1 Plan Dallandschap Oude Riet

2 Plan Dallandschap Oude Riet

Proloog Er is een zeer vroege & continue Cultuurhistorie rond de Oude Riet

De Oude Riet bundelt de Landschaps- en Cultuurhistorie van

Westerkwartier, Middag –Humsterland en de Marne

Het Oude Rietdal kenmerkt zich door Coulisselandschap en Weidsheid

Het Oude Rietdal blijkt in waarde gelijk aan de landschappen Middag - Humsterland en het Reitdiepgebied

Haar landschapssporen zijn in de hele regio zichtbaar.

Daarom wordt het op Gewestelijk Niveau tijd voor samenhangend Cultuurhistorisch- & Landschappelijk Monumentenbeleid ten aanzien van :

3 Plan Dallandschap Oude Riet

= Oude Riet

Aduard

Oldehove

Reitdiep

Oude -

Riet

4 Plan Dallandschap Oude Riet

1. Verantwoording Planopzet

Het streven in het Plan Oude Rietdal is tweeledig:

In de eerste plaats is dit plan vanuit meerdere geledingen in het Westerkwartier geschreven

vanuit de vaste overtuiging dat het beekdal van de voormalige veen- en getijdenrivier de Oude Riet in

geheel Westerkwartier rehabilitatie verdient. Dit in zowel Cultuurhistorisch als in Landschappelijk

opzicht.

Het tweede uitgangspunt is dat de rivier de Oude Riet als uitvalsbasis heeft gediend bij de

vestiging van de bevolking in het Westerkwartier. Vanuit de Oude Riet hebben de vroegste

ontginningen in zowel zuidelijke als noordelijke richting plaatsgevonden. De Oude Riet is de bakermat

en het symbool van de civilisatie in het Westerkwartier.

De Oude Riet kan derhalve een centrale rol spelen in de symboliek rond de vorming van nieuwe

gemeente Westerkwartier per 1 januari 2019.

In dit plan wordt aangegeven hoe bovenstaande uitgangspunten zijn ingevlochten in de huidige

Beleidsdoelen van Waterschap, betrokken Gemeenten, Staatsbosbeheer en Provincie en stad

Groningen.

Waar nodig zijn toelichtingen bijgevoegd.

Illustratie van de Oude Riet

De rivier de Oude Riet is bepalend geweest voor de vestiging van de mens in het Westerkwartier.

De bron bevindt zich bij Trimunt, ten westen van Marum. Als Oude Diep, vroeger Oude Aa, werd het

rond 1900 tussen Balktil en het Kret gekanaliseerd als Dwarsdiep. Tussen ’t Kret en Hoendiep heette

het eerst Oude Maar, later (Enumatilster) Matsloot. Vandaar vervolgt zij nu haar weg als Zuidertocht,

of als Zuidhorner Oostertocht. Ten noorden van Noordhorn wordt weer de oude loop van de Oude

Riet gevolgd. Ten noorden van Niezijl vervolgt zij haar bedding als Kommerzijlsterriet om tenslotte bij

Lammerburen in het Reitdiep uit te monden. (bijlage 1)

Deze vroegere zeearm deelde het landschap in tweeën, maar verenigde het ook tegelijk.

Vanaf 700 n. C. zijn de eerste bewoners vanaf de kust het Westerkwartier langs de Oude Riet

binnengetrokken.

Aan beide zijden van de rivier liggen zandruggen waarop reeksen dorpen ontstonden. De landstreek

aan de noordzijde van het Oude Riet werd Langewold genoemd; de zuidzijde kreeg de benaming

Vredewold.

Ontginningen veroorzaakten in heel Westerkwartier de kenmerkende opstrekkende kavelstructuur.

Door het plaatsen van houtwallen ontstond in het zuiden het z.g. Coulisselandschap.

In het lagergelegen noorden werden percelen door geulen, tochtsloten en prielen afgescheiden.

Hierdoor ontstond het wijde en open Wierdenlandschap.

