Vlaamse WoonraadKoning Albert II-laan 19 bus 121210 Brusselvlaamse.woonraad@rwo.vlaanderen.bewww.vlaamsewoonraad.be

Advies 2011/01

datum 18 januari 2011

bestemmeling De heer Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel

kopie Mevrouw Freya Van den Bossche, Vlaams minister van Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie

onderwerp Advies over het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan 2010-2014

1. Situering

Op 17 december 2010 hechtte de Vlaamse Regering haar principiële goedkeuring aan het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan 2010-2014. Gelet op het beleidsveldoverschrijdend karakter van dit plan werden alle strategische adviesraden verzocht om tegen 20 januari 2011 hun advies te verstrekken. De Vlaamse Woonraad ervaart deze adviestermijn, mede door de verlofperiode eind 2010, als onvoldoende. Hierdoor zijn wij genoodzaakt dit advies te beperken tot de aangelegenheden die een weerslag hebben op het beleidsveld wonen stricto sensu (strategische doelstelling 20). Elementen die betrekking hebben op ‘wonen’ in zijn brede betekenis, zoals een aangename leefomgeving, de relatie met stedenbeleid, e.d. komen beperkt aan bod waar in het plan de link wordt gelegd met de woonsituatie.

Op 18 januari 2011 heeft de Vlaamse Woonraad zijn advies overgemaakt aan de minister bevoegd voor jeugd, met kopie aan de minister bevoegd voor wonen.

2. Betrokkenheid van stakeholders en strategische adviesraden

Het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan kent een transversale invalshoek en vat alle Vlaamse beleidsdomeinen. Mede daarom is geopteerd om het plan via consultatie en diverse werkgroepen tot stand te laten komen. De Vlaamse Woonraad juicht deze werkwijze toe. Het betrekken van de diverse stakeholders en de strategische adviesraden kan een positieve bijdrage leveren tot een integraal Vlaams jeugdbeleid.

2

3. Uitgangspunten

De Vlaamse Woonraad erkent de nood aan een transversale benadering voor het jeugdbeleidsplan. In de begeleidende nota wordt aangehaald dat de behoeften van de maatschappelijke sectoren of beleidsvelden niet primeren, wel staan de behoeften van de kinderen en jongeren centraal. Echter, deze optie heeft een aantal consequenties en de vooropgestelde keuzes zijn mogelijk niet in overeenstemming met wat vanuit het beleidsveld wordt aangedragen als wenselijk beleid. In dit verband vraagt de Vlaamse Woonraad een grotere afstemming tussen de ‘beleidsveldgebonden’ behoeften en de vastgestelde behoeften vanuit de gehanteerde transversale invalshoek. Dit is des te meer het geval omdat het jeugdbeleidsplan streeft naar een integraal beleid met een sterke bijdrage vanuit de onderscheiden beleidsvelden.

4. Woonnood staat centraal

De Vlaamse Woonraad onderschrijft de geformuleerde visie dat de woning en de woonomgeving in sterke mate de kwaliteit van de leef- en woonsituatie van kinderen en jongeren bepaalt. Dit onderlijnt de nood aan een sterk Vlaams woonbeleid dat kan voorkomen dat kinderen en jongeren moeten opgroeien in minderwaardige woonomstandigheden. De Vlaamse Woonraad meent dat dit in eerste instantie aangestuurd moet worden vanuit het beleidsveld Wonen zelf, maar dat hierbinnen extra aandacht moet uitgaan naar de kwetsbare positie van kinderen en jongeren.

Volgens de Vlaamse Woonraad moet het Vlaamse woonbeleid zich prioritair richten naar huishoudens (alleenstaanden en gezinnen) met een reële woonnood of naar groepen voor wie zonder overheidssteun woonnood dreigt1. Het begrip ‘woonnood’ wordt bepaald als (een combinatie van) problemen inzake toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit en woonzekerheid. Dit zijn de elementen van het recht op ‘menswaardig wonen’ zoals omschreven in artikel 3 van de Vlaamse Wooncode.

Deze problemen doen zich vooral voor bij de huishoudens met de laagste inkomens. Uiteraard ondervinden de kinderen en jongeren uit deze huishoudens, minderjarige niet-thuiswonende jongeren of jongeren die begeleid zelfstandig wonen aan den lijve de gevolgen van de woonnood, en worden hen daardoor ontplooiingskansen ontnomen. Zo blijken inzake betaalbaarheid de eenoudergezinnen het meest kwetsbaar, vooral deze op de private huurmarkt. In de sociale huisvesting valt de ongunstige positie op van koppels met kinderen. In de eigendomssector hebben de eenoudergezinnen meer betaalbaarheid-problemen dan andere gezinstypes.2 Voor grote gezinnen is er een te beperkt sociaal woonaanbod. Verder wijst de Vlaamse Woonraad op de problematiek van minderjarigen die tijdens de looptijd van het sociaal huurcontract meerderjarig

1 Zie ook eerdere adviezen van de Vlaamse Woonraad.2 HEYLEN K. & WINTERS S. (2010), Hoe betaalbaar is wonen in Vlaanderen?, In: WINTERS, S. (red.) Is wonen in Vlaanderen betaalbaar? Antwerpen, Garant.

3

worden. Er wordt gevraagd hieraan extra aandacht te verlenen bij de evaluatie van het kaderbesluit sociale huur.

Het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan erkent in het algemeen de moeilijkheden die bepaalde minderjarigen of jongeren ondervinden om zelfstandig te kunnen wonen, en bevat dan ook terecht een aantal acties i.v.m. de beschikbaarheid van sociale woningen voor grote gezinnen, de doorstroming naar de woningmarkt van jongeren uit de bijzondere jeugdbijstand, de gevolgen van co-ouderschap in de sociale huursector, enz. Dit zijn op zich waardevolle acties. Zoals gesteld moet wel worden vermeden dat deze maatregelen los komen te staan van een woonbeleid gericht op de realisatie van het recht op menswaardig wonen voor eenieder, ongeacht zijn of haar leeftijd.

