100 JAAR REMMERS BOUWGROEP

100 JAAR REMMERS BOUWGROEP

4

5

Bij een 100 jarig jubileum hoort een boek. Zeker als het een familiebedrijf betreft met een rijke historie. Dit boek bevat een reflectie op drie generaties ondernemen, waarbij de meest in het oog springende ontwikkelingen in beeld worden gebracht.

Het jubileumboek gaat over de vakmensen - de huidige medewerkers en oud-medewerkers - en de familie Remmers en over hun betrokkenheid gedurende een hele eeuw. Generaties bouwvakkers hebben hun brood verdient op de steigers en meegewerkt aan talrijke projecten in de woning- en utiliteitsbouw tot projecten in de zorg, educatieve en industriële sector.

Lees en bekijk hoe Tilburg in die periode bijna onherkenbaar veranderde. En hoe Remmers zich in diezelfde periode, in goede en minder goede tijden, als Tilburgs bedrijf ontwikkelde tot een organisatie met een gedegen en landelijke reputatie.

De onderneming is het bewijs dat familiebedrijven absoluut meerdere generaties lang kunnen worden gevoerd zonder het karakter van een familiebedrijf te verliezen. Het verleden heeft het bedrijf gevormd en is daarmee een solide basis voor toekomstige aspiraties.

Dit is een verhaal van en over de mensen die Remmers Bouwgroep gemaakt hebben tot wat het nu is: een gezond bedrijf dat strategisch, met passie en daadkracht klaar is voor de toekomst!

Alphons Remmers Peter Picavet

VOORWOORD

de beginjaren

Het begin van de twintigste eeuw staat

in het teken van de vooruitgang. De

techniek verricht wonderen, de textiel-

industrie in Tilburg bloeit, de kerken

zitten vol. Het bruist in Tilburg van de

bouwactiviteiten. De Zusters van Liefde

bouwen hun grote klooster midden in de

stad. In 1911 is de kerk in de Hoefstraat

gereed en ook de kerk op Broekhoven.

Het is het jaar dat het eerste vliegtuig

in Tilburg landt. Weliswaar een nood-

landing op het klaverveld van boer

Vermeer, aan de zuidrand van de stad,

maar toch… een teken van vooruitgang.

De Eerste Nederlandsche Vliegclub

wordt opgericht met een landingsveld

tussen Gilze en Rijen.

1911 1949DE BEGINJAREN

8

PARORAMA TILBURG 1940

BREDASEWEG

EEN LOT UIT DE LOTERIJ

Bouwbedrijf Remmers dankt zijn ontstaan aan een winnend lot uit de loterij, honderd jaar geleden. Stichter Alphons (A.J.) Remmers wint in 1911 driehonderd gulden en ziet kans daarmee zijn eigen zaak op te zetten. De droom van de 23-jarige timmermansknecht, de krullenjongen, komt uit. Alphons (1887-1968) is een geboren en getogen Tilburger, al komen zijn voor-ouders in de achttiende eeuw uit Gennep. Een jaar na de oprichting van zijn eigen onderneming trouwt hij met Gerardina van de Wouw. Hij staat dan nog te boek als timmerman. Pas als zijn kinderen trouwen, noteert de burgerlijke stand ‘aannemer’ als beroep. In de beginjaren heeft Alphons Remmers sr. drie man personeel. En drie hardwerkende zonen: Kees, Piet en Tonny, die later tot de directie toetreden. Vandaag de dag is Remmers Bouwgroep een van de grote spelers op de Midden-Brabantse bouwmarkt en heeft zo’n 150 mensen in dienst.

Het optimisme in de eerste jaren van de twintigste eeuw krijgt een flinke knauw met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Weliswaar blijft Nederland neutraal, maar het jonge gezin Remmers krijgt het nodige voor de kiezen. Grote stromen vluchtelingen uit België zoeken hun heil in Nederland. Het gezin krijgt in de Hoefstraat soldaten ingekwartierd. Alphons en zijn echtgenote weten het hoofd boven water te houden met kleine verbouwingen en de handel in aardappelen en kachelhout. De moeilijke periode duurt voort tot Alphons een groot project krijgt: de bouw van dertig à veertig woningen. In 1929 komt de grote klapper: het kerkbestuur van Broekhoven II geeft opdracht tot de bouw van 95 tot 100 woningen. De vreugde over de opdracht slaat echter om in bezorgdheid. Door de strenge winter komen de woningen niet op tijd gereed, en daar staat gewoonlijk een fikse boete op. Gelukkig is er begrip voor de jonge ondernemer en Alphons en zijn gezin (van op dat moment acht kinderen) kunnen opgelucht ademhalen.

Remmers doet voor het eerst

ervaring op met grootschalige

woningbouw in Broekhoven.

Tonny Remmers daarover in 1981:

,,In opdracht van de gemeente

bouwden we ruim 900 hoog- en

laagbouwwoningen in Broekhoven.

De woningnood moest worden

opgelost. Onze voornaamste

ontwikkeling zat dan ook in de

versnelling van het bouwtempo.

We kregen de beschikking over

goede transportmiddelen, kranen

en lieren. De bouwwijze bleef

traditioneel – elke steen is door

een metselaar aangebracht.

Desondanks slaagden we erin

de productie tot één woning per

dag op te voeren. Tussen 1947 en

1957 hebben we in Tilburg zo’n

2400 woningen neergezet.”

9

10

DE VOLTFABRIEK 1933

Het bedrijf van Alphons Remmers groeit gestaag. Totdat de crisisjaren aanbreken. In de jaren dertig valt de bouw nagenoeg stil. Toch weet Alphons in zijn eigen parochie Hoefstraat, waar hij lid is van het kerkbestuur, tal van woningen neer te zetten. Dat hij daarnaast wordt gekozen als gemeenteraadslid (en zijn zetel lang weet te behouden), zal hem ongetwijfeld hebben geholpen. Zijn zonen werken hard mee. ,,Er werden geen eitjes onder gelegd”, vertelt Kees Remmers in de Nieuwe Tilburgsche Courant bij het gouden jubileum in 1961. ,,Een vrije woensdag-middag hebben wij als schooljongens nooit gekend. We moesten op woensdag middagen de huizen gaan schoonmaken: verf afkrabben en cement verwijderen.” De Tweede Wereldoorlog gooit roet in het eten. De houten planken en steiger- planken van het bedrijf worden bij gebrek aan kolen opgestookt. In 1941 trekt de stichter zich terug uit de zaak en nemen de zonen Kees, (financieel directeur), Piet en Tonny (beiden technisch directeur) het over. Omdat de bouw stil ligt na een bouwverbod in 1942 gaan de zaken moeizaam. De ge-meenteraad van Tilburg keurt in 1940 nog een Uitbreidingsplan in Hoofdzaken goed, maar de uitvoering stokt tot na de oorlog. In 1944 is de oorlog in Tilburg voorbij. Maar liefst 27% van het woningbestand in de stad is beschadigd. In de loop van 1946 worden de meeste huizen weer bewoonbaar.

In die eerste naoorlogse jaren komt de bouw maar langzaam op gang. De algemene commissaris van de Wederopbouw levert kritiek op de gemeente vanwege het trage bouwtempo. Het woningtekort (dat in 1944 bijna 7% bedraagt) stijgt tot 14% in 1946. Tussen 1945 en 1955 worden 4.500 woningen gebouwd. Pas in 1947 volgt een nieuw Plan in Hoofdzaken dat voorziet in de aanleg van industrieterreinen en nieuwe wijken. (Tilburg verwacht in het jaar 2000 maar liefst 225.000 inwoners – een logische gedachte, want het inwonertal van 1947 blijkt in dat jaar al het drievoudige van 1933). Vanaf dat jaar vermindert de woningnood. De orderportefeuille van het bedrijf vult zich weer en Remmers bouwt tussen 1947 en 1957 zo’n 2.400 huizen in Tilburg.

11

ST. ANNAPLEIN

12

TEXTIELINDUSTRIE

WASSERIJ

13

FAMILIEBEDRIJF

Remmers is een echt familiebedrijf. De oudere werknemers spreken hun bazen jarenlang met de voornaam aan (meneer Alphons en meneer Fons). Tot op de dag van vandaag ademt het bedrijf die typische ‘Remmers-gemoedelijkheid’. Er gaat geen feestelijke gelegenheid voorbij of eigenaar Alphons Remmers en zijn vrouw Rachel zijn van de partij. Vaak ook hun kinderen en kleinkinderen. De werknemers voelen zich trots als het ‘Remmersblauw’, de familiekleur van het bouwbedrijf, zichtbaar pronkt bij een project. Ze zijn trots als hun oude baas na een feest tot in de kleine uurtjes meezit aan de bar. Of frikadellen bakt als Oranje ‘s middags voetbalt op het WK.

Familiebedrijven hebben in de loop van de jaren de naam gekregen ouderwets te zijn. Dat tij is gekeerd: tijdens de huidige economische crisis blijken familiebedrijven er beter uit te komen dan beursgenoteerde. Familiebedrijven zijn niet overgeleverd aan bank of grote aandeelhoudersvergade-ringen. Ze weten zich gesteund door de financieel stevige aandeelhouders van de familie en zijn meer gericht op conti- nuïteit. Dat geldt ook voor Remmers. Oprichter Alphons Remmers sr. (1887-1968)

leidt het bedrijf tot in 1941. Daarna zwaaien zijn zonen Kees, Tonny en Piet als alge-meen directeuren jarenlang de scepter over het bedrijf. In de jaren tachtig krijgt de derde generatie van de familie de leiding: de neven Alphons en Fons. De twee neven krijgen in 2000 een menings-verschil over de toekomst van het bedrijf en Alphons vertrekt. De eerste niet- Remmers doet zijn intrede op directie- niveau. Kort na zijn vertrek doen de commissarissen een beroep op Alphons, die in 2001 opnieuw plaats neemt in de directie. Hij koopt neef Fons uit en investeert fors in het bedrijf. Volgens veel oudgedienden zou Remmers zonder Alphons ten onder zijn gegaan.