De vele oudmiddeleeuwse kerken kenmerken het begin van dorpsvorming in heel Westerkwartier.

5 Plan Dallandschap Oude Riet

2. Gebiedsbeschrijving

Behalve de vroegere grietenijen Langewold en Vredewold verbindt de Oude Riet zodoende ook twee

landschapselementen: het Noordelijk Westerkwartier en het Zuidelijk Westerkwartier. (bijlage 2)

het Zuidelijk Westerkwartier

Karakteristieken voor het Coulisselandschap van het Zuidelijk Westerkwartier zijn:

Het lineaire karakter van voormalige veenwijken, bossen en paden in de zuidpunt van het

ZWK.

Nog zichtbare elementen van het vroeger esdorpenlandschap als zwermbebouwing, hakbos,

schaapskooien, hooilanden, essen, enz.

De verwevenheid van de wegdorpen met de opstrekkende verkaveling en het

Coulissekarakter van het houtsingellandschap

De natte landschapselementen als vaarten, beken, pingo ruïnes en petgaten

Herkenbaarheid van voormalige zeeinbraakgebied van de Oude Riet als Inversierug

Het contrast tussen de besloten zandruggen en de wijde, natte laagveengebieden met

daartussen de inversierug van de Oude Riet

De authentiek middeleeuwse borgen, stinsen, kerken en karakteristieke boerderijen

Een hoge dichtheid aan overige landschappelijke en cultuurhistorische waarden als leidijken,

hoogvenen, meenscharen, polder(-molens), hoogwaardige archeologie, etc.

het Noordelijk Westerkwartier

Kenmerken voor het wierdenlandschap van Noordelijk Westerkwartier / Humsterland zijn:

Eveneens een hoge dichtheid aan landschappelijke en cultuurhistorische waarden

Stelsel van wierden, trekvaarten en wegen

Opstrekkende verkaveling dijkenlandschap naast de onregelmatige blokverkaveling van het

wierdenlandschap

Kronkelend loop van voormalige kweldergeulen, rivier en beeksystemen, zoals Reitdiep, Oude

Riet, Kommerzijlsterriet en Lauwers

Herkenbaarheid van voormalige zeeinbraakgebieden

Contrast tussen de grootschalige openheid van de kweldervlaktes en zicht op de besloten

dorpssilhouetten op de kwelderwallen

Monumentale boerderijen, borgen, kerken- en kloosterterreinen

Een hoge dichtheid aan overige landschappelijke en cultuurhistorische waarden als maren en

dorpen, boerderijreeksen op geulwallen, woonterpen, dijkcoupures en schotbalkenhuisjes, etc.

6 Plan Dallandschap Oude Riet

3. Het beekdal van de Oude Riet Het Oude Rietdal is ontstaan als gevolg van een inbraken van de Lauwerszee tussen de 7e-11e

eeuw, waardoor het oorspronkelijk smalle beekdal van de veenrivier Oude Riet zich enorm verbreedde

en daarna als een getijdenrivier zeer diep het Westerkwartier binnendrong.

Na dichtslibbing en bedijking manifesteerde het Oude Rietdal zich als een zeer brede, verheven

vlakte, die zich rond de rug van Noord- en Zuidhorn zuidwaarts buigt. In de bovenloop vormt het Oude

Rietdal de zuidoever van Humsterland, herkenbaar als een bochtige dijk (Jensemaweg).

Door heel het Westerkwartier slingert de Oude Riet zich in grote delen nog altijd als een duidelijk

herkenbare Inversierug tussen meanderende beken en tochtsloten, waarvan in de loop der jaren

enkele helaas zijn gedempt. (bijlage 4)

1. de bovenloop bij Trimunt (bijlage 3)

De betekenis van het beekdal in de bovenloop is gelegen in

de bron van de Oude Riet bij Trimunt; tevens brongebied voor Lauwers, Drait (Drachten), het

