100521 argumentatie instroomeisen versie 28 7juni10...

Argumentatie Instroomeisen

HBO-I stichting

juni 2010

HBO-I stichting Postbus 15051

1001 MB Amsterdam T 020-626 17 82 F 020-626 03 22

[email protected] www.hbo-i.nl

Argumentatie Instroomeisen HBO-I Stichting, juni 2010 Pagina 1

Inhoud

Pagina

Inleiding ............................................................................................................ 3

Leeswijzer ............................................................................................................ 5

Samenvatting argumentatie algemeen ........................................................................ 6

Samenvatting argumentatie specifiek .......................................................................... 7

1...Ondersteuning bedrijfsleven................................................................................... 9

1.1. Chiel Renique, portefeuillehouder onderwijs VNO NCW: uitspraak/mening

Raad van Advies HBO-I ............................................................................................... 9

1.2. ICT~Office: de ICT-branche is breed ...................................................................... 10

1.3. Berry Derksen, auteur Trends in IT en Hoofddocent Kwaliteit van de

Informatievoorziening Vrije Universiteit te Amsterdam: HBO-i-man/vrouw

wiskunde? Onlogisch! ................................................................................................ 11

1.4. Gerard van Oortmerssen, directeur ICT Regie: Informatica eigenlijk geen

bèta…............................................................................................................................ 12

1.5. Bernd Taselaar, directeur ICT~Office: Voor elke havist een geschikte

ICT-opleiding ................................................................................................................ 13

2...Ondersteuning met cijfermatig materiaal.............................................................. 14

2.1. Havisten zijn competent genoeg ............................................................................ 14

2.2. ICT-Mentality groepen ............................................................................................... 15

2.3. Cijfermateriaal Studiesucces en aansluiting ......................................................... 16

2.4. Wiskunde uit de onderbouw is voldoende............................................................ 17

2.5. Intake bij diversiteit instroom is belangrijk en door accreditatiekader geborgd

........................................................................................................................................ 18

2.6. Bedrijfskundige Informatica en de sector Economie .......................................... 19

3...Ondersteuning onderwijs...................................................................................... 20

3.1. Intake en bijscholing: testimonial Wim Smit, opleidingscoördinator

Informatica: omgaan met diversiteit van de instroom....................................... 20

3.2. Cees Terlouw, directeur Lica en lector Instroommanagement & Aansluiting:

WI alleen bij Technische Informatica...................................................................... 21

3.3. Testimonial Hans van der Meer, teamleider BI, Hogeschool Utrecht:

studenten doen het goed ........................................................................................ 22

3.4. Erik Barendsen, hoogleraar Informatica Universiteit Nijmegen: laat wiskunde

Instroomeis los en neem zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op

in de opleiding............................................................................................................. 23


3.5. Bert Zwaneveld, hoogleraar Informatica Open Universiteit nuanceert de

uitspraken van Terlouw: Informatica is een serieus vak ...................................... 24

3.6. Wil van de Bogaard, teamleider BI, Avans hogeschool Breda: Havo en

MBO geen probleem met logisch redeneren ...................................................... 25

3.7. Hans Corstjens, directeur Platform Bèta Techniek ondersteunt de

uitgangspunten van het HBO-I. ............................................................................... 26

3.8. Aansluiting HvA-UvA: Instroomtoets test logisch denken ................................... 27

3.9. Deny Smeets, directeur ICA Hogeschool Arnhem-Nijmegen: succes

zonder wiskundige vooropleidingseisen ................................................................ 28

3.10. Science Guide: Gerrit van der Hoeven, opleidingsdirecteur Creative

Technology in Twente: we laten studenten toe ongeacht hun profiel........... 29

Bijlage ad 1.2 . Instroomprofielen ICT~Office, uitspraken Bernd Taselaar, 9 februari 2010 .................................................................................. 32

Bijlage ad 1.3:. De HBO-I’er van de toekomst is een kleurrijk geheel!, Barry Derksen, MSc MMC CISA CGEIT RI, december 2009 ............ 33

Bijlage ad 2.1:. Havisten competent naar het HBO: Competentieprofiel voor de overgang van havo naar hbo, ICE en SHC, 2006.............................. 34

Bijlage ad 2.2: ICT-Mentality ..................................................................................... 35

Bijlage ad 2.3: Instroom havo profielen ..................................................................... 37

Bijlage ad 3.2:. Is wiskunde een noodzakelijke vooropleidingseis voor een hbo-bachelor Informatica?, Dr. Cees Terlouw, 18 december 2009........... 42

Bijlage ad 3.4:. Wiskunde-instroomeisen voor HBO-informatica, Erik Barendsen, Institute for Computing and Information Sciences & Graduate School of Education (ILS-RU), Radboud Universiteit Nijmegen ........ 49

Bijlage ad 3.5:. Ingangseisen voor hbo Inf, Bert Zwaneveld, 18 januari 2010............ 51

Bijlage ad 3.8:. Admission Procedure for MSc SNE................................................... 53


Inleiding Een wereld zonder ict is niet meer denkbaar; ict is onmisbaar geworden. Zonder ict geen webwinkels, administratiesystemen, internet, games etc. De tijd ligt achter ons dat ict synoniem was met computers, automatiseringssystemen én met wiskunde. De enorme verbreding van de toepassingsgebieden van ict impliceert tevens dat de eisen die aan afgestudeerde hbo’ers worden gesteld sterk gedifferentieerd zijn geworden. We zien dat ook terug in het onderwijsaanbod in het hbo. We zien dat insgelijks terug in de belangstelling van jongeren voor de betreffende opleidingen. De één wil computers bouwen. De ander wil software of games ontwikkelen. Weer een ander wil ict kunnen toepassen bijvoorbeeld in de wereld van de media, de creative industrie of de sport. Aan al die mensen is behoefte. Sterker nog die behoefte neemt toe. Wij als HBO-I, het platform van ict-opleidingen in het hbo, willen onze opleidingen meer richten op die verbreding van toepassingsgebieden. Die verbreding komt logischerwijze ook tot uiting in de eisen die moeten worden gesteld aan instromende studenten. Uiteraard staat buiten kijf dat geen concessies aan de kwaliteit van de opleidingen mogen worden gedaan. Integendeel, die moet omhoog. Wat betreft is, ook voor ons, de publicatie ‘Kwaliteit als Opdracht’ van de HBO-raad richtsnoer. Het is ook tegen deze achtergrond dat wij u vorig jaar hebben voorgesteld om onze wens te ondersteunen de in de OCW-regeling opgenomen instroomeis wiskunde, te laten vervallen voor de meer gamma-achtige opleidingen Bedrijfskundige Informatica en Informatica maar te handhaven voor de meer bèta-achtige opleiding Technische Informatica. U heeft ons toen, terecht, aangegeven dat daarvoor dan adequate argumentatie zou moeten aangeleverd. Wij hebben die handschoen opgepakt. We zijn gaan praten met vertegenwoordigers uit het werkveld, met ict-bedrijven en met ict-wetenschappers. Ook hebben we ons ‘cijfer-huiswerk’ gedaan en onze docenten gepolst. Dat alles is gebundeld en die bundel wordt u hierbij aangeboden. Enkele voorbeelden. Gerard van Ootmerssen, directeur ICT Regie, zegt: ,,Informatica eigenlijk geen bèta….”. Bernd Taselaar, directeur ICT~Office, vindt dat er voor elke havist een geschikte ICT-opleiding is. Barry Derksen, auteur van ‘Trends in IT 2010-2011’, is van mening dat ‘het onlogisch is om te denken dat een HBO-i man/vrouw iemand is die vooral veel van techniek, natuur- en wiskunde zou moeten weten en benadrukt het belang van andere competenties zoals mensenskills en businessmanagement’. De voorzitter van de werkveldadviesgroep van HBO-I, Chiel Renique (VNO-NCW): ,,Voor sommige opleidingen zoals Technische Informatica is wiskunde noodzakelijk. Maar dit geldt niet voor alle ict-opleidingen zeker niet in de huidige context van ict. Hogescholen zijn goed in staat om zelf de verantwoordelijkheid te nemen over de toelating van studenten en aan de hand van de intake te bepalen of een student in staat is de opleiding met succes te volgen.” Hans Corstjens, directeur Platform Bèta Techniek: ,,De wereld verandert en het domein van de ict heeft zich uitgebreid. Het PBT vindt het een goede ontwikkeling dat HBO ict-opleidingen de instroom en begeleiding goed geregeld hebben en zich richten op een veel bredere doelgroep, meer doelgroepen, en zien dat meer mensen geschikt zijn en gewenst zijn om een ict-opleiding te volgen.” De bijeengebrachte cijfers laten zien dat er geen significante verschillen zijn in studiesucces tussen mbo-studenten, die ict-opleidingen in het hbo volgen, met of zonder wiskunde. Er is


geen reden om aan te nemen dat dit ook niet geldt voor havisten. Het is daarom dat Erik Barendsen, hoogleraar Informatica Universiteit Nijmegen, zegt: ,,Laat wiskunde instroomeis los en neem zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op in de opleiding”. Wij denken dat onze argumentatie overtuigend is en spreken de hoop uit dat u die mening deelt en ons verzoek aan OCW steunt om de instroomeis wiskunde voor de opleidingen bedrijfskundige informatica en informatica te laten vervallen.


Leeswijzer Het argumentatiedocument is in de onderstaande volgorde opgebouwd:

• Samenvatting argumentatie algemeen

• Samenvatting argumentatie specifiek Drie soorten argumentatie: 1. Ondersteuning door het bedrijfsleven 2. Ondersteuning door cijfermatig materiaal 3. Ondersteuning vertegenwoordigers uit het onderwijs Bijlagen


Samenvatting argumentatie algemeen In zijn algemeenheid kunnen we stellen dat: - dat de gedachte ondersteund wordt door het bedrijfsleven dat een mix aan ict’ers ten

goede komt aan productiviteit, creativiteit en innovatie en dat iedere gemotiveerde Havist een geschikte ict-opleiding moet kunnen kiezen.

- men de gedachte ondersteunt dat voor het algemeen vormend onderwijs de minimaal 3 jaar wiskunde naast de andere algemene havo competenties en taal en rekenen voldoende is en dat wiskunde onbetwist vereist is voor de opleiding Technische Informatica.

- de hogescholen voor mbo-studenten de verantwoordelijkheid en de ervaring hebben om aan de hand van een goede voorlichting, begeleiding en intake een studieroute op te stellen. Dit is niet toegestaan voor havisten terwijl zij minimaal 3 jaar wiskunde hebben gekregen. Dit is niet logisch en onredelijk.


Samenvatting argumentatie specifiek Meer specifiek wordt dit ondersteund door het cijfermatig materiaal, betogen van vertegenwoordigers uit het onderwijs, en betogen van vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven: De betogen van vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven geven aan: 1.1: De voorzitter van de Raad van Advies, de heer C. Renique, portefeuillehouder

onderwijs VNO-NCW concludeert na discussie dat de zorg voor de eindkwaliteit voorop staat. Voor sommige opleidingen zoals Technische Informatica zal dit inhouden dat wiskunde noodzakelijk is. Maar dit geldt niet voor alle ict-opleidingen zeker niet in de huidige context van ict. Hogescholen zijn goed in staat om zelf de verantwoordelijkheid te nemen over de toelating van studenten en aan de hand van de intake te bepalen of een student in staat is de opleiding met succes te volgen. De Raad van Advies ondersteunt het HBO-I bij haar inspanningen om wiskunde niet verplicht te stellen.

1.2: Instroomprofielen ICT~Office: Basiscompetentie “Analytische vaardigheden” gebaseerd

op logisch denken. 1.3: Barry Derksen, auteur van ‘Trends in IT 2010-2011 en Hoofddocent Kwaliteit van de

Informatievoorziening Vrije Universiteit te Amsterdam, op tijd investeren in de juiste technologie’ is van mening dat het onlogisch is om te denken dat een HBO-i man/vrouw iemand is die vooral veel van techniek, natuur- en wiskunde zou moeten weten en benadrukt het belang van andere competenties zoals mensenskills en businessmanagement.

1.4: Gerard van Oortmerssen, directeur ICT Regie: Informatica eigenlijk geen bèta…. 1.5: Bernd Taselaar, directeur ICT~Office: Voor elke havist een geschikte ICT-opleiding. Het cijfermatig materiaal geeft aan: 2.1: Havisten met hun algemene vorming competent genoeg zijn voor goede start- en

slaagkansen en geeft de wiskunde eis een verkeerd signaal af. 2.2: Het ICT-Mentality model laat zien dat de wereld groter is dan alleen functionele ict’ers. 2.3: Studiesucces en aansluiting: MBO’ers doen het bij hbo ict-opleidingen in het algemeen

even goed als leerlingen met een HAVO vooropleiding. De instroommonitor laat zien dat de vraag over aansluiting van wiskunde voor een

groot deel van de sector Informatica studenten deze vraag niet van toepassing te vinden.

2.4: Wiskunde uit de onderbouw is voldoende: succesvolle MBO’er heeft evenveel

wiskunde achtergrond als HAVO-C&M. 2.5: Voorlichting, begeleiding en intake is belangrijk bij de diversiteit van de instroom. Dit

wordt door de hogescholen goed georganiseerd omdat een goede intake onderdeel is van de accreditatie eisen voor aansluiting en daarmee geborgd.