Voor het personeel kan veel. Het familie- bedrijf kijkt niet op een euro. Aan de activiteiten van de personeelsvereniging betaalt Remmers net zo goed mee als de werknemers zelf. Dat levert veel gezellige uitstapjes en activiteiten op, zoals samen forelvissen, skiën, bowlen, Sinterklaas-middagen en barbecues. Los daarvan geeft Remmers Bouwbedrijf jaarlijks een groot personeelsfeest met alles erop en eraan. Onder de feestgangers veel oud-gedienden. Want personeel blijft Remmers

trouw, zo laten de vele langjarige dienst- jubilea zien.

De komst van de Ondernemingsraad (OR), vijftien jaar geleden, is ronduit wennen voor het familiebedrijf. Maar het bedrijf telt op dat moment meer dan vijftig werk-nemers, en wet is wet! Het voelt vreemd, zo’n medezeggenschapsorgaan. Ook nu nog bekruipt de OR-voorzitter soms het gevoel dat Alphons Remmers denkt: ‘Moeten jullie niet gewoon op de bouw zitten’, wanneer hij op weg naar zijn kantoor de OR ziet vergaderen. De Onder- nemingsraad functioneert naar ieders tevredenheid, al is de animo onder werk-nemers om lid te worden niet bepaald groot. In dat opzicht is Remmers weer een heel gewoon bedrijf.

14

Zuinig en gul gaan hand in hand

in een familiebedrijf. Vutters

vertellen sterke verhalen over

keien die in het beton werden

gemengd om het meer volume

te geven. Hoe ze een zoontje

Remmers matsten door olie uit

de lier te mengen met benzine

voor zijn bromfiets, zodat die weer

verder kon. Ook nu nog weet een

uitvoerder van Remmers dat er

geen materiaal moet slingeren

op de bouwplaats als de baas komt.

Los isolatiemateriaal raapt hij even

makkelijk op als losse spijkers.

Maar kromme spijkers recht slaan,

zoals de timmerlieden vroeger

deden, is er niet meer bij.

15

EERSTE STEENLEGGING KANTOOR VOSSENBERG, 1991. PIET, TONNIE

EN CEES REMMERS

de jaren vijftig

50Tilburg raakt in de jaren vijftig in de

greep van de bouwwoede. Vanaf 1948

verrijzen er 500 nieuwe woningen per

jaar, met als uitschieter 1954: 975 stuks.

In 1955 telt de stad bijna 30.000

gezinnen en slechts 26.450 woningen.

Van de jonggehuwden kan tweederde

geen eigen huis bemachtigen. Gezinnen

trekken bij elkaar in, wonen in nood-

woningen of duplexwoningen. Hoog-

bouw doet zijn intrede in Tilburg.

Flats verrijzen aan de Ringbaan West

en de Edisonlaan. De eerste worden

gebouwd door Remmers. De stad werkt

hard aan de uitbreiding in ´t Zand en

in Tilburg Noord. Voor het groeiende

autoverkeer worden de Ringbaan Zuid,

de Meijerijbaan en de Baroniebaan aan-

gelegd, zodat het verkeer van oost naar

west niet meer dwars door het centrum

hoeft. Het ringbanenstelsel volgt en de

A-58 ontlast op zijn beurt de ringbanen.

In 1957 treedt een nieuwe burgemees-

ter aan: Cees Becht, beter bekend als

Cees de Sloper. Datzelfde jaar begint

de aanleg van het hoogspoor en van

Station West. Volgens de nieuwe

burgemeester heeft Tilburg plastische

chirurgie nodig. Onder zijn leiding keurt

de gemeenteraad in 1959 een plan van

72 miljoen gulden goed. Het voorziet in

wederopbouw, bejaardenhuisvesting,

krotopruiming, nieuwe straten, plant-

soenen, stadsverfraaiing, aanleg van

industrieterreinen, voorzieningen voor

onderwijs, sociale zorg, gezondheids-

zorg, cultuur, recreatie en sport. Er

moeten grootschalige nieuwbouwwijken

en industrieterreinen komen langs de

ringbanen.

JAREN 50

18

BURGEMEESTERCEES BECHT

REMMERS BOUWT ‘T ZAND

Eind 1956 gaat de eerste spade de grond in voor de bouw van de wijk ’t Zand. Tonny Remmers zegt hier jaren later over: “Broekhoven gaf ons de impuls om in te schrijven voor ’t Zand. Gelukkig konden we daar aan de slag. Het eerste grote woningcomplex dat we in aanbouw namen was aan de Postelse Hoeflaan. De laatste contingenten bouwden we in 1960 aan de Statenlaan. We hebben er een kleine 900 neergezet. De gemeente moest de straten aanleggen, maar wij bouwden in ‘t Zand zo snel dat we genoodzaakt waren zelf provisorische straten aan te leggen”. Op stormachtige dagen jaagt de wind het zand in de wijk in aanbouw hoog op, zodat het werk voor een dag moet worden stilgelegd. Tonny Remmers: “Het was soms net een woestijn. Je kon gewoon niet meer zien waar de huizen moesten komen. Het meeste zand moest later met de hand (!) weer worden verwijderd.”

‘t Zand is een van de snelst gerealiseerde bouwplannen van Nederland. Belangrijk voor het bedrijf, prima voor de werknemers (die er een goede boterham aan verdienen) en goed voor het oplossen van de woningnood. Remmers kan zijn personeelsbestand sterk uitbreiden. Nieuw is de winst- deling, ingevoerd in samenwerking met de vakbonden. Voor het personeel komen goede schaftketen met verwarming, verlichting, stevig meubilair en toiletten. Iemand die naar de wc moet, hoeft niet meer ‘over de balk te hangen’. In ´t Zand bouwt Remmers voor het eerst met stalen steigers. Ook nieuw: het bedrijf draait niet langer zelf beton, maar laat het aanvoeren per vrachtwagen door de Beton Centrale. Bouwer Remmers werkt in de jaren vijftig af en toe samen met concurrent Heerkens van Bavel. Bij andere aanbestedingen is er weer gezonde rivaliteit. Privé staan de ondernemers met elkaar op goede voet, al generaties lang.

19

‘T ZAND

HUISHOUDSCHOOL

20

TIL

BU

RG

IN

DE

WE

DE

RO

PB

OU

W

DE EERSTE FLATS VAN TILBURG

Bouwbedrijf Remmers valt de eer te beurt om de eerste flats van Tilburg te bouwen, langs de Ringbaan West, hoek Nassaulaan. Hoogbouw is dan revolutionair voor de stad. De woningen hebben inpandige balkons en grote ramen. De flats zijn opgetrokken uit klassieke materialen: rode baksteen en dakpannen op de schuine daken. Het complex bestaat uit kubusvormige, lang-gerekte blokken die met elkaar verbonden zijn. Architecten van het geheel zijn Jan van der Valk en zijn zoon Eduard. Jan van der Valk is een beeldbepalende architect geweest in Tilburg. Hij ontwierp onder meer de Broekhovense kerk, het oude deel van de scholengemeenschap De Rooi Pannen en het Sint Odulphuslyceum. Al deze bouwwerken, inclusief de flats, zijn nog altijd karakteristieke gebouwen.

TILBURG IN DE WEDEROPBOUW

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog, als het leven weer zijn gewone gang gaat, voert optimisme de boventoon. De bevolking groeit. Er wordt volop gebouwd. De werkgelegenheid neemt toe, net als de vrije tijd van de gewone man. In 1954 krijgt Tilburg zijn eerste overdekte zwembad, aan de Ringbaan-Oost. Remmers bouwt het. Met Willem II gaat het crescendo, de tricolores worden landskampioen in 1953 en 1955. Het nieuwe stadion, waarvoor in 1947 de eerste spade de grond in gaat (ondanks een schrijnend tekort aan bouwmaterialen), met aangrenzend een sportpark met twaalf tenniscourts en vijf bijvelden voor hockey, korfbal en voetbal, kost een miljoen gulden. In 1953 krijgt het stadion een nieuwe overdekte hoofdtribune.De stad Tilburg groeit, wordt volwassen. Er wordt hard gewerkt aan de infra-structuur. In 1959 is de verbreding van het Wilhelminakanaal een feit, compleet met een nieuwe haven in Loven die de Piushaven kan vervangen.

21

WILLEM IILANDSKAMPIOEN

22

BROEKHOVEN

23

LEERBEDRIJF

Het opleiden van vakmensen is een van de strategische pijlers van Remmers. Het werk wordt steeds technischer, bovendien is het zaak om voldoende mensen te interesseren voor de bouw. Remmers leidt van meet af aan jonge mensen op. In de naoorlogse jaren beginnen nieuwe- lingen in de timmerwinkel aan de Kardinaal van Rossumstraat. Daar worden ze klaar- gestoomd voor de steiger of voor het werken bij particulieren. De echte rouw-douwers gaan aan de slag bij de grote projecten, de fijnbesnaarden doen ver-bouwingen bij mensen thuis. De timmer-winkel is lange tijd de proeftuin van het bedrijf. De timmermannen in spe gaan telkens met een andere voorman mee. Elke voorman heeft een ander specialisme. Zo leren de jongelui het vak. Ook nu nog is het goed gebruik jongeren bij ervaren timmerlieden in te zetten.

