Structuurvisie 2025

Structuurvisie 2025

Gemeente Schagen

Gebiedsanalyse

wissing stedebouw en ruimtelijke vormgeving b.v.

2 Structuurvisie 2025, Gemeente Schagen

1Structuurvisie 2025, Gemeente Schagen

O/707/Schagen_Structuurvisie/707 Bijlage 4 Gebiedsanalyse.indd

GEBIEDSANALYSE

Opdrachtgever: Gemeente Schagen

Wissing stedebouw en ruimtelijke vormgeving b.v.

Postbus 37

2990 AA Barendrecht

Concept juli 2009Vastgesteld in de raad d.d. 22 februari 2011

2 Structuurvisie 2025, Gemeente Schagen2


1. INLEIDING 5

2. POSITIE IN DE REGIO 7

3. BUITENGEBIED 11

3.1 Het ontstaan het huidige landschap 11

3.2 Landschapstypen 21

3.3 Cultuurhistorische karakteristieken in het buitengebied 25

3.4 Kwaliteiten en diskwaliteiten 27

3.5 Beleid buitengebied 29

- 3.5.1 Streekplan Noord-Holland Noord 29

- 3.5.2 Cultuur-historische Waardekaart Noord-Holland 30

- 3.5.3 Archeologische waarde 32

- 3.5.4 Bouwkundige waarde 32

- 3.5.5 Het bestemmingsplan landelijk gebied 34

3.6 Conclusie 35

4. STEDELIJK GEBIED 39

4.1 Ontwikkeling van Schagen 39

4.2 Huidige structuur 41

- 4.2.1 Infrastructuur 42

- 4.2.2 Randen en entrees 44

- 4.2.3 Groen- en waterstructuur 45

- 4.2.4 Voorzieningenstructuur 47

4.3 Deelgebieden 48

- 4.3.1 Centrum 48

- 4.3.2 Groeneweg (’60 en ’70) 52

- 4.3.3 Waldervaart (’70 en ’80) 53

- 4.3.4 Muggenburg (’80) 54

- 4.3.5 Hoep-Noord en zuid (’90 en ’00) 55

- 4.3.6 Bedrijventerrein Lagedijk en Witte Paal 56

4.4 Kwaliteiten en diskwaliteiten 57

4.5 Beleid en plannen 59

- 4.5.1 Centrumgebied 59

- 4 5.2 In- en uitbreidingen 61

- 4.5.3 Infrastructuur 63

- 4.5.4 Groenstructuur 64

- 4.5.5 Het blauwe lint 65

4.6 Conclusie 67

Bijlage 1: geraadpleegde bronnen 69

Bijlage 2: voorzieningen 70

INHOUD


Vastgestelde Structuurvisie Schagen 2025

Fase 1: Startfase

• Startbijeenkomst projectgroep

Fase 2: Analyse en Beleidsevaluatie

• Analyse beleidsinformatie

• Bespreking boekje ‘Analyse en beleidsevaluatie’

• Interviews sleutelfiguren (facultatief)

Fase 3: Visievorming

• Voorbereiding klankbordgroep

• Klankbordgroep opgaven en ambities

• Visie op de structuur van stad en buitengebied

• Benoemen opgaven en ambities en oplossingsrichtingen structuurvisie

• Presentatie en discussie College

• concept visie per thema

• Raadscommissie Grondgebiedszaken

Fase 4: Wensbeelden

• Visualiseren alternatieven: Wensbeelden

• Klankbordgroep

• Verwerken opmerkingen klankbordgroep

• Presentatie en discussie College

• 1e Concept Ontwerp-Structuurvisie

• Opstellen uitvoeringsparagraaf

• Presenteren, informeren, discussie Raadscommissie

Fase 5: Inspraak en Besluitvormingsprocedure

• Ontwerp ter inzage

• Informatieavond belangengroeperingen

• Open informatieavond

• Reactienota

• Doorvoeren laatste wijzigingen

• Behandeling structuurvisie in het College

• Behandeling in de commissie GGZ

• Vaststelling structuurvisie Schagen door gemeenteraad


Fase 3 van de Structuurvisie Schagen 2025 bestaat uit het ontwerpen van een duurzame

ruimtelijke structuur. Dit deel van het werkproces zal worden gebaseerd op een ruimtelijke

verkenning van het gemeentelijke grondgebied én op ruimtelijk relevante beleidsstukken zoals

het Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland Noord, het landelijk gebied, de nota cultuurhistorie,

Het Blauwe Lint of plannen op het gebied van infrastructuur.

