10 x Buurtcultuur in Brabant

in b

ra

ba

nt

io x buurtcultuur

10 10de spelers aan het woord - inspirerende projecten in beeld

De samenleving op ontDekkingstocht

BUURT-CULTUUR

IN BRABANT

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant 3

in b

uu

rtc

ult

uu

r

gereedschap voor succes

Community art is een artistiek antwoord op een maatsChappelijke vraag die – vanuit synergie tussen professionele kunst en aCtief burgersChap – resulteert in een nieuwe kijk op de werkelijkheid en in nieuwe maatsChappelijke verbindingen

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt

io x buurtcultuurin brabant

Het Buurtcultuurfonds is een prachtig initiatief van het

Prins Bernhard Cultuurfonds, samen met de provincie.

Brabant investeert in cultuur, want het is het cement van

de samenleving.

Cultuur is namelijk van ons allemaal. Cultuur raakt, geeft

herkenning, versterkt identiteit, verrast. Cultuur is onze

manier van uitdrukken, van contact maken en omgaan met

elkaar, van naar jezelf kijken, verder denken, troost vinden en

confrontaties aangaan. Cultuur en kunst geven voldoening.

Maar er is meer. Cultuur is van betekenis voor het vestigings-

en leefklimaat. Interessante voorstellingen, concerten,

festivals waar je naartoe kunt gaan, zorgen er mede voor

dat je je goed voelt. Maar ook de kleine dingen doen dat: een

circusoptreden van de kinderen uit je wijk, kunst op straat,

een festivalletje in je eigen buurt.

En dat zijn nu precies de dingen die het Buurtcultuurfonds

zoekt en mogelijk maakt. Cultuur in de haarvaten van de

samenleving. Daarom past dit fonds precies bij wat wij als

provincie doen: cultuur inzetten als middel om leefbaarheid

te verbeteren. Ik hoop dat er nog heel veel projecten volgen.

brigite van haaften-harkemagedeputeerde Cultuur & samenlevingCultuur is van ons allemaal.

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


10 mooie projeC-ten en de mensen die het mogelijk maaktenFonds voor Cultuurparticipatie

Fonds 21, Oranje Fonds, VSB,landelijke Fondsen: St. Doen

CAL-XL

Fo

ntys

Avans

Kunstbaliebkkc

buurtCultuur in brabant

BINNENSTE RING IS LOKAAL MIDDELSTE PROVINCIAAL BUITENSTE LANDELIJK

ONDERZOEK/KENNIS/SCHOLING

ZORG

/ W

ELZI

JN

FINANCIËN

gemeente

provincie

PBCF Noord-Brabant

zorgen wel-

zijnsinstellingen

MO

VIS

IE

ZET

BUURT-BEWONERS

COMMUNITY

Makers

RAN

DVO

ORW

AA

RDEN

KUNST

kunstencentrum

v.d. kunstennetw

erk centra

won

ingcorporaties woningcorporaties w

oningc

orpo

rati

es

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


Geraakt door het ontbreken van grote delen van de bevolking

als toeschouwer in het theater, wilde Adelheid Roosen, op basis

van zachtmoedigheid, haar ‘tweede huis’ openen: het theater als

een openbaar gebouw, voor mensen die er niet gemakkelijk bin-

nenlopen. Met dit idee belde Roosen regisseur Johan Simons bij

Toneelgroep Amsterdam met de vraag: ‘Mag ik, met een roedel van

100 bewoners die zelden tot nooit een theater bezoeken, een van

je voorstellingen binnen wandelen?’ De Oversteek was geboren.

In 7 theaters werden na afloop van de voorstelling Dantons dood

honderd matrassen op het podium uitgestald. Om de drempel lang-

durig te slechten werden deze roedels, na een doorleefde nacht-

wake tussen de decorstukken, door de theaters geadopteerd.

ARTISTIEKE LEIDING: Adelheid RoosenBETROKKEN PARTNERS: Zina, AdelheidIFemale Economy, Toneelgroep Amsterdam, 7 schouwburgen, Gemeente Amsterdam, Fonds Podium-kunsten, Stichting Doen, Skanfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, SNS Reaal Fonds, Gemeente Rotterdam

WWW.ZINAPLATFORM.NL

de over-steek

De schouwburg als buurthuis.

DEN BOSCH, EINDHOVEN, UTRECHT, DEN HAAG,

AMSTERDAM, ROTTERDAM EN MAASTRICHT

FOT

OG

RAFI

E: E

LS O

OST

VEEN

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant 11

zien in poppodium Gebouw T. Verder hebben we nu diverse

projecten in een gemêleerde wijk. Dat gebeurt op initiatief

van de bewoners, samen met lokale partners. Dat coproduce-

ren is naar mijn idee uniek voor Bergen op Zoom.”

ENERGIE

“Om onze ambitie te benadrukken hebben we een visie op

cultuur opgesteld. Samen met het Buurtcultuurfonds Stad-

lander willen we graag de pluriformiteit van de stad laten

zien in culturele uitingen. Ons motto is: delen is vermenigvul-

digen. Dus mijn tip is: zoek bewust samenwerkingspartijen

op, ga bij elkaar zitten. Mijn ervaring is dat dit iedereen veel

energie geeft en dat er dan vanzelf iets ontstaat. Met geza-

menlijke focus kun je veel meer bereiken.”