Anno 2011 is Remmers leerbedrijf en biedt leerlingbouwplaatsen voor stagiaires van de ROC-opleidingen. Daarnaast hebben de bouwbedrijven in Tilburg gezamenlijk Stichting Honderd Procent Bouw opgezet om mensen op te leiden. De Stichting heeft de jonge mensen in dienst, schakelt het ROC in voor de theorie en detacheert

de jongeren bij de bouwbedrijven. Ze worden breed opgeleid. Van het personeel bij Remmers is een kleine zeven procent in opleiding. Vanuit maatschappelijke betrokkenheid heeft het bedrijf drie mensen met een verstandelijke beperking in dienst. Zij behoren tot de meest trouwe werknemers.

Voorheen zorgde de ambachtsschool voor jonge aanwas op de steiger. Oud-directeur en grootaandeelhouder Alphons Remmers heeft de ambachtsschool zien verdwijnen. Hij constateert dat brede kennis van het ambacht is verdwenen. ,,De jongeren van nu zijn specialistisch opgeleid. Misschien is dat ook nodig nu meer specialistische kennis is vereist.”De verregaande specialisatie is duidelijk zichtbaar in de bouw. Spraken vroeger vijf mensen een project door, nu zitten er twintig vanuit allerlei disciplines om de tafel. Inmiddels is er weer een bescheiden roep om specifieke, praktijk-gerichte opleidingen voor jeugd die liever met de handen dan met het hoofd werkt.

24

Dré Smits keek na zijn indienst-

treding zijn ogen uit: ,,Er werkten

toen heel wat excentriekelingen

in de bouw. Rauw volk, vaklui die

niets van conventies moesten

hebben.” Smits voelde zich snel

thuis bij de mannen met de

schelmenstreken. Nog steeds

lacht hij hartelijk om het paar

schoenen dat onder de deur van

een toiletkeet uitstak, alsof er

iemand op de wc zat. Heel wat

bouwvakkers raakten in hoge

nood… Toen het lege paar schoenen

werd ontdekt, waren de kracht-

termen niet van de lucht. ,,Het

onderlinge plezier hoorde gewoon

bij het harde werken”, zegt Smits.

,,We vormden een hechte club en

er werd flink aangepoot. Ook op

zaterdagen.”

25

de jaren zestig

60Tilburg groeit snel in de jaren zestig en

ondergaat een metamorfose. In 1969

telt de stad 152.589 inwoners, oftewel

42.240 gezinnen in 40.542 woningen.

De textielindustrie verdwijnt. Kerken en

kloosters worden afgebroken. Er ont-

staan – letterlijk! – gaten in de stad.

Sporten, winkelen en uitgaan worden

belangrijk. In de stad verrijzen diverse

sportfaciliteiten. Er komt een buiten-

zwembad aan de Friezenlaan, een

overdekt zwembad aan de Ringbaan

West, een kunstijsbaan, een stads-

sporthal.

In 1961 opent Tilburg zijn eerste winkel-

centrum: de Westermarkt. Overdekt

winkelen, de hele stad loopt uit voor het

nieuwe fenomeen. Winkelen wordt een

uitje. In hetzelfde jaar gaat de nieuwe

stadsschouwburg open. Het gebouw

wordt landelijk geprezen om zijn archi-

tectuur. Ook het nieuwe spoorstation

met zijn kroepoekdak (gebouwd in 1965)

baart veel opzien.

Tilburg groeit en heeft een nijpend

tekort aan woningen met betaalbare

huren. Tilburg Noord wordt uit de grond

gestampt: snelle seriebouw met prefab

elementen en veel hoogbouw. Nieuwe

bouwmaterialen als beton, staal en glas

worden toegepast. Stedenbouwkun-

digen bedenken stempelbouw: huizen

in kleine hofjes om de sociale binding

te bevorderen. Nu, vijftig jaar later,

worden deze uitbreidingen bloemkool-

wijken genoemd (naar de structuur van

een bloemkool: van groot naar steeds

kleinere vertakkingen). Het creëren

van sociale cohesie door middel van

stempelbouw is mislukt.

JAREN 60

28

WINKELCENTRUM WESTERMARKT

STATION TILBURG

50-JARIG BESTAAN REMMERS

In 1961 viert Remmers het 50-jarig bestaan. Het bedrijf is dan gevestigd in de Oude Molenbochtstraat en heeft sinds de oorlog zo’n 2000 woningen gebouwd. Er werken inmiddels tachtig mensen. Ter gelegenheid van het gouden jubileum biedt Remmers het personeel een groot feest aan in Rotterdam, met onder meer een rondvaart door de stad. Onbetwist hoogtepunt is het bezoek aan de razend populaire Snip en Snap Revue. Een waardige afsluiter van een halve eeuw Bouwbedrijf Remmers.

Nooit heeft hij aan een mooier

gebouw gewerkt, vertelt gepen-

sioneerd timmerman Leo van

Deurzen. “De ronde kap, de

gecompliceerde betonnen

gedraaide trap: man, dat was

nog eens echt vakwerk.” Het dak

bestond uit een soort terracotta

flessen die in elkaar pasten en

zo de boogconstructie vormden.

Ton Mols, hoofd materieelbeheer

bij Remmers, kent de verhalen van

zijn vader en oom. Die maakten

zich destijds grote zorgen over

het draagvermogen van het dak.

Onnodig, de constructie van het

zwembad aan de Ringbaan West

bleek solide.

29

ZWEMBAD RINGBAAN WEST

30

POSTKANTOOR SPOORLAAN

OPKOMST UTILITEITSBOUW

In de jaren zestig verbreedt Remmers zijn werkterrein in tweeërlei opzicht. Allereerst richt het bedrijf zich meer op utiliteitsbouw (scholen, welzijnscentra, ziekenhuizen, kantoren en industriële projecten – met als eerste een bank- gebouw voor Van Mierlo), inmiddels niet meer weg te denken bij Remmers. Tegelijk zoekt én vergaart het bedrijf steeds vaker opdrachten ver buiten de stadsgrenzen.

Spraakmakende Tilburgse projecten van Remmers uit de jaren zestig zijn onder meer het hoofdgebouw van de universiteit, het zwembad aan de Ringbaan West (1967) en het stadskantoor (1969-1970). Remmers bouwt een groot deel van de Bisschoppenbuurt. Zet kantoren aan weerszijden van de Spoorlaan, zoals het Postkantoor (1963).

In de jaren zestig probeert de

overheid korte metten te maken

met de woningnood. Huizen

worden in rap tempo uit de grond

gestampt. Oud-werknemer

Dré Smits weet het nog goed.

,,Slechte bouw, snelheid was

belangrijker dan kwaliteit.”

Het doet Smits denken aan het,

in zijn ogen, lelijkste bouwwerk

van Tilburg: het kunstwerk op de

Hasseltrotonde, het draaiende

huis. “Een staalconstructie met

plakstrips”, schampert hij.

,,Dat huis past in de naoorlogse

revolutiebouw. Er zit niet eens

dubbel glas in.”

31

BANKGEBOUW HELMOND

UN

IVE

RS

ITE

IT N

IJM

EG

EN

32

33

UNIVERSITEIT NIJMEGEN

ZWEMBAD RINGBAAN WEST

SAMENWERKING

Bouwers doen graag zoveel mogelijk zelf. Vandaag de dag, echter, kan geen groot bedrijf meer om samenwerking heen. Voor de bouw van een nieuwe wijk is een enorm beginkapitaal nodig. Bovendien is de loop-tijd lang. Door samen te werken en met meerdere ondernemingen het bouwplan aan te gaan, worden risico’s gespreid – de ene keer elkaars concurrent, de andere keer elkaars partner. Daarnaast gaat aan een groot bouwproject veel overleg vooraf (met de eigenaar over de verwerving van de grond, met ambtenaren en gemeente-bestuurders over de bestemming van de grond, met inspraakorganen, met eventuele omwonenden over bij voorbeeld omvang en milieugevolgen). Samenwerken is het credo, dus. Vele handen maken licht werk!

SPORTSPHERESamenwerken is van alle tijden. Eind jaren veertig slaagt Remmers er in het beste bod te doen voor 47 woningen in Veghel. Maar de burgemeester wil meer – hij weet in Den Haag een extra woningcontingent los te peuteren – en vraagt Remmers om nog eens 27 woningen extra te bouwen. Remmers neemt contact op met Kees Heerkens, zijn grote Tilburgse tegenspeler.De twee bouwbedrijven slaan de handen

ineen en pakken het project samen aan. Het is het begin van een lange samenwerking. Zestig jaar na dato ontwikkelen Remmers en Heerkens van Bavel een nieuwe specia-liteit: de bouw van sportaccommodaties. Onder de naam Sportsphere presenteren ze zich als dreamteam voor de bouw van moderne sportvoorzieningen. Met succes! Sportsphere kan pronken met geslaagde projecten in Tilburg als multifunctioneel sportcentrum T-Kwadraat (met moderne sporthal en de Irene Wüst ijsbaan) en het hoofdgebouw van Willem II.

SPORTBOULEVARD DORDRECHTIn 2008 start Sportsphere met de bouw van het grootste overdekte sportcomplex in Nederland: Sportboulevard Dordrecht, met een totale oppervlakte van ruim 35.000 m2. De aanneemsom (inclusief alle installaties) bedraagt bijna 33 miljoen euro. Het project biedt een unieke combinatie van sport, gezondheid en vrijetijdsactiviteiten. Het omvat een schaatsbaan, ijshockeyveld, krabbel- baantje, zwembaden en een sporthal. In november 2010 opent het complex aan de rand van Dordrecht zijn deuren. De architect van de Sportboulevard, Paul Hooper uit Oosterhout, droeg de twee Tilburgse bouw- bedrijven voor bij de gemeente Dordrecht.