Koningsdiep (Boorne), de Leecke en de Swarthe Ryth (grens Opsterland)

het oorspronkelijke, deels nog aanwezige heuvelachtige heidegebied

de nog zichtbare hoogten van de Haar en het hoogveengebied van Noordwijk waartussen het

beekdal als oorsprong van de aanvankelijke veenrivier Oude Riet, in oude kloosterakten als

Oude Aa.

de nog bestaande relicten van het klooster Trimunt (Monasterium in Tribus Montibus)

de aanwezigheid van de Marumerlage, waarschijnlijk naamgever aan het esdorp Marum

de vroegere ijzeroerwinning in het beekdal van de Oude Riet tot +/- 1945

2. middenloop Balktil – Enumatil

De dynamiek van het dal in de middenloop onderscheidt zich door

slibafzetting vanuit de Lauwerszee, voorbij Enumatil tot aan Kuzemer en Bakkerom

de hierdoor ontstane Inversierug, nog volledig in het landschap waarneembaar

een zijarm van de Oude Riet, het z.g. Ravijn van Boerakker, als geologisch relict

herkenbare landschapselementen als petten, madelanden en mienscheer landerijen

twee voormalige kloosterterreinen, het Kuzemer klooster en het klooster van Lucaswolde

kenmerkende opstrekkende kavels door ‘kolonisatie’ en ontginning vanuit de Oude Riet

zeer oude parallelle wegen, paden en (lei)dijken, evenwijdig aan het beekdal

de vanaf 1385 gekanaliseerde loop van de Oude Riet, opgesplitst in Wolddiep en Matsloot; tot

+/- 1960 bevaarbaar

7 Plan Dallandschap Oude Riet

3. benedenloop Den Horn – Lammerburen

De waarde van het dal in de benedenloop is gelegen in

het open karakter, waardoor de leemrug van Noordhorn/Zuidhorn en het silhouet van beide

dorpen met kerktorens en molen in het omliggende landschap en vanuit Middag-Humsterland

goed zichtbaar zijn

Wierden (-dorpen) in reeksen samenvallend met de voormalige kustlijn en langs natuurlijke

waterlopen, waarbij de wierden als eilandjes in open gebied liggen

Het contrast tussen opstrekkende verkaveling van het dijkenlandschap en de onregelmatige

blokverkaveling van het wierdenlandschap

de randen van het Oude Rietdal, herkenbaar aan oude wegen, beken en tochtsloten die tot

ver voorbij Enumatil de loop van de Oude Riet weerspiegelen (o.a. Zuidertocht, Oostertocht)

de herkenbare loop van de Oude Riet, waar met name westelijk van Noordhorn nog sprake is

van een zichtbare laagte. Dit dal zet zich naar het oosten en zuiden om in een honderden

meters brede verhoogde kleirug, de vroegere kleibodem van de Oude Riet. Deze Inversierug

is een uniek landschappelijk kenmerk in geheel Westerkwartier

de nog aanwezige stroom de Oude Riet, als Kommerzijlster Riet aansluitend op het

Reitdiepgebied, Humsterland met tenslotte Lauwersland (bijlage 5)

middeleeuwse bebouwing in de periferie van de Oude Riet: De Piloersemaborg Den Ham,

Ludgeruskerk Oldehove (ooit Decanaatskerk Westerkwartier), de wierden Selwerd, Frytum,

Balmahuizen en dorpskern Niehove (ooit rechtszetel Westerkwartier – bijlage 6)

8 Plan Dallandschap Oude Riet

4. Visie In 2015 vonden vertegenwoordigers van SHVW (Samenwerkende Historische Verenigingen

Westerkwartier), het Staatsbosbeheer en de gemeente Marum elkaar in een ambitieus plan rond

het Stroomdallandschap van de Oude Riet.

De ambitie: het beekdal van de Oude Riet te rehabiliteren als het hart van het Westerkwartier.

Deze intentie mondde uit in een duidelijke visie:

‘Het beekdal van de Oude Riet heeft recht op een unieke status’

Visie & Realiteit

1. Tussen de bron, het Reitdiep en de stad Groningen ligt 3.000 hectare aan Landschaps- en

Cultuurhistorie.