Wist je dat ?* Elke £1 die wordt uitgegeven aan salaris in de kunst en cultuur sector,

levert £2.01 op voor de economie door directe en indirecte effecten.

(ARTS COUNCIL ENGLAND, 2014)

* Een lokale investering in kunst en cultuur kan bijdragen aan

een vermindering van uitgaven met publiek geld (WOZ-belasting,

leefbaarheid en onderhoud).

(STICHTING CULTUURIMPULS & NICIS INSTITUTE, 2011)

elaine kools, adviseur Cultuur gemeente bergen op Zoom

lokaal samenwerken geeft projeCten meerwaarde

SAMEN OPTREKKEN

“We hebben intensief contact met de woningcorporatie

Stadlander en vinden het belangrijk om samen te werken met

andere lokale partijen zoals bijvoorbeeld het Centrum voor de

Kunsten, het poppodium en de Rabobank. Bij aanvragen is de

overweging ook altijd: is dit een waardevol project om samen op

te trekken? Daarmee maak je projecten lokaal krachtiger, of het

nu om leefbaarheid, muziekuitingen of evenementen gaat.”

PROFESSIONEEL

“Onlangs heeft een kunstenares samen met ouders en

schoolkinderen een modeshow met professionele belich-

ting en muziek op het podium in het theater gebracht. Een

ander voorbeeld is de rapper Kayaman die hier is opgegroeid.

Samen met kinderen van zijn oude school heeft hij een clip bij

een liedje opgenomen. De kinderen konden zichzelf op film

1 1

de gemeente

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


in b

ra

ba

nt

io x buurtcultuur

De cultuurkantine koppelt jongeren met een verleden in

de jeugdhulpverlening aan een beroepskunstenaar. Samen

maken ze een kunstwerk dat verbeeldt wat de jongere zelf

kwijt wil over zijn leven, dromen of verleden.

ARTISTIEKE LEIDING: De CultuurkantineBETROKKEN PARTNERS: Almata Ossendrecht, BJBrabant, Combinatie Jeugdzorg, De La Salle, Juzt, Kompaan en De Bocht

WWW.CULTUURKANTINE.NL

dossier

3.0FO

TO

GRA

FIE:

ST

UD

IO L

IGH

TH

OU

SE/P

IM K

OM

PAA

N

Kind vormt team met kunstenaar.

HEEL BRABANT

in b

ra

ba

nt

io x buurtcultuur

Daar kwamen prachtige dingen uit. De jongeren hadden een

echte klik met de kunstenaars. Bij een volgend project staat

De La Salle vooraan om weer mee te doen. Het heeft waarde

om de creativiteit naar boven te halen die kinderen hebben

verstopt. Het is een wereld die ze van huis uit vaak niet heb-

ben meegekregen.”

GEEF JONGEREN DIE KANS

“Het is belangrijk om het klein te houden. De periode moet

voor de jongeren niet te lang zijn, hooguit zo’n vier maan-

den. Ik hoop dat er budget blijft om dit soort prachtige tra-

jecten te doen. Geef jongeren de kans om die grote wereld

van cultuur en kunst te ontdekken. Het geeft een jongere

het idee: ‘Ik mag er ook zijn’. Voor sommige jongeren is dat

een mooie, nieuwe ervaring.”

inge forger, beleidsmedewerker en mt-lid de la salle,boxtel

jongeren ontdekken de wereld van

Cultuur en kunstBEHOEFTE

“De La Salle is een instituut voor jongeren van 6 tot 23 jaar

met een licht verstandelijke beperking, met een ernstige

gedragsproblematiek en/of psychiatrische stoornis. Die

kinderen hebben vaak al van alles meegemaakt: loverboys,

huiselijk geweld, soms misbruik, ouders die verslaafd zijn et

cetera. Als je bedenkt dat de gemiddelde leeftijd 15 à 16 jaar

is, dan weet je dat dit niet de makkelijkste groep jongeren

is. Natuurlijk is er sport, maar er zijn ook kinderen die meer

in zichzelf gekeerd zijn en behoefte hebben aan één-op-één-

contact. En die creatief bezig willen zijn.”

KLIK

“Vorig jaar zijn we met vijf jongeren aan de slag gegaan met

het project Dossier 3.0 van De Cultuurkantine. We deden een

soort speed-date met vijf kunstenaars: wie past bij wie?

Wist je dat ?Verschillende onderzoeken wijzen uit dat toegepaste kunst en

culturele interventies positieve invloed hebben op (psychische)

gezondheidsproblemen zoals eenzaamheid, angst en depressie.

(ARTS COUNCIL ENGLAND, 2014)

22

de Zorginst

ellin

g

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

Jetse Batelaan maakte Bonte Avond van Bodybuilders met

een hechte groep Rotterdamse kickboksers. Hij zegt over

deze samenwerking: ‘Deelnemers moeten het niet voor mij

doen, maar voelen dat ze zelf iets te winnen hebben. Het is

een avontuur. Het gaat ook heel erg over vertrouwen.

