.Maar dan zo’nkatalysator. Dat ishelemaal maar ietsgeks. Doet zelf niet mee,maar heeft wel invloedop de snelheid. Net alseen chef eigenlijk. Bij deene gaat het werksneller en bij een andergaat het juist trager.

Een bekend voorbeeldvan een katalysator iseen suikerklontje. Metsigarenas erop, kun jehet veel gemakkelijkeraansteken. Er zijn ookstoffen die in contactmet koper of zilverspontaan ontbranden ofexploderen.

Andere stoffenvertragen een brand.Bijvoorbeeld stoffen in“piepschuim tegels” voorplafonds.

Jan krijgt z’n werk weerniet op tijd af.Hebben we daar eenkatalysator voor?

Branddriehoek brandbare stofzuurstofontstekingstemperatuur

Brandvierhoek + mengverhouding

Brandvijfhoek + katalysator

64 Basisveiligheid VCA



4.5.1 ZuurstofZuurstof speelt in branden vrijwel altijd een heel belangrijke rol. Het is zuurstofwaarmee de brandbare stof reageert. Dus zuurstof is nodig om de brand te latenvoortduren. Is er meer zuurstof, dus bij een hogere concentratie, dan gaat de brandsneller. Is er minder, dus bij een lagere concentratie, dan gaat de brand trager endooft uiteindelijk het vuur.Bij blussen wordt dit veel toegepast. Als de toevoer van nieuwe zuurstof verhinderdkan worden, dan zal de brand stoppen, verstikken.

Extra zuurstof is juist gevaarlijk. Branden worden feller en er treden gemakkelijkerexplosies op. Dat betekent extra aandacht geven aan zuurstofcilinders, slangen enappendages, maar ook aan bepaalde stoffen. Maar ook opletten dat bijvoorbeeld inbesloten ruimtes geen zuurstofpercentages boven 21% voorkomen.

Brandbevorderende stoffenEr zijn veel stoffen, waar onder bepaalde omstandigheden, zuurstof uit kan vrijkomen. Vaak zal dat gebeuren bij hoge temperatuur (zoals bij brand). Stoffen metzuurstof hebben in hun chemische formule het symbool O. We zijn deze stoffen altegen gekomen bij de gevarenetiketten als oxiderend. Belangrijke voorbeelden zijnperoxiden (O2), perchloraten (CLO4) en nitraten (NO3) (kunstmest).

Blussende werkingVoorkomen van zuurstoftoevoer naar de brandstof1 Verdringen door een ander gas of damp. Hiervoor wordt meestal koolzuurgas,

waterdamp (stoom) en soms stikstof gebruikt.2 Zuurstofafsluiting. Afdekken van de brandstof, zodat er geen zuurstof bij kan

komen. Dit doen we met schuim, zand en light water (AFFF).

Het gevaar van extrazuurstof wordt vaakonderschat. Niet alleengaan branden veel, veelfeller. Ook blijkt dan datstoffen die normaalonbrandbaar zijn in purezuurstof soms brandenals een fakkel. Zuurstofwordt gebruikt bijlassen. Als er zuurstoflekt of de overall is metzuurstof verrijkt, danleidt het kleinste vonkjetot een tragedie.Teveel zuurstof is duserg gevaarlijk, te weinigook.Zuurstof is niet alleenvoor brand belangrijk.Zelf “lopen” we ook opzuurstof. Daar kom jesnel genoeg achter.Bijvoorbeeld bij onderwater zwemmen.Wanneer er helemaalgeen zuurstof is, zijnmensen er binnen enkeleseconden geweest. Alsbrand is verstikt, is erook te weinig zuurstofover voor mensen.

Jan, ga eens kijken of dezuurstofcilinder openstaat.

sam

enva

ttin

g

Zuurstofmeer zuurstof � groter brandgevaarminder zuurstof � blussend effect (verstikken)

Blussenzuurstof verdringen (koolzuur, stikstof, stoom)zuurstof afsluiten (schuim, zand, light water)koelen door middel van water




4.5.2 OntstekingAansteken of ontsteken is een zaak van temperatuur of energie. Daardoor wordt dechemische reactie gestart. Omdat er voor het verbrandingsproces een hogetemperatuur nodig is, werkt afkoelen om te blussen. Water is daarvoor een perfectmiddel. Vooral als water in stoom wordt omgezet, werkt het heel sterk koelend.Water als blusmiddel geeft wel schade.Omdat water elektriciteit goed geleidt, moet je oppassen voor sluiting enstroomcontact. Met koolzuur en AFFF zijn die risico’s beperkt. Koolzuur geleidtgeen elektriciteit en AFFF wordt fijn verneveld, zodat er niet een directe goedgeleidende straal ontstaat.