2.6: De bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica behoort tot de sector Economie.

Vanuit de BI-opleidingen is wiskunde als instroomeis niet in beeld, en zouden veeleer andere instroomeisen in beeld zijn, uit het bedrijfskundige en veranderkundige gebied.

De betogen van de vertegenwoordigers uit het onderwijs geven het volgende aan: 3.1: Intake en bijscholing: testimonial Wim Smit, opleidingscoördinator Informatica: het hbo

is goed geëquipeerd in het omgaan met diversiteit van de instroom. 3.2: Cees Terlouw, directeur Lica en lector Instroommanagement & Aansluiting: WI alleen

bij een specifieke architectuurlaag voor programma’s Technische Informatica vereist en niet bij de veranderde wereld van de andere architectuurlagen.

3.3: Testimonial Hans van der Meer, teamleider BI, Hogeschool Utrecht: de studenten doen

het goed. 3.4: Erik Barendsen, hoogleraar Informatica Universiteit Nijmegen: laat wiskunde

instroomeis los en neem zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op in de opleiding.

3.5: Bert Zwaneveld, hoogleraar Informatica Open Universiteit nuanceert de uitspraken van

Terlouw: Informatica is een serieus vak. 3.6: Wil van de Boogaard, teamleider BI, Avans hogeschool Breda: HAVO en MBO geen

probleem met logisch redeneren. De ervaring leert dat zowel Havo studenten als MBO instromers geen bijzonder

probleem hebben op het gebied van logisch redeneren. In het Hyperlink traject om achterstanden in te halen wordt geen wiskunde onderwezen.

3.7: Hans Corstjens, directeur Platform Bèta Techniek ondersteunt de uitgangspunten van

het HBO-I. 3.8: Aansluiting HvA-UvA: Instroomtoets test logisch denken. 3.9: Deny Smeets, directeur ICA Hogeschool Arnhem-Nijmegen: succes zonder wiskundige

vooropleidingseisen. 3.10: Science Guide: Gerrit van der Hoeven, opleidingsdirecteur Creative Technology in

Twente: we laten studenten toe ongeacht hun profiel.


1. Ondersteuning bedrijfsleven

1.1. Chiel Renique, portefeuillehouder onderwijs VNO NCW: uitspraak/mening Raad van Advies HBO-I

De voorzitter van de Raad van Advies, de heer C. Renique van VNO-NCW, concludeert na discussie dat de zorg voor de eindkwaliteit voorop staat. Voor sommige opleidingen zoals Technische Informatica zal dit inhouden dat wiskunde noodzakelijk is. Maar dit geldt niet voor alle ict-opleidingen zeker niet in de huidige context van ict. Hogescholen zijn goed in staat om zelf de verantwoordelijkheid te nemen over de toelating van studenten en aan de hand van de intake te bepalen of een student in staat is de opleiding met succes te volgen. De Raad van Advies ondersteunt het HBO-I bij haar inspanningen om wiskunde niet verplicht te stellen. Zie Bijlage ad 1.1 voor het volledige verslag van de vergadering en de discussie.


1.2. ICT~Office: de ICT-branche is breed De ICT-branche verwacht van het onderwijs dat zij afgestudeerde ICT’ers met een solide basiskennis en de juiste attitudes afleveren, zodoende dat de kennis ervan voldoende stevig is voor directe inzetbaarheid met ruimte om zich verder te ontwikkelen, zowel vakinhoudelijk als domeinspecifiek. Het spectrum van functie- en opleidingsprofielen in de ICT-branche is breed, deze loopt van zeer technologisch tot creatief. De high-tech industrie en design zijn niet opgenomen in de instroomprofielen, deze bevatten wel de profielen: business, software en infrastructuur. Basisvaardigheden bevatten o.a. kennis van informatiesystemen en taalvaardigheid in Nederlands en Engels. Bij de basiscompetentie Analytische vaardigheden is het Analytisch vermogen belangrijk, evenals Oordeelsvorming en Probleemoplossend vermogen. Zie Bijlage ad 1.2 voor de Instroomprofielen ICT~Office.


1.3. Berry Derksen, auteur Trends in IT en Hoofddocent Kwaliteit van de Informatievoorziening Vrije Universiteit te Amsterdam: HBO-i-man/vrouw wiskunde? Onlogisch!

Barry Derksen, auteur van ‘Trends in IT 2010-2011, op tijd investeren in de juiste technologie’ is van mening dat het onlogisch is om te denken dat een HBO-i man/vrouw iemand is die vooral veel van techniek, natuur- en wiskunde zou moeten weten en benadrukt het belang van andere competenties zoals mensenskills en businessmanagement: Dat ICT iets is voor de techies of de nerds is reeds decennia geleden al naar de prullenbak verwezen. Momenteel zijn het de psychologen en andere inhoudelijk deskundigen die bepalen hoe, wat en waarmee de ICT ondersteunend is aan de (nog) verdere ICT verwevenheid in ons leven. Voor het volledige betoog zie Bijlage ad 1.3 De HBO-I’er van de toekomst is een kleurrijk geheel!


1.4. Gerard van Oortmerssen, directeur ICT Regie: Informatica eigenlijk geen bèta….

De directeur van ICT Regie ondersteunt het streven om alle HAVO-leerlingen toe te laten bij ICT-opleidingen bij het HBO. Technische Informatica houdt wel de wiskunde vooropleidingseis. Ict zit in alle sectoren en als as is zij de ruggengraat en de spil die de sectoren in beweging brengt, in beweging houdt en tot nieuwe beweging brengt. Daarvoor is veel meer nodig dan de (terecht) wiskundig goed onderlegde nerds. Jammer genoeg wreekt dit hardnekkige beeld (alle ict’ers zijn wiskundig en nerd) zich op de ontwikkeling van het ict werkveld. Juist nu ict in alle sectoren zit en er deskundigen op een veel breder vlak nodig zijn, is een bredere ontwikkeling en opleiding van ict’ers op het gebied van bedrijfskundige en communicatieve processen ingeperkt doordat de wiskunde instroomeis voor TI uitgebreid is naar alle ict opleidingen. Dit is een verouderd beeld wat de ontwikkeling van ict belemmert. We hebben een breder scala aan persoonlijkheden nodig. Nu wordt het beeld dat een ict’er alleen maar een ict’er kan worden met wiskunde en dan ook nog nerd is eenzijdig versterkt. Daardoor wordt er geen beroep gedaan op jonge mensen met andere talenten die we ook nodig hebben. Bovendien werkt dit beeld voor het interesseren van meisjes voor het ict-vakgebied helemaal averechts. Wiskunde is zeker belangrijk. Iedereen zou een brede en goede basis moeten hebben op het gebied van taal, rekenen en wiskunde (de laatste twee zijn 2 wezenlijk verschillende vakken). Die basis verdient aandacht, moet van goed niveau zijn in het hoger algemeen vormend onderwijs en is belangrijk voor elke professie. Wiskunde hoort dat te geven waarvoor het bedoeld is in het havo. Nu ligt er een nadruk op dat alleen via wiskunde opgeleid kan worden voor ict’er. Dit wordt versterkt door het vak informatica. Er zou een ICT-vak in de havo basis moeten zijn dat een breed beeld geeft van het ict-domein en jonge mensen inspireert, verleidt, nieuwsgierig maakt naar meer.


1.5. Bernd Taselaar, directeur ICT~Office: Voor elke havist een geschikte ICT-opleiding

De ICT-professional vindt innovatie leuk, heeft een brede kennisbasis,kan goed communiceren, is creatief, en klantgericht. Kortom, de ICT-professional probleemoplossend bezig met het toepassen van technologieën. Elke havist moet in principe toelaatbaar zijn voor alle ICT-opleidingen hooguit met uitzondering van de meest technische opleiding Technische Informatica. Niet alleen komen daarmee alle aspecten van het ICT-vakgebied beter tot zijn recht, ook zal het imago van ICT aantrekkelijker worden. Maar hoe leuk ICT ook is; studenten die een HBO ICT-opleiding met succes willen volgen moeten ook beschikken over motivatie, doorzettingsvermogen en zelfkennis.


2. Ondersteuning met cijfermatig materiaal

2.1. Havisten zijn competent genoeg Een onderzoek van het Bureau ICE en Stichting Havisten Competent geeft aan dat het HAVO kiest voor het sturen op algemeen vormende (en niet op branche specifieke) competenties en voldoende niveau in de vakken taal, rekenen en Engels voor leerlingen voor het slagen van een student in het hbo. Het HAVO met het brede uitgangspunt algemeen voorbereidend te zijn sluit uitstekend aan op het domein van de Bachelor of ICT waarvoor juist die algemene competenties voor het bedoelde start- en slaagvermogen in de diversiteit van leerwegen garandeert. Zie Bijlage ad 2.1: Havisten competent naar het HBO: Competentieprofiel voor de overgang van havo naar hbo, ICE en SHC, 2006, voor de hoofdlijnen en nog meer conclusies.


2.2. ICT-Mentality groepen Het ICT-Mentality model (in opdracht van het HBO-I in ontwikkeling) deelt jongeren in op basis van hun normen en waarden en hun houding ten opzichte van de wereld van ict. Doel van het model is om het imago van de ict te verbeteren en jongeren te enthousiasmeren voor ict. Het model onderscheidt 4 types jongeren: 1. functionele ict’ers 2. creatieve ict’ers

3. carrière ict’ers 4. sociale ict’ers Deze onderverdeling laat de breedte zien van het ict-domein, en de potentie die aanwezig is bij jongeren om voor een studie in de ict te gaan. Het klassieke beeld/imago van ict ligt heel dicht bij type1: de functionele ict’er, en die treffen we vaak aan bij opleidingen als Technische Informatica en Embedded Software Engineering. Zie Bijlage ad 2.2 voor de boeiende en samenvattende uitleg.


2.3. Cijfermateriaal Studiesucces en aansluiting Het IOWO voert jaarlijks een onderzoek uit onder de nieuwe studenten in het HBO, de zogenaamde instroommonitor. Een van de aspecten die bevraagd worden is de tevredenheid over de aansluiting van de vakken van de middelbare school bij de huidige opleiding. Uit de instroom monitor 2003 - 2008 komt het volgende beeld naar voren: Landelijk is ongeveer 15% van de studenten ontevreden over de aansluiting van wiskunde, dit is vergelijkbaar met de cijfers van de vakken Nederlands (15%) en Engels (18%). Kijken we specifiek naar Techniek, dan is 41% ontevreden over de wiskunde aansluiting, bij Informatica is dit slechts 14%, terwijl 36% van de Informatica studenten (tegenover landelijk gemiddeld 26%) aangeeft dat deze vraag niet van toepassing is (instroommonitor 2007 -2008). percentage ontevreden

wiskunde Nederlands Engels wiskunde bij techniek

wiskunde bij informatica

2007-2008 14 14 15 27 10 2006-2007 18 16 17 44 19

2005-2006 16 15 22 45 11 2004-2005 14 15 20 37 15

2003-2004 14 13 19 49 17

Gemiddeld 15 15 18 41 14

Zie Bijlage ad 2.3 voor veel meer informatie.


2.4. Wiskunde uit de onderbouw is voldoende Het valt moeilijk met cijfers te bewijzen dat een HAVO-leerling zonder wiskunde succesvol is in een hbo-ict studie, omdat tot nu toe alle vorige profielen of keuzepakketten een bepaald stuk wiskunde bevatten. De MBO-instroom (altijd toelaatbaar) heeft veelal een VMBO vooropleiding, en heeft weinig wiskunde onderwijs genoten op het MBO. Cijfers laten zien dat zij even succesvol zijn als de gemiddelde HAVO-leerling. De argumentatie gaat dus niet over wel of niet wiskunde, maar over het niveau van de student met een HAVO of MBO opleiding.


2.5. Intake bij diversiteit instroom is belangrijk en door accreditatiekader geborgd

Intake is belangrijk bij de diversiteit van de instroom en dit wordt goed georganiseerd door de HBO opleidingen omdat een goede intake inherent is aan de accreditatie eisen voor “instroom” en daarmee gegarandeerd. Voor de eis zie: Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs, NVAO, 14 feb 2003. onderwerp “Programma”, facet “Instroom”: Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten (…)


2.6. Bedrijfskundige Informatica en de sector Economie De bachelor opleiding Bedrijfskundige Informatica behoort oorspronkelijk tot de sector Economie. Vanuit dit perspectief is het vreemd dat het wiskunde als instroomeis heeft en zouden veeleer andere instroomeisen in beeld zijn, uit het bedrijfskundige en veranderkundige gebied.