Er is geen recept, geen gebruiksaanwijzing, je bouwt aan

samenhorigheid. Er moet wel iets op het spel staan.

Het moet verder gaan dan tijdsbesteding.’

ARTISTIEKE LEIDING: Jetse Batelaan, voorheen onder meer regisseur van Ro Theater Rotterdam, inmiddels artistiek leider van Theater Artemis BETROKKEN PARTNERS: Theater Artemis, Ro Theater WWW.ROTHEATER.NL WWW.ARTEMIS.NL

bonte avond van de bodybuilders

16

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


De deelnemers moeten iets te winnen hebben.

THEATERFESTIVAL BOULEVARD, DEN BOSCH

FOT

OG

RAFI

E: B

AS

CZ

ERW

INSK

I

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


Deze site is gekoppeld met het Projectenweb van het lande-

lijke Community Art Lab-XL.”

PROJECTEN EN PROGRAMMA’S

“Van maart tot de zomervakantie 2014 hebben we project-

plannen opgesteld en uitgezet. In de toekomst willen we ook

specialisatieteams in het leven roepen bij de Kunstencentra.

Die kunnen zich dan speciaal richten op programma’s voor

sociale cohesie of rond verbouwplannen van een wijk. Maar

we denken ook aan grotere projecten in landelijk gebied.

Leuk voorbeeld is Mater Mosa waaronder veel projecten

aan de Maas vallen. Verder zijn we bezig met een aanbod

voor gemeenten om buurtcultuur in te zetten bij zorg en

participatie.”

LESSEN

“Er is een verschuiving te zien van één project naar een reeks

projecten. Daarmee moet je de financiering ook verschuiven

van incidenteel naar structureel. Een andere les is: probeer

niet in een landelijk gebied te doen wat je in de stad doet en

andersom. Buurtcultuur heeft overal een functie, maar de

behoefte en vorm verschillen.”

Christine ravenhorst, projectleider Community art brabant

partners voor suCCesvolle buurtCultuur

PARTNERS

“Met Community Art Brabant bouwen de centra voor de

kunsten samen met kunstenaars, overheden, corporaties en

bewoners sinds december 2013 aan een netwerk voor buurt-

cultuur. Cultuuraanjagers, werkzaam bij de kunstencentra,

zijn daarbij een partner voor bewonersinitiatieven, gemeen-

ten, woningcorporaties, zorgen welzijnsinstellingen. Ze

ondersteunen bijvoorbeeld bij fondsaanvragen van bewoners

met een initiatief. Inmiddels doen negen Kunstencentra

mee in grote en kleinere gemeenten. Door de samenwerking

tussen de Kunstencentra hoeven we niet steeds opnieuw het

wiel uit te vinden. En we kunnen ook een succesvol project

van Tilburg naar Den Bosch brengen. Al blijft het maatwerk

natuurlijk. Onze kennis delen we via communityartbrabant.nl.

33

Centr

a v/d kunst

en

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


‘Het Avontuur van de Vogeltjesbuurt’ is een docudrama over

en door bewoners van de roemruchte volkswijk in Tilburg.

Aanleiding is de grondige herstructurering van de wijk die

de bewoners aangrijpen om af te rekenen met hun slechte

imago en het goede te behouden. In de film spelen buurt-

bewoners de hoofdrol. Zij vertellen openhartig wie ze zijn,

waarom ze zo zijn en ze nemen hiervoor de kijker mee terug

in de tijd. Op één spectaculaire filmdag brengen zij het plein-

tje terug naar de jaren 30, 70 en 2000, compleet met decor,

kostuums en rekwisieten.

ARTISTIEKE LEIDING: B_in motion en Moved MediaBETROKKEN PARTNERS: woningcorporatie Tiwos, gemeente Tilburg, Buurtcultuurfonds Provincie Noord-Brabant/Prins Bernhard Cultuurfonds, VSBfonds, Omroep Brabant en vele ondernemers en particulieren WWW.B-INMOTION.NL

het avontuur van de

vogeltjes-buurt

FOT

OG

RA

FIE:

MA

J-BR

ITT

A D

E R

UIT

ER

Onze buurt kwam vaak slecht in het nieuws.

TILBURG

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


kees van vliet, bewoner wijk broekhoven (‘vogeltjesbuurt’)

bewoners doen mee aan film over hun eigen buurt

HET AVONTUUR VAN DE VOGELTJESBUURT

“Ik ben geboren en getogen in de Vogeltjesbuurt en woon

er al 61 jaar. Het is een echte volksbuurt waar vroeger ook

smokkelaars woonden. Vorig jaar is de film ‘Het avontuur

van de Vogeltjesbuurt’ gemaakt, heel professioneel door

Peter van den Dungen en Pien Rosmalen. Als bewoners had-

den we iets over de film te zeggen. We hebben vergaderd

en heel veel gesprekken gevoerd. Iedereen wilde ook graag

meedoen aan de film. De première was - met rode loper -

in een bomvolle zaal van Euroscoop.”

