2

1. Probleemstelling

Op de markt kochten we mooie cactusjes,

ze zijn te mooi om zomaar op de vensterbank

te zetten.

Om ze in ons lokaal of thuis te plaatsen

maken we een cactusrekje.

2. Materiaal

Een cactusrekje kunnen we in verschillende materialen maken, wij

gebruiken hout omdat dit een gemakkelijk bewerkbaar en mooi

materiaal is.

Opdracht

Vergelijk hout eens met de volgende materialen, zet telkens een

kruisje. (ZG = zeer goed – G = goed – NG = niet goed)

Materiaal

bewerkbaar

stevig

waterbestendig

prijs

ZG G NG ZG G NG ZG G NG ZG G NG

Hout

Metaal

Plexiglas

Karton

TIP

Test de materialen eerst eens in de werkklas.

Maak ook gebruik van het internet om eigenschappen

en prijzen op te zoeken.

www.tuinadvies.be/kamerplant_cactus_potgrond.htm

3

3. Bomen

Voor ons cactusrekje maken we gebruik van hout, waarvan is hout

afkomstig?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

a. Soorten

1. Loofbomen

Loofbomen hebben platte bladeren die op het einde van elke

groeiperiode afvallen en zaden die beschermd zijn door een

omhulsel. (bedektzadig)

2. Naaldbomen

Naaldbomen hebben naald- of schubvormige bladeren die afvallen

na verschillende groeiperioden, zodat men de indruk krijgt dat

naaldbomen hun bladeren niet verliezen. Ze vormen kegelvormige

zaadtrossen die niet beschermd zijn door een omhulsel.

(naaktzadig)

De lork vormt een uitzondering omdat deze wel ieder jaar zijn

naalden verliest.

eik

beuk

spar lork

www.bomengids.nl

4

3. Tropische bomen

We hebben nog tropische bomen en palmbomen die eigenlijk tot

de familie der loofbomen behoren maar niet elke groeiperiode

hun bladeren verliezen.

Deze tropische planten raken hun bladeren kwijt tijdens droge

periodes of tropische stormen.

loofbomen - ………………………….

- ………………………….

naaldbomen - ………………………….

- ………………………….

palmbomen - ………………………….

- ………………………….

Naaldbomen groeien over het

algemeen sneller dan loofbomen

en hebben dan ook zachter

(= goedkoper) hout.

Harder en duurder hout gebruikt

men voor duurzame producten

zoals: trappen, meubelen, keukens, …

Zacht en goedkoper hout gebruikt

men voor verbruiksproducten zoals:

paletten, verpakkingen, …

kokospalm bananenpalm

loofboom naaldboom

Zoek eens op in welk klimaat deze boomsoorten groeien en geef twee namen van elke soort.

5

b. Delen

wortels: …………………………………………………………………………………………………

stam: ……………………………………………………………………………………………………..

takken: ………………………………………………………………………………………………….

bladeren: ………………………………………………………………………………………………

Een doorsnede van de stam

geeft ons het volgende beeld.

Op die doorsnede zien we een aantal concentrische ringen.

schets

www.biodoen.nl/B1205OT02.php?PHPSESSID=e3c41e8e4f550703b3119a41d6da339d

Teken eens een boom en benoem de delen. (kijk desnoods

eens op de speelplaats)

Bespreek in groep wat het doel is van elk boomdeel.

6

Er vormt zich normaal één ring per jaar. De breedte van de ring is

afhankelijk van de weersomstandigheden. In een droog jaar vormt zich

een smalle ring, gedurende een nat jaar een brede ring. De ringen leren

ons de ouderdom van de boom kennen, maar vertellen ons ook veel over

de omstandigheden waaronder de boom is opgegroeid.

Opdracht

We hebben een aantal echte boomdoorsneden in de klas.

Probeer eens te raden hoe oud dat deze bomen zijn, daarna

tellen we de jaarringen en kijken wie het best kan schatten.

Hoe komt het dat een dunnere boom toch ouder kan zijn dan

een dikke? ………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….

7

4. Milieu

Bomen worden niet alleen gekapt om als grondstof te dienen, maar ook

bij de aanleg van wegen en kanalen, bij de vestiging van industrieën en

bij de planning van landbouwgronden, woongebieden, …

Tegenwoordig hebben we af te rekenen met verschillende soorten

vervuiling:

bodemvervuiling

luchtvervuiling

watervervuiling

Opdracht

We gaan eens de luchtvervuiling in onze omgeving meten.