In deze fase zullen de ambities en opgaven voor de gemeente Schagen worden geformuleerd.

Deze zijn gestoeld op het resultaat uit fase 2 (beleidsevaluatie). Hierin wordt in ieder geval

aandacht besteed aan de volgende onderwerpen:

• Structuur en gebruik van het landelijk gebied;

• Ontwikkeling en beheer van het stadscentrum;

• Mobiliteit, economie, natuur en water, milieu, wonen, toerisme en recreatie;

• Kansenverkenning voor synergie van ontwikkelingen in regionaal verband.

3.a. Klankbordgroep opgaven en ambities

In de werkconferentie worden de bovenstaande thema’s verfijnd en aangevuld. Dit zal gebeuren

d.m.v. een werkconferentie van de klankbordgroep. Hiermee zijn direct alle disciplines aanwezig

waarmee dit een goed en constructief middel is om de opgaven en ambities scherp te stellen.

Het document ‘beleidsevaluatie’ en voorliggend rapport zijn de basis voor de werkconferentie.

3.b. Visie op de structuur van stad en buitengebied

Het resultaat van de klankbordgroep wordt in woord en beeld vastgelegd en zo nodig

aangevuld. Per thema wordt een deelvisiekaart gemaakt, waarin een helder beeld wordt

gegeven van de ambities en de verbanden tussen de verschillende onderwerpen. Indien nodig

kunnen ter aanvulling op de verkenning uit stap 2, gerichte ruimtelijke en programmatische

verkenningen worden uitgevoerd. Deze verkenningen zijn toegespitst op de in fase 3.a

genoemde opgaven en ambities. Omdat nu nog niet duidelijk is of nadere verkenning

noodzakelijk is en in welke mate, is in de offerte rekening gehouden met een aanvullende

basisverkenning.

3.c. Benoemen opgaven en ambities en oplossingsrichtingen Structuurvisie

De uitkomst van de fasen 3.a t/m 3.b wordt vastgelegd tot een concept versie van de opgaven

en ambities. Deze notitie bestaat uit teksten, bestaand kaartmateriaal en nieuwe kaarten waarop

de belangrijkste ruimtelijke opgaven en ambities zijn verbeeld. De notitie eindigt met een

samenvatting, waarin tevens een aanzet wordt gegeven voor stap 4. De opgaven, ambities en

oplossingsrichtingen worden voorgelegd aan de projectgroep en na verwerking van eventuele

wijzigingen in één aanpassingsronde in de projectgroep vrijgegeven voor behandeling in het

college.

1. INLEIDING


Ligging in de regio

Afstand Fiets Auto

Schagen - Callantsoog 30 min. 15 min.

Schagen - Petten 40 min. 20 min.

Schagen - Den Helder 30 min.

Schagen - Medemblik 30 min.

Schagen - Alkmaar 25 min.

TIJD

kop van Noord Holland

Westfriese omringdijk

wegen


2. POSITIE IN DE REGIO

Schagen ligt in de kop van Noord-Holland en vormt samen met de gemeenten

Anna Paulowna, Harenkarspel, Den Helder, Niedorp, Texel, Wieringen,

Wieringermeer en Zijpe “de Kop”. De Kop is een uitgestrekt gebied met in

verhouding tot de nabijgelegen Randstad, een relatief lage bevolkingsdichtheid.

Kwaliteiten van het wonen in de Kop worden dan ook vooral gevonden in:

• de rust en ruimte (uitgestrektheid);

• het vele water (waterlopen, kustgebieden en meren);

• de aanwezige natuur en het boerenlandschap (openheid);

• de kleine, hechte, historische keren (kleinschaligheid).

De verschillende woonkernen liggen verspreid over de Kop van Noord-Holland.

