06-02-2009 | 1

Gert de Roo

De knikkers en het speleen wetenschappelijke reflectie op de structuurvisie

06-02-2009 | 2

› A. Het spel• Evolutie• Regels• Structuur

› B. De knikkers• Schaal en verhaal• Visie en structuur• Participeren en motiveren

› C. Het spel en de knikkers• Het spel met veranderende spelregels • Rollende knikkers• Balanceren in een dynamische omgeving

Opzet

06-02-2009 | 3

› Evolutie › Regels› Structuur

A. Het spel

06-02-2009 | 4

Evolutie

06-02-2009 | 5

Evolutie

Omvattendestrategisch-ruimtelijkeplannen

Specialistische enprojectplannen

Geprioriteerdestrategisch-ruimtelijkeplannen

Technocr

atisch

Consensusgericht

Grassroots

democratie

50-60 80 90

? 2020

06-02-2009 | 6

› Waar staan we?• Vraagstuk: van procedé naar integraal• Schaal: regionaal?• Context: toenemende verwevenheid?• Sturing: pluriform?• Planning: zoekende?• Visie: Interbellum?

Evolutie

06-02-2009 | 7

› De positionering van het ruimtelijk vraagstuk• Gebiedsgerichte aanpak • Subsidiariteit• Van ‘gelijkheid’ naar ‘krachten bundelen’• Van ‘toelaten’ naar ‘ontwikkelen’ • Van formele structuren naar tijdelijke

verbanden

Evolutie

06-02-2009 | 8

› De institutionele kaders verschuiven:• Verschuivende verantwoordelijkheden

binnen het ‘Huis van Thorbecke’• De gelaagde overheid• Regionalisatie

Evolutie

06-02-2009 | 9

Gebiedsgerichtbeleid

Centraal engeneriekbeleid

Decentralisatie +

Decentralisatie +

deregulering

deregulering

Toename

Toename

wet- en regelgeving

wet- en regelgeving

Instabiel

Instabiel

Stabiel

Stabiel

Top down

Bottom up

Wein

ig cre

ativit

eit

en in

nova

tie

Gebre

k aa

n

unifo

rmer

ing

Evolutie

06-02-2009 | 10

› De overheid in transitie:• Verschuivende verantwoordelijkheden

binnen het ‘Huis van Thorbecke’• De gelaagde overheid• Regionalisatie

Evolutie

06-02-2009 | 11

06-02-2009 | 12

Evolutie

› De overheid in transitie:• Verschuivende verantwoordelijkheden

binnen het ‘Huis van Thorbecke’• De gelaagde overheid:

•In Nederland: Wm, Wro•België? De VS?

• Regionalisatie

06-02-2009 | 13

Rijk

Provincie

Gemeente

Wijk

ge

ge

ge

ge

sp

sp

sp

sp

en

en

en

of

of

of

GESP = GEneriek vs SPecifiek

Evolutie

06-02-2009 | 14

› De overheid in transitie:• Verschuivende verantwoordelijkheden

binnen het ‘Huis van Thorbecke’• De gelaagde overheid• Regionalisatie

Evolutie

06-02-2009 | 15

C lo sed

O p en

P o w er

g o v e rn an ceth ro u g h

co m p e titio n

g o v e rn an ceth ro u g ha rg u m en ta tio n

g o v e rn an ceth ro u g hco o rd in a tio n

A rg u m en ta tio n

Evolutie

06-02-2009 | 16

› Een cultureel-maatschappelijke transitie:• Van ‘functionaliteit’ per se, naar ‘kwaliteit’

per saldo

Evolutie

Van Praal naar Pracht…

06-02-2009 | 17

Evolutie

› Kantelende tijdperken• Meebewegen• Functioneel• Kwaliteit

Van functionele toedelingNaar kwalitatieve inbedding van functies

‘transitie’

06-02-2009 | 18

06-02-2009 | 19

Er is slechts één constante

Verandering

Evolutie

06-02-2009 | 20

Hoe dan goed te plannen?› Algemene vs specifieke condities?› Strategisch vs uitvoering?› Nationaal vs lokaal?› Centraal vs decentraal?› Generiek vs maatwerk?› Sectoraal vs gebiedsgericht?› Passief vs actief?› Probleemgericht of wensgedreven?› Waar zijn de ideeën en concepten?

Planning

06-02-2009 | 21

Wat is goede planning?› Blauwdruk› Voortschrijdend› Communicatief

Planning

Besluit

Implementatie

Evaluatie Plan

06-02-2009 | 22

Planning

Geslotensystemen

Feedbacksystemen

Netwerksystemen

Adaptieve systemen: EmergentieZelf-organisatieCo-evolutieNiet-lineairTransitieTijd

T = n

T = 0

Systeemtheoretisch perspectief op planning

BlauwdrukplanningVoortschrijdende planningCommunicatieve planning

06-02-2009 | 23

Wat is goede planning?› Blauwdruk› Voortschrijdend› Communicatief› Adaptief

Planning

Robuust

Adaptief plan

Flexibel

06-02-2009 | 24

› Wro vernieuwd• Van PKB naar Sturctuurvisie• Van ‘beslissing over kern’ naar ‘visie op

structuur’?• Van procedé naar ‘vormvrij’ binnen kaders

Structuur

06-02-2009 | 25

Structuur

› De Structuurvisie:• Visie als ‘enige’ verplichting• Visie als ‘beste’ op dat moment• Andere (deel-)visie is welkom• Progressieve visie-ontwikkeling (adaptief)• Levend document en doorlopend verhaal…

› Alleen:• Volgens wie en door wie?• Volgens welke kaders en uitgangspunten?• Wat is toetsend en wat is visiedeel?• Verschil tussen gebiedsontwikkeling en lijnen voor

infra?• Etc.