3. Ondersteuning onderwijs

3.1. Intake en bijscholing: testimonial Wim Smit, opleidingscoördinator Informatica: omgaan met diversiteit van de instroom

Alle leerlingen met een MBO diploma zijn toelaatbaar bij een studie aan het HBO. Hogescholen hebben procedures ontwikkeld om de instroom van MBO-leerlingen te monitoren en te begeleiden. Afhankelijk van de gekozen richting worden steunlessen aangeboden. Leerlingen met een HAVO diploma komen naar het hbo toe met verschillende profielen en ervaringen. Tijdens de studie op het hbo wordt relatief vaak een andere studie overwogen. Ook in deze gevallen is het hbo geëquipeerd om deficiënties weg te werken Testimonial: Wim Smit, Hogeschool Leiden. Hoe gaat de opleiding Informatica van de Hogeschool Leiden om met de diversiteit van de instroom, met name de verschillende HAVO-profielen en de instroom vanuit het MBO? De opleiding Informatica van de Hogeschool Leiden staat open voor alle leerlingen van de HAVO en van het MBO. Uitgangspunt is dat deze leerlingen voldoen aan de eindtermen van de HAVO of van het MBO, en daarmee een bepaald niveau bewezen hebben. Informatica is een breed vakgebied, dat aansluit bij verschillende domeinen. Binnen de opleiding Informatica van de Hogeschool Leiden zijn voldoende mogelijkheden voor studenten om zich te specialiseren. Het eerste jaar is oriënterend, breed. De verschillende thema’s bieden de student de mogelijkheid om zich te informeren en daarna te kiezen voor een richting binnen de informatica, als IT servicemanagement, innovatie en ICT, software engineering, mediatechnologie of Forensisch ICT. Vaak kiezen studenten een richting die een logisch gevolg is op hun profiel, anderen kiezen juist voor een andere richting. Studenten die een bepaalde expertise, die nodig is binnen hun specialisatie, missen worden geholpen met ondersteuningslessen en/of een speciaal blok om zich de benodigde expertise toe te eigenen. Interessant is dat studenten die voorheen gekozen hadden voor een specifiek profiel of richting binnen de HAVO of MBO, nu een paar jaar later, een bewuste keus maken voor de mogelijkheden binnen de studierichting Informatica, en de bijbehorende steunlessen ook vanzelfsprekend accepteren.


3.2. Cees Terlouw, directeur Lica en lector Instroommanagement & Aansluiting: WI alleen bij Technische Informatica

Dr. Cees Terlouw, Directeur LICA; lector Instroommanagement & Aansluiting Saxion Hogeschool onderzoekt of wiskunde een noodzakelijke vooropleidingseis is voor de hbo-programma’s die onder de beschrijving van de Bachelor of ICT, met de life-cycle-fasen hardware interfacing, infrastructuur, software, bedrijfsprocessen, en gebruikersinteractie, de architectuurlagen en de beheersingsniveaus vallen. Het standpunt is: Wiskunde is alleen noodzakelijk als een bachelor zich profileert als een opleiding ‘technische informatica’, gericht op de twee onderste architectuurlagen, geldt de wiskunde b eis die hoort bij het NT-profiel. Andere profielen hebben toegang mits men - naar keuze van de opleiding - voorafgaand of tijdens het eerste jaar voldoet aan deze eis. In alle andere hbo-bachelor informaticaopleidingen hoeven geen nadere wiskunde-eisen worden gesteld, omdat de focus is gericht op de bovenste architectuurlagen. Zie Bijlage ad 3.2 voor het volledige onderzoek en betoog. Hier wordt ingegaan op de bachelor en de vragen: Over welke soort wiskunde gaat het in een mogelijke vooropleidingseis? En hoe verhoudt zich dat tot de wiskunde op het mbo? De vragen worden beantwoord, en vervolgens wordt een aantal overwegingen gegeven die uitmonden in o.a. het bovengenoemde standpunt.


3.3. Testimonial Hans van der Meer, teamleider BI, Hogeschool Utrecht: studenten doen het goed

Hans van der Meer [[email protected]] Verzonden: woensdag 20 januari 2010 15:18 Aan: Jansen, Joke J. CC: Gerritjan Boshuizen Onderwerp: RE: Werkdocument HBO-I Bij de opleidingen BI en I van Hogeschool Utrecht is de situatie als volgt: Het curriculum van BI en I gaat uit van en sluit aan op het niveau van MBO-ers met een ICT-opleiding niveau 4. Deze MBO-ers hebben een wiskunde niveau dat overeenkomt met het eindniveau van het VMBO. Tijdens de MBO opleiding wordt weinig of geen aandacht besteed aan wiskunde. De gemiddelde havist heeft altijd een hoger wiskunde niveau dan dat van een mbo-er en de aansluiting op het curriculum van BI en I komt daarom niet in gevaar. De Faculteit Natuur en Techniek (waar BI en I onder vallen) hebben afgelopen najaar bijeenkomsten georganiseerd over aansluiting vo-hbo voor de technische opleidingen. Hier waren opleidingscoördinatoren en wiskundedocenten van vo en hbo uitgenodigd. De conclusie van dit overleg was dat aansluitingsproblemen meer liggen op het vlak van studiehouding en motivatie dan op wiskundedeficienties. Overigens is er dit jaar bij I een sterke stijging van de instroom van havisten met het e&m en c&m profiel. Deze studenten doen het gemiddeld bij I slechter dan de andere profielen en ook slechter dan instroom vanuit het mbo. Het leren programmeren bij I blijkt voor deze studenten soms te moeilijk. Via mijn vo-contacten heb ik begrepen dat informatica een niet al te zwaar en daarom populair keuzevak is bij de niet technische profielen. Ik ben bang dat het havo-vak niet bijdraagt aan een goed beeld van een hbo-informaticaopleiding. Bij BI doet instroom vanuit de e&m en c&m profielen het wel goed. Hans van der Meer | Hogeschool Utrecht | Teamleider | Institute for ICT | Nijenoord 1| kamer D01.05| T. 030-2388445 | 3552 AS Utrecht | [email protected]<mailto:[email protected]>|


3.4. Erik Barendsen, hoogleraar Informatica Universiteit Nijmegen: laat wiskunde instroomeis los en neem zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op in de opleiding

Erik Barendsen schrijft: Het HBO-I streeft naar het loslaten van de wiskunde-instroomeis voor studenten vanuit het havo voor alle hbo-bachelor informatica-opleidingen met uitzondering van Technische Informatica. Ik ondersteun dat standpunt. Verder adviseer ik om in de hbo-bachelor opleidingen zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op te nemen. Wiskunde in informatica Universeel In alle deelgebieden van de informatica is het belangrijk om een (veelal nieuwe) situatie systematisch te kunnen analyseren en beschrijven, en een probleem op een welgekozen niveau van abstractie aan te pakken en op te lossen. De algemene vaardigheden die daarmee samenhangen zijn bijvoorbeeld: modelleren, schematiseren, abstraheren, formaliseren. Deze algemene vaardigheden spelen ook een rol in de wiskunde. Verder vinden veel van de gebruikte formalismen, zoals specificatietalen en modelleermethoden, hun fundament in de wiskunde. Daarbij gaat het met name om deelgebieden als discrete wiskunde, logica en algebra. Deze observaties worden vaak als motivatie gebruikt om wiskunde als toelatingseis op te nemen. Dit is niet geheel terecht. Ten eerste komen de hier bedoelde algemene vaardigheden zelden expliciet aan de orde in de examenprogramma’s. Verder hebben de genoemde wiskunde-deelgebieden een ondergeschikte rol in de VO-wiskunde. Tenslotte gaat het hier vooral om het gebruik van wiskunde als (leverancier van een) precieze taal, en niet om het uitvoeren van geavanceerde wiskundige bewerkingen. Schoolwiskunde heeft daarom een heel beperkte ‘match’: enerzijds ontbreken essentiële ingrediënten, anderzijds heeft een groot deel van het vak geen relatie met de gemeenschappelijke kern van HBO-informatica. Voor een strikte vooropleidingseis ontbreekt daarom voldoende grond. De HBO-informaticaopleidingen zullen zelf moeten zorgen dat hun studenten de algemene vaardigheden rond modelleren e.d. verwerven. Deze zouden dus onderdeel moeten zijn van de bachelorprogramma’s informatica. Specifiek Voor de technische informatica zijn naast de algemene ‘wiskundige’ vaardigheden ook specifieke vaardigheden onontbeerlijk. Hierbij gaat het wel om ‘rekenen’, dat wil zeggen het uitvoeren van wiskundige bewerkingen. In dit vakgebied zien we bijvoorbeeld toepassingen van calculus/analyse, lineaire algebra en kansrekening. De match met de schoolwiskunde is hier zodanig dat een voorkenniseis op zijn plaats is. Vervolgopleiding Hierboven heb ik betoogd dat algemene vaardigheden op het gebied van modelleren en formaliseren expliciet onderdeel zouden moeten uitmaken van HBO-I-opleidingen. Als daarbij (op maat gesneden) aandacht wordt besteed aan de verwante wiskunde-onderwerpen, zou dat een meerwaarde opleveren – bovendien hebben studenten die te zijner tijd doorstromen naar het WO dan een streepje voor. Dat blijkt uit ervaringen met studenten die afkomstig zijn van HBO-I opleidingen die reeds een wiskundecomponent aanbieden. Zie Bijlage ad 3.4 voor het volledige betoog.


3.5. Bert Zwaneveld, hoogleraar Informatica Open Universiteit nuanceert de uitspraken van Terlouw: Informatica is een serieus vak

In Ingangseisen voor hbo Informatica, van 18 januari 2010, ondersteunt Bert Zwaneveld het betoog van Terlouw met nuanceringen op het gebied van wiskunde en een waarschuwing aan het hbo: In de voorliggende notitie (van Cees Terlouw) wordt tamelijk uitvoerig beargumenteerd om alleen voor hbo-opleidingen die als technische informatica kunnen worden aangemerkt (bij voorkeur, dat is niet helemaal duidelijk) wiskunde B als ingangseis op te nemen en voor hbo-opleidingen informatica die als informatica dan wel bestuurlijke informatica (de toevoegingen technisch en bestuurlijk worden overigens niet meer gebruikt) wiskunde niet als ingangseis op te nemen. Hoewel ik me op zich in de gepresenteerde argumentatie wel kan vinden, wil ik toch graag een paar nuanceringen aanbrengen. (….) In de notitie is vooral vanuit informatica geredeneerd. Hier wil ik graag een paar aspecten noemen die vanuit de wiskunde naar voren zijn te brengen. Net als andere vakken van het voortgezet onderwijs is het ook voor wiskunde dienstig onderscheid te maken tussen de specifieke kennis en vaardigheden en de meer algemene kennis en vaardigheden. Bij dit laatste horen zeker ook de houding ten opzichte van wiskunde en de rol van wiskunde in de maatschappij en al haar facetten. En er zijn vrijwel geen facetten meer waar ict geen (belangrijke) rol speelt. (…..) Nu terug naar informatica. Toekomstige ict’ers moeten, zowel op het niveau van de opleiding als later op het niveau van het beroepsmatig functioneren, de genoemde algemene kennis en vaardigheden zeer goed beheersen. Als dat dus niet via wiskunde in het voortgezet onderwijs op een redelijk niveau aan de orde is geweest zal er gedurende de opleiding expliciet aandacht voor moeten zijn, zoals trouwens in de notitie ook is aangegeven. Zie Bijlage ad 3.5 voor het volledige betoog. Hier wordt expliciet ingegaan op het onderscheid tussen specifieke en algemene kennis en vaardigheden en de maatschappelijke rol en wordt de waarschuwing aan de opleiding gemotiveerd.


3.6. Wil van de Bogaard, teamleider BI, Avans hogeschool Breda: Havo en MBO geen probleem met logisch redeneren

Is wiskunde van belang bij de opleiding Bedrijfskundige Informatica van de Academie voor ICT en Business van de Avans hogeschool te Breda? De instroom in onze BI opleiding bestaat zoals bij de meeste HBO opleidingen uit Havo leerlingen, hoewel de instroom van MBO-ICT studenten nog steeds groeit. Regelmatig mogen we ook een enkele VWO instromer begroeten. De bedrijfskundige informatica opleiding in Breda is een sterk bedrijfskundig gerichte BI opleiding waarin o.a. bedrijfsprocessen, veranderprocessen en bedrijfscultuur een belangrijke rol spelen. Programmeren is uiteraard een onderdeel van het curriculum en men zou kunnen verwachten dat een goede wiskundige basis hiervoor noodzakelijk is. Dus rijst de vraag of wiskunde een onderdeel moet zijn van de vooropleiding van aankomende BI studenten. De ervaring leert dat zowel Havo studenten als MBO instromers geen bijzonder probleem hebben op het gebied van logisch redeneren. In vakken als ontsluiting van informatie en SQL komt dat naar voren. Een student, die zijn vooropleiding wiskunde heeft moeten ontberen, op het moment dat deze vakken minder goed gaan een leergang wiskunde aanbieden is mijn inziens het paard achter de wagen spannen. In een opleiding waar programmeren het “primaire proces” is, bijvoorbeeld een Informatica of Technische Informatica opleiding, zal wiskunde in de vooropleiding onontbeerlijk blijken. Een student in een BI opleiding waarin relatief weinig geprogrammeerd wordt heeft geen last van het ontbreken van wiskunde in zijn vooropleiding. Op andere gebieden kan het studenten wel aan inhoud en vaardigheden ontbreken. Bijvoorbeeld MBO instromers die de beide eerste kwartalen van de propedeuse vrijstelling krijgen missen op het vlak van bedrijfsprocessen en organisatiekunde kennis die de reguliere student wel in het eerste semester heeft verworven. In onze Bredase ICT academie is zeer onlangs het Hyperlink traject gestart waarin afstuderende MBO studenten, d.w.z. in het laatste half jaar van hun studie, op een aantal vrijdagen naar onze academie komen om in onderdelen van het curriculum van onze BI en I opleiding onderwijs te volgen. Zij halen daarmee de achterstand die zij oplopen door de verkregen vrijstellingen in en worden voorbereid op een succesvolle aanvraag voor de vrijstelling van de stage. Hiermee bereiken zij dat ze een vierjarige HBO opleiding succesvol in drie jaar kunnen afronden. In dit Hyperlink traject wordt geen wiskunde onderwezen. Wil van den Bogaard Avans Hogeschool Academie voor ICT & Business Hogeschoollaan 1 Breda kamer HC 102 tel: 076-5250943 [email protected]<mailto:[email protected]


3.7. Hans Corstjens, directeur Platform Bèta Techniek ondersteunt de uitgangspunten van het HBO-I.

Het HBO-I Platform heeft de visie van het Platform Bèta Techniek gevraagd op de verruiming van de instroomeisen voor de bachelor of ICT. Het Platform Bèta Techniek streeft er naar meer jongeren te interesseren voor bètatechniek en ondersteunt initiatieven ter verbetering hiervan. Daarnaast ondersteunt het Platform instellingen bij het verbeteren van de in-, door- en uitstroom specifiek voor opleidingen in de techniek. Het initiatief van het HBO-I om het domein van de bachelor of ICT in principe zonder WI-eisen toegankelijk te stellen voor alle HAVO-instromers, met expliciete uitzondering van Technische Informatica, is daarom een boeiende casus waarbij het Platform de volgende aandachtspunten in overweging wil geven.