2. Een landschap van veen, zandruggen, klei; van coulisselandschappen en wierden, beken en

rivieren; van oudmiddeleeuwse kerken, borgen en bossen, opstrekkende heerden, leidijken en

heidevelden.

3. Bij de bron van de Oude Riet herstellen de beekdalgronden in de Marumerlage zich opnieuw tot

spectaculaire natte natuurwaarden, waar mensen volop van kunnen genieten. Herinrichting focust

zich op herstel van de oude bedding, natuurontwikkeling, waterberging en waterkwaliteit.

4. Tegelijk wordt er middels burgerparticipatie gewerkt aan voorlichting en aan ontwikkeling van fiets-

en wandelroutes. Natuur, landschaps- en cultuurhistorie wordt een belangrijke rol toegedicht.

5. Inmiddels is een film gemaakt over de landschaps- & cultuurhistorie van de Oude Riet. Tijdens

lezingen wordt deze film enthousiast ontvangen. De samenwerkende historische verenigingen van

het Westerkwartier (SHVW) hebben zich unaniem achter deze ontwikkelingen geschaard.

6. Het hieruit ontstane Plan Oude Rietdal kent uit deze praktijk een duidelijk tijdpad, vlot te realiseren

maatregelen en concrete doelen. Deze doelen zijn niet eenmalig, worden low budget en middels

burgerparticipatie duurzaam opgezet

7. Het Plan Oude Rietdal kan rechtstreeks en zonder hinder worden ingeschoven in huidige projecten

als het Laagveenproject Groeningen, Gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier, Project ‘Droge

Voeten 2050’ van waterschap Noorderzijlvest en reeds bestaande gebieden als Leekstermeer en

“De Onlanden”

8. Visie & Realiteit resulteren hierdoor in een 6-tal heldere Streefdoelen.

9 Plan Dallandschap Oude Riet

1.

10 Plan Dallandschap Oude Riet

5. Streefdoelen

I. Een blijvende waarneembaarheid van het Dallandschap Oude Riet in het WK

De vroegere zeearm De Oude Riet kenmerkt zich in het landschap als een Beekdallandschap. Vanaf

de Gast Noordhorn-Zuidhorn tot aan het dorp Boerakker ligt de bedding als een hoger gelegen zone

in het landschap. Het beekdal met deze Inversierug is in het landschap van het Westerkwartier overal

waarneembaar en dient geborgd te worden

II. Het zichtbaar maken van de vele Cultuurhistorische parels rondom de Oude Riet

Visualisatie beperkt zich hier niet tot enkele traditionele trekpleisters maar is gericht op het brede

aanbod van Landschappelijke- en Cultuurhistorische monumenten: meren en pingo’s, kloosters en

schansen, middeleeuwse kerken, de stinswier van Marum, de Joodse school te Leek, het Doe – Park

Curringhe, Borgen en Steenhuizen, voet- en fietspaden, enz. Minimaal 60 parels zijn aldus te etaleren.

III. Aansluiten op de bestaande recreatief – toeristische netwerken.

Rond De Marumerlage is reeds een Wandelroute gerealiseerd. In deze route zijn een 12-tal ijkpunten

opgenomen die de wandelaar (digitaal) inzicht verschaft in de landschappelijke en historische

ontwikkelingen van dit voormalig moerasgebied. Deze wandelroute sluit aan op de overige netwerken

in het Westerkwartier. Toekomstige Toeristische Routes worden dito te gerealiseerd.

IV. Aansluiten op o.a. projecten als ‘Groeningen’, de Onlanden, Middag-Humsterland

In o.m. het Laagveenproject ‘Groeningen’ o.a. worden ‘natte gebieden’ rond de stad Groningen met

elkaar verbonden en aantrekkelijk gemaakt voor wonen, werken, en recreatie. Daarmee wil stad

Groningen de vestigingsvoorwaarden verbeteren. Waterberging met een multifunctionele inrichting in

stedelijk gebied is de nieuwe benadering van het watervraagstuk, waar in aansluiting het Plan Oude

Rietdal in het Westerkwartier een waaiereffect kan losmaken.