4.5.3 Brand- en explosiegevaarWe hebben eerder vermeld, dat voor vaste stoffen erg belangrijk is of het een grootmassief blok is of fijn verdeeld, als poeder bijvoorbeeld. Poeders kunnen ookexplosies veroorzaken: stofexplosies.

Voor gassen is iets anders belangrijk, namelijk de dichtheid. Met de dichtheid voorgassen geven we aan of het gas lichter (dichtheid kleiner dan 1), gelijk (dichtheid is1) of zwaarder (dichtheid is groter dan 1) is dan lucht. Waterstof is bijvoorbeeld veellichter dan lucht en stijgt dan ook snel op, terwijl propaan en butaan veel zwaarderzijn dan lucht. Dit is belangrijk om te weten. Het gas kan zich namelijk gaanverzamelen en dan voor explosies zorgen. Dit gebeurt ook regelmatig in kelders enpleziervaartuigen. Propaan mag om deze reden niet in kelders worden opgeslagen.Voor bootjes is inmiddels een voorziening ontworpen voor veilige gasopslag.

Je moet altijd alert zijnop het vrijkomen vanbrandbare dampen engassen. InLichtenvoorde zijn dooreen gasexplosie in eenpersonenauto bij eentankstation driegezinsleden zwaargewond geraakt. Dechauffeur stak eensigaret op na hettanken. Degasinstallatie lekte. Bijhet zelf aftanken vanmachine en voertuigen,is er ook een verhoogdbrandgevaar. Zeker alseen jerrycan heetgeworden is in de zon, iser veel damp boven devloeistof, vooral bijbenzine. Bij hetuitschenken verspreidtdie damp zich. Als erdan een vonk bij komt,bijvoorbeeld door eensigaret, kan er eensteekvlam of in eenkleine ruimte zelfs eenexplosie ontstaan.

Roken is niet alleen eengevaar voor de longen…

blusstof werking aandachtspuntwater temperatuurverlaging waterschade, geleiding elektriciteit,+ zuurstofverdrijving door reacties met chemische stoffen,stoom stoom (minder temperatuur- drijft op olie

verlaging bij gebruik stoom) minder waterschade dan met waterschuim zuurstofafsluiting milieu-onvriendelijklightwater zuurstofafsluiting milieu-onvriendelijk(AFFF)poeder remt de verbrandingsreactie

(negatieve katalysatie)zand koelt,

sluit zuurstoftoevoer afblusgassen koelt, persluchtbescherming,(CO2) verdringt zuurstof ventileren na blussen

blusstoffen en hun eigenschappen

sam

enva

ttin

g

Blussen koelen, zuurstof afsluiten of verdringen of de reacties in het verbrandingsproces tegengaan

Blusstoffen water(stoom), schuim, lightwater (AFFF), poeder,zand en blusgassen




sam

enva

ttin

g

4.5.4 VlampuntDe brandbaarheid van (de dampen van) vloeistoffen verschilt nogal. Stoffen alsbenzine, ether en aceton kunnen voor een veel snellere ontwikkeling van brandzorgen dan bijvoorbeeld dieselolie of smeerolie. Daarom moeten we met de eerstegroep veel voorzichtiger zijn. Brandbare vloeistoffen zijn ingedeeld in klassen,zodat we kunnen zien hoe brandgevaarlijk ze zijn. Om vast te kunnen stellen inwelke klassen een brandbare vloeistof wordt ingedeeld, moeten we het vlampuntkennen.Het vlampunt is de laagste temperatuur, waarbij we de (damp van) vloeistofkunnen aansteken. Hoe lager die temperatuur, des te gevaarlijker de vloeistof. Bijmengels van vloeistoffen moet het laagste vlampunt in acht genomen worden. Hoebrandgevaarlijk een vloeistof is, hangt af van het vlampunt. Hoe lager het vlampunt,des te gemakkelijker kan de vloeistof ontstoken worden. Ook zal de brand zichsneller over de vloeistof verspreiden als het vlampunt lager is. Op basis hiervanworden vloeistoffen ingedeeld in gevarenklassen voor brand.