• Het Platform is het eens met het HBO-I dat de wereld verandert en het domein van de ict heeft zich uitgebreid. Het is niet meer uitsluitend het gebied van de “nerd”. Er zijn andere persoonlijkheden en vakbekwaamheden nodig, veranderkundig, communicatief, bedrijfseconomisch en sectorspecifiek, omdat ict in alle sectoren van de maatschappij verweven is en geïmplementeerd wordt. Dit betekent ook dat het ict opleidingsgebied uitgebreid is en dat er door hogescholen een beroep gedaan wordt op een breder segment van de instromende jongeren om aan de behoefte op de hbo-ict arbeidsmarkt te voldoen.

• ICT hbo opleidingen en academies geven aan voorbereid te zijn op een goede werving; ze richten zich op een veel bredere doelgroep, meer doelgroepen, en zien dat meer mensen geschikt zijn en gewenst zijn om een ict-opleiding te volgen. Het bedrijfsleven ondersteunt volgens de hogescholen deze bewering. Het Platform vindt dit een goede ontwikkeling, mits hierin altijd de vraag van de arbeidsmarkt leidend is. In geen geval mag het zo zijn dat het aantrekkelijker maken van opleidingen voor verschillende doelgroepen, leidt tot opleidingsvarianten waarvan het civiele effect niet onomstotelijk is aangetoond.

• ICT hbo opleidingen en academies zeggen de diversiteit in instroom aan te kunnen. Er vinden goede intakes plaats en de begeleiding en opleiding gaat goed. Het Platform Bèta Techniek vindt dit een goede ontwikkeling in een tijd waarin doorstroom en rendement hoge prioriteit hebben,

Het Platform is het eens met het HBO-I dat het goed is om in Nederland de HBO-ICT-instroom zo te regelen dat een potentiële student de kansen en de vraag naar professionals herkent in een bredere diversiteit, zodat iedere HAVIST een passende ICT opleiding en werkplek weet te vinden. Volgens het Platform kan dit mogelijk leiden tot opleidingstrajecten die niet (meer) tot het bètatechnisch domein behoren. Dit is uiteraard geen probleem wanneer de arbeidsmarkt ook behoefte heeft aan deze nieuwe groep ICT’ers. Platform Bèta Techniek 3 februari 2010


3.8. Aansluiting HvA-UvA: Instroomtoets test logisch denken De HvA en de UvA kennen een doorstroomregeling voor de studie Systems Network Engineering waarbij de studenten aan de HvA de benodigde kennis bijwerken in een Minor. Voor studenten van andere hbo-opleidingen wordt de benodigde kennis getest met een instroomtoets. De studenten worden getest op hun kennis van Unix en Netwerken, er wordt van ze verwacht dat ze kunnen rapporteren en presenteren en er wordt gekeken naar hun kennis op het gebied van het logisch denken aan de hand van een test discrete wiskunde. Ervaring leert dat studenten zich de stof eigen kunnen maken aan de hand van de beschikbaargestelde documentatie, ook als ze deze stof niet in hun vooropleiding meegekregen hebben. Het lijkt erop dat 4 jaar hbo-ict onderwijs genoeg basis biedt voor de instaptoets logisch denken. Zie Bijlage ad 3.8: Admission Procedure for MSc SNE


3.9. Deny Smeets, directeur ICA Hogeschool Arnhem-Nijmegen: succes zonder wiskundige vooropleidingseisen

De Informatica Communicatie Academie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen verzorgd per 1 oktober 2009 voor ruim 1650 studenten onderwijs in de opleidingen Technische Informatica, Informatica, Bedrijfskundige Informatica, Communicatie en Multimedia Design en Communicatiesystemen (TI, I, BI, CMD en CS). Al sinds de start van de eerste informaticaopleidingen in 1989 met 53 studenten Hogere Informatica heeft de ICA geen wiskundige vakken in het curriculum opgenomen waarvoor in de vooropleiding MBO, HAVO, VWO het vak wiskunde noodzakelijk was. De inhoudelijkheid van de meest abstracte courses zoals software engineering en computerarchitectuur zowel op startniveau als op advanced niveau kan zonder wiskundige vooropleidingskennis door studenten die specifieke afstudeerrichtingen kiezen met succes worden doorlopen. Sinds de start van ICA in 2001 stromen alle vooropleidingsprofielen zonder specifieke wiskundevooropleidingseisen in de brede propedeuse in. Het propedeuserendement ligt al jaren gemiddeld binnen de bandbreedte van 60-70% en het hoofdfase rendement ligt tussen 80-90%. Deze resultaten kunnen als praktisch 'bewijs' gelden dat door de juiste opbouw van de opleidingscurricula de ICT-opleidingen zonder vooropleidingseisen en profiel-eisen met succes kunnen worden doorlopen. Het onoverkomelijke nadeel van enige vooropleidingseis voor ICT-opleidingen is dat de grote achterstand op de vraag in de markt naar hbo-ict-opgeleiden niet kan worden opgelost. Die vraag blijkt al enige decennia structureel. De relatief spectaculaire stijging van 1000 naar 6000 afgestudeerden in de periode 1990-2005 blijkt nog steeds welhaast structureel een factor 2 of meer achter te lopen op de marktvraag in de ict-branche. Door beperking van de belangstellende instroom die zoals toegelicht al jaren succesvol haar weg vindt in de ICT-opleidingen wordt het tekort aan jonge professioneel opgeleide ICT-ers slechts schaarser en neemt het gat tussen vraag en aanbod nog meer toe. Dat staat haaks op de doelstellingen van o.a. het beroepenveld, de brancheorganisatie en het Innovatieplatform. Ir. D.A.J. Smeets Directie Informatica Communicatie Academie Hoofd Service Unit ICT Hogeschool van Arnhem en Nijmegen


3.10. Science Guide: Gerrit van der Hoeven, opleidingsdirecteur Creative Technology in Twente: we laten studenten toe ongeacht hun profiel

Creatief techniek studeren kan 24 maart 2010 - Creative Technology in Twente is goedgekeurd door de NVAO. "We laten studenten toe ongeacht hun profiel. Dat is radicaal. We willen een gemeenschap kweken die heel anders is dan de gebruikelijke groep studenten in de techniek." Opleidingsdirecteur Gerrit van der Hoeven zegt dat men "met heel veel moeite deze opleiding door de accreditatie geloodst heeft. Er is een lange discussie gevoerd over het ontbreken van profieleisen voor de toelating tot deze technische opleiding. Voor ons was dat een essentiële en spannende stap. Dat vond de NVAO ook. Het heeft twee zittingen gekost om tot een positief oordeel te komen over de officiële aanvraag van de opleiding." De studie Creative Technology breekt met de bestaande kaders. "We laten studenten toe tot een technische opleiding, ongeacht hun profiel. Dat is radicaal. We willen een gemeenschap kweken die heel anders is dan de gebruikelijke groep studenten die met techniek bezig gaat. Een gemeenschap met diverse achtergronden die elkaar geweldig kunnen stimuleren. De culturele betekenis van technologie is groot, techniek is niet alleen een zaak van bèta's." De NVAO plaatste kanttekeningen bij de intakegesprekken en de mogelijkheden voor tutoring en mentoring. "Wij hebben ze kunnen overtuigen van het niveau van de intakegesprekken die wij met elke nieuwkomer voeren. Dat doen de docenten. Gekeken wordt naar de zwakke punten die we bijscholen met extra begeleiding en huiswerkklassen." Dit collegejaar startte al een pilot. In totaal schreven 21 scholieren zich in bij een gastopleiding en volgden vakken van Creative Technology. Tot nu toe zijn er veertien over. Opmerkelijk is dat alle studenten met een maatschappijprofiel zijn afgehaakt. "We hebben exitgesprekken gevoerd," licht Van der Hoeven toe. Daaruit bleek dat niet de achterstand in kennis het probleem was, maar wel het cultuurverschil. "We zijn geneigd de groep studenten zonder techniekprofiel te zien als spijtoptanten. Daar slaan wij de plank nog mis. Er ontstaat zo geen gelijkwaardigheid. We vergeten om de eigen inbreng vanuit het maatschappijprofiel te belonen en een eigen perspectief te bieden." Men voelt dat de nadruk ligt op de ontwikkeling van technische vaardigheden, een soort van inhaalslag. Uit de exitgesprekken kwam niet nadrukkelijk naar voren dat studenten afhaakten door de angst voor de kenniskloof. De manier waarop docenten moeite deden om hen wiskunde bij te brengen, prezen ze juist. "Het cultuurverschil speelt wel een grote rol. De scholieren met een maatschappijprofiel in de pilotgroep voelden zich te weinig thuis bij de studie. We hebben te maken met een diep ingesleten fenomeen. Technische studies lijden soms onder het beeld van een in zichzelf gekeerde gemeenschap die voorbestemd is voor techniek." Men kan allerlei communicatiemiddelen aanwenden om dat onjuiste beeld te veranderen. "Maar je kunt ook kiezen voor een radicale stap, zoals deze opleiding. Het past bij de UT om dat eenzijdige beeld van de techniek te doorbreken, maar de oplossing is niet direct gerealiseerd. Dat vergt tijd."


Bijlage ad 1.1 Uitspraak van de Raad van Advies, agendapunt 3b Verslag van de vergadering van de Raad van Advies d.d. 26 november 2009 bij SAP te ‘s Hertogenbosch

Aanwezig: De heer C. Renique, Voorzitter Raad van Advies van het HBO-I

Vereniging VNO-NCW De heer B. Pegge ICT Office De heer L. Verhagen, Philips Corp. IT De heer V.A. Baas, SNS Reaal De heer Marcel Bechger, (SAP Nederland) De heer J. van Scherrenberg (Scherrenberg Makelaardij) Van het HBO-I Mevrouw J. Jansen, Voorzitter HBO-I, Fontys Hogeschool Informatica De heer J.D. Schagen, Penningmeester HBO-I, De Haagse Hogeschool Mevrouw T. van Dijk, MLD MSc, lid C-Team HBO-I, Kenloo Academy for professional studies Mevrouw M.J. Martens, HBO-I bureau

Afwezig met bericht van verhindering:

Rob van Gasteren (Cap Gemini) De heer C. Heskes, v/h Bergson in 2006 overgenomen door Ordina

1. Opening ….. 2. Verslag van de vergadering van 1 april 2009 ….. 3. De nieuwe Bachelor of ICT; domeinbeschrijving: de communicatievraag

3A. Instroombevordering naar ICT opleidingen:

3B. Raad van Advies voor instroomeisen aanpassing

Joke Jansen geeft achtergrond informatie over de nieuwe instroomeis van wiskunde voor de opleiding voor I en BI.

Dit is enige tijd onderwerp van discussie. Op het eerste gezicht lijkt wiskunde belangrijk en vooral voor TI. Maar de eis van wiskunde voor TI wordt door het HBO-I ook als noodzakelijk geacht. Het gaat om BI en I. Alexander Baas wijst erop dat men erop moet toezien dat de output geen deflatie ondergaat. Maar het is de verantwoordelijkheid van de hogeschool om hierop toe te zien. Daarnaast moet er aandacht worden besteed aan de doorgroei naar de universiteiten. Dit mag niet wordt geblokkeerd. Verfhagen deelt deze zorgpunten. Marcel Bercher vindt dat het bij de afgestudeerde meer gaat om talent en motivatie. Dat zijn de factoren die het studiesucces bepalen en niet de vooropleiding. Het opleggen van een dergelijke eis komt bij hem paternalistisch over en is niet van deze tijd.

De voorzitter concludeert dat de zorg voor de eindkwaliteit voorop staat. Voor sommige opleidingen zoals Technische Informatica zal dit inhouden dat wiskunde noodzakelijk is.