34

Hij kijkt tevreden terug. Hij looft de durf van Sportsphere om zo’n gecompliceerd gebouw neer te zetten in de Randstad en roemt de projectleider van Remmers en de drie uitvoerders om hun relaxte en accu-rate werkwijze. De Sportboulevard is een technisch hoogstandje. Het bouwtechnisch niveau is twee meter boven het maaiveld gebracht om een kelder te creëren voor de technische installaties. Bovendien vereist de natte, modderige ondergrond van (het eiland) Dordrecht extra vakman-schap. Eindoordeel van de architect: een knap stuk werk dat vlekkeloos is verlopen.

Paul Hooper en grootaandeelhouder Alphons Remmers kennen elkaar al decennia. Toch gaan ze tien jaar terug pas voor het eerst (zakelijk) met elkaar in zee met de verbouwing van het clubhuis van golfbaan Prise d’Eau in Tilburg. In de nabije toekomst staan de bouw van businesspark De Scheg in Tilburg en 91 appartementen aan de Piusstraat in de gezamenlijke agenda.

Van het traditionele spanningsveld tussen bouwer en architect is in de samenwerking met Remmers weinig te merken, zegt architect Paul Goltstein van Bo.2 architecten in Tilburg. Goltstein werkte samen met

Remmers aan sportcomplex T-Kwadraat in Tilburg. Samen ook gaan ze de uitbrei-ding van De Rooi Pannen in Eindhoven aan. Goltstein prijst de betrokkenheid van de bouwer bij de projecten. ,,Remmers bouw-bedrijf is altijd te bereiken”, zegt hij. ,,Zo’n commitment haalt opdrachtgevers over de streep. Een échte aannemer bouwt eerst in zijn hoofd, en dat doet Remmers.”

SAMEN LOKAAL STERKSamenwerking met locale en regionale bouwbedrijven is de toekomst. Kennis delen, risico’s spreiden. Samenwerking is versterking. Vanuit deze visie is Remmers aan een opvallend project in Tilburg begonnen: de Werf aan de Piushaven. Op deze gezichtsbepalende locatie verrijzen 30 appartementen en 29 woningen. Op-drachtgever is Triborgh Bouwontwikkeling, een samenwerkingsverband van vijf Tilburgse bouwondernemingen (Remmers, Heerkens van Bavel, Alphons Coolen, Van der Weegen en Doevendans) en twee woningcorporaties. Samen staan ze sterk tegenover de concurrentie van buiten de stad.

35

DE WERF

de jaren zeventig

70In de jaren zeventig wordt er in Tilburg

vooral gesloopt. Het is de grote moderni-

seringsslag van de stad. De bevolking

dreigt flink uit te dijen (uiteindelijk valt

dit wel mee). Er komt een universiteit

en dat betekent dat er ook goedkope

woonruimte voor studenten nodig is.

Oud maakt plaats voor nieuw. De wijk

Koningswei, inclusief het fraaie stadhuis

en het station, gaat tegen de vlakte –

ouderen spreken er nog steeds met

weemoed over. De Heuvel krijgt een

moderner aanzien door de sloop van de

Ford garage. De ontkerkelijking slaat toe.

Het bisdom laat acht kerken slopen.

De moderne tijd brengt mondiger

burgers voort. Dankzij een buurtactie

blijft de kerk van het Goirke behouden.

Wanneer het gemeentebestuur besluit

om een deel van de Ringbaan Noord te

verleggen voor een nieuwe ontsluiting

van Tilburg Noord, is dat de opmaat

voor de eerste kraakactie in Tilburg.

In de plannen worden 220 woningen

gesloopt, 800 mensen moeten verhuizen.

De krakers dwingen inspraak af. Voor

het eerst gaat de gemeente in gesprek

met bewoners. Resultaat: het plan wordt

aangepast en kleinschaliger.

Er ontstaat weerstand tegen de onge-

breidelde sloopwoede. De binnenstad

is inmiddels getekend door 117 gaten.

In 1972 dreigt stadsbos De Warande

te verdwijnen voor uitbreiding van de

universiteit. Textielfabriek Pieter van

Dooren, het oudste fabriekscomplex

van de stad, moet wijken voor nieuw-

bouw van het Sint Elisabeth Zieken-

huis. De toenemende weerstand leidt

tot een gemeentelijk onderzoek, maar

het gebouw valt in 1975 evengoed ten

prooi aan de sloophamer.

JAREN 70

38U

NIV

ER

SIT

EIT

NIJ

ME

GE

N

Het eerste deel van de jaren zeventig behoort tot de hoogtijdagen van Remmers. Tilburg ontwikkelt industrieterreinen om bedrijven aan te trekken. Goed voor de werkgelegenheid. Goed ook voor Remmers, dat dan 120 man personeel telt en werkt aan diverse mooie projecten (met name in de utiliteitsbouw). Het bedrijf legt zich toe op grote bedrijfshallen, zoals het PTT distributiecentrum aan de Jules Verneweg en de kaasfabriek van Campina aan de Zeven- heuvelenweg.

Functioneel is ook de nieuwbouw van het revalidatiecentrum Charlotteoord aan de Dongenseweg. De oude lighallen, waar kinderen onder een afdak buiten liggen om te genezen van tbc, worden vervangen door moderne nieuwbouw met grote ramen. Charlotteoord breidt uit tot een revalidatieoord met 74 bedden voor motorisch beperkte kinderen. Het oord wordt gebouwd volgens de eisen van die tijd: ruime en lichte paviljoens, apart van de klaslokalen. Met een zwembad, een manege, en veel speelruimte.

EEN TIEN JAREN PROJECT

Een van Remmers’ grote projecten is de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ruim tien jaar bouwt het bedrijf mee. Dagelijks rijden busjes met werknemers naar Nijmegen. De Katholieke Universiteit in Nijmegen groeit enorm. In 1960 zijn er 3.000 studenten, in 1980 is dat aantal gegroeid tot 15.000 (ter vergelijking: in 2010 telt de universiteit 18.624 studenten). In de jaren zeventig verhuizen vrijwel alle faculteiten naar Heyendael (waar tot dan toe alleen de medische faculteit was gevestigd). Het aantal studierichtingen neemt toe. De universiteit barst uit haar voegen en de nieuwe studenten zoeken woonruimte: werk aan de winkel voor Remmers. Het bedrijf bouwt studentenflats en uiteindelijk bijna de hele campus.

Leo van Deurzen werkte niet op de

bouw van Remmers in Nijmegen,

maar belandde er evengoed…

Bij een ongeluk verliest hij zijn

linkeroog. Zeven jaar van behan-

deling in Tilburg brengen geen

verbetering, de pijn blijft. Zijn

collega’s werken op dat moment

aan de Nijmeegse universiteit.

Van Deurzen stapt in het perso-

neelsbusje en rijdt mee. In het

ziekenhuis neemt hij plaats in

de wachtkamer. Een arts vraagt

hem naar de reden. Van Deurzen

legt de situatie uit. De oogarts

onderzoekt hem en hij wordt

acuut opgenomen. ,,Onze bouw

was naast mijn bed”, zegt hij.

,,Ik keek er zo op uit.” Van Deurzen

herstelt en kan na zeven arbeids-

ongeschikte jaren weer aan de slag.

39

CAMPINA

40

COLLEGEZAAL UNIVERSITEIT NIJMEGEN

DE BLAAK

Tilburg gaat eind jaren zeventig gebukt onder het imago van arme arbeiders-stad. Kapitaalkrachtige Tilburgers verhuizen naar omliggende plaatsen als Goirle, Berkel-Enschot en Oisterwijk. Het gemeentebestuur wil het vertrek een halt toeroepen met het bouwen van een nieuwe ruim opgezette wijk met duurdere (vrijstaande) woningen en veel groen. De keuze valt op natuurgebied De Blaak. Er worden in de loop der jaren 2.400 woningen gebouwd waarvan 2.200 koopwoningen. Bijzonder aan de wijk zijn de maar liefst 28 vijvers die onderling met elkaar zijn verbonden. De Blaak heeft een gescheiden riool- systeem voor het hemelwater, dat wordt geloosd in de vijvers. Woningbouw in De Blaak kent vele stijlen: van rustieke boerderettes, klassieke tweekappers tot uiterst futuristische en strakke architectuur. Er staat van alles door elkaar, maar er is geen sprake van de vermaledijde seriebouw. De Blaak kent vele bouwers en ook Remmers bouwde er villa’s. Het gemeentebestuur is in zijn opzet geslaagd: De Blaak is anno 2011 een wijk met nauwelijks sociale problematiek.

41

42

CAMPINA

GE

ME

EN

TEH

UIS

MA

DE

43

CHARLOTTEOORD

AD

VA

N G

ELO

VE

N

BEDRIJFSVOERING

In het jubileumjaar 2011 mag de Remmers- groep tevreden omkijken. De omzet in 2009 beliep 75 miljoen euro (met een mooi winstpercentage) en is daarmee het beste jaar uit de 100 jarige historie. Het familie-bedrijf staat op eigen benen en heeft 150 werknemers in dienst. Geheel in de traditie van een goed familie- bedrijf gaat ook Remmers behoudend om met de winst. Het bedrijf heeft de nodige voorzieningen getroffen voor mindere tijden. De gebouwde voorraad die niet is verkocht of verhuurd is minimaal: drie appartementen in Tilburg en twee apparte- menten in Den Bosch. In deze woelige jaren van de Nederlandse economie en een instabiele vastgoedmarkt een prima positie.

Onmiddellijk inspelen op een drastisch veranderende markt is moeilijk, zo niet ondoenlijk in de bouw. Eenmaal in gang gezet is een bouwproject lastig bij te sturen. Waar voorheen één jaar voldoen-de was, is nu een periode van vijf tot tien jaar tussen grondaankoop en eerste spade heel gewoon. Bijstelling van bestemmings- plannen en inspraakprocedures maken van een bouwproces een logge mastodont. Flexibiliteit en brede kennis zijn vereist.