06-02-2009 | 26

› Stuctuurvisie ‘vrij’?• Visie op structuur!• Robuust én flexibel• Gebiedsontwikkeling

•Adaptief en zelf-organiserend• Lijnen

•Co-evoluerende omgeving

Structuur

06-02-2009 | 27

› Vragen…• Structuurvisie voor gebied en infra gelijk?• Mirt: voor infra en voor bedrijfsterreinen en grote

woningopgaven• Commissie Elferdink

• Procedé: compacter• Inhoud: sneller naar zekerheid, eerder inspraak

• Tracébesluit: karakter van bestemmingsplan / rijksinpassingsplan

• Waarom nog een Tracéwet met nieuwe Wro?

Structuur

06-02-2009 | 28

› Schaal en verhaal› Visie en structuur› Participeren en motiveren

B. De knikkers

06-02-2009 | 29

› Schaal• Globaal, lokaal of ‘multi-layered’? • Vraagstuk verbinden met beleid? • Verleden versus toekomst? • Generiek versus specifiek?

› Verhaal• Ruimte, omgeving of gebied?• Gebiedstypologieën of gebiedseigen concepten?• Ruimtelijk-economisch of ruimtelijk-ecologisch?• Sectoraal beheer of kansen op kwaliteit?• Toetsend of visionair?• Etc.

Schaal en verhaal

06-02-2009 | 30

Mat

erie

elOrg

anisat

orisch

Inst

itutio

neel

Macro

Meso

Micro

Generiek Specifiek

Verleden

ToekomstSchaal en verhaal

06-02-2009 | 31

Schaal en verhaal

06-02-2009 | 32

› Schaal• Globaal, lokaal of ‘multi-layered’? • Vraagstuk verbinden met beleid? • Verleden versus toekomst? • Generiek versus specifiek?

› Verhaal• Ruimte, omgeving of gebied?• Gebiedstypologieën of gebiedseigen concepten?• Ruimtelijk-economisch of ruimtelijk-ecologisch?• Sectoraal beheer of kansen op kwaliteit?• Toetsend of visionair?• Etc.

Schaal en verhaal

06-02-2009 | 33

Schaal en verhaal

Categorieen van planningconcepten

ToegepastStrategisch

Generiek

Gebiedspecifiek

Niet-gelocaliceerdeconcepten

Gelocaliceerde concepten

Ontwikkelings-concepten

Inrichtings-concepten

06-02-2009 | 34

› Visie • Adaptief (dynamisch interactief)• Verhaal (doorlopend)• Conceptueel (richtpunten en perspectief) • Meerdere scenario’s voor zelfde gebied?

› Structuur• Intern consistent • Condities en kaders (robuustheid)• Toetsbaar en correctief• Emergent en zelf-organiserend? • Integrerend en verbindend? • Etc.

Visie en structuur

06-02-2009 | 35

Toetsend Conceptueel

Sectoraal /kaderstellend

Adaptief / Integraal

Visie en structuurStimuleren en

garanderen

06-02-2009 | 36

› Visie • Adaptief (dynamisch interactief)• Verhaal (doorlopend)• Conceptueel (richtpunten en perspectief) • Meerdere scenario’s voor zelfde gebied?

› Structuur• Intern consistent • Condities en kaders (robuustheid)• Toetsbaar en correctief• Emergent en zelf-organiserend? • Integrerend en verbindend?

Visie en structuur

06-02-2009 | 37

beschermen

ontwikkelen

risico mijden kansen nemen

EcologieKlimaat

LeisureWellness/Care

Energie

WaterLandschap

Wonen

WaterLandschap

Wonen

Waddengebied

Visie en structuur

06-02-2009 | 38

ruraal urbaan

1

3

2

4

productiegebieden

landbouw

industrie

diensten

leisurewellness

care

Visie en structuur

06-02-2009 | 39

› Carrying structures• Corridors• Omgevingsanalyze• Twee netwerken• Etc…

Visie en structuur

06-02-2009 | 40

› Participeren:• Openheid (bv. digitale plannen)• Wie doen mee?• Geld en legitimiteit

› Motiveren• Wat beoogt de visie te brengen?• Hoe komt de visie tot stand?• Welke knopen, gebieden of assen?• Welke thema’s staan centraal• Perspectief op ontwikkeling• Perspectief op bescherming• Etc.

Participeren (wie) en motiveren (wat + waarom)

06-02-2009 | 41

› Het spel met veranderende spelregels› Rollende knikkers› Balanceren in een dynamische omgeving

C. Het spel en de knikkers

06-02-2009 | 42

› Structuurvisie• Gebied en lijnen• Progressief + verbinden• Stimuleren + garanderen• Flexibel + robuust• Lerend en corrigerend• Delende waarden en opgelegde waarden• Etc.

Het spel met veranderende spelregels

06-02-2009 | 43

› Verschil en overeenkomst gebied en infra› Wisselende bestuurlijke arrangementen› Regie: heldere rolverdeling

• Kaderstellende regie: Op welke onderdelen heeft wie het voor het zeggen?

• Conceptuele regie: wie organiseert de mix van creativiteit en realiteit, op basis van kansen en beperkingen?

Rollende knikkers

06-02-2009 | 44

Balanceren in een dynamische omgeving

Robuust

Adaptieve plan

Flexibel

06-02-2009 | 45

Bedankt voor uw aandacht