Maar dit geldt niet voor alle ict opleidingen zeker niet in de huidige context van ict. Hogescholen zijn goed in staat om zelf de verantwoordelijkheid te nemen over de toelating van studenten en aan de hand van de intake te bepalen of een student in staat is de opleiding met succes te volgen. De Raad van Advies ondersteunt het HBO-I bij haar inspanningen om wiskunde niet verplicht te stellen.

4. Bijdrage ICT aan actuele vragen en aan innovatie: toelichting (bijlage 4)

5. Infonasium: 6. Samenstelling Raad van Advies 7. Datum volgende vergadering:

8. Rondvraag en sluiting.


Bijlage ad 1.2 Instroomprofielen ICT~Office, uitspraken Bernd Taselaar, 9 februari 2010

De ICT-er van nu is vooral gemotiveerd, creatief en innovatief. Nederland heeft innovatieve creatieve ICT-ers nodig. Nederland heeft veel innovatietalent en creatieve jongeren. De uitdaging voor de toekomst is dit talent optimaal op haar profiel aan te spreken en te benutten. De manier waarop dit zou moeten gebeuren is cruciaal en kan beter. Het succes van een HBO-ICT-student wordt bepaald door motivatie en doorzettingsvermogen. Studenten die een HBO-ICT Opleiding met succes willen volgen moeten beschikken over motivatie, doorzettingsvermogen en zelfkennis. Een havist die aan dit profiel voldoet moet in principe toelaatbaar zijn voor alle ICT opleidingen m.u.v. de meer specifiek technische opleiding Technische Informatica. Door een brede groep havisten toe te laten tot genoemde ICT opleidingen zal het imago van ICT aantrekkelijker worden, het wordt veel innovatiever, creatiever en het wordt meer maatschappelijk breed gedragen. ICT~Instroomprofielen, 2009 ICT~Office; zie de website van ICT~Office.


Bijlage ad 1.3: De HBO-I’er van de toekomst is een kleurrijk geheel!, Barry Derksen, MSc MMC CISA CGEIT RI, december 2009

Het behoeft geen betoog dat de ICT een integraal onderdeel van ons leven uitmaakt in zowel bedrijf als leven. Onze kinderen groeien op met de Wii of Xbox en hanteren de Ipod, Iphone, computer en vele andere ICT gerelateerde apparaten alsof het niets voorstelt. ICT heeft invloed op alle gebieden: life sciences, bankieren, huizen bouwen en alle andere aspecten van bedrijf en leven. Dat ICT iets is voor de techies of de nerds is reeds decennia geleden al naar de prullenbak verwezen. Momenteel zijn het de psychologen en andere inhoudelijk deskundigen die bepalen hoe, wat en waarmee de ICT ondersteunend is aan de (nog) verdere ICT verwevenheid in ons leven. Het is dan ook onlogisch om te denken dat een HBO-i man/vrouw iemand is die vooral veel van techniek, natuur- en wiskunde zou moeten weten. Immers dat dekt slechts een beperkt veld van de (on)mogelijkheden van ICT. Het is juist de vertaler die de Japanse Wii het huis in brengt, de psycholoog die met zijn/haar mensenskills dat mislukte IT project toch weet vlot te trekken. Die echte manager die met gevoel voor proces en mens IT weet te managen ‘as a business’, die financiële administratie specialist die weet hoe ERP inhoudelijk zou moeten werken om goed te kunnen consolideren. De statisticus die samen met de bedrijfskundige de juiste management informatie naar voren weet te brengen. Kortom ICT biedt een scala van mogelijkheden voor vooral een zo kleurrijk mogelijk palet van mensen, van de naïeve tester tot de zware CIO van de systeembeheerder via de programmeur tot de IT auditor die vooral logisch redenerend en met recht tot het stellen van elke vraag IT tot de mogelijkheden laat komen die we vandaag de dag hebben….zoals wij al in het Trends boek hebben gepubliceerd: Net als de katoenindustrie, de boekdrukkunst, de stoomtrein en de elektriciteitmotor…de eerste 50 jaar is de techneut de baas, is gast bij de paus en is steenrijk…na die 50 jaar is (met o.m. Bill Gates, Nina Brink e.d. aan het einde) met ICT alleen een gezonde boterham te verdienen, komen de vakbonden binnen en wordt het een normale industrie…..veel geld wordt nu verdiend met die mensen die juist creatief kunnen omgaan met ICT en inhoud toevoegen zoals TomTom, Alex, Marktplaats, Hyves, MySpace…..ICT wordt ingezet om inhoud op een slimme manier te verkopen. De technologie zelf wordt meer ondersteunend….en kan worden gemanaged ‘as a business’. Zorg dus vooral voor een kleurrijk palet van mensen met veel ‘kruisbestuiving’s mogelijkheden!

Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI

Schrijver van ‘ Trends in IT 2010-2011, op tijd investeren in de juiste technologie’

Director research van het Business & IT Trends Institute (www.bitti.nl)

Management adviseur bij Bisnez Management (www.bisnez.com)

Hoofddocent Kwaliteit van de Informatievoorziening (Vrije Universiteit te Amsterdam)

(gast)docent bij diverse universiteiten en hogescholen (o.m. Erasmus, UvA, VU, Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden, etc.)

Promovendi Business & IT alignment sourcing

Director research Business & IT Trends Institute Oude Vest 133a 2312 XW LEIDEN tel. +31652078861 mail: [email protected] www.bitti.nl


Bijlage ad 2.1: Havisten competent naar het HBO: Competentieprofiel voor de overgang van havo naar hbo, ICE en SHC, 2006

Het Bureau ICE en Stichting Havisten Competent heeft een onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de competenties van het HAVO: Havisten competent naar het HBO: Competentieprofiel voor de overgang van havo naar hbo; 2006. Door het vaststellen van vijf competentiegebieden is nadrukkelijk gekeken of hiermee aan de tien generieke kwalificaties die een concretisering van de Dublin descriptoren zijn en zoals die gelden voor de hbo bachelor, worden gedekt. De opzet is door de hbo kenmerken aan te tonen, toont men Dublin descriptoren aan. Het onderzoek herkent dan vijf meeromvattende competentiegebieden, te weten: 1. Probleemoplossend samenwerken in een groep van wisselende aantallen (2 tot 8). 2. Reflectie op gedrag en resultaten, bijhouden en sturen van eigen vorderingen en verdere

professionalisering. 3. Informatie zoeken, selecteren en voorbereiden voor gebruik. 4. Vaardigheid, gedrag en toepassing van kennis trainen ten behoeve van routine

opbouwen en automatiseren. 5. Beroepshouding ontwikkelen en vormgeven aan maatschappelijke verantwoordelijkheid

in pluriforme samenleving op nationaal en internationaal niveau. Deze worden verder uitgewerkt in het profiel en zijn kenmerkend voor hbo-situaties en aanwezigheid vergroot de kans van slagen van de propedeusestudent. De conclusie is dat: 1. het HAVO er vanuit gaat dat de aanwezigheid van deze competenties belangrijk is voor

het slagen van een student in het hbo en dat het HAVO daar zelf op stuurt. 2. het HAVO niet kiest voor branchespecifieke kennis en daar niet op stuurt. 3. het HAVO kiest voor een voldoende niveau in haar vakken (taal, rekenen, Engels) voor

leerlingen voor het slagen van een student in het hbo. 4. het HAVO op het hbo voorbereidt met het algemeen vormend onderwijs om leerlingen

ook een breed palet aan keuzemogelijkheden te bieden op het hbo en met het diploma het kwaliteitspaspoort afgeeft voor de diversiteit in leerwegen zoals bedoeld in het Verdrag van Bologna.

5. het HAVO met het brede uitgangspunt algemeen voorbereidend te zijn uitstekend aansluit op het domein van de Bachelor of ICT waarvoor juist die algemene competenties het bedoelde start- en slaagvermogen in de diversiteit van leerwegen garandeert.

6. het is voor de HBO-raad niet passend om door restricties van een enkel vak, de aan Bologna-gecommitteerde keuzebreedte van de hbo-student te negeren en te reduceren met 60% op het ict domein.

7. het is voor de HBO-raad niet passend om door de restrictie van een enkel vak volstrekt op eigenstandige koers over het uitgangspunt van het HAVO om niet branche-specifiek te sturen, de toegang van havisten tot het bachelor of ict domein met 60 % te reduceren.

8. het is voor de HBO-raad niet passend om door de restrictie van een enkel vak tegen de expliciete wens van het ict beroepenveld in te handelen, en de toegang van havisten tot het bachelor of ict domein met 60% te reduceren.

9. het is voor de HBO-raad niet passend om door de restrictie van een enkel vak het HAVO onderwijs voor 60% van het ict domein te diskwalificeren.


Bijlage ad 2.2: ICT-Mentality De centrale doelstelling van de HBO-I stichting is meer grip krijgen op de doelgroepen die in eerste instantie niet meteen denken aan ict, maar hier potentieel wel voor in aanmerking komen. Op basis van deze centrale doelstelling en de beschreven achtergrond, hebben we de volgende doelstellingen voor dit project geformuleerd: • Inzicht geven in welke aspecten van de ict (denk aan tekst, beeld, inhoud opleiding,

toekomst) elk van de bètatypes aanspreekt. • Deze inzichten vertalen naar een toolkit die ict-opleidingen concrete handvatten biedt om

de verschillende ‘ict-types’ aan te spreken. Het uiteindelijke resultaat van het project is een praktische en inspirerende toolkit waarmee ict-opleidingen aan de slag kunnen om hun communicatie over en invulling van hun opleidingen af te stemmen op één of meerdere “ict-types”. Ook kunnen we in de toolkit tips opnemen over hoe te communiceren met de belangrijkste beïnvloeders van jongeren, zoals decanen/docenten en ouders. Het hangt namelijk mede van deze beïnvloeders af of de potentiële doelgroep uiteindelijk ook daadwerkelijk zal kiezen voor een opleiding in de ict. We bespreken de verschillende mogelijkheden en de uiteindelijke invulling en vorm (boekje of ‘gereedschapskist’?) van de toolkit verder met de HBO-I stichting. Jongeren zijn redelijk positief over de filmpjes over ict studies afkomstig van ictstuderen.nl. Het beeld van ict uit de filmpjes komt niet overeen met het negatieve beeld dat jongeren eerder in het gesprek gaven. Ze zien vooral meer creativiteit en vinden het opvallend (in positieve zin) dat er niet heel sterk op computers ingezoomd wordt. Overigens stellen sommige jongeren, omdat het beeld zo anders is, vraagtekens bij het waarheidsgehalte van de filmpjes en betwijfelen ze de geloofwaardigheid: “Ik vraag me wel af of dit aansluit bij de praktijk. Dit is zeker geen typische informatica. Je kunt het wel doen. Maar iedere opleiding stelt dingen leuker voor dan ze zijn.” Uit de presentaties van de jongeren en hun reacties blijkt dat ze vooral de breedte en diversiteit van ict willen laten zien: meer nadruk op toepassingen en de meerwaarde ervan voor de eindgebruiker zorgt voor meer emotie en een menselijker gezicht. In hun presentaties proberen ze allemaal het eenzijdige beeld dat ze ook zelf hebben te ontkrachten en te verbreden. Houd rekening met de verschillende motivaties van jongeren waarmee je ze kunt interesseren voor ict. Speel daarom in op verschillende waarden die de Carrière ict’er, Sociale ict’er, Functionele ict’er en de Creatieve ict’er aanspreken. Leg in voorlichting de nadruk op toepassingen van ict: concreet, creatief, innovatief, met een maatschappelijke en menselijke meerwaarde. Laat uitdagende toepassingen zien die ook voor jongeren nieuw en verrassend zijn (minder vanzelfsprekend). Ook voorbeelden van beroepen en bedrijven maken de ict-sector concreter. Bekijk welke ict-opleidingen je zo kunt positioneren dat je ook andere ict-Mentality-types aantrekt: welke elementen zitten er in de studie die nu nog niet duidelijk worden gecommuniceerd maar wel aansprekend zijn?


ict-Mentality-model TOP : Verrijken van het dagelijks leven BOTTOM : Behouden/verbeteren van het dagelijks leven LEFT : Intrinsieke motivatie t.o.v. ict (Technische werking) RIGHT : Extrinsieke motivatie t.o.v. ict (Gebruikers en toepassingen)