V. Het uitgeven van de Cultuurtoeristische Canon van het Westerkwartier

De reeds bestaande Cultuurtoeristische Canon van het Westerkwartier is een initiatief van de

Heemkundekring in Vredewold West. Het toerisme maar ook het onderwijs maakt gebruik van deze

gids. Het is een makkelijk leesbaar overzicht van alle aanwezige Cultuurhistorische en

Landschappelijke parels in het Westerkwartier. Deze uitgebreide gids van nu 60 topics wordt jaarlijks

bijgewerkt en uitgebreid.

VI. Aansluiten op de regionale recreatie- & producten economie

Van de economische betekenis van Landschap- en Cultuurhistorie bestaat geen duidelijk beeld.

Agrariërs en ook waterschappen zijn vanouds sterk gericht op technische oplossingen die de

landbouwproductie verbeteren. Het parallel in beeld brengen van de economische betekenis van een

recreatief - toeristisch landschap kan bij besluitvorming voor een breder belangenafweging zorgen.

Het goed in kaart brengen van regionale recreatie bedrijven en de streekproducten economie zal daar

zeker toe bijdragen.

11 Plan Dallandschap Oude Riet

Plan Marumerlage

6. Synchrone projecten aan ’Droge Voeten 2050’

Het Plan Oude Rietdal kan door haar grensverleggend beleid op enkel het beleidsterrein van

Recreatie & Toerisme, gekoppeld aan Landschaps- & Cultuurhistorie, synchroon worden toegepast

op een aantal simultane landschapsontwikkelingen in het Westerkwartier en rondom de stad

Groningen: het Laagveenproject Groeningen, het project De Onlanden en de herinrichting Matsloot

annex Driepolders - polder Oude Riet/Marumerlage (project ‘Droge Voeten 2050’).

Door deze geïntegreerde wijze van opereren kan het Plan Oude Rietdal tevens zonder enige

herziening of oponthoud worden ingevoegd in de bestaande landschappen van het Leekstermeer,

de Onlanden, het Reitdiepgebied, het Nationaal Park Middag/Humsterland en Lauwersland.

Aldus ontstaat in Zuid- en West Groningen een geïntegreerd landschap van geavanceerde kwaliteit.

A. Project Groeningen

Het project Groeningen in het Groningse Laagveengebied beoogt een duurzame inrichting als basis

voor de volledige benutting van recreationele, ecologische en economische potentie van het

Groningse Laagveengebied.

12 Plan Dallandschap Oude Riet

De Natuur- en Milieufederatie Groningen legt daarbij de aandacht op het Groninger Laagveengebied

tussen het Leekstermeer, de Onlanden, Paterswoldsemeer, Zuidlaardermeer en het Schildmeer. Hier

kan het Plan Dallandschap Oude Riet aan worden toegevoegd.

Dit laatste landschap is opgedeeld in de voornoemde ontwikkelzones, die op hun beurt weer

aansluiting bewerkstelligen tussen de losse onderdelen van het Groningse Laagveengebied.

In het hele projectgebied is slechts 1 waterschap, het Noorderzijlvest, als actor werkzaam, hetgeen

de kans op planrealisaties aanzienlijk versterkt.

Want ook in het project Groeningen wordt gevraagd om recreatieve routes door het gehele gebied,

met aandacht voor de gezamenlijke cultuur- en natuurhistorische aspecten van het landschap.

Laagveengebied “GROENINGEN”

B. Project De Onlanden

In 2009 kreeg het waterbergingsgebied in de kop van Drenthe officieel de naam 'De Onlanden'.

Vanaf 2008 is hard gewerkt aan de inrichting van het natuur- en waterbergingsgebied.

Bij de inrichting waren o.m. de vijf IVN-afdelingen in de omgeving, het Drentse Landschap en de

Historische Vereniging Roon (Roden) betrokken.