1. Neem een wit plastic bekertje

2. Smeer de binnenkant in met dagcrème of vaseline.

3. Plaats het bekertje buiten, verzwaar het eventueel met een

steen zodat het niet kan wegvliegen.

8

4. Na een week brengen we onze potjes mee naar school en

duiden op een omgevingskaart de potjes en hun vervuiling aan.

een potje met weinig vervuiling = groene aanduiding

een potje met gemiddelde vervuiling = oranje aanduiding

een potje met veel vervuiling = rode aanduiding

Tip Plaats ook een potje bij grootouders of vrienden, hoe meer potjes hoe nauwkeuriger de meting. Plaats de potjes ook overdekt zodat ze niet vol kunnen regenen. Doe dit proefje bij kouder weer opdat er niet teveel insecten in je potjes kleven.

Bekijk nu aandachtig de zelfgemaakte vervuilingskaart.

Wat merk je op? ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

9

5. Hout

Voor ons cactusrekje gebruiken wij plankjes uit massief hout.

(beuk of den)

Opdracht

Zoek eens op wat de volgende houtsoorten zijn en geef een

paar voor- en nadelen. (groepswerk)

a. massief hout: ……………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………..

voordeel: ………………………………………………………….

nadeel: …………………………………………………………….

b. multiplex: ……………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………..

voordeel: ………………………………………………………………….

nadeel: …………………………………………………………………….

d. vezelplaat: …………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………..

voordeel: ……………………………………………………………….

nadeel: …………………………………………………………………..

e. mdf: ………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

voordeel: ……………………………………………………………………

nadeel: ……………………………………………………………………….

www.centrum-hout.nl

10

6. Tekening

Hier zie je een technische tekening van ons cactusrekje.

1. Klampen 4. Spijkers

2. Ruglatten 5. Houtschroeven

3. Steunplanken

Zoek eens op de tekening.

Hoeveel ruglatten gebruiken we? ………

Hoeveel klampen heb je nodig? ……..

Op hoeveel steunplankjes kunnen we onze

cactussen plaatsen? ………

11

De volgende maten moet je op de plankjes aftekenen om ze correct op

maat te kunnen zagen.

Ze zijn ook onmisbaar om de plaats van je schroeven en nagels te

bepalen.

Ruglatje

s

Steunplankjes

Klampen

2.

3.

1.

12

7. Gereedschappen

Om ons werkstukje te vervaardigen maken we gebruik van werktuigen en

machines.

Wat is het verschil tussen een werktuig en een machine?

Werktuig: ……………………………………………………………………………………………………

Machine: ………………………………………………………………………………………………………

a. Rugzaag

Voor het zagen van balken en latten.

Door de fijne vertanding heb je weinig

kans op splinters.

Door de versterkte rug (de kap) kun je

heel nauwkeurig recht zagen.

b. Priem

Met een priem steek je een gat in hout.

Zo kun je gemakkelijk spijkeren of

schroeven.

Bij zacht hout druk je met je hand de priem

in het hout.

Bij hard hout gebruik je een hamer.

c. Bankhamer

Met een bankhamer sla je spijkers in

hout.

Houd bij het timmeren de steel aan

het uiteinde vast, zo kun je meer

kracht zetten.

d. Drevel

Een drevel is een stalen pen die

gebruikt wordt om draadnagels

(spijkers) in het hout te verzinken.

13

e. Boormachine

Met een kolomboor boor je gaten in

materiaal.

Voor elk materiaal zijn er andere boren.

De boor zet je vast in de boorkop en je

werkstuk in de machineklem.

1. Boorkop.

2. Machineklem.

3. Boren.

f. Houtboor

Een houtboor heeft een scherpe

centerpunt.

Hierdoor kun je nauwkeurig boren.

Gebruik deze boor alleen voor hout.

Zet de boor vast in de boorkop.

g. Kruisschroevendraaier

Met deze schroevendraaier draai je

kruiskopschroeven vast.

De schroevendraaier heeft een

kruisvormig blad.

De schroevendraaier is er in verschillende

maten.

h. Platte schroevendraaier

Met deze schroevendraaier draai je

gewone schroeven vast.

De schroevendraaier heeft een plat

blad.

De schroevendraaier is er in

verschillende maten.

14

i. Montagemateriaal

We kunnen onze verschillende onderdelen permanent (kan nooit

meer losgemaakt worden zonder de onderdelen stuk te doen) of

niet-permanent (terug demonteerbaar) verbinden.