In de grotere kernen van de Kop, waaronder Schagen zien we een concentratie

van een aantal voorzieningen als winkels, scholen, zorgvoorzieningen en (veelal)

het gemeentehuis. In veel van de kleinere kernen zijn er zorgen onder de inwoners

over de leefbaarheid vanwege het verdwijnen van voorzieningen door te weinig

draagvlak en het wegtrekken van vooral jongeren.

De agrarische sector is in de Kop duidelijk aanwezig. De groente-, bloemen- en

aardappelteelt zijn daarin de belangrijkste agrarische inkomensbronnen. De

gemeente Wieringermeer is bezig met de ontwikkeling van een agriport met

grootschalige glastuinbouw en een bedrijventerrein voor agribusiness en logistiek.

Deze ontwikkeling zal leiden tot nieuwe werkgelegenheid in de sector in de Kop.

Naast de agrarische sector is ook de aanwezigheid van water één van de pijlers

voor de economie van de Kop. Dit betreft toerisme en recreatie maar ook aan de

maritieme sector. De groei in deze sectoren blijft achter bij de verwachting.

De steden Schagen en Den Helder hebben een onderscheidende positie in de

Kop. Zij nemen een bijzondere plaats in zowel met betrekking tot de samenstelling

van de bevolking, de aanwezigheid van voorzieningen als de samenstelling van

de woningvoorraad. Schagen ligt centraal in de Kop, op 25 autominuten vanaf

Alkmaar en 30 fietsminuten van Callantsoog.

Schagen heeft een grote variatie aan werkgelegenheid en voorzieningen en

daarmee een aantrekkende functie op inwoners en bedrijven in de Kop: vanuit de

regio vestigen zich veel mensen (vooral gezinnen en starters) in Schagen.


Streekplan ‘Ontwikkelen met kwaliteit’, voor de kop van Noord-Holland, 2004

De Kop van Noord-Holland is samen met Texel de grootste regio van Noord-

Holland Noord. De Kop is nog relatief rustig, sommige plekken zijn zelfs nog als

stilte gebied aangemerkt. Toch staat deze rust onder druk, ondermeer door de

toegenomen economische activiteiten rond Den Helder en het steeds drukker

wordende autoverkeer over het voormalige eiland Wieringen (A7 en N99). De rust

van het gebied komt ook tot uiting in de geringe lichtverstoring van het gebied.

Naast de Veluwe is de Kop nog een van de weinige gebieden in Nederland waar

het in de nachtelijke uren nog relatief duister is.

Landbouw is een van de belangrijke economische sectoren en neemt daarnaast

ook de meeste ruimte in beslag in de regio. Een belangrijk onderdeel van de

landbouw is de sterk florerende bollenteelt in het Noordelijk Zandgebied.

Akkerbouw komt voor in de Wieringermeer, maar maakt geleidelijk aan steeds

meer plaats voor veehouderij. Daarnaast is akkerbouw belangrijk voor het oostelijk

deel van de Anna Paulownapolder en in de Wieringerwaard. Naast de agrarische

sector is toerisme ook erg belangrijk voor de economie van de Kop, vooral Texel

en de kust zijn daarbij belangrijk. Tevens zijn de Marine in Den Helder en de ECN

in Petten belangrijke werkgevers voor de regio.

Over het algemeen heeft de Kop een vrij eenzijdige economische structuur

met weinig stuwende werkgelegenheid, dit maakt het gebied kwetsbaar voor

conjuncturele bewegingen. Rond Den Helder concentreert de zware industrie zich.

In verband met allerlei milieuzoneringen die dit met zich mee brengt (veiligheid,

geluid etc.) geeft dit belemmeringen met het ontwikkelen van kwetsbare functies

als woningbouw en recreatie. Tevens hebben Den Helder, de grootste stad, maar

ook de andere kernen moeite om hun voorzieningenniveau op peil te houden.

Daarnaast heeft de regio last van intensieve landbouw die door overmatig gebruik

van meststoffen en bestrijdingsmiddelen de waterkwaliteit van de Kop beïnvloed.