VERTROUWEN

“In beginsel hebben we niet zo’n goede naam op Broekho-

ven. ‘Moet je daarheen? Neem dan maar een bewaker mee’,

zeiden sommigen wel. Dat is natuurlijk volstrekt uit de lucht

gegrepen. We zijn heus niet allemaal lieverdjes, maar de film

laat goed zien hoe het echt in de wijk is. We zijn een hele

hechte wijk waar we vreugde en verdriet delen. In de film

geven mensen zich echt bloot. Dat komt omdat Pien en Peter

op een gegeven moment geen vreemden meer waren en het

vertrouwen van de bewoners hadden.”

IETS DOEN VOOR ANDEREN

“Ik zit al mijn hele leven in het vrijwilligershuis en in het

buurthuis. Het interesseerde me altijd al om iets voor

anderen te doen in de buurt. Nu wordt de wijk op de schop

genomen. Ook het buurthuis is gesloopt, dat deed wel zeer.

Nu proberen we in een vrije woning een huiskamerproject

op te zetten. Daar kunnen mensen met elkaar praten,

kaarten of een biljartje leggen.”

Wist je dat ?Voorwaarden om deelnemers betrokken te houden bij je project:

- actieve houding kunstenaar/professional (daadkracht)

- bewuste aandacht

- vertrouwen van (bekendheid met) kunstenaar/professional

- langdurig proces (tijd) waarin samenwerking met de doelgroep wordt uitgebouwd

-laat de openbare ruimte een rol spelen in het proces

(UIT: TRIENEKENS S., DORRESTEIJN, W. & POSTMA, D.W.: CULTURELE

INTERVENTIES IN KRACHTWIJKEN. AMSTERDAM, SWP, 2011)

44

de b

ewoner

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


‘Woensel Supertoll!’ is een wijkproject van de Eindhovense

kunstenaar Tijs Rooijakkers en sociaal ontwerpcollectief

Tante Netty, dat bestaat uit drie fases. Fase 1, in samenwerking

met rapper Fresku, vond plaats in het Van Abbemuseum. Daar

bouwde Tijs in een half jaar tijd een immense tol van houten

planken die door Fresku beschreven zijn. Fase 2 is volop bezig

in samenwerking met wijkbewoners van Woensel-Noord. Zij

gaan tijdens de workshops op zoek naar hun eigen drijfveer,

leggen deze vast op een eikenhouten plank die vervolgens

door Tijs wordt gestoomd, gebogen en opgenomen in een van

de negen zwermkunstwerken in Woensel-Noord. Fase 3 is

de permanente Supertoll! met een selectie drijfveren bij het

nieuwe HOV2-busstation voor winkelcentrum Woensel.

ARTISTIEKE LEIDING: kunstenaar Tijs Rooijakkers en sociaal ontwerpcollectief Tante NettyBETROKKEN PARTNERS: Fresku, Van Abbemuseum, Odd One, Buurtcultuurfonds Woonbedrijf, Prins Bernhard Cultuurfonds, Mondriaanfonds, Buurtcultuurfonds provincie Noord-Brabant, Gemeente Eindhoven, Trudo

WWW.WOENSELSUPERTOLL.NL

woenselsupertoll!

FOT

OG

RA

FIE:

KIM

BER

LY V

AN

UD

EN

Een sociaal kunstwerk.

WOENSEL NOORD, EINDHOVEN

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


in onze buurten in Woensel-Noord met bewoners teksten

te maken voor de grote Supertoll die in Woensel komt.

Bewoners zien hun eigen teksten op de planken van de tol

terug. Die gaan over hun drijfveren, wat je wilt, hoe je elkaar

ziet. Het nodigt bewoners uit om zich bewust te worden van

elkaar en hun omgeving. Woensel Supertoll! vinden wij een

prima naam omdat het beweging en dynamiek uitstraalt.”

DUURZAME WAARDE

“Het gesprek staat centraal, maar het levert ook nog iets

tastbaars op: een bijdrage aan een permanent kunstwerk

voor het toekomstig HOV2-station in Woensel. Ik hoor terug

dat het mensen helpt om hun buurtgenoten te leren kennen.

Zo hoort community art te werken volgens mij: als middel

om het gesprek verder te brengen. De Supertoll wordt zeker

mooi om naar te kijken, maar de duurzame waarde zit vooral

in de ontwikkeling van de buurt.”

joyce hijdra, districtsmanager woonbedrijf, eindhoven

woensel supertoll! als aanjager voor het gesprek

DIVERSITEIT

“Woensel is een stadsdeel aan de noordkant van Eindhoven.

Vanaf begin jaren zestig zijn daar vooral doorzonwoningen

voor traditionele kostwinnersgezinnen gebouwd, in eerste

instantie vooral jonge gezinnen. Eind jaren negentig kwam

de grote doorstroming op gang en daarmee kwam er diversi-

teit in de wijk. Elkaar kennen en elkaar spreken werd minder

vanzelfsprekend. Jammer, omdat het belangrijk is om te

kunnen rekenen op buren.”

UITNODIGEN TOT BEWUSTWORDING

“Eind vorig jaar hoorde ik van het project Supertoll waar Tijs

Rooijakkers teksten van Fresku verwerkt heeft op planken.