Het bouwproces is ingewikkelder geworden en dat vraagt om veranderingen. Tot op het hoogste niveau. Het oude model van de allesbeslissende directeur volstaat niet meer. Kennis en kunde van anderen zijn onmisbaar. Delegeren en knopen door-hakken zijn nu de voornaamste taken van de algemeen directeur. Bij belangrijke beslissingen wordt grootaandeelhouder Alphons Remmers geraadpleegd. De directie van Remmers Bouwgroep legt verant-woording af aan de raad van commis- sarissen en aan de aandeelhouders.

Ook op de werkvloer is veel veranderd. De tijd vraagt om flexibele werknemers die zich voortdurend kunnen aanpassen. Moderne bedrijven zijn bereid de eigen processen kritisch onder de loep te houden (ook als die decennia lang goed gefunctioneerd hebben) én om in te grijpen.

Bouwers laten graag zien wat ze gemaakt hebben (of nog gaan maken), een betrekkelijk passieve houding. Actief deelnemen als bouwpartner verdient de voorkeur. En dat begrijpt Remmers, zo blijkt tijdens de presentatie van de aanbesteding voor schooluitbreiding van De Rooi Pannen in Eindhoven. Remmers vaardigt (bij wijze

van experiment) de projectdirecteur en de werkvoorbereider af, in plaats van de al-gemeen directeur. Niet de uitgekiende 3D presentaties van de concurrentie, maar de praktijkgerichte mannen van Remmers vallen op. Met positief resultaat: het bedrijf haalt de opdracht binnen.

Het is een sprekend voorbeeld van de top- man die (met succes!) een stapje terug doet. Een algemeen directeur kan in deze tijd onmogelijk zijn bedrijf op eigen houtje runnen. De complexiteit en diversiteit zijn eenvoudigweg te groot voor één persoon. Dus legt hij zijn oor te luister bij de deskundigen in zijn bedrijf. De directie van Remmers Bouwgroep ziet het als haar taak om het bedrijf strategisch verder te brengen, fundamenten te leggen, het benutten van de aanwezige kennis in het bedrijf en het sturen van de besluitvormingsprocessen. Met als uit-gangspunt de voornaamste kernwaarde van Remmers: degelijkheid!

44

STADSKANTOOR BIBLIOTHEEK TILBURG

In 1972 begint Toon Scheepens als

15-jarige leerling in de timmer-

winkel. Hij zal Remmers altijd trouw

blijven. Hij roemt de goede werk-

sfeer binnen het bedrijf, waar hij

van alles meemaakte en gedurende

zijn loopbaan verschillende functies

bekleedde. Tegenwoordig voelt hij

zich als een vis in het water in de

betontechniek. Zo beschouwt hij

bekistingen maken tekens weer als

een uitdaging. Toon Scheepens:

“Beton is zo gigantisch sterk. Het

oogt bij de stort als een blubberige

massa, maar het is werkelijk pracht-

materiaal! Veel mensen willen dit

werk niet doen. Het is zwaar. Je

wordt er smerig van. En je hebt

natuurlijk dat strakke werkschema.

Maar kijk... een latje op een kozijn

slaan. Dat kan iedereen.”

45

de jaren tachtig

80In het begin van de jaren tachtig tekent

zich een ernstige economische crisis af.

Rentes, ook die van hypotheken, berei-

ken astronomische hoogten. De werk-

loosheid, vooral onder jongeren, stijgt

onrustbarend. Tilburg kampt bovendien

met de naweeën van de nagenoeg

verdwenen textielindustrie. De stad

steekt de handen uit de mouwen om

werkgelegenheid binnen te halen.

Met de vestiging van Fuji is het eerste

schaap over de dam. Meerdere grote

industrieën volgen. De economie trekt

aan, net als de werkgelegenheid.

Tilburg krijgt officieel een universiteit:

de hogeschool gaat Katholieke Univer-

siteit Brabant (KUB) heten. Het Sint

Elisabeth Ziekenhuis opent zijn nieuwe

onderkomen en in de binnenstad

verschijnt een nieuw winkelcentrum op

een beeldbepalende plek: de Emma-

passage. De nieuwe wijk De Blaak

is gewild. In uitbreidingswijk Reeshof

worden de eerste huizen gebouwd.

Er is grote behoefte aan senioren-

woningen. Een andere heuglijke

gebeurtenis: de Tilburgse priester en

missionaris Peerke Donders wordt zalig

verklaard. Bij Remmers doet de derde

generatie zijn intrede.

JAREN 80

48

BOUWEN IN DE BLAAK

DE LINK TUSSEN TILBURG EN JAPAN

De komst van het Japanse foto- en filmbedrijf Fuji (begin jaren tachtig) naar Tilburg betekent een uitgelezen kans voor de alerte bouwondernemer. Remmers heeft het, als zovelen, moeilijk in de crisis van begin jaren tachtig. Remmers toont zich gretig en grijpt de kans met beide handen aan. Vast staat nu dat Fuji Remmers groot heeft gemaakt. Vóór Fuji telt Remmers als gevolg van de economische crisis 25 werknemers, erna 100. Omgerekend in euro’s heeft Remmers voor zeker 77 miljoen neergezet op het Fuji-terrein. En nog steeds verzorgt het bedrijf bij Fuji bouwkundige aanpassingen. Werken bij Fuji is een bijzonder karwei. In het productieproces mag geen stofje neerdalen, bepaald geen sinecure. De werknemers van Remmers steken zich in speciale kleding, werken volkomen anders dan ze gewend zijn. Doen hun werk met verve. Flexibiliteit ten top!

Oudere werknemers vertellen graag hoe Remmers een goede indruk wil maken als de Japanners poolshoogte komen nemen. Om het eigen bedrijf meer aanzien te geven, spelen de echtgenotes voor secretaresses. De toenmalige nieuwe directeur, Alphons Remmers, bereisde jarenlang de wereld, hij weet hoe het spel wordt gespeeld. Japanners, zo is zijn ervaring, willen weten hoe de stafleden leven. Alphons Remmers – net terug in Nederland – woont in een huurwoning en rijdt een bescheiden auto. Hij is ervan overtuigd dat zijn sobere levensstijl heeft meegeholpen om de grote order in de wacht te slepen.

Op 4 maart 1983 slaan burgemeester Letschert en de president van de Nederlandse Fuji-vestiging Kenzo Tatsuuma de eerste paal voor de eerste fabriek op industrieterrein Vossenberg. Alphons is er bijna dagelijks te vinden – ,,Fuji was Alphons kindje,” aldus werknemers uit die tijd. Neef Fons is vooral op kantoor. Na ruim een jaar opent Brabants Commissaris van de Koningin Dries van Agt de fabriek. Tot op de dag van vandaag bouwt Remmers op de locatie aan nieuwe fabrieken, kantoren en magazijnen.

49

FUJIFILM

”De verbouwing van Mommers

kan worden beschouwd als de

reddingsboei voor het bedrijf,

Fuji was het grote schip dat

Remmers voorwaarts stuwde”,

zegt Alphons Remmers:

“Remmers is groot geworden

dankzij Fuji. Van een regionaal

aannemersbedrijf zijn we

gegroeid tot een van de middel-

grote, landelijke spelers. Fuji was

de opmaat naar majeure projecten.

Zoals Sportboulevard in Dordrecht

en T-Kwadraat in Tilburg.”

50

TEXTIEL ALS REDDING VAN DE BOUW

Net voordat Remmers Fuji binnenhaalt, krijgt het bedrijf nóg een mooie klus: de verbouwing van de voormalige wollenstoffenfabriek C. Mommers en Co. tot Nederlands Textielmuseum. De oude fabriek staat op de nominatie gesloopt te worden, maar mede dankzij de inzet van Miet van Puijenbroek (vakbonds-vrouw en eerste vrouwelijke wethouder) blijft het gebouw behouden. Remmers werkt van 1982 tot 1986 aan het nieuwe Textielmuseum. De opdracht voor de transformatie komt net op tijd, want het bedrijf zit begin jaren tachtig in een lastig vaarwater. Het Textielmuseum is de reddingsboei voor Remmers.

De jaren tachtig staan grotendeels in het teken van Fuji, een project dat uitgroeit tot een bedrijf in het bedrijf. Maar Remmers blijft ook actief in de woning-bouw. In 1981 worden de eerste woningen aan het Biervlietplein in de Reeshof opgeleverd. Remmers bouwt veel in de nieuwe Vinexwijk, die uitgroeit tot een satellietstad van Tilburg met bijna 50.000 mensen.

Het bouwbedrijf krijgt in de loop van dit decennium meer grote opdrachten: hangars op vliegbases Gilze-Rijen en Eindhoven en de verbouwing van de ´zwarte doos´ (het stadhuis in Tilburg). Oud-werknemers staat die laatste klus nog helder voor de geest. Het graven van de atoomkelder is moeilijk in de moerasgrond. Het kerkhof dat er ooit lag is debet aan lugubere verrassingen: meerdere malen stuiten de bouwers op menselijke resten. Het werk wordt stilgelegd. Pas als het stoffelijk overschot officieel is geruimd, gaat de bouw verder.

51

TEXTIELMUSEUM

52

FUJIFILM

REESHOF

Uitbreidingswijk Reeshof is van de stad gescheiden door het Wandelbos. Midden in de wijk ligt het natuurgebied Dongevallei. Geprobeerd wordt om de landschapselementen zo veel mogelijk intact te laten. Reeshof is een staalkaart van de Nederlandse architectuur van de afgelopen decennia. Tegelijkertijd is de nieuwe wijk een inspiratiebron voor architecten. Duurzaam-heid en ecologisch bouwen doen voorzichtig hun intrede in de bouwwereld. Reeshof is een goede markt voor Remmers. Het bedrijf bouwt er veel woningen, vooral klassieke tweekappers. Maar ook huizen naar ontwerp van gezag- hebbende architecten. Die stellen de werknemers soms voor onverwachte problemen. Want hoe bouw je bijvoorbeeld een gedraaid wokkeldak? Het vergt veel vakmanschap, maar de klus wordt geklaard. Reeshof nadert in de 21ste eeuw de voltooiing. Het is de wijk met de meeste jongeren van Tilburg: een derde van de bewoners.