De indeling is:

• Zeer licht ontvlambaar (K0), vlampunt onder nul graden C, kookpunt onder35 graden C.

• Licht ontvlambaar (K1), vlampunt tussen 0 en 21 graden C.

• Ontvlambaar (K2), vlampunt tussen 21 en 55 graden C.

• Brandbaar (K3), vlampunt boven de 55 graden C.

Bij explosies wordt vaakgedacht aan explosievedampen ofspringstoffen. Veelexplosies wordenveroorzaakt door poedervan brandbaarmateriaal. Dezezogenaamdestofexplosies komen vrijveel voor. De verwoestende werkingis dikwijls nog groterdan bij de andereexplosies. Vooral veelgraansilo’s zijngeëxplodeerd. Maar ooksuiker, kunststoffen,zaagsel enmetaalpoeder kan vooronverwacht vuurwerkzorgen. Heel vaak is eenvonk, veroorzaakt doorelektrostatischeoplading de oorzaak.Dit ontstaat hetgemakkelijkst bij heldervriesweer.

We hebben een primaploeg, alleen Willem iseen K1-type.

Brandbare stoffen

vast stofexplosies soms mogelijk

vloeibaar vlampunt bepaalt risicoklasse (K0, K1, K2 of K3)

gasvormig gassen kunnen lichter (waterstof, aardgas)of zwaarder zijn dan lucht (propaan, butaan)




sam

enva

ttin

g

Brand heb je zomaar.Denk eens aan de bultenmaaisel en versnipperdhout die blijven liggen.Er kan broei ontstaanwaarna een brand kanbeginnen. Maar debrandstof die we injerrycans meenemengeven extra risico’s,zeker de kunststofuitvoeringen. Of lekkage aanbrandstofsystemen.Olie of gasolie gelekt ophete oppervlakken, zoalseen uitlaat, kan totontbranding komen.Met een beetje extraaandacht voorkom jeveel. Gebruik jebrandbare stoffen:verwijder deontstekingsbronnen.Gebruik je vuur ofandereontstekingsbronnen,zorg dan dat debrandbare stoffen wegzijn.Ook gasflessen, propaanen vooral acetyleenmoeten wordenbehandeld. Uit de zon enbeschermen tegenomvallen, stoten enaanrijden.

Bij een explosie zijndaders soms ookslachtoffer

Explosies komen geregeld voor. Sommige mensen kunnen het zich nauwelijksvoorstellen. Voor anderen is het een voortdurende dreiging. Denk maar eens aanwerknemers in kruitfabrieken. Bij de onverwachte explosies zijn veel stof- engasexplosies. De stofexplosies komen vooral voor bij industriële bedrijven. Degasexplosies, vooral veroorzaakt door LPG en propaan, komen ook veel voor inde privé-situatie en in de watersport.Daarbij zijn we vaak domweg te nonchalant. Zoals de chauffeur van de auto metde defecte LPG-installatie, die een sigaret opstak.

Schade, gewonden en doden bij explosies

Begin november ’99 veroorzaakte een stofexplosie in een grasdroogsilo inLoënga, Friesland, voor ca. € 10.000,– schade.Dat was bij de laatste droogklus van het seizoen en de 4e en grootstestofexplosie van dat jaar in de installatie!!

Een gasexplosie eerder dat jaar in Oosterwolde verwondde 2 inwoners enblies in één keer zowel de voor- als achtergevel weg. Een gaswolk afkomstigvan een lekkage uit een LPG-tank van een kampeerbus kwam door deopenstaande deur het huis binnen. In de keuken waar de pannen op het vuurstonden ontstond een vuurbal. Een enorme klap volgde.

Een heel andere ervaring had een conciërge in Zwolle. Bij het aansluiten vaneen biervat in een feesttent ontplofte het biervat. De arm van de conciërgewerd afgerukt en samen met het biervat door het tentdak van de feesttent heen40 meter weggeslingerd.

Een kleine 2 weken later weer een explosie in de krant. Bij een fruitverwerkende fabriek in Noord Thailand. Honderd gewonden enminstens 23 doden onder de werknemers! De politie denkt dat de explosie isveroorzaakt door salpeter (KNO3). Dit wordt gebruikt alsconserveringsmiddel, maar is ook bekend als bestanddeel van buskruit.

