11

GOO: Heden en ToekomstGOO: Heden en Toekomst

Irene Haslinger Irene Haslinger Landelijk coLandelijk coöördinator GOO/KBrdinator GOO/KB

NVB-WB dagNVB-WB dag““Vinden van InformatieVinden van Informatie””

27 april 200627 april 2006

22

GOO:GOO:

Gemeenschappelijke Gemeenschappelijke OnderwerpsontsluitingOnderwerpsontsluiting

33

OverzichtOverzicht

• GOO: opzetGOO: opzet• de balans opmakende balans opmaken• huidige ontwikkelingenhuidige ontwikkelingen• verwachte ontwikkelingenverwachte ontwikkelingen• GOO: een strategie voor de toekomstGOO: een strategie voor de toekomst• conclusies en stellingconclusies en stelling

44

Opzet GOO (1)Opzet GOO (1)19821982

• samenwerking binnen samenwerking binnen één één geautomatiseerd systeem (GGC)geautomatiseerd systeem (GGC)

• vaak dezelfde boekenvaak dezelfde boeken

één systematiek voor één systematiek voor onderwerpsontsluiting?onderwerpsontsluiting?

VoordelenVoordelen

• tijdsbesparingtijdsbesparing• profiteren van elkaars vakkennisprofiteren van elkaars vakkennis• uniformiteit handig voor gebruikersuniformiteit handig voor gebruikers

55

Opzet GOO (2)Opzet GOO (2)

1989/19901989/1990

combinatie van:combinatie van:

• Nederlandse Basisclassificatie (NBC) Nederlandse Basisclassificatie (NBC) • Gemeenschappelijke Gemeenschappelijke

Trefwoordenthesaurus (GTT)Trefwoordenthesaurus (GTT)

66

NBCNBC• numeriek classificatiesysteemnumeriek classificatiesysteem• doel:doel: globale indeling per vakgebied globale indeling per vakgebied• hoofdgroepen (xx)/subgroepen (yy)hoofdgroepen (xx)/subgroepen (yy)• 5 clusters:5 clusters:

(1) algemeen(1) algemeen(2) geesteswetenschappen(2) geesteswetenschappen(3) exacte wetenschappen(3) exacte wetenschappen(4) technische wetenschappen(4) technische wetenschappen(5) sociale wetenschappen(5) sociale wetenschappen

77

GTT (1)GTT (1)

• woordsysteem UBA (35.000)woordsysteem UBA (35.000)• doel:doel: zo specifiek mogelijk(e) zo specifiek mogelijk(e)

trefwoord(en)trefwoord(en)• 7 verschillende soorten trefwoorden:7 verschillende soorten trefwoorden:

1.1. zaaktrefwoorden zaaktrefwoorden (regen, suiker, meubelen)(regen, suiker, meubelen)2.2. geografische trefwoorden geografische trefwoorden ((Amsterdam (stad), Italië)Amsterdam (stad), Italië)3.3. corporatienamen corporatienamen (NS, FNV, NAVO)(NS, FNV, NAVO)4.4. titels/namen kunstwerken titels/namen kunstwerken (‘Het meisje met de parel’ (‘Het meisje met de parel’

(Vermeer))(Vermeer))5.5. vormtrefwoorden vormtrefwoorden (proefschrift (vorm))(proefschrift (vorm))6.6. letterkundige genretrefwoorden letterkundige genretrefwoorden (gedichten (teksten))(gedichten (teksten))

7.7. trefwoorden die unica aanduiden trefwoorden die unica aanduiden (Amsterdam(Amsterdam (schip))(schip))

88

GTT (2)GTT (2)opbouw GTT recordopbouw GTT record

• trefwoordtrefwoord• synoniemsynoniem• bredere termbredere term• verwante termverwante term• bronvermelding van de termbronvermelding van de term• etc.etc.

(gekoppeld aan titelbeschrijving)(gekoppeld aan titelbeschrijving)

99

Het idee achter GOOHet idee achter GOO

GOO is een combinatie van twee GOO is een combinatie van twee benaderingen:benaderingen:

1.1. NBCNBC

ruwe classificatie, overzicht van ruwe classificatie, overzicht van beschikbare literatuur per vakgebiedbeschikbare literatuur per vakgebied

2.2. GTTGTT

specifieke informatie, verfijnen specifieke informatie, verfijnen zoekvraagzoekvraag

1010

De balans opmakenDe balans opmaken20062006

• NBC: 2200 klassen, 4e editieNBC: 2200 klassen, 4e editie• GTT: 65.000 trefwoorden, 3e editieGTT: 65.000 trefwoorden, 3e editie• 23 GOO deelnemers (onderzoeksinstituten, 23 GOO deelnemers (onderzoeksinstituten,

UB’s, hogeschoolbibliotheken)UB’s, hogeschoolbibliotheken)• jaarlijks 330.000 titelsjaarlijks 330.000 titels• totaal 4 miljoen boeken ontsloten met GOOtotaal 4 miljoen boeken ontsloten met GOO• stuurgroep, beheerscommissie, gebruikersraadstuurgroep, beheerscommissie, gebruikersraad• twee thesaurusbeheerders, landelijk twee thesaurusbeheerders, landelijk

cocoöördinatorrdinator

1111

Huidige ontwikkelingen Huidige ontwikkelingen (1)(1)

beheer van lijst met 65.000 beheer van lijst met 65.000 trefwoordentrefwoorden??