Bijlage ad 2.3: Instroom havo profielen

instroom absolute getallen instroom procenten

2003 BI I TI CMD BI I TI CMD

C&M 12 27 2 100 0.05 0.04 0.01 0.39

E&M 182 162 14 80 0.75 0.26 0.06 0.31 N&G 15 115 34 31 0.06 0.18 0.15 0.12

N&T 34 326 177 43 0.14 0.52 0.78 0.17

243 630 227 254 1.00 1.00 1.00 1.00 2004 BI I TI CMD BI I TI CMD

C&M 12 19 0 86 0.06 0.03 0.00 0.31 E&M 126 170 10 113 0.62 0.31 0.04 0.41

N&G 19 92 52 41 0.09 0.17 0.22 0.15

N&T 45 274 170 37 0.22 0.49 0.73 0.13 202 555 232 277 1.00 1.00 1.00 1.00

2005 BI I TI CMD BI I TI CMD C&M 16 28 1 99 0.08 0.05 0.00 0.31

E&M 129 179 8 124 0.65 0.34 0.04 0.39

N&G 19 99 71 46 0.10 0.19 0.31 0.14 N&T 35 221 148 51 0.18 0.42 0.65 0.16


C&M 16 32 1 123 0.08 0.06 0.00 0.36

E&M 108 197 29 130 0.56 0.37 0.12 0.38 N&G 22 96 54 46 0.11 0.18 0.22 0.13

N&T 46 208 157 43 0.24 0.39 0.65 0.13

192 533 241 342 1.00 1.00 1.00 1.00

2007 BI I TI CMD BI I TI CMD

C&M 24 35 3 142 0.12 0.07 0.01 0.35

E&M 111 183 9 161 0.57 0.37 0.04 0.39 N&G 25 105 48 52 0.13 0.21 0.23 0.13

N&T 35 167 152 55 0.18 0.34 0.72 0.13


C&M 25 41 4 205 0.14 0.07 0.02 0.42 E&M 96 193 10 161 0.52 0.34 0.05 0.33

N&G 22 112 44 76 0.12 0.20 0.21 0.15

N&T 41 228 149 51 0.22 0.40 0.72 0.10 184 574 207 493 1.00 1.00 1.00 1.00

Voortgang – studiesucces Aan de hand van het cijfermateriaal van de HBO-raad is een analyse gemaakt van het studiesucces van HAVO en MBO studenten bij alle ICT-gerelateerde opleidingen. De voortgang na 1 jaar is bekeken voor de jaren 2003 t/m 2007. De gemiddelde uitval van zowel HAVO als MBO studenten bedraagt ongeveer 15%. Als we specifiek kijken naar het aandeel van de instroom van studenten met het profiel C&M, dan zien we het volgende:


De opleiding BI trekt gemiddeld 10% studenten aan met C&M. In 2003 was dit 5% en het loopt op naar 14% in 2008. Voor de opleiding I zijn de cijfers: 4% in 2003 en 7 % in 2008. Als studenten met het profiel C&M een ICT-gerelateerde studie kiezen, dan is dit duidelijk CMD: 39% in 2003 en 42% in 2008

Genoemde opleidingen lopen een groot risico bij de instroom, miv 2009 is het profiel C&M alleen toelaatbaar met aanvullende eisen.

Voortgang na 1 jaar Vooropleiding situatie

instroom 2003 Havo Totaal havo mbo

Totaal mbo vwo

Totaal vwo Eindtotaal

Opleiding Student uitval student uitval student uitval

b bedrijfskundige informatica 240 43 283 0.15 341 53 394 0.13 69 8 77 0.10 754

b communication and multimedia design 244 41 285 0.14 204 26 230 0.11 66 7 73 0.10 588

b grafimediatechnologie 44 6 50 0.12 27 4 31 0.13 17 3 20 0.15 101

b informatica 614 88 702 0.13 643 130 773 0.17 150 13 163 0.08 1638

b informatiedienstverlening en -management 53 5 58 0.09 30 7 37 0.19 22 3 25 0.12 120

b netwerk infrastructuur design 6 1 7 0.14 42 5 47 0.11 2 2 0.00 56

b technische informatica 222 29 251 0.12 217 46 263 0.17 46 1 47 0.02 561

Eindtotaal 1423 213 1636 0.13 1504 271 1775 0.15 372 35 407 0.09 3818



Totaal mbo vwo





b grafimediatechnologie 49 4 53 0.08 35 2 37 0.05 8 8 0.00 98

b informatica 534 72 606 0.12 676 96 772 0.12 114 15 129 0.12 1507




Eindtotaal 1315 176 1491 0.12 1747 266 2013 0.13 341 36 377 0.10 3881




Totaal mbo vwo






b informatica 501 71 572 0.12 673 124 797 0.16 98 11 109 0.10 1478

b informatiedienstverlening en -management 25 3 28 0.11 32 7 39 0.18 11 11 0.00 78



Eindtotaal 1305 166 1471 0.11 1864 339 2203 0.15 329 31 360 0.09 4034



Totaal mbo vwo






b informatica 487 94 581 0.16 601 139 740 0.19 118 13 131 0.10 1452


b netwerk infrastructuur design 10 10 0.00 58 4 62 0.06 1 1 0.00 73


Eindtotaal 1250 229 1479 0.15 1641 335 1976 0.17 326 36 362 0.10 3817




Totaal mbo vwo






b informatica 430 94 524 0.18 495 112 607 0.18 87 11 98 0.11 1229

b informatiedienstverlening en -management 23 3 26 0.12 14 1 15 0.07 2 2 0.00 43

b information management 6 6 0.00 20 3 23 0.13 2 2 4 0.50 33

b netwerk infrastructuur design 10 10 0.00 34 4 38 0.11 1 1 0.00 49


Eindtotaal 1238 231 1469 0.16 1336 301 1637 0.18 266 29 295 0.10 3401


Het IOWO voert jaarlijks een onderzoek uit onder de nieuwe studenten in het HBO, de zogenaamde instroommonitor. Een van de aspecten die bevraagd worden is de tevredenheid over de aansluiting van de vakken van de middelbare school bij de huidige opleiding. Uit de instroom monitor 2003 – 2008 komt het volgende beeld naar voren: Landelijk is ongeveer 15% van de studenten ontevreden over de aansluiting van wiskunde, dit is vergelijkbaar met de cijfers van de vakken Nederlands (15%) en Engels (18%). Kijken we specifiek naar Techniek, dan is 41% ontevreden over de wiskunde aansluiting, bij Informatica is dit slechts 14%, terwijl 36% van de Informatica studenten (tegenover landelijk gemiddeld 26%) aangeeft dat deze vraag niet van toepassing is (instroommonitor 2007-2008). percentage ontevreden

wiskunde nederlands engels wiskunde bij techniek

wiskunde bij informatica

2007-2008 14 14 15 27 10 2006-2007 18 16 17 44 19 2005-2006 16 15 22 45 11

2004-2005 14 15 20 37 15 2003-2004 14 13 19 49 17

Gemiddeld 15 15 18 41 14


Bijlage ad 3.2: Is wiskunde een noodzakelijke vooropleidingseis voor een hbo-bachelor Informatica?, Dr. Cees Terlouw, 18 december 2009.

Aan: HBI-I Stichting Van: Dr. Cees Terlouw, Directeur LICA; lector Instroommanagement & Aansluiting Saxion Hogeschool Datum: 18 december 2009 Is wiskunde een noodzakelijke vooropleidingseis voor een hbo-bachelor Informatica? Om deze vraag te beantwoorden moeten allereerst twee andere vragen worden beantwoord:

(1) Wat wordt bedoeld met een hbo-bachelor Informatica? (2) Er kan voor het vo sprake zijn van wiskunde a, b, c, en d met elk hun eigen

wiskundige kennis en vaardigheden. Over welke soort wiskunde gaat het in een mogelijke vooropleidingseis? En hoe verhoudt zich dat tot de wiskunde op het mbo?

Ik zal eerst op deze twee vragen ingaan, en vervolgens een aantal overwegingen geven die uitmonden in een standpunt. HBO-bachelor Informatica De HBO-I stichting heeft in 2009 een domeinbeschrijving gepubliceerd van de hbo-bachelor Informatica. De beschrijving is gebaseerd op gesprekken met een groot aantal bedrijven en organisaties het veld over de professionele taken en activiteiten, en internationale domeinbeschrijvingen voor een dergelijke bachelor1. Deze domeinbeschrijving wordt breed gedragen door de hbo-bachelor opleidingen Informatica. De domeinbeschrijving kan dan ook als betrouwbaar en valide worden gezien. Het domein wordt beschreven in een model aan de hand van drie dimensies: (a) Life cycle fasen: analyseren, adviseren, ontwerpen, realiseren, en beheren; (b) ICT-architectuurlagen: hardware interfacing, infrastructuur, software, bedrijfsprocessen,

en gebruikersinteractie; en (c) Drie beheersingsniveaus van het gebruik van kennis, vaardigheden en attitudes in een

voorspelbare context tot het zelfstandig zoeken, verwerven, en toepassen van kennis, vaardigheden en attitudes in ongestructureerde situaties.

Deze drie dimensies leveren een driedimensionaal model op dat als kader dient waarbinnen een hbo-bachelor opleiding Informatica haar eigen opleidingsprogramma kan vormgeven. Zo zijn er Informatica-opleidingen die zich klassiek richten op het ontwerpen en realiseren van hardware interfacing en de infrastructuur voor hardware en software (technische informatica), terwijl anderen zich vooral richten op het analyseren van en adviseren aangaande de inzet van ICT-tools voor informatiestromen in bedrijf- en organisatieprocessen (bv. bedrijfsinformatica of informatica en openbaar bestuur, E-government). Weer anderen leggen vooral een focus op het ontwerpen en realiseren van gebruikersinteracties en bijbehorende software resulterend in producten als applicaties, games en simulaties voor entertainment, onderwijs & training, en kunst. Maar ook de marketing kan bij de gebruikersinteracties centraal staan (interactieve websites) of de ondersteuning bij het nemen van beslissingen (bv. een expertsysteem voor het bepalen van een uitkering (publieke sector) of een investeringsbeslissing (private sector)). Nog weer anderen analyseren informatie in een bepaalde representatie (concept, beeld, geluid) en ontwerpen vervolgens een informatiesysteem waarin dergelijke informatie systematisch wordt opgeslagen en toegankelijk gemaakt voor gebruik in een professionele situatie (bv. databases voor

1 HBO-I Stichting (2009). Bachelor of ICT, domeinbeschijving. Amsterdam: HBO-I Stichting.


juridische, medische, archeologische, kunsthistorische, etc, professionals). Samenvattend is de conclusie dat er sprake is van een grote diversiteit van hbo-bachelor Informatica-opleidingen op het continuüm techniek/bèta - alpha, gegeven de drie dimensies van het domein-model.

Wiskunde

Er zijn verschillen tussen de vo-profielen in havo en vwo in het wiskundeaanbod (zie bijlage 1). In het havo worden wiskunde a, b, en d aangeboden; in het vwo a, b, c, en d. In alle profielen, met uitzondering van het CM-profiel in het havo), is wiskunde van een bepaalde vorm verplicht (zie tabellen 1 en 2 in bijlage 1). Wel kan in het havo CM-profiel het vak wiskunde A worden gekozen. Daarmee is er, gelet op de diversiteit van opleidingen hiervoor, voor de hbo-bachelor Informatica sprake van de volgende specifieke vraag:

Moet een bepaalde vorm van wiskunde worden vereist bij de vo-instroom in een bepaalde vorm van een hbo-bachelor Informatica?

Voor de instromende mbo-leerlingen hoeft deze vraag niet te worden gesteld; zij mogen zonder enige instroomeis instromen. Op dit moment loopt wel een door de HBO-Raad geïnitieerde discussie of t.a.v. het mbo toch niet bepaalde instroomeisen moeten worden gesteld2. Hieraan kunnen echter nog geen conclusies worden verbonden.

Overwegingen

1. Informatica dringt in toenemende mate door in alle sectoren van de maatschappij. In elke sector is wel een ‘E’-variant te vinden: E-government, E-learning, E-health, E-commerce, E-Logistics, etc. etc. Daarmee komen er naast de klassieke vragen van Informatica die vooral waren gelegen in de elektrotechniek (hardware) en het programmeren (software), vooral ook vragen aan de orde die te maken hebben met de toepassing van informatica: de hiervoor genoemde drie dimensies van het domein ingebed in een bepaalde sector;

2. Mede als gevolg van het voorgaande wordt er vooral vanuit een bepaald domein of bepaalde domeinen geredeneerd om tot een functioneel gebruik van informatica te komen. Dit kunnen zowel maatschappelijke domeinen als wetenschappelijke domeinen zijn. Zo wordt een controller in een bedrijf óók een kennismanager die met een administratief informatiesysteem werkt. En een vakgebied als bestuurlijke informatiesystemen en automatisering komt voort uit het vakgebied van de bedrijfskunde3;

3. Er is sprake van een diversiteit van hbo-bachelor Informaticaopleidingen. De focus die van oudsher lag op de lagere ICT-architectuurlagen ‘hardware interfacing’ en de ‘infrastructuur voor software en hardware’ en de grote nadruk op programmeren is – gegeven de ontwikkelingen hiervoor genoemd in de punten 1 en 2 – verschoven naar de hogere architectuurlagen als ‘bedrijfsprocessen’ en ‘gebruikersinteractie’.

4. Vooral elektrotechniek en wiskunde lagen ten grondslag aan de de klassieke informaticaopleiding, de technische informatica. De opleiding was en is dan ook vooral

2 Zie het White Paper van de HBO-Raad.

3 Zie bv. Valstar, T. & Genuchten, M. van (2004). 50 jaar informatiesystemen 1978 – 2028. Liber Amicorum

voor Theo Bemelmans. Delen I en II. Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Technologie

Management.


gelegen in het technische domein. Er is nu echter veel meer sprake van hybride opleidingen waarin informatica wordt gecombineerd met een bepaalde maatschappelijke en/of wetenschappelijk domein. Elektrotechniek en wiskunde hebben in deze benaderingen een veel kleinere plaats, en zijn soms ook in bepaalde varianten afwezig. De soort vakken in deze hybride opleidingen vereisen ook geen diepgaande wiskunde. Het gaat veel meer om competenties waarin het wederzijdse verkeer tussen informatica en een bepaald maatschappelijk en/of wetenschappelijk domein wordt gerealiseerd.