Toen ik daarna de tol in het Van Abbemuseum zag staan,

was ik onder de indruk. Ik heb het team Supertoll gevraagd

55

de won

ingCorpo

ratie

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


Dorp aan de Rivier is een professionele

openluchtvoorstelling. Gemaakt, gespeeld en vormgegeven

door bewoners van Lith, het dorp aan de rivier. Ze deden

alles, of het nu ging om de duiker die als verdrinkende

visser in het water viel, cliënten van de zorgboerderij die

paarden borstelden, spelers die maandenlang repeteerden,

dames die alle rekwisieten regelden, jongelui die steeds

weer een woonwagentje repareerden, de club van hand- en

spandiensten die roosjes knoopte of grimeurs die ware

bloedmengers werden. Bij het eindapplaus maakten 150

spelers en medewerkers hun buiging en heerste een gevoel

van trots: dit hebben we samen gemaakt.

ARTISTIEKE LEIDING: Ans Jager en Harold SchravenBETROKKEN PARTNERS: Buurtcultuurfonds Provincie Noord-Brabant, Prins Bernhard Cultuurfonds, VSBfonds, Vfonds, Erfgoed Brabant, Rabobank, Maaskant Reizen, AsbestZoeken, Global-E WWW.DORPAANDERIVIER.NL

dorp aande rivier

FOT

OG

RA

FIE:

RIC

HA

RD

SM

ITS

EN H

ILD

E PR

INSE

N

Het hele dorp werkt mee.

LITH

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


werk. Je krijgt met mensen te maken die wel iets anders aan

hun hoofd hebben. Dus moet je mensen kunnen betrekken,

vragen signaleren en vervolgens met iets komen wat mensen

aanspreekt. Niet in hun hoofd, maar in hun hart, hun buik.

Dan kunnen er bijzondere dingen gebeuren. KiS is eind

september 2014 gestart met vijftien deelnemers. Die krijgen

college, persoonlijke coaching en gaan projecten doen. In

de toekomst gaan we deze opleiding waarschijnlijk vaker

aanbieden, maar niet per se jaarlijks.”

KRACHT EN ZWAKTE

“Je leert vooral van worstelingen en dingen die zijn mislukt.

Die laten we bij KiS zeker zien. En ik zeg al op dag één van de

opleiding: ken je kracht, maar ook je zwakte. Als kunstenaar

kom je met een eigenzinnig project in een kwetsbaar gebied.

Kun je daarmee omgaan, dan ga je als kunstenaar met een

voorsprong aan het werk in een buurt of wijk.”

Wat je vooral niet moet doen als workshopleider in projecten : - participatie onderdrukken

- vragen niet beantwoorden

- zelf aan het woord blijven en

anderen niet laten bijdragen

- ongevoeligheid

(UIT: ROBERT CHAMBERS: ‘FUN WITH 21S, A SOURCEBOOK FOR WORKSHOP

FACILITATORS; 21 SETS OF 21 WAYS TO APPROACH PARTICIPATORY EVENTS’, 2000)

- mensen niet ontmoeten

(de deelnemers niet echt zien/spreken)

- pauzes verkorten of overslaan

- na afloop haastig vertrekken en

geen tijd geven aan mensen

romijn Conen, studieleider opleiding (kis), tilburg

met voor-sprong aan het werk in buurt of wijk

POSITIEVE PRIKKELS

“Het doel van de eenjarige opleiding Kunstenaar in Samenle-

ving is: meer gekwalificeerde kunstenaars die aan het werk

gaan in een sociaal-maatschappelijke context. Community

art, of sociaal-artistiek werk, zoals ik het noem, betekent

met mensen samenwerken aan kunst in een omgeving

zonder kunst. Zodat ze anders naar hun leefomgeving gaan

kijken. Vaak staart men zich blind op problemen in een wijk.

Krijgen mensen door de ‘andere ogen’ van een kunstenaar

genoeg nieuwe positieve prikkels, dan stijgt hun eigenwaar-

de en het welbevinden in een wijk. Dat is misschien lastig

meetbaar, maar het werkt wel degelijk.”

VRAGEN SIGNALEREN

“In de opleiding delen we alle aanwezige kennis van hoe een

kunstenaar zijn talenten in kan zetten voor sociaal-artistiek

66

het

onderwijs

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


de buurtparade

FOT

OG

RA

FIE:

AR

T-F

AC

T

De doelgroep van de Buurtparade zijn de bewoners en

organisaties in Tilburgse buurten en wijken. Samen met

andere buurtbewoners wekken ze ideeën en dromen tot

leven. En bouwen ze mee aan een project waarin alles

draait om de buurt, met als eindresultaat een geweldige en

betoverende Buurtparade.