• thesaurusbeheerdersthesaurusbeheerders• onderwerpsontsluitersonderwerpsontsluiters• eindgebruikerseindgebruikers

rol trefwoorden bij het zoekenrol trefwoorden bij het zoeken?? Google/full-text zoeken is ook Google/full-text zoeken is ook

onderwerpsgericht zoekenonderwerpsgericht zoeken

1212

Huidige ontwikkelingen Huidige ontwikkelingen (2)(2)

gebrek aan structuur:gebrek aan structuur:

• GTT is geen thesaurusGTT is geen thesaurus

iso-standaard en uitwisselbaarheidiso-standaard en uitwisselbaarheid

• iso-norm voor thesaurusbouwiso-norm voor thesaurusbouw• RDF formaat (SKOS)RDF formaat (SKOS)

1313

Verwachte Verwachte ontwikkelingen (1)ontwikkelingen (1)

• toename digitale publicatiestoename digitale publicaties

• full-text zoekfunctie, ‘het nieuwe zoeken’full-text zoekfunctie, ‘het nieuwe zoeken’

• taaltechnologietaaltechnologie

• ontwikkelingen information retrievalontwikkelingen information retrieval

• (semi-)automatische (semi-)automatische trefwoordtoekenningtrefwoordtoekenning

• semantische websemantische web

1414

Verwachte Verwachte ontwikkelingen (2)ontwikkelingen (2)

• innovatie, ‘digitale bibliotheek’innovatie, ‘digitale bibliotheek’

• metadata via externe partijenmetadata via externe partijenextra service bijextra service bij approval plansapproval plans

• metadata buiten GGC ommetadata buiten GGC om

• internationale standaardeninternationale standaardenLoC subject headings (LCSH) en LoC subject headings (LCSH) en classificatie (LCC), Dewey Decimal classificatie (LCC), Dewey Decimal Classification (DDC)Classification (DDC)

1515

GOO: strategie voor de GOO: strategie voor de toekomsttoekomst

het belang van een het belang van een goedegoede thesaurus thesaurus• aansluiting met de ‘digitale bibliotheek’aansluiting met de ‘digitale bibliotheek’• internationale standaard/uitwisselinginternationale standaard/uitwisseling• efficiënt gebruik en beheerefficiënt gebruik en beheer

het belang van een het belang van een uniekeunieke thesaurus thesaurus• zwaartepunten GTT: alfa- en zwaartepunten GTT: alfa- en

gammawetenschappen (inclusief gammawetenschappen (inclusief rechtswetenschappen)rechtswetenschappen)

1616

Rapport Sieverts (oktober Rapport Sieverts (oktober 2004)2004)

““Inhoudelijk toegankelijk maken van hybride Inhoudelijk toegankelijk maken van hybride bibliotheekcollectiesbibliotheekcollecties””

Conclusie (p.39)Conclusie (p.39)““De beste oplossing voor zowel specialistische De beste oplossing voor zowel specialistische als algemene zoekers lijkt daarom:als algemene zoekers lijkt daarom:

- enerzijds een classificatie of een betrekkelijke enerzijds een classificatie of een betrekkelijke globale thesaurus voor zoeken op tamelijk globale thesaurus voor zoeken op tamelijk globale onderwerpselementenglobale onderwerpselementen

- anderzijds geavanceerde free-text retrieval anderzijds geavanceerde free-text retrieval mogelijkheden met inzet van technische mogelijkheden met inzet van technische hoogstandjes voor zoeken op specialistische hoogstandjes voor zoeken op specialistische onderwerpselementenonderwerpselementen””

1717

ConclusiesConclusies

• een visie ontwikkelen op aansluiting van een visie ontwikkelen op aansluiting van GTT bij de (internationale) GTT bij de (internationale) ‘‘digitale digitale bibliotheekbibliotheek’’

• het unieke deel van de GTT benadrukkenhet unieke deel van de GTT benadrukken• GTT structureren tot een echte GTT structureren tot een echte

thesaurus die voldoet aan de iso-normthesaurus die voldoet aan de iso-norm• GTT software vernieuwen voor GTT software vernieuwen voor

efficiefficiëënter beheer en gebruiknter beheer en gebruik

1818

StellingStelling

GTT:GTT:

sselecterenelecteren??

sstructurerentructureren??

stoppen?stoppen?

1919

ReferentiesReferentiesSieverts, E. (2004). “Inhoudelijk toegankelijk maken van Sieverts, E. (2004). “Inhoudelijk toegankelijk maken van

hybride bibliotheekcollecties: een verkennend onderzoek hybride bibliotheekcollecties: een verkennend onderzoek naar huidige opvattingen, recente ontwikkelingen en naar huidige opvattingen, recente ontwikkelingen en toekomstverwachtingen.”toekomstverwachtingen.”Onderzoek uitgevoerd ten behoeve van de Koninklijke Onderzoek uitgevoerd ten behoeve van de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.Bibliotheek, Den Haag.

Storm, R. (2000). “GOO trefwoorden-thesaurus (GTT)”. In Storm, R. (2000). “GOO trefwoorden-thesaurus (GTT)”. In Magrijn, H. et al., eds., Magrijn, H. et al., eds., Woordsystemen: Theorie en Woordsystemen: Theorie en praktijk van thesauri en trefwoordsystemenpraktijk van thesauri en trefwoordsystemen. Den Haag: . Den Haag: Biblion. 201-206.Biblion. 201-206.

Riesthuis, G.J.A. & R. Storm (1998). “GOO: Dutch national Riesthuis, G.J.A. & R. Storm (1998). “GOO: Dutch national system for subject indexing”. Lezing gegeven op de 64e system for subject indexing”. Lezing gegeven op de 64e IFLA General Conference.IFLA General Conference.