5. De directe havo-instromers in het hbo - een relatief grote groep van ca. 30-40% - hebben drie van de vier profielen een bepaald wiskundeaanbod gehad (a of b, of b + d). Indien er voor een hbo-I opleiding sprake is van een ‘technische informatica’ die zich alléén tot het technische domein rekent (de onderste ICT-architectuurlagen), dan is het logisch dat daarvoor ook dezelfde instroomeisen gelden als voor andere technische opleidingen, idealiter het NT-profiel. Andere profielen kunnen ook worden toegelaten mits aan aanvullende eisen wordt voldaan. Vaak blijft dat (in de praktijk) beperkt tot de instromers met een NG-profiel die voor wiskunde A hebben gekozen. Het is dan weer aan de opleiding / instelling in kwestie of men vindt dat daaraan geheel of gedeeltelijk voorafgaand aan de instroom moet worden voldaan – er kan bijvoorbeeld een aparte zomercursus worden aangeboden - , of dat aan de aanvullende eis ook geheel of gedeeltelijk tijdens het eerste jaar op enigerlei wijze kan worden voldaan. In het laatste geval zijn deze NG-instromers met wiskunde A dus gewoon toegankelijk met deze (belangrijke) toevoeging. Dit alles laat onverlet dat een opleiding ‘technische informatica’ alert moet zijn op deficiënties in de wiskunde, ondanks dat de havo-instromers voldoen aan de wiskunde b instroomeis. Veelal betreft het problemen met de algebraïsche vaardigheden waaraan dan aandacht moet worden besteed. Regionaal overleg met toeleverende vo-scholen kan dit probleem wellicht voorkomen of verminderen.

In alle andere informaticaopleidingen die zich niet als ‘technische informatica’ profileren, hoeft aan havisten geen nadere instroomeis aangaande wiskunde te worden gesteld. Drie van de vier profielen bevatten al voldoende wiskunde. Ook aan de instromers met het CM-profiel zonder wiskunde wordt geen wiskunde-eis gesteld in het geval zij kiezen voor een Informaticaopleiding waarin de bovenste ICT-architectuurlagen ‘bedrijfsprocessen’ en ‘gebruikersinteractie’ de focus is. Mocht er verderop in de studie toch nog bepaalde wiskundige kennis en vaardigheden nodig zijn, dan moeten deze instromers in staat worden geacht dit zelf te kunnen verwerven met enige ondersteuning vanuit de opleiding. Ervaringen met meer alfageoriënteerde Informatiekundeopleidingen (bv. Rijksuniversiteit Groningen) zijn hiermee gunstig.

6. De directe vwo-instromers in het hbo - ca. 10% van de instroom - hebben allen wiskunde in hun profiel. Ook hier geldt voor de opleiding ‘technische informatica’ dezelfde regel als voor de havisten. Voor alle andere soorten informaticaopleidingen zijn nadere eisen voor wiskunde niet nodig gegeven de onderdelen in het opleidingsprogramma. Ook van een vwo’er kan worden verwacht dat zij - met enige ondersteuning van de opleiding - zelf eventueel benodigde wiskunde kunnen verwerven.

7. De directe mbo-instromers - ca. 30-40% - hebben, zoals gezegd, zonder meer toegang. Dat laat onverlet dat vooral in de opleiding ‘technische informatica’ men alert moet zijn op mogelijke deficiënties in de wiskunde. Ook hier moet men vooral denken aan de algebraïsche vaardigheden, al kan het ook zo zijn dat mbo’ers bepaalde wiskundige onderwerpen simpelweg niet hebben gehad. Maar dit is een algemeen probleem van alle mbo’ers in welke opleiding dan ook waar wiskunde relevant is. Regionaal overleg met toeleverende roc-instellingen kan hier soelaas bieden.


Conclusies

1. Alléén in het geval dat een hbo-bachelor Informatica zich profileert als een opleiding ‘technische informatica’, gericht op de twee onderste architectuurlagen. geldt de wiskunde b eis die hoort bij het NT-profiel. Andere profielen hebben toegang mits men - naar keuze van de opleiding - voorafgaand of tijdens het eerste jaar voldoet aan deze eis;

2. In alle andere hbo-bachelor informaticaopleidingen hoeven geen nadere wiskunde-eisen worden gesteld, omdat de focus is gericht op de bovenste architectuurlagen;

3. Elke opleiding dient in het onderwijs alert te zijn op gerichte opfrissing en/of nadere verwerving van wiskundige kennis en vaardigheden, zij het om verschillende redenen. In de opleiding ‘technische informatica’ om allereerst deficiënties in de noodzakelijke basiskennis en –vaardigheden weg te werken. In andere opleidingen, omdat een bepaald probleem daarom vraagt, en het behoort tot de algemene hbo-competentie dat een student zoveel mogelijk zelfstandig in staat moet zijn relevante expertise te verwerven. Enige ondersteuning van de opleiding is daarbij wel noodzakelijk;

4. Het is zinvol dat hbo-informaticaopleidingen regionaal overleggen met toeleverende vo- en roc-instellingen over een zo optimaal mogelijke in- en doorstroom. De voor de opleiding relevante vo-vakken - bijvoorbeeld economie en management & organisatie voor bedrijfsinformatica - wiskunde, maar ook het hopelijk aangeboden keuzevak informatica, zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Er kan worden samengewerkt om tot een optimale aansluiting te komen.


Bijlage 1: Wiskunde in het voortgezet onderwijs

HAVO

Een overzicht van de aangeboden wiskunde voor het havo staat in tabel 1.

Tabel 1: Wiskunde in de havo-profielen

CM-profiel EM-profiel NG-profiel NT-profiel Wiskunde is niet verplicht

Verplichte keuze: wiskunde A of wiskunde B


Wiskunde B is verplicht

Keuze wiskunde A is mogelijk

Uitbreiden met wiskunde D is mogelijk als profielkeuzevak

Landelijk centraal examen voor wiskunde A of wiskunde B


Landelijk centraal examen voor wiskunde B Voor wiskunde D geen landelijk centraal examen (wel schoolexamen)

wisk A: 320 SLU wisk B: 360 SLU


wisk B: 360 SLU wisk D: 320 SLU

Wiskunde A is bestemd voor de EM- en NG-profielen. Er wordt veel kansrekening, telproblemen en statistiek in behandeld. Verder leren leerlingen omgaan met tabellen en verschillende soorten grafieken, en ook een beetje met formules. De opgaven die worden behandeld zijn vaak situaties en problemen uit de praktijk (de zogenaamde verhaaltjessommen). Belangrijk bij wiskunde A is dat leerlingen problemen uit de praktijk leren te vertalen naar een stuk wiskunde. Wiskunde A is dus wiskunde die wordt toegepast in allerlei praktische situaties. Behandelde onderwerpen zijn: ** Algebra (rekenen met letters) ** Tabellen, grafieken en formules (lineaire formules, exponentiële formules) ** Statistiek, telproblemen en kansen (normale verdeling, binomiale verdeling) Wiskunde A wordt afgesloten met een landelijk centraal examen. Wiskunde B is bestemd voor de EM-, NG- en NT-profielen. Er wordt veel gewerkt met formules, grafieken en er wordt veel gerekend. De opgaven die worden behandeld zijn soms situaties en problemen uit de praktijk. Maar dat is niet altijd zo. Dan gaan de opgaven over formules en grafieken zonder dat die grafieken en formules een praktische betekenis hebben. Bij wiskunde B leren leerlingen dus abstracte problemen op te lossen met niet eenvoudige wiskundige technieken. Het zijn vaak “puzzels” waarin flink gerekend moet worden. Voor wiskunde B is het dan ook niet alleen van belang dat leerlingen wiskunde leuk vinden, maar ook dat men puzzelen leuk vindt, dat men tijd aan het vak wil besteden en dat men doorzettingsvermogen heeft. Wiskunde B is dus abstracte wiskunde en het wiskundige niveau is hoog. Behandelde onderwerpen zijn: ** Algebra (rekenen met letters) ** Meetkunde (oppervlakte, inhoud, ruimte meetkunde) ** Analyse (functies, grafieken, vergelijkingen, afgeleide functies, sinus-functies) Er zitten geen kansrekening en statistiek in wiskunde B.


Wiskunde B wordt afgesloten met een landelijk centraal examen. Wiskunde D is een profielkeuzevak. Alleen als leerlingen het NT-profiel hebben kan wiskunde D worden gekozen. NT-leerlingen moeten verplicht één vak kiezen uit wiskunde D, NLT en informatica. Als een leerling wiskunde D kiest zal deze echt goed in wiskunde moeten zijn. Wiskunde D is uitdagend en een zeer goede voorbereiding voor als een leerling een exacte vervolgopleiding wil gaan volgen. Er zijn andere onderwerpen dan bij wiskunde B en er wordt dieper ingegaan op onderwerpen die men ook bij wiskunde B al hebt gehad. Behandelde onderwerpen zijn: ** Wiskunde in technologie ** Statistiek en kansrekening ** Toepaste analyse (rekenen met formules). Leerlingen krijgen een goed inzicht in de rol van wiskunde in technologie en wetenschap. Wiskunde D is geen toelatingseis voor vervolgopleidingen. Wel is de verwachting dat leerlingen die wiskunde D gevolgd hebben minder aansluitingsproblemen zullen hebben. Voor Wiskunde D is er alleen een School Examen, geen landelijk CE. VWO Een overzicht van de aangeboden wiskunde in het vwo staat in tabel 2: Tabel 2: Wiskunde in de vwo-profielen CM-profiel EM-profiel NG-profiel NT-profiel

Wiskunde C is verplicht



Wiskunde B is verplicht

Mag je vervangen door wiskunde A

Uitbreiden met wiskunde D is mogelijk als profielkeuzevak

Landelijk centraal examen voor wiskunde C (of A)



Landelijk centraal examen voor wiskunde B Voor wiskunde D geen landelijk centraal examen (wel schoolexamen)

wisk C: 480 SLU wisk A: 520 SLU



wisk B: 600 SLU wisk D: 440 SLU

Wiskunde C is gekoppeld aan het CM-profiel. Er wordt veel kansrekening, telproblemen en statistiek in behandeld. Verder leren leerlingen omgaan met tabellen en verschillende soorten grafieken en formules. De opgaven die worden behandeld zijn vaak situaties en problemen uit de praktijk. Belangrijk bij wiskunde C is dat leerlingen problemen uit de praktijk leert te vertalen naar een stuk wiskunde. Wiskunde C is dus wiskunde die wordt toegepast in allerlei praktische situaties. Behandelde onderwerpen zijn: ** Formules, functies, grafieken, vergelijkingen ** Algebra (rekenen met letters) ** Rijen, reeksen en recurrente betrekkingen ** Statistiek, telproblemen en kansen ** Normale verdeling, binomiale verdeling, toetsen van hypothesen ** Grafen en matrices


Wiskunde C wordt afgesloten met een landelijk centraal examen. Wiskunde A is bestemd voor de EM- en NG-profielen. Er wordt veel kansrekening, telproblemen en statistiek in behandeld. Verder leren leerlingen omgaan met tabellen en verschillende soorten grafieken en formules. In vergelijking met wiskunde C krijgen leerlingen meer onderwerpen en moeilijker problemen op te lossen. De opgaven die worden behandeld zijn vaak situaties en problemen uit de praktijk. Belangrijk bij wiskunde A is dat leerlingen problemen uit de praktijk leren te vertalen naar een stuk wiskunde. Wiskunde A is dus wiskunde die wordt toegepast in allerlei praktische situaties. Behandelde onderwerpen zijn: ** Formules, functies, grafieken, vergelijkingen ** Algebra (rekenen met letters) ** Differentiëren, rekenregels ** Rijen, reeksen en recurrente betrekkingen ** Statistiek, telproblemen en kansen ** Normale verdeling, binomiale verdeling, toetsen van hypothesen ** Grafen en matrices Wiskunde A wordt afgesloten met een landelijk centraal examen. Wiskunde B is bestemd voor de EM-, NG- en NT-profielen. Zie voor karakterisering van het vak onder HAVO. Behandelde onderwerpen zijn: ** Formules, functies, grafieken, vergelijkingen ** Algebra (rekenen met letters) en algebraïsche technieken ** Differentiëren, integreren, rekenregels ** Bewijzen in de vlakke meetkunde Er zit geen kansrekening en statistiek in wiskunde B. Wiskunde B wordt afgesloten met een landelijk centraal examen. In het NT-profiel is wiskunde B verplicht is. Bij het EM- en NG-profiel kan een leerling kiezen uit wiskunde A en wiskunde B. Wiskunde D is een profielkeuzevak. Alleen als je het NT-profiel hebt kan je wiskunde D als kiezen. NT-leerlingen moeten verplicht één vak kiezen uit wiskunde D, NLT en informatica. Wiskunde D is uitdagend en een zeer goede en gedegen voorbereiding voor als een leerling een exacte vervolgopleiding wilt gaan volgen. Men krijgt andere onderwerpen dan bij wiskunde B en er wordt dieper ingegaan op onderwerpen die een leerling ook bij wiskunde B al hebben gehad. Behandelde onderwerpen zijn: ** Statistiek en kansrekening ** Dynamische modellen ** Analytische meetkunde ** Wiskunde in wetenschap Leerlingen krijgen een goed inzicht in de rol van wiskunde in technologie en wetenschap. Wiskunde D is geen toelatingseis voor vervolgopleidingen. De verwachting is dat leerlingen die wiskunde D gevolgd hebben minder aansluitingsproblemen zullen hebben. Wiskunde D wordt afgesloten met een School Examen, dus niet met een landelijk centraal examen. Dr. Cees Terlouw, Directeur LICA; lector Instroommanagement & Aansluiting, Saxion Hogeschool 18 december 2009