Eind 2012 waren de werkzaamheden vrijwel afgerond. Er is nu een ecologische verbinding

gerealiseerd tussen het Leekstermeer en het Paterswoldse Meer.

Ook zijn er verbindingen tussen de Drentse beken en het Leekstermeer aangelegd, wegen zijn

afgesloten en dijken opgeworpen. Tegelijk zijn nieuwe toeristische fietspaden, kanoroutes en

"natuurbeleefpunten" ontworpen.

Plan

Oude Rietdal

13 Plan Dallandschap Oude Riet

C. Herinrichting Matsloot

Binnen het kader van het project “Droge Voeten 2050’ worden o.a. de Matsloot, polder Oude Riet en

de trajecten Dwarsdiep (inclusief Marumerlage), De Dijken/Bakkerom en omgeving Drie Polders

heringericht. Door het nemen van maatregelen wordt het water en de omliggende omgeving in zijn

geheel aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers. Bij de herinrichting zullen langs de Matsloot op

veel mogelijk plaatsen weer oeverplanten tot ontwikkeling komen op de natuurvriendelijke ingerichte

oevers. Oevers en de watergangen worden natuurvriendelijk onderhouden. De macro fauna en de

visstand gaan profiteren van deze nieuwe ontwikkeling.

Voor Recreatie & Toerisme zal door herinrichting en aanleg van natuurvriendelijke oevers het gebied

aantrekkelijker worden om te recreëren: fietsen, wandelen, kanoën en vissen. De Horeca en streek

producenten kunnen aldus profiteren van de opleving van recreatie en toerisme in dit gebied.

D. Herinrichting Dwarsdiep

In Zuidelijk Westerkwartier wordt de ontwikkeling van natuur gecombineerd met maatregelen op het

gebied van waterveiligheid, waterkwaliteit, recreatie, landschapsherstel en landbouw (project ‘Droge

Voeten 2050’). In het Dwarsdiep (lees: Oude Riet) is het de bedoeling dat in tijden van veel water het

water wordt vastgehouden. De oude bedding wordt daartoe hersteld. Deze beek kan aldus de

laaggelegen graslanden overstromen zoals vroeger gebruikelijk was in het Westerkwartier. Ook in de

polders De Dijken en De Drie Polders kan in perioden met veel water tijdelijk water worden ingelaten.

Er is een Inrichtingsplan voor realisatie van nieuwe natuur, behoud en herstel van landschappelijke

kernkwaliteiten en versterking van de cultuur-historische beleefbaarheid en gebruiksmogelijkheden

van Natuurnetwerken voor bewoners en recreanten. Via burgerparticipatie zijn in de Marumerlage

deze projecten wezenlijk gerealiseerd.

Inbedding Plan Oude Rietdal in bestaande zones als

De Onlanden, Humsterland en Reitdiepgebied

Plan

Oude Rietdal

14 Plan Dallandschap Oude Riet

7. Budget

De uiteindelijke kosten van Plan Oude Rietdal zijn te overzien.

Ruimtelijke maatregelen blijken in gebieden met relatief lage ruimtedruk vaak veel goedkoper uit te

vallen dan technische maatregelen in hetzelfde gebied. In dit geval gaat het om:

1. schakelen van fiets- en wandelroutes door SBB/SHVW in het plangebied richting het Reitdiep

2. realiseren van (digitale) info waar mogelijk en gewenst door de SBB/SHVW in het plangebied

3. Voorafgaand aan de aanvrage Landschappelijke Status Oude Rietdal i.s.m. SBB en SHVW

vaststellen van Landschappelijke & Cultuurhistorische parels in het dallandschap Oude Riet.

Een verdere invulling van de landschappelijke status kan aan de provincie worden gelaten.

Het vooraf regelen van een totaal budget, het niet labelen per losse onderdeel voor werkzaamheden

maar integraal voor gezamenlijke doelen, kan bijgedragen aan gezamenlijk commitment en een

geïntegreerde uitvoering.