ARTISTIEKE LEIDING: Paradeteams onder leiding van Judith Ensel en Paul van de Waterlaat

BETROKKEN PARTNERS: Stichting T-Parade, Factorium, Contourdetwern en een diversiteit van wijkorganisaties. Mede mogelijk gemaakt door de gemeente Tilburg, Buurtcultuurfonds Provincie Noord-Brabant/ Prins Bernhard Cultuurfonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds

WWW.ART-FACT.NL/BUURTPARADE

Je kunsten tonen in de Buurtparade,

TILBURG

in b

ra

ba

nt

io x buurtcultuur

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


TOOLKIT

“Op dit moment ontwikkelt Kunstbalie een toolkit om

co-creatie binnen community art-projecten te verbeteren.

Verder werkt Kunstbalie mee aan een Brabantse website

om kennis te delen en zijn we betrokken bij de provinciale

visieontwikkeling. Voor de toekomst hopen we dat de basis

die nu wordt gelegd, wordt verstevigd en bestendigd in een

platform waarin de kennis en het netwerk zijn geborgd. Met

als uiteindelijk doel: nog meer kunstzinnige ontplooiingsmo-

gelijkheden voor de Brabander.”

VOORWAARDEN VOOR SUCCES

“Voor een succesvol community art-project zijn drie voor-

waarden van belang: artistieke kwaliteit, betrokkenheid en

samenhang. Goede kunst heeft van zichzelf verbeeldings-

kracht, overtuigingskracht, scheppingskracht en zeggings-

kracht. Hoe hoger de artistieke kwaliteit van de kunst, hoe

groter de effecten en dus de kans van slagen van community

art projecten. Verder zijn de effecten van community art gro-

ter naar mate de betrokkenheid van de deelnemers groter is.

Daarnaast heeft een samenhangend meerjarig programma

van verschillende projecten meer kans verandering teweeg

te brengen dan korte eenmalige impulsen.”

joosje duindam, adviseur kunstbeoefening kunstbalie, tilburg

ons doel: nog meer kunstZinnige ontplooiings-

mogelijkhedenONDERSTEUNING

“Goede kunst en kunstbeoefening heeft naast artistieke

ontplooiing, passie en plezier ook veel positieve maatschap-

pelijke effecten. Daarom wordt kunst steeds vaker ingezet

om maatschappelijke doelen te realiseren. Kunstbalie wil

het voor alle Brabanders mogelijk maken zich kunstzinnig te

ontplooien. Community arts is voor veel Brabantse orga-

nisaties een relatief nieuwe werkvorm. We ondersteunen

onze partners daarom door middel van het opbouwen van

een netwerk, methodiekontwikkeling, onderzoek, scholing,

coaching en kennisdeling.”

77

provinCiale s

teunfunCtie

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


In de zomer van 2015 bouwt bamboekunstenaar Antoon

Versteegde de beroemde Egyptische Tempel van Luxor. Niet

aan de Nijl, maar aan onze eigen Maas. Een megakunstwerk

waaraan duizenden mensen meewerken. Luxor aan de Maas

wordt gebouwd aan de Maas in Megen, nabij Oss. De kolos-

sale bamboetempel van 260 meter lang en 24 meter hoog

is de hele zomer vrij toegankelijk voor publiek en zal naar

verwachting 100.000 bezoekers trekken.

ARTISTIEKE LEIDING: Antoon VersteegdeBETROKKEN PARTNERS: Provincie Noord-Brabant, gemeente Oss,

300 organisaties en particulieren uit de regio

WWW.MATERMOSA.EUWist je dat ?Local Government Association onderscheidt verschillende manieren waarop lokale

investeringen in kunst en cultuur effect kunnen hebben op de lokale economie en

groei, waaronder: • aantrekken van bezoekers

• opknappen van (openbare) ruimte

(UIT: LOCAL GOVERNMENT ASSOCIATION, DRIVING GROWTH THROUGH

LOCAL GOVERNMENT INVESTMENT IN THE ARTS, 2013)

luxor aande maas

Een ruimtelijk avontuur met de bevolking.

MEGEN

FOT

OG

RAFI

E: M

AT

ER M

OSA

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


den, haakte een andere groep opeens af. In zo’n proces wor-

den tactieken van mensen zichtbaar. De opdrachtgever was

erg blij met dit resultaat, omdat de zwarte piet nu eens niet

bij de jongeren werd gelegd. Je ziet dus dat in het maakpro-

ces van een kunstwerk ook de bestaande beeldvorming kan

kantelen. Het Makershuis brengt deze werkwijze in 2014

onder in de Academie voor Beeldvorming: een kunstwerk is

symbool voor veranderende beeldvorming.”

LOKAAL WORDT UNIVERSEEL

“Het is belangrijk om nooit je kwaliteitseisen te verlooche-

nen. Luister naar elkaar, laat elkaar uitpraten en praat als

kunstenaar zelf ook uit. Ga niet weg voordat het gesprek is

afgelopen en maak je werk zorgvuldig af. Vlieg niet zomaar

een concept in. De plek is het uitgangspunt. Van daaruit

kan het lokale voor mensen die zich aan een plek verbinden

universeel worden. Op deze manier bied je met kunst en

cultuur iets waardoor mensen zich anders gaan verhouden

tot hun omgeving.”

klaas burger, artistiek leider het makershuis, ’s-hertogenbosch

kunst is een CommuniCatie-middel

BEDDING

“Community art vind ik een leeg begrip. Elke vorm van kun-

stenaarschap vraagt om topkwaliteit. Als een kunstenaar in

de publieke ruimte aan de slag gaat, brengt dat specifieke

kansen met zich mee. Een kunstenaar die aansluiting durft

te zoeken bij relevante maatschappelijke vragen rond een

plek, kan een kunstwerk maken waar mensen zich inhou-

delijk mee verbinden. Het kunstwerk is immers ingebed

geraakt in de dynamiek rond een plek.”

