Kadastraal minuutplan 1811 - 1832 Topografische Militaire Kaart 1830 - 1850

Topografische Militaire Kaart 1850 - 1864Topografische Militaire Kaart 1852

Type Park L/XL

Adres Hoofdweg 268, Paterswolde

Architect huis n.t.o.

Architect park L.P. Roodbaard

Jaar 1825

Opdrachtgever A. Hesselink

Uitvoering -

Betaling -

Huidige eigenaar Natuurmonumenten

Reconstructie N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw (1996)

Tekening geen

Literatuur - Aa, van der, A.J., Het aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden

- Abrahamse, J., ‘De Braak, een romantisch landgoed in Noord-Dren

the, in: Noorderbreedte (88), 1989

- Gerding, M.A.W., Encyclopedie van Drenthe. Volume 1, 2003

- Mulder-Radetzky, R.L.P., L.P. Roodbaard (1782-1851). Een tuinarchitect

met schildersogen, 1999

- Mulder-Radetzky, R.L.P., L.P. Roodbaard. Tuinen van de Friese adel,

1992

- N0.0RDPEIL, Renovatieplan de Braak, Paterswolde, 1996

- Oldenburger-Ebbers, C.S, ‘De geschiedenis van tuinen, parken en

buitenplaatsen in Drenthe’, in: ons waardeel, (91/6), 1991

- Oldenburger-Ebbers, C.S., De tuinengids van Nederland. Bezoekers

gids en vademecum voor tuinen en tuinarchitectuur in Nederland,

1989

- Oldenburger-Ebbers, C.S., Backer, A.M., Blok, E., Gids voor de

Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur, deel Noord, 1995

DE BRAAK

Lijst van Afbeeldingen - Drents Archief: OE020100023, 1907-1917

- Drents Archief: OE020100035, 1930

- Drents Archief: OE020100029, 1915-1925

- Drents Archief: OE020100038, 1915-1925

- Drents Archief: OE020100048, 1895-1905

- Drents Archief: OE020100049, 1900-1910

- Drents Archief: OE020100053, 1825-1835

- Drents Archief: OE020100075, 1907

- Drents Archief: OE020100036, 1901-1911

Historie

Het landgoed de Braak kent een geschiedenis die teruggaat op het einde van de zeventiende

eeuw. In 1827 kwam het landgoed in bezit van Abraham Hesselink. In dit zelfde jaar werd

Roodbaard gevraagd om een ontwerp voor het landgoed te maken. Dit betrof een herinrichting van

de bestaande formele aanleg in landschappelijke stijl. Van zijn ontwerp is geen tekening bekend.

Wel kan aan de hand van historisch kaart- en beeldmateriaal een beeld gevormd worden van de

aanleg.

Aan het einde van de negentiende eeuw kwam het landgoed in het bezit van J.E. Scholten. Hij

stelde het park open voor publiek - tegen betaling van 10 cent. In 1896 werd het huis afgebroken.

Dit had ook grote consequenties voor het park, aangezien het huis het middelpunt van de aanleg

vormde. Op de plek van het huis werd de Gele Koepel gebouwd. Waarschijnlijk is in deze periode

ook de Lange Vijver vergroot en zijn het doolhof en de berceau aangelegd.

Rond 1860 zijn er door de Groningse schilder A.J. Prooijen diverse schilderijen vervaardigd die een

beeld geven van het landgoed. Aangezien deze schilderijen ongeveer 35 jaar na de werkzaamheden

van Roodbaard zijn vervaardigd, vormen ze een uitstekend beeld van de tuin. De bomen en planten

zijn volgroeid, waardoor het spel van open en gesloten ruimtes zichtbaar wordt.

Beschrijving ontwerp

Het plan van Roodbaard beslaat het gebied rondom de waterpartijen. Het huis nam hierin een

bepalende rol. Het huis vormde het middelpunt van het ontwerp en werd aan boven- en onderzijde

begrensd door waterpartijen.

In het park hebben zeker een drietal tuinhuizen of prielen gestaan, vanwaar men zicht op het huis

of de omliggende vijverpartijen had.

Het omringende gebied rondom de waterpartijen is buiten Roodbaards bereik gebleven en heeft

lange tijd een formele stijl gehouden.

Interpretatie ontwerp

Roodbaards ontwerp richt zich op het gebied rondom de waterpartijen. Hij heeft hier de formele

middenas aangepast aan de landschappelijke stijl. De waterpartijen zijn van grote invloed op de

structuur en oriëntatie van het park. Er gaat een duidelijk noord-zuid invloed uit van de vijvers.

De waterpartijen vormen behalve door hun structurerende en esthetische rol ook belangrijke

elementen vanwege het samenspel met het reliëf. Bij de Lange en de Grote vijver zijn heuvels te

vinden van respectievelijk 5 tot 8 meter hoog. Het reliëfgebruik is ook terug te zien in de oeverwallen

langs de vijvers. De hoogteverschillen tussen de binnen- en buitenbochten kunnen soms wel

oplopen tot 1.5 meter.

Hoewel we niet over een tekening van Roodbaard beschikken, kunnen we aan de hand van kaart-

en beeldmateriaal wel de vergelijking maken met de Grote Vijver en de vijver in Staniastate of de

vijver in het Koepelbosch. Ze zijn breed uitlopend, in bezit van inhammen en (een) eiland(en). Het

grote eiland in de vijver van de Braak had eveneens een opgeworpen heuvel met daarop een

koepel. Gezamenlijk vormde dit een belangrijke zichtlijn.

De Lange Vijver is daarentegen vergelijkbaar met de vijver van Klinze en de vijver bij huis te Duinen.

Opvallend is het repeterende ritme van de hoge en lage oevers in combinatie met het evenwijdig

aan de vorm van de vijver lopende pad.

De paden vormen in het geheel van de aanleg belangrijke elementen. Het stelsel van paden

slingerde om de vijverpartijen, zodat ze toegankelijk werden. Tussen de slingerende paden is zijn

diverse perken ontstaan.

Reconstructieplan N0.0RDPEIL

Beplanting

Uit een veldinventarisatie weten we dat het bos grotendeels bestaat uit eiken en beuken. De

struikvegetatie wordt gekenmerkt door hulst, rododendrons, taxus, vlier, lijsterbes en esdoorn.

De bodemvegetatie bestaat onder meer uit bosgierstgras, salomonszegel en witte klaverzuring.

Op de gazons treffen we bijzondere soorten als gevlekte orchis, adderwortel, vrouwenmantel en

hemelsleutel aan

Bouwwerken

Op het landgoed De Braak hebben diverse bouwwerken gestaan. Zoals de historische foto’s al

laten zien hebben er over beide vijvers bruggen gelegen. We herkennen de houten bruggen met

gekruiste leuningen. Behalve bruggen stond er op het landgoed ook een theehuis.

Landschappelijke condities

Het landgoed De Braak ligt op de overgang van het Drents plateau en het Groninger zeekleigebied

de Eelderwolderpolder. Door deze combinatie van gronden was het aantrekkelijk om landgoederen

te stichten. Landgoed De Braak is dan ook niet het enige landgoed in de omgeving.

Het westelijk deel bestaat uit weilanden, deze worden begrensd door statige lanen, en naar het

oosten ligt het besloten bosgedeelte.