De ruimtelijke opgaven

Het doel is de sociaaleconomische structuur en bijkomende infrastructuur te

versterken, maar daarbij wel rekening te houden met: natuur, milieu, landschap

en cultuurhistorie. Het is belangrijk voor de regio om deze opgaven (blz. 10)

zelfstandig aan te pakken en niet te afhankelijk worden van andere regio’s.


Kwantitatieve opgaven 2004-2014 2014-2030

• Woningbouw (40% binnenstedelijk)

Groen wonen en stedelijke vernieuwing in Den Helder krijgen een speciale plek in deze opgave.

Daarnaast moet er ook gekeken worden naar de invulling van stationsgebieden.

• Economie en mobiliteit (netto hectares)

Verbeteren imago van de Kop voor bedrijven en een kwaliteitsimpuls geven aan de Toeristische sector.

Het herstructureren van verouderde bedrijventerreinen. Tevens het verbeteren van de N9, N99 en A7

om zo de doorstroming beter te laten verlopen. Daarnaast alternatieven bieden buiten het autoverkeer.

• Landbouw

Versnippering tegen gaan door optimalisering van de verkaveling en het verduurzamen van de

bollenteelt in de duinrand.

• Natuurontwikkeling (*Exclusief Noordboog en Wieringerrandmeer)

Invloeden van externe factoren zoveel mogelijk tegengaan en natuurlijke, landschappelijke

en cultuurhistorie structuren versterken. Wieringen weer los als eiland door de aanleg van het

Wieringerrandmeer.

• Water

Veiligheid staat bij het onderwerp water centraal, door middel van dijkversterkingen en andere

maatregelen.

• Milieu en duurzaamheid

Het behoud van de kwaliteiten: rust, ruimte en duisternis en het stimuleren van duurzame energie zoals

biomassa.

Opgave: 7.500 woningen 7.000 woningen

Capaciteit: 5.200 woningen

Zoeken: 2.300 woningen

Duurzame glastuinbouwlocaties:500 ha netto 100 ha netto

Permanente bollenteelt: 1.250 ha bruto

Toe te voegen natuur (PEHS): 797 ha* 290 ha*

Wateroverlast, wateroverschot: 2,7 miljoen m3 (2002-2015) 0,8 miljoen m3. (2015-2030)

Benodigde ruimte: 360 ha maximaal 400 ha maximaal

Watertekort, extra waterbehoefte: Minimaal ca. 60 miljoen m3 in

2030

Vergroten windenergie capaciteit: 750 MW (2002-2030)

15% zuiniger ruimtegebruik : 40 ha 35 ha

Bedrijvenlocaties te realiseren: 215 ha (60% regionale terreinen) 210 ha (60% regionale

terreinen)

Capaciteit: 130 ha

Zoeken: 75 ha


3. BUITENGEBIED

In dit hoofdstuk wordt het buitengebied van de gemeente Schagen geanalyseerd

en de bestaande kwaliteiten en diskwaliteiten in beeld gebracht. De verschillende

kenmerken van het landschap bieden randvoorwaarden voor eventuele

ontwikkelingen in het buitengebied van Schagen. Voor deze analyse is gebruik

gemaakt van het rapport “Het buitengebied van Schagen in cultuurhistorisch

perspectief”.

3.1 HET ONTSTAAN VAN HET HUIDIGE LANDSCHAP

De oorsprong van West-Friesland 3000 v. Chr. tot 0

Schagen ligt in het voormalige kweldergebied achter de duinen. West-Friesland

dankt zijn specifieke bodemgesteldheid en gestrekte vorm aan het zeegat van

Bergen. Hier is de zee door de strandwallen geslagen, waardoor een lagune

ontstond met een getijdensysteem. Langs de geulen ontstonden rond 3000 v.

Chr. de eerste nederzettingen. Doordat de zee zand aanvoerde, sloot het zeegat

bij Bergen zich uiteindelijk rond 900 v. Chr. Het achterliggende krekensysteem

verlandde door de slechte afwatering. De klei klonk in waardoor de voormalige

kreken, die een zandige ondergrond hadden, de hoogste delen in het landschap

werden. Deze hoge delen – de kreekrug - zijn nog steeds waar te nemen in het

landschap tussen Schagen en Medemblik. In de lagune deed zich op grote schaal

veenvorming voor.