ACADEMIE VOOR BEELDVORMING

“In Boxmeer was een grote groep bewoners betrokken

geraakt bij een beeldentuin rond een buurthuis, behalve een

groep Marokkaanse jongeren. Toen die uiteindelijk meede-

88

de m

akers

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


De fiets is niet weg te denken uit ons straatbeeld. En is

meteen een inspiratiebron, want juist ontmoetingen tussen

fietsers brengen bijzondere situaties aan het licht. Van een

samenleving die met steeds grotere snelheid langs elkaar

sjeest in een steeds hoger verzet. Een plein waar niets aan

de hand lijkt, wordt langzaam omgetoverd in een innemend

schouwspel waarbij het jonge talent van Dansnest een

knipoog naar vroeger geeft. Dansnest brengt zo professionele

dans naar de publieke ruimte. In de Bredase wijk ‘de Heuvel’

ging Dansnest met eigen dansers én bewoners aan de slag,

met als resultaat de voorstelling Fietsch.

ARTISTIEKE LEIDING: Dansnest BETROKKEN PARTNERS: Festival En Plein PublicWWW.DANSNEST.NL

Wist je dat ? “Een wezenlijk aspect van community arts is dat de deelnemers een

werkelijke bijdrage leveren aan het artistieke proces. Dat er in die zin

eigenaarschap ontstaat. En co-creatie. Een community arts proces heeft

een artistiek resultaat dat noch zonder de kunstenaar, noch zonder de

deelnemers tot stand had kunnen komen.” (WWW.CAL-XL.NL)

fietsCh

Verbindend dansproject in de wijk .

BREDA

FOT

OG

RA

FIE:

AN

NE-

MA

RIE

VO

SSEN

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


RUIM HONDERD PROJECTEN

“Buurtcultuur bestond allang in Brabant. Sinds een aantal

jaren beseffen we dat we die kunnen inzetten voor sociale

verbinding, juist ook in economisch moeilijkere tijden.

In projecten blijkt telkens weer hoe sterk het werkt als

mensen met professionele ondersteuning samen met

cultuur aan de slag gaan. Dat is een positieve interventie

die kijkt naar talenten in plaats van naar problemen.

Sinds 2011 hebben we meer dan honderd grote projecten

ondersteund. Daarbij komt nog de ondersteuning die via

de centra voor de kunsten wordt gegeven aan kleinschalige

buurtinitiatieven.”

DRIJFVEER

“We willen nu ook gemeenten structureel betrekken

bij buurtcultuur en buurtnatuur. Dan moet er ook in de

financiering iets veranderen: door bredere participatie kan

die structureel worden in plaats van alleen projectmatig.

Ons motto is: door geldgevers te verbinden kun je geld met

geld maken. Iedereen die meedoet, kan erop rekenen dat

zijn inzet wordt vermeerderd door anderen. Dat is een

sterke drijfveer om te participeren in buurtcultuur.”

pierre rutgers, ambtelijk secretaris prins bernhard Cultuurfonds brabant

geldgevers verbinden aan buurt-Cultuur

HET NIEUWSTE BRABANT

“Buurtcultuur landt in Brabant in vruchtbare grond.

De basis hiervoor werd kort na de oorlog gelegd door

Jan de Quay, toenmalig commissaris der koningin. Dat

werd verwoord in de driedelige uitgave ‘Het nieuwe

Brabant’. De industrie is toen in Noord-Brabant over de

hele provincie verspreid. Dat heeft ervoor gezorgd dat het

verschil tussen stad en platteland hier niet zo groot is.

Er is een grote sociale cohesie en het deelnamepercentage

in amateurkunst is bijvoorbeeld hoog. Bijzonder is dat dit

jaar het lijvige boek ‘Het nieuwste Brabant’ verscheen,

dat voortborduurt op die drie boeken uit de jaren vijftig.

Hierin valt te lezen dat er een goede voedingsbodem is

voor buurtcultuur in Brabant.”

99

de fi

nanCier

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


In dit kunstproject wordt The Universal Declaration of

Human Rights letter voor letter op 6.773 mensen wereldwijd

getatoeëerd. Ieder individu krijgt één letter. De tattoo herin-

nert je dagelijks aan de mensenrechten en met de tattoo als

‘conversation starter’ draag je het belang van de mensenrech-

ten uit. De letter zelf kun je niet kiezen, dat zal de eerstvol-

gende zijn. Welk lettertype het wordt en waar op je lichaam is

wel een eigen keus. Zo wordt één tekst gedragen door 6.773

individuen die de mensenrechten diep in hun hart en dicht

onder hun huid koesteren.