Remmers Bouwgroep richt in 1989 Remmers Projectontwikkeling op. De tak houdt zich specifiek bezig met risicodragende projectontwikkeling en bouw-management. Zelfstandig of samen met anderen ontplooit Remmers Project-ontwikkeling nieuwe initiatieven op de woning- en kantorenmarkt en in de industrie. Het bouwmanagement van Remmers Projectontwikkeling ondersteunt potentiële bouwers bij de complete opzet en uitvoering van bouwplannen, van het eerste haalbaarheidsonderzoek tot aan de oplevering.

53

TEX

TIE

LMU

SE

UM

BEROEPEN EN FUNCTIES

Naast het traditionele ambachtelijke werk is er bij Remmers volop ruimte voor nieuwe technieken. De tak projectontwikkeling is een belangrijke pijler onder het bedrijf geworden. Remmers Bouwgroep herbergt een grote diversiteit aan functies. Wat doen die mensen allemaal?

WERKVOORBEREIDERDe werkvoorbereider zorgt ervoor dat de juiste mensen en materialen op de juiste tijd ter plekke zijn. Werkvoorbereiders stemmen zaken op elkaar af en springen snel in op veranderingen in of verstoringen van het bouwproces. Wanneer beton- wagens onverwacht vast raken in de file (beton moet in één keer worden gestort, de aanvoer mag niet stagneren) is het is aan de werkvoorbereider om filegevoelige routes en tijdstippen te mijden. Hij regelt de vergunningen om hijskranen op de open- bare weg te plaatsen en houdt rekening met evenementen. UITVOERDERDe uitvoerder zwaait de scepter op de bouw- plaats. Hij is het die de bouw draaiende houdt. Uitvoerder is een stressvolle baan. Hij doet bestellingen, maakt de planning, zorgt dat de mensen aan het werk blijven

en bewaakt het tijdschema. Ingewijden noemen de uitvoerder wel de ‘schuppaol’. Omdat hij zowel de werknemers als de directie tevreden moet stellen. Voorwaar geen eenvoudige opgave… Bij een groot project als De Admiraal in Rotterdam (2000-2003), werd gewerkt met wel drie uitvoerders én een hoofd- uitvoerder (die veel vergadert, maar wel ter plekke). Remmers heeft twaalf uitvoerders in dienst.

PROJECTONTWIKKELAARDecennia geleden was het bezit van grond de beste waarborg voor de toekomst. Nu is dat een eigen afdeling project- ontwikkeling. Een bouwbedrijf kan niet zonder mensen die in de toekomst kijken. De projectontwikkelaar is alert op bijzondere locaties (voor woningen, villa’s, kantoren of fabriekshallen), bekijkt bestem- mingsplannen. Gaat na wie de eigenaren van grondpercelen zijn en informeert of ze willen verkopen. Vaak vangt hij bot, maar soms is het raak. Wat volgt is een lang traject met notaris, juristen, fiscalisten en bouwers. Het neemt soms jaren in beslag. Pas wanneer de eerste spade de grond in gaat, zit het werk van de projectont- wikkelaar erop.

TIMMERMAN Timmerman is een onmisbaar ambacht in de bouw. Hij is veelzijdig, van ruwbouw (zoals bekisting voor beton) tot het uit-timmeren van ingewikkelde constructies. De timmerlieden vormen het hart van het bedrijf. Remmers besteedt veel werk (installatiewerk, metselwerk) uit aan onder- aannemers, maar houdt het timmerwerk stevig in eigen handen. De meeste van Remmers’ werknemers zijn timmerlieden. Vaklieden waar het bedrijf zuinig op is.

VROUWENDe bouw is een mannenwereld (kantoor-functies uitgezonderd). Daar helpt geen moedertjelief aan. Het in politiek Den Haag fel bediscussieerde en verplichte vrouwenquotum wordt in de bouwwereld onhaalbaar geacht. Hoewel fysieke beper-kingen als zwaar sjouwwerk goeddeels zijn weggenomen en er in de toekomst een groot personeelstekort dreigt, kiezen vrouwen simpelweg niet voor werken in de bouw. In de opleidingen zijn vrouwen zwaar ondervertegenwoordigd. Het is al een hele kunst om mannen te interesseren voor het vak.

54

Hoofd materieelbeheer Ton Mols

werkt sinds 1981 bij Remmers. Zijn

vader werkte 35 jaar als chauffeur voor

het bedrijf. Daarvoor was zijn opa

jarenlang timmerman bij Remmers.

“Onze familie werkt hier bij elkaar al

wel tachtig jaar...” Dat het af en toe

erop of eronder was voor Remmers,

blijkt uit een anekdote uit de jaren

tachtig: “Wij waren toen nog vooral

op nieuwbouw gericht. We beschikten

over veel steigermateriaal. Voor de

verbouwing van de Mommersfabriek

tot het textielmuseum, moest ineens

vooral gesloopt worden. Om een

pneumatische hamer voor die klus te

kunnen aanschaffen hebben we toen

een grote partij steigermateriaal

verkocht. Tja, we moesten er hard voor

knokken af en toe! Die compressor

ligt hier trouwens nog steeds. Ik kan

er geen afstand van doen.”

55

de jaren negentig

90JAREN 90

58

De economie trekt aan en floreert als

nooit tevoren. Er wordt fors geïnvesteerd

en het stadsbestuur maakt korte metten

met het imago van Tilburg als arme, foei-

lelijke arbeidersstad. Architecten winnen

prijzen met omvangrijke renovatieprojec-

ten, zoals woningbouw op het terrein

van de Kromhoutkazerne. Ook bedrijfs-

gebouwen vallen in de prijzen. Tilburg

bouwt de hoogte in. Beeldbepalende

hoogtepunten zijn het Interpolis gebouw

aan de Spoorlaan en de woontorens bij

het voormalige retraitehuis Cenakel

aan de Kempenbaan (in het nieuwe

millennium gevolgd door Westpoint en

de Stadsheer).

De stad verfraait zichtbaar en daar hoort

een groter aanbod aan kunst en cultuur

bij. De ene na de andere cultuurtempel

verrijst: de Concertzaal en het aangren-

zende kunstcluster, popcentrum 013,

Museum De Pont. De gemeente groeit

dankzij de gemeentelijke herindeling in

1997 tot 180.000 inwoners.RITTHEMHOF

REESHOF

REESHOF

EEN STEVIGE OPDRACHTEN PORTEFEUILLE

Bij Remmers zet de opgaande lijn uit de jaren tachtig zich aanvankelijk voort. De nieuwe wijk Reeshof groeit in de jaren negentig als kool en Remmers bouwt duchtig mee aan de nieuwe stad. Alleen al in dit decennium is het bedrijf goed voor 1200 woningen en appartementen in de uitbreidingswijk. Ook op het terrein van Fuji gaat het werk door.

Bouwgroep Remmers vestigt zich in 1992 in het – uiteraard zelfgebouwde – pand aan de Kranenberg. Het is tevens druk in de weer met de bouw van fraaie bedrijfspanden. Een aparte vermelding verdient het prachtige bedrijfs-pand met showroom van Vadobag op het industrieterrein Katsbogten. Met een aanneemsom van 1 miljoen euro niet het duurste project uit de jaren negentig, maar wel een gebouw dat veel architectuurprijzen in de wacht sleept. Het gebouw is ontworpen door Luijten Smeulders architecten uit Tilburg en staat ‘met de voeten’ in het water.

Het mooiste gebouw waar Toon

Scheepens aan werkte, is het onder-

zoeksinstituut in Wageningen.

Het was tevens zijn grootste uit-

daging. Het onderzoeksinstituut

bestaat uit een laboratorium en

een kantoor. Het is een gebouw

met inpandige loopbruggen, een

atrium met ellipsvormige lift en

een vergaderzaal met golvend

plafond. ,,Het plafond en de

dakrand waren het moeilijkst”,

zegt Scheepens. ,,Het platte dak

liep omhoog met een rand van

smal naar breed. Daaraan hing

een brede goot van roestvrij staal

van 1500 kilo. Probeer zo’n gewicht

maar eens op te hangen. We hebben

die constructie ter plekke moeten

bedenken.”

59

STARING CENTRUMWAGENINGEN

VADOBAG

VADOBAG

60

STATION ’S-HERTOGENBOSCH

GEBIEDSUITBREIDING

In 1999 wil het bouwbedrijf de vleugels uitslaan naar Oost Brabant en Utrecht. Remmers neemt het bedrijf van collega-aannemer Van Tartwijk uit Schijndel over. Remmers heeft nu voet aan de grond in Tilburg, West Brabant en in Nijmegen. Van Tartwijk, net als Remmers een familiebedrijf, is een begrip in de regio’s Oost Brabant en Utrecht. Het wordt verkocht omdat er geen bedrijfs-opvolger is.

Aan het eind van het decennium stort de bouwmarkt in. Er is onvoldoende werk en Remmers voert noodgedwongen een ingrijpende reorganisatie door. Het bedrijf is genoodzaakt personeel dat korter dan acht jaar in dienst is, te ontslaan. De rigoureuze ingreep, in combinatie met de aantrekkende orderstroom, heeft het gewenste effect. Het bedrijf herstelt en wordt weer rendabel.