8. Overige partners

Uiteraard werkt de SHVW niet uitsluitend samen met SBB en Waterschap Noorderzijlvest bij de

ontplooiing van het Westerkwartier.

Door het organiseren van excursies en het (laten) verzorgen van lezingen kennen we een uitgebreid

netwerk, waarbinnen we wederzijds van elkaars diensten gebruik maken.

1. Staatsbosbeheer & Het Groninger Landschap bij het opstellen van plannen en het

organiseren van buitenexcursies alom in het WK: Marumerlage, Coendersbosch, etc.

2. Gebiedscoöperatie Westerkwartier die zich richt op het gezamenlijk organiseren en

budgetteren rond de realisatie van o.m. de Wandelroute Marumerlage in het Westerkwartier

3. Waterschap Noorderzijlvest die zich i.s.m. Gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier zich

richt op de realisatie ‘Project Droge voeten 2050’.

4. Het Koepelproject Loket Levende Dorpen West en Centraal. Ondersteunt lokale initiatieven

binnen de vier gemeenten van het Westerkwartier (Grootegast, Zuidhorn, Marum en Leek).

5. De Samenwerkende Historische Verenigingen Westerkwartier overleggen 2 x per jaar met

elkaar over elkaars activiteiten en over het eventueel gezamenlijk optreden naar buiten.

6. De 2 organisaties voor basisonderwijs Westerwijs en Penta Primair. De SHVW organiseert

vaak projecten of geeft veel lezingen binnen het onderwijs. Lespakketten in de meest brede

zijn reeds samengesteld in samenwerking met musea, natuurbeheerorganisatie IVN en/of de

NDCE (Stichting voor Natuur -, Duurzaamheids - en Cultuureducatie in het Westerkwartier.

15 Plan Dallandschap Oude Riet

Naar het jaar 201,9 tijdens de vorming van de gemeente Westerkwartier, is er extra aandacht

voor de historie van het Westerkwartier naar leerlingen van basis- en middelbaar onderwijs.

7. Het Noordelijk Archeologisch Depot (NAD) in Nuis. Hier worden de archeologische vondsten

uit de provincies Drenthe, Friesland en Groningen bewaard. Het NAD beheert een

archeologische collectie uit het Westerkwartier en maakt deze toegankelijk voor bezoekers.

Waar mogelijk wordt het NAD actief betrokken bij exposities en excursies ‘in het veld’.

8. Het Museumhuis Groningen, waar de meeste musea in het Westerkwartier bij zijn

aangesloten. Zij ondersteunt musea en indirect de activiteiten in het WK.

9. Huis van de Groninger Cultuur & Mien Westerkwartier, die zich richten op taal en

taalontwikkeling van het Westerkwartier o.a. met een jaarlijkse ‘Schriefwedstried’.

10. De Ondernemersvereniging Toerisme Westerkwartier (OTW), dat zich richt op het versterken

van de regio Westerkwartier voor recreatie en toerisme.

9. Tijdpad

Binnen de doelen van project ‘Droge Voeten 2050’ door Waterschap Noorderzijlvest & SBB zijn in het

dalgebied van de Oude Riet 2 tijdschema’s van toepassing.

1e. Voor de implementatie van Herinrichting en Waterberging in het dallandschap Oude Riet wordt

ingezet op realisatie in 2020.

2e. De Natuuropgaven dienen in 2027 te zijn gerealiseerd.

De Natuurontwikkeling door Staatsbosbeheer én de Landschaps- en Cultuurhistorische uitbouw

door de SHVW worden gecombineerd met de beleidsmatige waterdoelen van het waterschap

Noorderzijlvest. Ontwikkeling van een landschappelijke status van het Oude Rietdal blijft daarbij

ons kenmerk.

Op 24 mei 2017 hebben de gemeenteraden van Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn het

Herindelingsadvies vastgesteld voor de nieuw te vormen gemeente Westerkwartier per 1 januari 2019.