In dit verband merkt de Vlaamse Woonraad op dat in het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan wordt gesteld dat de woningmarkt niet altijd even toegankelijk is voor vele jongvolwassenen (problemen inzake betaalbaarheid en kwaliteit). Hoewel dit kan gelden voor particuliere gevallen, is dit geen algemene onderbouwde bevinding. Onderzoek naar de betaalbaarheid van wonen voor starters op de woningmarkt (maximum 30 jaar) leidt tot andere conclusies: op vlak van inkomen, woonuitgaven en betaalbaarheid werd geen verschil aangetroffen tussen de starters op de woningmarkt en de niet-starters.3 Niet zozeer ligt de leeftijd aan de basis van de moeilijke toegang op de woonmarkt of de problematische woonsituatie, maar wel de zwakkere sociaal-economische positie van betrokkenen.

5. Een ingebed beleid

De Vlaamse Woonraad meent dat de vooropgestelde doelstellingen en acties bij voorkeur moeten aansluiten op het Vlaamse woonbeleid. Een benadering met uiteenlopende ratio’s moet dan ook worden vermeden.

In dit verband kan bv. worden verwezen naar de actie (bij OD 20.1) i.v.m. het toekennen van huursubsidies aan jongeren uit instellingen. Jongeren die een instelling verlaten kunnen moeilijkheden op de woonmarkt ondervinden, onder meer op vlak van toegang en betaalbaarheid. Eenzelfde problematiek wordt ook vastgesteld bij een aantal andere deelgroepen die een instelling verlaten, zoals bv. ex-psychiatrische patiënten of ex-gedetineerden. Mede daarom mag het verlenen van een huursubsidie niet worden uitgebouwd enkel op basis van persoonskenmerken zoals leeftijd of geslacht, maar dient de woonnood als basis te worden genomen en uitgewerkt. In dit kader is de maximale toegankelijkheid van de huursubsidie voor álle doelgroepen van welzijn -zoals terecht aangestipt in het ontwerp van jeugdbeleidsplan- uitermate belangrijk. Bovendien vormt deze problematiek slechts één onderdeel van een noodzakelijke4 en aangekondigde

3 VANDORPE L., VANDENBROUCKE S. & VANDEKERCKHOVE B. (2007), Het verlaten van de ouderlijke woning in Vlaanderen en de relatie met de woningmarkt. Brussel, Departement RWO, Afdeling Woonbeleid; HEYLEN K. & WINTERS S. (2010), Betaalbaarheid voor starters op de woningmarkt, In: WINTERS, S. (red.) Is wonen in Vlaanderen betaalbaar? Antwerpen, Garant. Deze informatie heeft betrekking op gegevens voor 2005. Meer recente gegevens zijn niet beschikbaar. 4 Zie hierover de resolutie van het Vlaams Parlement (stuk 2223 (2003-2004)).

4

Vlaamse strategie tegen thuisloosheid. Enkele doelstellingen van deze strategie zijn dat niemand uit een instelling (ziekenhuis, psychiatrie, gevangenis, jeugdinstelling…) mag worden ontslagen zonder voldoende nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie, en dat niemand genoodzaakt mag zijn om langer dan nodig in de opvang te verblijven bij gebrek aan doorstromingsmogelijkheden naar een degelijke woning.5 Dit vergt een gecoördineerde totaalaanpak, eerder dan een leeftijdsspecifiek beleid. De recente samenwerking Wonen-Welzijn is een eerste stap in deze richting. Mede daarom kan de Vlaamse Woonraad de opgenomen acties rond wonen en welzijn onderschrijven.

De Vlaamse Woonraad ondersteunt tevens de keuze om in het kader van het Stedenbeleid meer aandacht te schenken aan de positie van kinderen en jongeren. Het ‘op kindermaat’ inrichten van de openbare ruimte of het verkeer kan leiden tot een kwalitatieve verbetering van de leefomgeving voor heel wat (zwakkere) groepen, en kan dus een belangrijke bijdrage leveren tot de verbetering van de leefomgeving van alle stadsbewoners. Bovendien kan een dergelijk beleid jonge gezinnen stimuleren om in de stad te komen wonen (of er te blijven).

6. Besluit

De Vlaamse Woonraad onderschrijft de visie dat de woning en de woonomgeving in sterke mate de kwaliteit van de leef- en woonsituatie van kinderen en jongeren bepaalt. Het Vlaamse woonbeleid moet dan ook worden versterkt zodat kinderen en jongeren hun ontplooiingskansen niet gehypothekeerd zien door de woonproblematiek waarmee zijzelf of hun gezin worden geconfronteerd.

De Vlaamse Woonraad meent dat een woonbeleid moet worden ontwikkeld dat in eerste instantie gebaseerd is op het bestrijden of voorkomen van precaire woonomstandigheden. Een dergelijk beleid biedt de beste garanties op de realisatie van het recht op menswaardig wonen. De woonnood (die vaak samenhangt met een zwak sociaal-economisch profiel) geldt hierbij als doorslaggevend criterium, eerder dan criteria zoals leeftijd of het behoren tot een specifieke deelgroep.

Binnen deze contouren kan het Vlaamse woonbeleid wel extra aandacht verlenen aan de kwetsbare positie van kinderen en jongeren. In dit licht bevat het ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan een aantal waardevolle voorstellen om dit te onderzoeken of te verhelpen.

5 Antwoord van Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen op parlementaire vraag 363 van 20 september 2010 van Mercedes Van Volcem.