- Schroeven

Een schroef is een middel om twee of meer voorwerpen met elkaar

te verbinden. Een schroef bestaat uit een cilindervormig deel

waaromheen een schroefdraad is aangebracht, met aan één uiteinde

een verbreding, de zgn. kop, waarin op het uiteinde een sleuf of een

anders gevormde verdieping is aangebracht. Hierin past een

schroevendraaier.

Een schroef wordt met een schroevendraaier of een

schroefboormachine aan de bovenzijde van de kop aangedraaid.

Als het aandraaien aan de buitenzijde van de kop dient te gebeuren,

spreken we van een bout.

Los van de vorm van de kop op zijdelingse doorsnede kunnen

schroeven voor verschillende soorten schroevendraaiers zijn

gefabriceerd: gewone gleufschroef (a) voor platte

schroevendraaier, kruiskop: zoals phillips (b) en posidriv(c),

torx(d), inbus(e), en voor specifieke machines (f, g, h, i).

- Nagels

De draadnagel is van staal, of beter gezegd van staaldraad

(ijzerdraad). In het dagelijks spraakgebruik wordt echter vaak over

"spijker" gesproken, terwijl men draadnagel bedoelt.

Een spijker is een stukje smeedwerk, vierkant in doorsnee.

15

Draadnagel is de tegenwoordige naam, die officieel is. Deze wordt

met een machine volautomatisch gemaakt van staaldraad:

achtereenvolgens op lengte afknippen, punt knippen, kop stansen.

Draadnagels worden gebruikt om hout vast te spijkeren ("nagelen").

De meest gebruikte is de draadnagel met platgeruite kop.

Voor werk waarbij de nagels zichtbaar blijven (zogenaamd

zichtwerk), gebruikt men wel de draadnagel met verloren kop; deze

vallen minder op.

Ook zijn er draadnagels met een soort schroefdraad of met

weerhaakjes, die zeer moeilijk los te trekken zijn.

De lengte en dikte van draadnagels worden in millimeters op de

verpakking aangegeven: bijvoorbeeld 50 × 3,0; dat is dus 50 mm lang

en 3 mm dik.

Andere soorten zijn: ankernagel, bekistingsnagel, asfaltnagel,

plaatnagel, betonspijker, meetspijker en veel andere.

- Houtlijm

Houtlijm is een vaak witte, dikke pastavormige lijm die wordt gebruikt voor

het verlijmen van houtconstructies.

De droogtijd van houtlijm is sterk

afhankelijk van de luchtvochtigheid en kan

van enkele uren tot enkele dagen bedragen.

De meeste soorten houtlijm zijn op

waterbasis en ze dienen vorstvrij te worden

bewaard.

draadnagels met platte en

verloren kop

1=asfaltnagel; 2=asfaltnagel met brede kop; 3=koperen

spijker; 4=stalen spijker met verloren kop; 5=stalen

spijker met platte kop; 6=schroefspijker; 7=ringspijker met weerhaakjes

16

8. Realisatie

Om ons cactusrekje te maken moeten we een aantal bewerkingen

uitvoeren met een aantal gereedschappen.

Opdracht

Vervolledig de werkgang, maak hiervoor een keuze uit

onderstaande gereedschappen. meetlat – winkelhaak – beits - schuurpapier – hamer - potlood

houtlijm – boor – schroevendraaier – drevel – priem - kwast

vernis - rugzaag

Werkgang

Bewerkingen Gereedschappen

A. Aftekenen

Ruglatten: - lengte

- plaats van de klamp

- gaten voor schroeven

Steunplankjes: - lengte

- overstekende gedeelten

Klampen: lengte

B. Bewerkingen

Alle onderdelen op lengte zagen

Alle onderdelen zuiver schuren

Ruglatten op klamp lijmen en nagelen

Schroefgaten op steunplankje overbrengen

Steunplankjes tegen ruglatten lijmen en

schroeven

Werkstuk nakijken en opzuiveren

C. Afwerking

Nagelgaatjes opvullen

Werkstuk gladschuren

Vernissen of beitsen

17

9. Veiligheid

Werken in de werkplaats is niet zonder gevaar, daarom moeten we een

aantal veiligheidsvoorschriften in acht nemen.

Hieronder staan een aantal veiligheidsvoorschriften, schrijf de

gevaren op die je loopt als je ze niet volgt.

1. Werk nooit met wijde lange mouwen, rol ze op.

gevaar: ………………………………………………………………………………………………

2. Haar samenbinden.

gevaar: ……………………………………………………………………………………………….