Praktijkgeval

Het stond in de krant:

sam

enva

ttin




Proberen en oefenen

Je kunt zelf controleren of je de les begrepen hebt. Schrijf deantwoorden op een vel en controleer ze. Herhaal dit na enige tijd,totdat je alle antwoorden goed hebt. Ga dan pas verder met hetoefenen van de examenvragen.

De vragen

1. Wat zijn de belangrijke bedreigingen bij brand?

2. Wat is brand?

3. Waarmee kun je gasbranden blussen?

4. Wat is een explosiegebied?

5. Waaruit bestaan branddriehoek, vierhoek en vijfhoek?

6. Waarom zijn oxiderende stoffen brandgevaarlijk?

7. Wat is een vlampunt?

8. Wat is het verschil tussen zeer licht ontvlambaar en lichtontvlambaar?

1. ......................................................................................................

......................................................................................................

2. ......................................................................................................

......................................................................................................

3. ......................................................................................................

......................................................................................................

4. ......................................................................................................

......................................................................................................

5. ......................................................................................................

......................................................................................................

6. ......................................................................................................

......................................................................................................

7. ......................................................................................................

......................................................................................................

8. ......................................................................................................

......................................................................................................

Ben je al een knappekop?Of moet je nog evendoorleren?

Lees eerst nog een keer de samenvattingen door voor je aan de vragen begint.

Antwoorden




sam

enva

ttin

g

Oefenpuzzel

De vragen

1. Als een brandbare stof reageert met zuurstof en er komt warmtevrij en er is vuur, noemen we dat …

2. Brand is gevaarlijk voor mensen door de hitte en …3. Hoe een brand gaat hangt ervan af of een stof vast, vloeibaar of

gasvormig is (=aggregatietoestand). Daarom wordt ook welgesproken van brandklassen. Een vloeistofbrand is brandklasseB. Een vaste stofbrand is brandklasse …

4. Als er brand is, is snel vluchten belangrijk. Als je dan hoog ineen gebouw bent moet je … met de lift gaan.

5. Zuurstof + brandbare stof + ontsteking zijn de hoofdelementenvan brand. Dat wordt zichtbaar gemaakt in de brand …

6. Brandgevaar van vloeistoffen kan sterk verschillen. Of eenvloeistof erg brandgevaarlijk is kun je zien aan het …

7. Of een explosie plaatsvindt hangt af van de damp. Als er eenontsteking bij komt en er gebeurt niks, dan was je buiten hetexplosiegebied. Volgt er een enorme dreun, dan zat je ermidden …

8. Als een flinke vonk ontstaat in een mengsel waarvan deconcentratie ligt tussen de onderste en bovenste explosiegrens,komt er dan een explosie? …

9. Door extra zuurstof en de aanwezigheid van peroxiden enchloraten gaat een brand extra … branden.

10. Edelgassen zijn onbrandbaar. Voorbeelden van edelgassen zijn:Argon, Krypton en …

11. De laagste concentratie van een gas of damp in de lucht,waarbij juist een explosie optreedt, noemen we de …explosiegrens.

12. Een zware houten balk krijg je moeilijk aangestoken. Maar alser veel fijn zaagsel in de lucht zweeft kun je met een vonk zelfseen … krijgen.

13. De brandvijfhoek is een uitbreiding ten opzichte van debrandvierhoek. Deze figuur beeldt 5 elementen uit. Naastbrandbare stof, zuurstof, ontstekingstemperatuur enmengverhouding is dat …

Antwoorden

1. ........................................................................................................

2. ......................................................................................................

3. ......................................................................................................

4. ......................................................................................................

5. ......................................................................................................

6. ......................................................................................................

7. .......................................................................................................

8. ......................................................................................................

9. ......................................................................................................

10. ....................................................................................................

11. ......................................................................................................

12. ....................................................................................................

13. ....................................................................................................

Puzzelen is soms netgoochelen. Als je het snapt is erniks aan, maar.....

Deze oefenpuzzel is een invuloefening. Alle antwoorden staan in les 4. Als deantwoorden goed zijn ingevuld, vormen de eerste letters een nieuw woord. Datmoet passen in de zin hieronder.Je leraar heeft het juiste antwoord.