61

STARING CENTRUM WAGENINGEN

REESHOF

62

DONGEVALLEI REESHOF

VAN ERP WEERT

EEKELHOF SCHIJNDEL

63

RE

ES

HO

F

POLITIEBUREAU UTRECHT

DUURZAAMHEID

Duurzame ontwikkeling gaat over het vervullen van de behoeften van nu, zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen om in hun behoeften te voorzien. Zo luidt de definitie van de VN-commissie Brundtland, die dateert uit 1987. Bijna een kwart eeuw later is het gebruik van duurzame materialen in de bouw gemeengoed in Nederland. Ook bij Remmers. Sterker: de nadruk ligt op duurzaamheid. Duurzaamheid is het stadium van hobbyisme voorbij, het is een verdienmodel. De term werkt bij opdrachtgevers als een zich openende slagboom.

Duurzaamheid is meer dan het gebruik van goedgekeurd hout. Remmers probeert het bouwproces zo energiezuinig mogelijk te laten verlopen. De Remmers concept-woning is technisch zo ontworpen dat ze past in een strakke bouwstroom. Er wordt gebruik gemaakt van standaardmaten, de onderdelen van het huis kunnen tegelijk gebracht worden. Dat betekent minder verkeer. Remmers probeert het energie-verbruik tijdens de bouw laag te houden. Het bedrijf bouwt zo dat er weinig afval overblijft. Reststoffen worden op de bouw-plaats gescheiden.

Duurzaamheid is ook levensbestendig, onderhoudsarm en energiezuinig bouwen. Remmers geeft die begrippen handen en voeten. Bij sportcomplexen wordt ingezet op technieken om met zo min mogelijk energie warmte of koude (voor een ijsbaan) op te wekken. Bij Sportboulevard Dordrecht bijvoorbeeld wordt de warmte die vrijkomt bij het koelen ingezet voor verwarming van het zwemwater. De woningen in De Werf, het nieuwbouwproject aan de Piushaven in Tilburg, zijn behalve energiezuinig ook levensbestendig. De indeling is dusdanig aanpasbaar dat de woning past bij elke levensfase van de mens.

Onderhoudsarm bouwen op grote schaal is een ander verhaal. Bij aanbestedingen in de bouw geldt tot nu toe maar één ding: de laagste prijs. Dat is doorslaggevend en staat haaks op onderhoudsarm bouwen. Immers, onderhoudsarm bouwen vergt een grote investering die zich pas later terugbetaalt. Remmers is voorstander van het ‘meenemen’ van deze lifetime-kosten, zodat de kostenplaatjes er anders uit komen te zien.

Samen met de provincie Brabant en Fuji is Remmers deelnemer aan een bijzonder

project om de functionaliteit van grote daken te vergroten. De vele hallen op Industrieterreinen herbergen voetbalvelden aan platte daken. Op die daken kunnen zonnecollectoren en sedumbeplanting worden geplaatst. De zonnecollectoren dienen om energie te winnen, de planten om de energie binnen te houden. De bedoeling is de functionaliteit van de daken te verbreden en te verbeteren, verder uit te breiden en uit te vinden of de techniek ook toepas- baar is op muren. Op het gebied van duur- zaamheid is nog een wereld te winnen in de bouw. Remmers draagt zijn steentje bij.

64

DE WERF

Volgens Anne-Marie Rakhorst

van het gezaghebbend ingenieurs-

bureau Search slokt de bouw in

de Westerse wereld bijna veertig

procent van alle beschikbare

materialen op. Volgens haar is

het zaak alternatieve energie-

bronnen aan te boren – er zijn

kantoorgebouwen die meer

energie opwekken dan gebruiken.

Ze wijst op hergebruik van sloop-

materialen en afvalwaterrecycling

tot grijs water voor industriële

doeleinden. Rakhorsts troef om

schaarste tegen te gaan, is flexibel

bouwen. ,,Maak een gebouw als

een soort Ikea-pakket dat telkens

anders kan worden ingedeeld.

Bouw met het oog op toekomstige

herbestemming. Zo voorkom je

leegstand. Een voorbeeld? Leg

leidingen in de vloer in plaats

van in de muren, zo houd je de

indeling van het gebouw flexibel.

65

SPORTBOULEVARDDORDRECHT

de eenentwintigste eeuw

00Het nieuwe millennium begint met

voorspoed op alle fronten. Bouwwerken

weerspiegelen de hoogconjunctuur,

innovatie gedijt. In Tilburg verschuift

de werkgelegenheid van industriële

bedrijvigheid naar dienstverlening.

Kantoorgebouwen schieten als padden-

stoelen uit de grond. De huizenprijzen

zijn astronomisch hoog. Net als de

ambities van Tilburg. Beeldbepalende

gebouwen verrijzen: woontoren West-

point, De Stadsheer en de zwarte kan-

toortorens bij De Blaak. De stad groeit,

de bevolking groeit mee: in 2006

wordt de 200.000e inwoner van Tilburg

geboren.

De aanslagen op de Twin Towers in New

York in 2001 schrikken de wereld op.

De economie weet zich te herstellen.

Totdat in 2008 in de VS de huizen-

markt instort en de financiële wereld

meesleurt. Gevolg: een wereldwijde

economische crisis. Woelige tijden

breken aan, vooral voor beursge-

noteerde bedrijven. Ondanks de crisis

blijft Remmers goed presteren. 2009 is

zelfs een topjaar. In 2011, het jubileum-

jaar, is het bedrijf stabiel. Ondanks dat

Alphons Remmers zich terugtrekt uit

de directie. De onderneming is het

bewijs dat familiebedrijven meerdere

generaties lang kunnen worden

gevoerd zonder het karakter van een

familiebedrijf te verliezen. Het tekent

de kracht van familiebedrijven.

DE 21STE EEUW

68

LEYENDAELUTRECHT LEIDSCHE RIJN

DE CITADEL

KANTORENPARK BLAAK

DE ADMIRAAL, ROTTERDAM

In 2000 krijgt Remmers de order voor een prestigieus bouwwerk: woon- en kantorencomplex De Admiraal in Rotterdam, inclusief een hoge woontoren (naar een ontwerp van Frits van Dongen en de Architecten Cie). Het is een van de grootste bouwprojecten in het begin van de eeuw. De aanneemsom bedraagt 33 miljoen euro. De werknemers van Remmers zijn er dertig maanden mee bezig, tot in 2003. Het is een risicovol project en Alphons Remmers is er niet gerust op. Hij krijgt gelijk: Remmers sluit het project af met verlies. Positieve keerzijde: het aansprekende gebouw sleept diverse prijzen in de wacht.

WONINGBOUW IN GROTEN GETALE

De woningbouw in de Reeshof gaat onverdroten voort in Remmers’ tiende decennium. Het bouwbedrijf zet er nog eens ongeveer 1100 woningen neer, inclusief de ‘Citadel’. Daarnaast tekenen Remmers en het overgenomen Van Tartwijk voor aanzienlijke woningbouwprojecten, onder meer in Schijndel, Utrecht (Leidsche Rijn en De Meern), Vlijmen, Vught, Den Bosch, Zoetermeer, Sint-Michielsgestel en in Tilburg (het appartementencomplex aan de Friezenlaan).

VERSCHEIDENHEID IN UTILITEITSBOUW

In de utiliteitsbouw blijft Remmers druk in de weer met uiteenlopende opdrachten, al dan niet in samenwerking met anderen: kantorenpark Blaak (inclusief de Interpolis-toren daar), woon- en kantorencomplex Leyendael, de nieuwbouw van De Hazelaar, de uitbreiding van de universiteit in Tilburg.

Wim Snels was hoofduitvoerder

bij de bouw van De Admiraal in

Rotterdam. Hij ziet het als de

grootste uitdaging uit zijn loop-

baan. ,,De Admiraal was een van

de opzienbarendste projecten

van die tijd. Een schitterend

gebouw met weinig onderhoud.

Later hoorde ik dat het de Rotter-

damse Bouwkwaliteitsprijs heeft

gekregen. Daar ben ik best trots

op. ‘Dat heb ik nog gebouwd’,

zeg ik altijd als ik er langs rijd.”

69

DE ADMIRAALROTTERDAM

FRITS VAN DONGEN ALPHONS REMMERS

70

SPORTBOULEVARDDORDRECHT

SPORT ALS SPEERPUNT

Remmers ontwikkelt zich als specialist in het bouwen van sportaccommo- daties – het bedrijf deed de voorbije decennia brede ervaring op met sporthallen en zwembaden in Tilburg. Remmers zet (in samenwerking met anderen) een aantal aansprekende projecten op: de uitbreiding van het voetbalstadion in Tilburg, de verbouwing van Papendal bij Arnhem, het grote sportcomplex T-Kwadraat in Tilburg Zuid (met ijsbaan, ijshockeybaan, sporthal en winkel-voorzieningen). Kroon op het werk is de Sportboulevard in Dordrecht, een futuristisch gebouw met onder meer een sporthal, een zwembad én een ijsbaan. Het zijn gebouwen waar duurzaamheid en bestendigheid samen komen.

LOGISTIEK: GROOT, GROTER, GROOTST

Een van de vele specialismen van Remmers is de bouw van megahallen (soms wel 50.000 m2). Het bedrijf is er in thuis als geen ander. Zo bouwt Remmers nu een overslagbedrijf op industrieterrein Vossenberg voor transporteur Versteijnen. Op de indrukwekkende referentielijst van de laatste jaren prijken verder opslag- en distributiecentra in Bergen op Zoom, Roosendaal, Venlo, Ede, Pijnacker (Albert Heijn), Oosterhout, Rotterdam en Tilburg.

Directeur Peter Picavet: “Sport is

een van onze speerpunten, daar

zijn we goed in. Bij de Sportbou-

levard gaat het om specialistisch

werk. De ploeg

die in Dordrecht bouwt, kun je

niet zomaar woningbouw laten

doen. Een zwembad en een ijsbaan

vereisen veel technische kennis.