3. Wees voorzichtig met draaiende apparaten.

gevaar: ………………………………………………………………………………………………

4. Niet nodeloos rondlopen met scherpe voorwerpen.

gevaar: ………………………………………………………………………………………………

5. Gebruik steeds een veiligheidsbril bij het boren.

gevaar: ………………………………………………………………………………………………

6. Kom met je handen niet te dicht bij de snij-, zaag- of

steekrichting van werktuigen.

gevaar: ………………………………………………………………………………………………

Niet alleen in de werkplaats moeten we veiligheidsvoorschriften in acht

nemen, waar nog?

1. …………………………………………………………………………………………………..

2. …………………………………………………………………………………………………..

18

10. Verzorging en hygiëne

Als we de veiligheidsvoorschriften in acht nemen lopen we geen

gevaar, maar wat te doen als we toch een kleine snijwonde oplopen?

1. ………………………………………………………………………………………………….

2. ………………………………………………………………………………………………….

www.wvc.vlaanderen.be/gezondsporten/ehbo/snijwonden.htm

www.redcross.be

We weten dat we regelmatig onze handen moeten wassen.

Na het werken in de werkplaats moeten we dat zeker doen.

Maar wanneer nog?

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

www.ziekenverzorgende.nl/protocol-handen-wassen.htm

11. Afwerking

Om ons cactusrekje af te werken kunnen we gebruik maken van beits

of vernis.

Wat is het verschil tussen beide?

Beits: ………………………………………………………………………………..

Vernis: ……………………………………………………………………………..

Opgepast: Vergeet na het beitsen of vernissen niet je borstel goed uit te spoelen.

beits vernis

19

12. Beroepen & studierichtingen

Welke studierichtingen kan je op school volgen om

bovenstaande beroepen te kunnen uitoefenen?

……………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………….

http://www.jobat.be

http://www.vacature.com

Kleef hier drie prentjes van een technisch

beroep dat te maken heeft met houtbewerking.

20

13. Woordzoeker

In dit projectje hebben we een aantal nieuwe woorden leren kennen,

zoek ze eens op in onderstaande woordzoeker.

Opdracht

Zoek de volgende woorden horizontaal, verticaal en diagonaal.

hout, loofboom, naaldboom, palmboom, wortels, stam, takken, bladeren, massief, multiplex, vezelplaat, mdf, rugzaag, priem, drevel, beits, vernis

w e o b o p b u d v r b e k y e k f n t

t q b b k d y e z p p h k w r v h e i k

e q n v p a l m b o o m i e f b k e s z

d b b c n x d m m d c k m f t k r k p b

b j j x v z k v a x e a m q a q x k u e

w v j r s r h e s v h r j t n q u b s g

x h e d p u l r s e g v c x q q u l q n

e e n i k g o n i z b l h u q r e v d i

z m a r w z o i e e g o o k n t v y q k

e u a f p a f s f l n b u n r s m h k c

x l l y b a b f b p t i t o w e t l j y

h t d t e g o x l l i v w g i e s a l e

r i b j i g o q a a d f e r x u l s m o

j p o o t h m c d a r g p l t m s f k t

s l o m s x x q e t e g w p r u r h e f

x e m z s e x h r m v r j j p c u t m f

k x d g c s n s e d e q q n l f c j z o

x c r p a n i i n f l w o h w f i e y n

r f s w d b w o s r p q z e w u n m t k

n b c q e n r c p i t c g a b v f t p e

21

14. Evaluatie

Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling en zet

een kruisje onder een gezichtje.

Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats

innemen.

Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen gaat het

zeker nog beter.

Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken,

veel oefenen is de boodschap.

Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet

eens met de leerkracht praten over een extra oefening.

Ik kan in groepsverband

eigenschappen van materialen

onderzoeken.

Ik kan bomen in drie grote

families indelen.

Ik kan een boom schetsen en

zijn delen aanduiden.

Ik kan een eenvoudige

technische tekening lezen.

Ik kan zelfstandig een

eenvoudige werkgang volgen.

Ik kan enkele beroepen die met

hout te maken hebben

opnoemen.

Opmerking leerkracht:

22

Moeilijk woordje

Woordverklaring

15. Moeilijke woorden

Moeilijke woordjes die je niet begrijpt schrijf je in de

eerste kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een

woordenboek of op het internet naar een verklaring, je

bevindingen schrijf je in een groene kleur in de

verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden

zijn leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken we

in een zwarte kleur.