Oplossing oefenpuzzel:Brand is nogal ingewikkeld. Soms heb je een hulpje nodig om alles teonthouden. Een voorbeeld van zo’n hulpje is…………………………………

Examen doenAlle examens komen van de stichting ECABO. De examenvragen zijn geheim,maar wel is precies vastgesteld over welke onderwerpen de vragen gaan. Deoefenexamenvragen gaan daar ook van uit.

Wat betekent je score?Als je van 10 vragen 3 of minder antwoorden fout hebt: geslaagdAls je van 10 vragen 4 of meer antwoorden fout hebt: gezakt

sam

enva

ttin




Oefenexamenvragen

1. Een vloeistof met een vlampunt van 40 graden Celsius noemen we

a. zeer licht ontvlambaarb. ontvlambaarc. licht ontvlambaar

2. Schuim wordt als blusmiddel gebruikt voor

a. explosiegevaarlijke gassenb. brandbare vloeistoffenc. hoogspanningsleidingen

3. Bij de vijf factoren die invloed hebben op brand, zijn onder meer

a. brandbare stof, zuurstof, katalysatorb. mengverhouding, vlampunt, zuurstofc. ontstekingstemperatuur, onderste explosiegrens, zuurstof

4. Bluspoeder blust door

a. zuurstofverdringingb. afkoelingc. negatieve katalyse

5. Laagste temperatuur, waarbij je de damp van een vloeistof kunt aansteken, is

a. de zelfontbrandingstemperatuurb. het vlampuntc. de onderste explosiegrens (LEL)

Je dacht zeker hier deantwoorden te vinden:

Jammer, maar helaas.

Nu ben je zelf aan zet.

Lees de vragen goeddoor. Je hebt, ook ophet examen, genoeg tijd.

Streep het goedeantwoord aan als jezeker bent. Zo niet, kijkdan of je fouteantwoorden herkent.

Weet je het echt nietdan moet je gokken. Alsje hier al moet gokken,kun je beter de les nogeen keer goeddoornemen.

Het is niet leuk alsstraks je collega’sallemaal geslaagd zijnen jij niet.

Veel succes!

Examen doen eennachtmerrie?Niet als je goed bentvoorbereid!




Oefenexamenvragen (vervolg)

6. Met water blussen betekent

a. afkoelingb. afkoeling en zuurstofafsluitingc. negatieve katalyse

7. Met zand blussen betekent

a. negatieve katalyseb. zuurstofafsluiting + afkoelingc. zuurstofverdringing

8. Het vlampunt van een vloeistof geeft aan

a. de onderste explosiegrensb. laagste temperatuur, waarbij de damp boven de vloeistof aangestoken kan

wordenc. de laatste temperatuur, waarbij sprake is van zelfontbranding

9. Het explosiegevaar van een brandbaar gas zoals propaan wordt bepaald door

a. de onderste explosiegrens alleenb. de bovenste explosiegrens alleenc. zowel de onderste als de bovenste explosiegrens

10. Vloeistoffen met een vlampunt tussen 0 en 21°C zijn

a. gemakkelijk ontvlambaarb. licht ontvlambaarc. zeer licht ontvlambaar

Je dacht zeker hier deantwoorden te vinden:

Jammer, maar helaas.

Nu ben je zelf aan zet.

Lees de vragen goeddoor. Je hebt, ook ophet examen, genoeg tijd.

Streep het goedeantwoord aan als jezeker bent. Zo niet, kijkdan of je fouteantwoorden herkent.

Weet je het echt nietdan moet je gokken. Alsje hier al moet gokken,kun je beter de les nogeen keer goeddoornemen.

Het is niet leuk alsstraks je collega’sallemaal geslaagd zijnen jij niet.

Veel succes!

Examen doen eennachtmerrie?Niet als je goed bentvoorbereid!

Examen doenAlle examens komen van de stichting ECABO. De examenvragen zijn geheim,maar wel is precies vastgesteld over welke onderwerpen de vragen gaan. Deoefenexamenvragen gaan daar ook van uit.

Wat betekent je score?Als je van 10 vragen 3 of minder antwoorden fout hebt: geslaagdAls je van 10 vragen 4 of meer antwoorden fout hebt: gezakt

sam

enva

ttin

g

1502375 Boek Basisveiligh - Wikiwijs€¦ · Een brand start dus met warmte (vonk, vlam,...

Documents

Transcript of 1502375 Boek Basisveiligh - Wikiwijs€¦ · Een brand start dus met warmte (vonk, vlam,...