Voorafgaand aan de vorming van de gemeente Westerkwartier kan er door de 4 afzonderlijke

gemeenten in gezamenlijkheid gekozen worden voor de opmaat naar een Cultuurhistorisch

Landschapstraject als Plan Oude Rietdal. Na 1000 jaar kan de rivier De Oude Riet opnieuw dienen als

generator én als symbool voor de nieuw te vormen gemeente Westerkwartier.

De beschreven doelen kunnen ruim binnen de genoemde kalenderjaren gehaald worden.

De opgedane ervaringen in het ZWK rond de herinrichting Marumerlage waren alle positief. Alle

streefdoelen werden gehaald. Via burgerparticipatie slaagde men er in, in korte tijd de inwoners te

betrekken bij zowel het ontwerpen als bij het uitvoeren van Landschappelijk & Cultuurhistorisch beleid.

16 Plan Dallandschap Oude Riet

10. Tot slot

De Gemeente Westerkwartier

Per 1 januari 2019 zal de gemeente Westerkwartier een feit zijn.

De SHVW beschermt en beschrijft sinds jaar en dag de landschaps- en cultuurhistorie van het

Westerkwartier door publicaties, lezingen en overige activiteiten voor de komende generaties.

De inwoners van het Westerkwartier zijn daarbij terecht trots zijn op hun omgeving, hun historie, hun

cultuur. Wij uiteindelijk hebben ons Westerkwartier gemaakt zoals wij het mogen kennen.

Vlag en wapen - symbolen van saamhorigheid

De Gemeentewapens in het Westerkwartier verschillen sterk. Ook de Wapens van Langewold en

Vredewold kennen een duidelijke verklaring maar tonen helaas geen overeenkomst. De oudste rivier

in ons landschap, van waaruit de occupatie van het Westerkwartier is begonnen, verschaft bij deze

gelegenheid dat bindend symbool.

Rivier als zinnebeeld

Rivieren worden in de klassieke beschavingen vaak gezien als een symbool voor het leven. Een

rustig stromende rivier duidt daarbij vaak op oneindigheid en onsterfelijkheid.

Rivieren treft men in de overleveringen dan ook veelvuldig aan als symbool van leven en onderlinge

afhankelijkheid in het leven. De Oude Riet vervult van oudsher deze symboliek.

In het recente verleden heeft de SHVW meegewerkt aan de realisatie van dorpsvlaggen en wapens.

Door deugdelijke informatie te verschaffen konden zo de juiste symbolen worden vereeuwigd.

De nieuwe gemeente Westerkwartier zal herkenbaar gemaakt worden met wapen en vlag. Ook hierin

willen de samenwerkende historische verenigingen u graag helpen bij ontwerpkeuze en uitwerking

daarvan.

Zegel Langewold

Zegel Vredewold

17 Plan Dallandschap Oude Riet

eeuwenoude bedding van de Oude Riet

Hoofdstukken

1. Verantwoording

2. Gebiedsbeschrijving

3. Beekdal Oude Riet

4. Visie & realiteit

5. Streefdoelen

6. Synchrone projecten

7. Budget

8. Overige partners

9. Tijdpad

10. Tot slot

18 Plan Dallandschap Oude Riet

Bijlagen

bijlage 1: Stroomgebied Oude Riet

Humsterland

19 Plan Dallandschap Oude Riet

bijlage 2: Cultuurhistorisch Landschap van het Westerkwartier

bijlage 3: Brongebied Oude Riet

20 Plan Dallandschap Oude Riet

bijlage 4: Inversierug van de Oude Riet in Zuidelijk Westerkwartier

21 Plan Dallandschap Oude Riet

bijlage 5: De Kommerzijlster Riet door Humsterland

22 Plan Dallandschap Oude Riet

bijlage 6: Het decanaat Humsterland tót de Reductie van Groningen 1594

Colofon:

Plan Dallandschap Oude Riet is een uitgave van Heemkundekring Vredewold West, SHVW

en personen die beroepsmatig zijn betrokken bij het Project ‘Droge Voeten 2050’

Auteur: Koos Vos

Eindredactie: Nico Boele, Hans Koenders, Koos Vos

Marum - juli 2017