De hal in Dordrecht werkt met

koude- en warmteopslag, dat is

al normaal. Maar neem nu de

ijsvloer. De leidingen daarin

worden met de hand gelegd.

Het is de kunst de vloer zo licht

mogelijk te maken. Daar zijn

technische hoogstandjes voor

nodig.”

71

SPORTCOMPLEXT-KWADRAAT TILBURG

72

WITBRANT-OOST REESHOF TILBURG

LEYENDAEL

DE ADMIRAAL ROTTERDAM

73

SPORTBOULEVARD DORDRECHTQUEENS JULIANAPARK

SP

OR

TCO

MP

LEX T-K

WA

DR

AAT TILB

UR

G

DE TOEKOMST VAN DE BOUW EN VAN REMMERSDe toekomst voorspellen is gewaagd. Zeker in de bouw. Remmers is een gezond bouwbedrijf. Desondanks blijft de toekomst ongewis. Op kleinere schaal vrezen timmer- lieden voor het ambacht. Ze voorspellen dat het edele handwerk plaats maakt voor prefab: complete onderdelen van huizen die in de fabriek op maat worden gemaakt en op locatie als bouwpakket in elkaar worden geknutseld. Ze verwijzen naar de woningdaken in Koolhoven, die nu al worden uitgeklapt met scharnierdelen en de volgende dag voorzien van complete dakkapellen. Waarmee de klus geklaard is. Prefab-bouw is efficiënt en snel en heeft de toekomst.

Dat het ambachtelijke werk helemaal verdwijnt is niet waarschijnlijk. Zo komen in een project in Schijndel traditie en toe-komst samen in de Glazen Boerderij. Op de Markt verrijst een traditionele lang- gevelboerderij van glas. Het is een gedurfd ontwerp van MVRDV uit Rotterdam, waar geboren Schijndelnaar Winy Maas de toon aangeeft. Het gaat om een glazen creatie waar men dwars doorheen kijkt opdat het dorpsleven door het gebouw schemert. De

boerderij gaat plaats bieden aan winkels, horeca en kantoren. Remmers ontwikkelt het project en voert het uit. Een makelaar is ingeschakeld voor de verkoop en verhuur van de winkels en kantoor ruimte.

Een project als de Glazen Boerderij, een beeldbepalend gebouw in het hart van de samenleving, heeft nogal wat voeten in aarde. Dorpsgemeenschap en -politiek spreken een duchtig woordje mee. Boven-dien stuit de realisatie van het ontwerp op technische haalbaarheid, waardoor de boerdij uiteindelijk minder glas zal bevatten. De gemeente Schijndel had de architect al op het oog toen ze enkele jaren geleden een prijsvraag uitschreef.

De glazen boerderij kan gezien worden als de metafoor voor revolutionaire tech-nische ontwikkelingen en de complexiteit van de huidige samenleving. Vroeger paste een ontwerp op de achterkant van een sigarenkistje. Nu zijn er al 3D modulaties, terwijl de bestekfase nog in het platte vlak verkeert. Maar ook dat verandert: over vijf jaar is iedereen gewend om in 3D te denken en te werken.

TOEKOMST

Samenwerking is de toekomst. Samen-werking is onontbeerlijk bij een project als De Werf in Tilburg (in opdracht van Triborgh Bouwontwikkeling). Daarin werken vijf bouwbedrijven, twee woningbouw- coöperaties en een projectonwikkelaar samen om huur- en koopwoningen in alle segmenten te bouwen in Tilburg. De samenwerking gaat verder dan gebrui- kelijk. Triborgh treedt ook in overleg met de (toekomstige) bewoners over leefbaar-heid, onderhoud, veiligheid en inrichting van de openbare ruimte. Remmers werkt samen met bouwbedrijven die voor-heen grote concurrenten waren. Concurrenten van weleer hebben elkaar nodig: soms om de risico´s van een grote grondaankoop te spreiden, dan weer om optimaal gebruik te maken van elkaars specialismen. In de toekomst zal samen-werken noodzaak zijn.

Naast partnerships is een nieuwe visie op bouwen van belang voor de toekomst. Duurzaam bouwen is (deels) bijna vanzelf-sprekend geworden. Maar ook het denken over wonen, werken en vrije tijd verandert.

74

75

Mirko Marcon belicht als ontwik-

kelaar een project waarmee het

bedrijf zijn visitekaartje afgeeft.

Bedrijvenpark ‘De Scheg’ in Tilburg,

naar de terreinvorm gelijkend op

de boeg van een schip, wordt “zeer

hoogwaardig met een diversiteit

aan voorzieningen. Er komen

kantoren en bedrijfsgebouwen

en… een hotel met 90 kamers,

inspelend op de behoefte.”

Zaken doen als projectontwikkelaar

en bouwer komt neer op zeer goed

luisteren naar wat klanten willen.

“De Scheg wordt een duurzaam

bedrijvenpark in het groen. De natuur

wordt aan de andere kant van de

verkeersweg in het plan getrokken.

We gaan er warmte-koude techniek

toepassen en nergens in een van de

(turn-key) kantoren zal straks nog

onnodig licht branden.”

MATERIEEL MAGAZIJN

Samen met architect Paul Goltstein van Bo.2 in Tilburg heeft Remmers het concept Droomwonen ontwikkeld. Goltstein heeft uitgesproken opvattingen over het bouwen in de toekomst. Zijn statement is dat hij niet in de eerste plaats architectuur maakt, maar dat hij ruimte schept voor mensen. Vanuit dat gezichtspunt is Droomwonen ontstaan, als antwoord op systeembouw. ,,Woonkwaliteit wordt niet alleen bepaald door de vormgeving of afmetingen”, zegt Goltstein. ,,Woonkwaliteit wordt vooral bepaald door de persoonlijke levensstijl.” In Droomwonen gaan Remmers en Goltstein uit van vijf leefstijlen: Naturel (veel buitenleven), En Suite (één grote centrale leefruimte), Forte (privacy), Loft (open ruimte met veel creatieve mogelijk-heden) en Surprise (verrassend, fantasie- vol). Aan de hand van levensstijl creëren architect en Remmers de gewenste droomwoning. Het is een voorbeeld van conceptueel denken, Co-creatie en nauwkeurig afgestemde samenwerking. Architect en bouwer stappen af van traditioneel denken en staan open voor een nieuwe benadering.

Hoe ziet de toekomst van Remmers er uit? De tijd van de ‘traditionele’ bestek-aannemer is voorgoed voorbij, weet

directeur Peter Picavet. ,,Je wordt tegen- woordig eerder aan tafel gevraagd. Ont- wikkelingsprocessen en bouwprocessen lopen in elkaar over. Op een eerder tijd-stip in de bouwketen stappen, maakt het werk interessanter en stelt je in staat meerwaarde te leveren. Dit leidt tot een effectieve manier van samenwerken, waarin veel kosten worden bespaard en de meest optimale ideeën boven tafel komen. Alleen technische expertise inbrengen voldoet niet meer. Goede communicatie en organisatorische vaardig- heden, dat vinden klanten zeker zo belangrijk. Wie zich het best aanpast aan nieuwe (markt)omstandigheden overleeft en glorieert.”

De opdracht voor Remmers is duidelijk: bovenregionale, grote projecten blijven aanpakken, extern gaan, blijven concurre-ren met de grote, beursgenoteerde bedrij-ven. Peter Picavet heeft er vertrouwen in. ,,Stabilisatie van de omzet en specialisatie zijn de targets. Dat gaat ons lukken! Op eigen kracht en in samenwerking met anderen. Want Remmers is een degelijk, traditioneel Tilburgs familiebedrijf met landelijke aspiraties. Honderd jaar bewe-zen bouwkwaliteit!”

76

77

KANTOOR REMMERS BOUWGROEPKRANENBERG 1 TILBURG

78

Een logo staat voor wat je wilt, wie je bent en wie je was. Blauw is de trotse kleur van Remmers Bouwgroep. Het beeld toont wat we doen. De tekst dekt precies de lading: ‘Honderd jaar bewezen bouwkwaliteit’.

79

80Contactgegevens Remmers Bouwgroep B.V.Postbus 4021, 5004 JA Tilburg, Adres: Kranenberg 1, 5047 TR Tilburg, Tel: 013 - 5729300, Fax: 013 - 5729301, E-mail: info@remmersbouwgroep.nl

COLOFON

81

Concept

Willem Besters BNO, Tilburg.

BCC, Concept & Design Team.

Tekst

Interviews: Tekstbureau Westpoint,

Joke Knoop en Arnold Verplancken.

Themaredactie: Minouche Besters.

Eindredactie: Toine van Corven.

Projectorganisatie: Wendy Kapteijns.

Beeld en Fotografie

Fotoarchief Remmers Bouwgroep.

Historisch beeldmateriaal:

Regionaal Archief Tilburg en

het Geheugen van Nederland.

Directie: Camiel Donders.

Remmers locaties 2011: Bart van Hattem.

Projectorganisatie: Victor Colberts.

Drukwerk realisatie

Ontwerp en uitvoering vormgevingsconcept:

Victor Colberts en collega’s.

Projectorganisatie: Willem Besters BNO

in samenwerking met Staet van Creatie.

Dit jubileumboek brengt 100 jaar

Tilburgse historie en bouwactivi-

teiten van Remmers Bouwgroep

in beeld. Besters Communicatie

Concepten in Tilburg tekende voor

tekst, beeld en vorm. Het tijdsbeeld

1911-2011 kwam mede tot stand

dankzij de inbreng van alle mede-

werkers van Remmers Bouwgroep,

met name Ton Mols en Odette Hubers.

Tilburg, 1 juni 2011