Bijlage ad 3.4: Wiskunde-instroomeisen voor HBO-informatica, Erik Barendsen, Institute for Computing and Information Sciences & Graduate School of Education (ILS-RU), Radboud Universiteit Nijmegen

Samenvatting Het HBO-I streeft naar het loslaten van de wiskunde-instroomeis voor studenten vanuit het havo voor alle hbo-bachelor informatica-opleidingen met uitzondering van Technische Informatica. Ik ondersteun dat standpunt. Verder adviseer ik om in de hbo-bachelor opleidingen zelf relevante wiskunde-gerelateerde elementen op te nemen. Wiskunde in informatica Universeel In alle deelgebieden van de informatica is het belangrijk om een (veelal nieuwe) situatie systematisch te kunnen analyseren en beschrijven, en een probleem op een welgekozen niveau van abstractie aan te pakken en op te lossen. De algemene vaardigheden die daarmee samenhangen zijn bijvoorbeeld: modelleren, schematiseren, abstraheren, formaliseren. Deze algemene vaardigheden spelen ook een rol in de wiskunde. Verder vinden veel van de gebruikte formalismen, zoals specificatietalen en modelleermethoden, hun fundament in de wiskunde. Daarbij gaat het met name om deelgebieden als discrete wiskunde, logica en algebra. Deze observaties worden vaak als motivatie gebruikt om wiskunde als toelatingseis op te nemen. Dit is niet geheel terecht. Ten eerste komen de hier bedoelde algemene vaardigheden zelden expliciet aan de orde in de examenprogramma’s. Verder hebben de genoemde wiskunde-deelgebieden een ondergeschikte rol in de VO-wiskunde. Tenslotte gaat het hier vooral om het gebruik van wiskunde als (leverancier van een) precieze taal, en niet om het uitvoeren van geavanceerde wiskundige bewerkingen. Schoolwiskunde heeft daarom een heel beperkte ‘match’: enerzijds ontbreken essentiële ingrediënten, anderzijds heeft een groot deel van het vak geen relatie met de gemeenschappelijke kern van HBO-informatica. Voor een strikte vooropleidingseis ontbreekt daarom voldoende grond. De HBO-informaticaopleidingen zullen zelf moeten zorgen dat hun studenten de algemene vaardigheden rond modelleren e.d. verwerven. Deze zouden dus onderdeel moeten zijn van de bachelorprogramma’s informatica. Specifiek Voor de technische informatica zijn naast de algemene ‘wiskundige’ vaardigheden ook specifieke vaardigheden onontbeerlijk. Hierbij gaat het wel om ‘rekenen’, dat wil zeggen het uitvoeren van wiskundige bewerkingen. In dit vakgebied zien we bijvoorbeeld toepassingen van calculus/analyse, lineaire algebra en kansrekening. De match met de schoolwiskunde is hier zodanig dat een voorkenniseis op zijn plaats is. Vervolgopleiding Hierboven heb ik betoogd dat algemene vaardigheden op het gebied van modelleren en formaliseren expliciet onderdeel zouden moeten uitmaken van HBO-I-opleidingen. Als daarbij (op maat gesneden) aandacht wordt besteed aan de verwante wiskunde-onderwerpen, zou dat een meerwaarde opleveren - bovendien hebben studenten die te zijner tijd doorstromen naar het WO dan een streepje voor. Dat blijkt uit ervaringen met studenten die afkomstig zijn van HBO-I opleidingen die reeds een wiskundecomponent aanbieden. Achtergrond van de auteur Erik Barendsen is hoogleraar vakdidactiek en onderwijsontwikkeling en universitair hoofddocent informatica en informatiekunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.


Tot 2009 was hij nauw betrokken bij de vormgeving en uitvoering van het beleid rond HBO-doorstroom, inclusief samenwerking HBO-WO, voorlichting en intake, toelating, studieadvisering en curriculumontwikkeling. Hij vervulde diverse rollen, waaronder die van onderwijsdirecteur, opleidingscoördinator en studieadviseur. Nijmegen, 20 januari 2010


Bijlage ad 3.5: Ingangseisen voor hbo Inf, Bert Zwaneveld, 18 januari 2010 In de voorliggende notitie (van Cees Terlouw) wordt tamelijk uitvoerig beargumenteerd om alleen voor hbo-opleidingen die als technische informatica kunnen worden aangemerkt (bij voorkeur, dat is niet helemaal duidelijk) wiskunde B als ingangseis op te nemen en voor hbo-opleidingen informatica die als informatica dan wel bestuurlijke informatica (de toevoegingen technisch en bestuurlijk worden overigens niet meer gebruikt) wiskunde niet als ingangseis op te nemen. Hoewel ik me op zich in de gepresenteerde argumentatie wel kan vinden, wil ik toch graag een paar nuanceringen aanbrengen. Terecht wordt gezegd dat informatica een dermate breed vak is geworden met zoveel verschillende facetten, lopend van het specifieke ‘harde’ niveau (hardware), via het meer op software ontwikkelen gerichte ‘typisch’ informaticaniveau tot het meer op implementatie gerichte ‘softe’ niveau. En even terecht wordt gezegd dat niet voor al deze niveaus wiskunde een ingangseis hoeft te zijn. Voor instromers vanuit mbo-3 en -4 kan dit trouwens ook niet. Vwo’ers hebben altijd een en soms twee van de wiskundevakken in hun pakket. Havisten met het cultuur en maatschappij profiel hebben na de onderbouw over het algemeen geen wiskunde meer gedaan. Van algemene vakken als taal (Nederlands en Engels), rekenen/wiskunde die tot de basisvakken worden gerekend van zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs worden in het algemeen gesproken de antwoorden op de volgende drie vragen genoemd om ze door iedereen te laten volgen:

- wat moet elke burger er voor zijn of haar functioneren in de huidige maatschappij ervan kennen en kunnen?

- Wat moet een leerling ervan kennen en kunnen voor de vervolgopleiding? - Wat moet iemand ervan kennen en kunnen voor een beroep?

De tweede en de derde vraag liggen in het algemeen in elkaars verlengde. In de situatie waarover we het hier hebben, gaat het specifiek om de relatie wiskunde in het voortgezet onderwijs en informatica in het hoger beroepsonderwijs. In de notitie is vooral vanuit informatica geredeneerd. Hier wil ik graag een paar aspecten noemen die vanuit de wiskunde naar voren zijn te brengen. Net als andere vakken van het voortgezet onderwijs is het ook voor wiskunde dienstig onderscheid te maken tussen de specifieke kennis en vaardigheden en de meer algemene kennis en vaardigheden. Bij dit laatste horen zeker ook de houding ten opzichte van wiskunde en de rol van wiskunde in de maatschappij en al haar facetten. En er zijn vrijwel geen facetten meer waar ict geen (belangrijke) rol speelt. De specifieke kennis en vaardigheden waar het bij wiskunde in de huidige examenprogramma’s omdraait zijn met name bij de vakken A, B en D op havo en vwo in min of meer belangrijke mate de rekenvaardigheden en de algebraïsche vaardigheden. Bij wiskunde A (en in iets mindere mate bij wiskunde B en D) speelt daarnaast het gebruiken van wiskunde in toegepaste situaties een belangrijke rol. Afgezien van situaties die zich met een lineair of exponentieel model laten beschrijven zijn de wiskundige modellen gegeven (omdat gebleken is dat het door de leerlingen laten opstellen van modellen die niet lineair of exponentieel zijn te hoog gegrepen is). Bij wiskunde C (alleen vwo, niet havo) worden alleen heel eenvoudige modellen gehanteerd in situaties die meestal dicht tegen het profiel waar


wiskunde C verplicht is, cultuur en maatschappij, aanliggen. Statistiek en kansrekening spelen alleen bij wiskunde A en C een rol (dus niet bij wiskunde B), echter niet in het centraal examen, maar alleen in het schoolexamen. Wat algemene kennis en vaardigheden betreft moet worden opgemerkt dat wiskunde uiteraard bij uitstek het vak is waarin min of meer abstracte elementen gecategoriseerd, geordend, gesystematiseerd en gestructureerd worden. Ook het leraren aanpakken en oplossen van problemen (waarvan aanpak en oplossing lang niet altijd van tevoren duidelijk zijn) horen bij deze algemene kennis en vaardigheden. Als ik de vier wiskundevakken voor vwo en de drie voor havo orden naar de mate waarin dit systematiseren en structureren er plaats vindt, dan is dat bij wiskunde C het minst en bij wiskunde B en D het meest, terwijl wiskunde A een soort tussenpositie inneemt. Deze algemene kennis en vaardigheden worden meestal niet expliciet aan de orde gesteld, maar komen impliciet aan e orde. Verder moet gewezen worden op de hybride positie van wiskunde A (voor havo en vwo). Waar wiskunde B en wiskunde D (maar dat laatste vak is een keuzevak dat de scholen bovendien niet hoeven aan te bieden) duidelijk bij het natuur en techniek profiel horen en wiskunde C bij het profiel cultuur en maatschappij, moet wiskunde A twee ‘meesters’ dienen, namelijk het economie en maatschappij profiel én het natuur en gezondheid profiel. Nu terug naar informatica. Toekomstige ict’ers moeten, zowel op het niveau van de opleiding als later op het niveau van het beroepsmatig functioneren, de genoemde algemene kennis en vaardigheden zeer goed beheersen. Als dat dus niet via wiskunde in het voortgezet onderwijs op een redelijk niveau aan de orde is geweest zal er gedurende de opleiding expliciet aandacht voor moeten zijn, zoals trouwens in de notitie ook is aangegeven. Havisten die instromen vanuit het profiel cultuur en maatschappij en mbo’ers zijn hier duidelijk in het nadeel: de havisten hebben geen wiskunde meer vanaf klas 3, de mbo’ers vaak geen wiskunde meer vanaf klas 2 van het vmbo. Hier ligt een serieuze valkuil op de loer: vergelijk deze laatste groep met studenten van de pabo met hetzelfde voortraject. Van deze groep wordt al jaren geconstateerd dat hun rekenkennis en rekenvaardigheden onder de maat zijn om als leerkracht in het primair onderwijs te functioneren. Pas recent wordt deze problematiek aangepast, echter (helaas) niet via aanscherping van de toelatingseisen voor de pabo. De hbo-opleidingen (niet-technische) informatica moeten zich van deze valkuil goed bewust zijn. Tenslotte wil ik nog een opmerking maken over het imago van informatica/ict. Geen toelatingseis kan gemakkelijk de opvatting versterken dat informatica niet echt een vak zou zijn, wat het verkeerde beeld dat er met name van ict bestaat, namelijk dat ‘iedereen toch een computer kan bedienen, zeker de jonge mensen’. Informatica/ict is echter een zeer serieus vak en (verdere) eventuele imagoschade moet zoveel mogelijk vermeden worden.


Bijlage ad 3.8: Admission Procedure for MSc SNE

For students without unconditional admission there are separate admission procedures.

Students must have the correct preparatory training and knowledge as well as motivation to be able to successfully graduate from the Master SNE. Students with a non-university Bachelor degree must submit a motivational letter and participate in an intake procedure. The first part of the intake procedure consists of a number of tests pertaining to skill and knowledge. The second part consists of a short presentation of previous work (Bachelor thesis) and an intake interview.

There are two separate opportunities to take part in the intake-procedure, one in June and one in August. It is advisable to take part in the first (in June) so that there is a possibility to resolve any deficiencies that become apparent, after which the procedure can be tried again in August.

The intake tests will cover the following:

• General science skills o Writing skills: reading and making an excerpt from a technical document. o Verbal skills: presenting an earlier (Bachelor) thesis (10 minutes). o Analytical skills: a Discrete Mathematics test, specifically logic, set and graph

theory. Learning material: � Logic theory: Chapters 1, 2 and 3 from "A Problem Course in

Mathematical Logic Version 1.6". � Set theory: "Sets, Relations, Functions". � Graphs theory: Chapter 1 from "Grafen: Kleuren en Routeren" (dutch).

• Specific skills o Elementary knowledge of Unix (local copy). o Elementary knowledge of networks (TCP/IP) (PDF format) (local copy). o Elementary working knowledge of scripting (shell scripting) (you will be asked

to create a number of scripts).

https://www.os3.nl/2009-2010/info/admission

100521 argumentatie instroomeisen versie 28 7juni10...

Documents

Transcript of 100521 argumentatie instroomeisen versie 28 7juni10...