ARTISTIEKE LEIDING: Sander van Bussel, Tilburg CowBoysBETROKKEN PARTNERS: Amnesty International, Mundial Productions, HIVOS, heel veel tattoo-artiesten

WWW.HUMANRIGHTSTATTOO.ORG

human

tattoorights

1 cm2 van je huid voor de mensenrechten

GESTART IN BRABANT

INMIDDELS WERELDWIJD IN 53 LANDEN

FOT

OG

RAFI

E: S

AN

DER

VA

N B

USS

EL/T

ILBU

RG C

OW

BOYS

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


het podium staan met hun product. We werken daarom

samen met topontwerpers als Eek, Roderick Vos en Haiko

Meijer. Hoe kan ik iets ontwerpen waarvan mensen gelukkig

worden en iets leren? Daar gaat het om. En dan ontwerp je

anders. Nu zijn er vijf werkplaatsen die met verschillende

ontwerpers verschillende producten maken. Daaromheen

zit een hele community.”

GLIMLACH

“We vragen alleen maar specialisten, in ontwerp, uitvoering

en communicatie. Dat is heel belangrijk om de kwaliteit te

waarborgen. En je kunt er alleen maar mensen bij betrekken

die het idee van Social label snappen. Het is tenslotte echt

een samenwerking tussen ontwerper, werkplaats en de stich-

ting. Op die manier inspireert iedereen elkaar. Uiteindelijk

gaat het om de persoonlijke aandacht en de glimlach die het

oplevert als mensen zinvolle en goede producten maken.”

Wist je dat ?Andere manieren waarop lokale investeringen in kunst en cultuur

effect kunnen hebben op de lokale economie en groei zijn:

• creëren van banen en ontwikkelen van vaardigheden

• het aantrekken en vasthouden van bedrijven

• talentontwikkeling

(UIT: LOCAL GOVERNMENT ASSOCIATION, DRIVING GROWTH

THROUGH LOCAL GOVERNMENT INVESTMENT IN THE ARTS, 2013)

petra janssen (studio boot), initiator stichting social label, den bosch

makers staan trots op het podium met produCt

PIET HEIN EEK

“Social label is ontstaan vanuit een vraag van een sociale

werkplaats die in het kader van een festival sloophouten

meubels van Piet Hein Eek nabouwden. Dat kon natuurlijk

niet zomaar, maar ze vonden het zo leuk om te doen. Toen

heb ik Piet Hein Eek benaderd en hij wilde graag samenwer-

ken met de sociale werkplaats. Samen met Simone Kramer

- gespecialiseerd in community art - is een jaar geleden de

Stichting Social label opgericht. Daarmee kunnen mensen

met afstand tot de arbeidsmarkt met plezier kwaliteitspro-

ducten maken en verkopen.”

VIER P’S

“We kijken echt vanuit de ontwerpersinvalshoek, maar het

gaat om de vier p’s: people, proces, product, podium. De

uitkomst moet kwaliteit bieden, zodat de makers trots op

1010

Cultureel

ondernemer

Is het project afgestemd op de doelen, wensen

en ideeën van de bewoners?

Krijgen bewoners genoeg kansen om deel te nemen?

Krijgen bewoners stimulansen om initiatief te nemen

en hun mening te geven?

Is er een duidelijke omschrijving van het doel voor

de buurt op lange termijn?

aan de slag!checklist voor buurtcultuurprojecten

Wat zijn de verschillende middelen om dit doel

te bereiken?

Zijn de lokale organisaties betrokken bij het project?

Zijn er genoeg vormen van samenwerking,

uitwisseling en gezamenlijke creatie?

Op welke manier is er aandacht voor monitoren

en evalueren?

Zijn de planning en de doelen realistisch en haalbaar?

Zou je het zelf een leuk project vinden?

Kijk voor meer informatie, filmpjes en inspiratie op:

www.buurtcultuurfonds.nl

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in b

ra

ba

nt


COLOFON:

ontwerp: Studio Boot

redactie: Harm Peter Smilde, Joosje Duindam,

Heidi Coolen & Olga Raaymakers

met dank aan alle bewoners, cultuurmakers

en kartrekkers bij de provincie, het Cultuurfonds, woningcorporaties

en in het onderwijs die van buurtcultuurwerk

een succes maken. oktober 2014

social label: elkaar inspireren

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

io x b

uu

rtc

ultu

ur

in brabant

10 de spelers aan het woord - inspirerende projecten in beeld

De samenleving op ontDekkingstocht

Dit boekje is een uitgave van de provincie Noord-Brabant. Het geeft geen pasklare oplossingen, maar wil een bijdrage leveren aan de dialoog en de praktijk van buurtcultuurwerk in Brabant.

Buurtcultuurwerk in Brabant wordt lokaal mogelijk gemaakt door samenwerkingsverbanden van gemeente, woningcorporatie, kunsten-centrum, lokale organisaties/ondernemers en buurtbewoners. En wordt ondersteund door het Prins Bernhard Cultuurfonds, Kunstbalie en de provincie Noord-Brabant.

10 x Buurtcultuur in Brabant

Documents

Transcript of 10 x Buurtcultuur in Brabant