2750 voor Chr. De Kreekrug

De bronstijd


Ontginning van het veenlandschap op de kreekrug: 0 tot 1000 na Chr.

Aan het begin van de jaartelling vormden het huidige Noord-Holland en Friesland

nog een aaneengesloten gebied. Na de Romeinse tijd werd het gebied verlaten

om vervolgens in de vroege middeleeuwen opnieuw te worden gekoloniseerd.

In de vijfde eeuw ontwikkelde de nieuwe bevolking van deze gebieden zich

tot boeren en zeevaarders. Zij vormden Frisia, een territorium dat zich op zijn

hoogtepunt uitstrekte van Zeeland tot Denemarken.

De kolonisten vestigden zich op de kreekrug en langs de oevers van de kreken.

Door de bevolkingsgroei ontstond er behoefte aan meer land voor huisvesting en

voedselteelt. Daarom werd vanuit de kreken het achterland planmatig ontgonnen.

Om het veen te ontwateren en te ontginnen, werden weteringen en sloten

gegraven. Typerend voor deze ontginning is de slagenverkaveling met smalle en

lange percelen, die plaatselijk nog te herkennen is, zoals bij Tolke.

Rond 975 wordt Schagen reeds vermeld als Scagha. De plaats waar Schagen kwam

te liggen was het hoogste punt van de kreekrug, daar waar veenstroompjes in

verschillende richtingen afwaterden naar een groter krekensysteem. De gestrekte

vorm van het huidige centrum heeft haar oorsprong in de 10 e -11e eeuwse

ontginning.

50 na Chr. 800 na Chr.


Terpen en dijken: 1000-1250 na Chr.

In de periode tot ongeveer 1250 na Chr. werd het gebied gekenmerkt door

toenemende wateroverlast. Door de ontwatering en grondbewerking daalde

het maaiveld en ontstond er een omkering van het landschap. De voorheen

lager gelegen oeverwallen kwamen, doordat deze minder venig zijn, hoger

te liggen dan het achterliggende land. Door overstromingen en de omkering

van het reliëf in het landschap werd de regelmatige slagenverkaveling uit de

eerste ontginningsperiode aangetast tot een meer onregelmatige blokvormige

verkaveling.

11e eeuw


Door stormvloeden (o.m. Allerheiligenvloed 1170) en het wegslaan van het veen

werd West-Frisia gescheiden van de overige Friese gebieden. Ten noorden van

Schagen werd al het veen weggeslagen, waardoor Schagen nabij het open water

van de Zuiderzee kwam te liggen. In het zeekleigebied ontstonden kunstmatige

ophogingen in de vorm van (huis-)terpen, waaronder Tjallewal, Avendorp, Keinse

en Jaarsdorp (Waldervaart). Schagen ligt in deze periode op enige afstand van de

zee en is grotere kern van diverse andere terpen op en nabij de kreekrug.

Al na het jaar 1000 n. Chr. werd het noodzakelijk dijken op te werpen tegen het

water. De eerste dijken werden met klei of veen opgeworpen tussen de terpen.

Deze eerste dijken werden niet tegen het zeewater gebouwd. Daar waar de

stukken veengrond door het graven van sloten ontwaterd waren, zakte het veen in

(inklinking). De niet-ontwaterde gedeelten lagen hoger en zo ontstond het gevaar

dat de nieuwe stukjes bouwland onder water kwamen te staan. Daarom bouwde

men (vrij lage) dijkjes om het akkerland heen. Mogelijk is het dijk systeem van

Barsingerhorn – Schagen - Valkkoog.

Daarnaast werd ook met de eerste zeedijken begonnen. Rondom West-Friesland

vormden deze dijken rondom 1250 één geheel; de Westfriese Omringdijk. De dijk

is de enige ringdijk uit deze tijd die nog nagenoeg intact is. In de loop der tijd

ontstonden nederzettingen langs de ‘ringweg’ op de dijk. Steden langs de dijk,

zoals Hoorn, Enkhuizen en Medemblik zijn zo ontstaan.

13e eeuw


Consolidatie van het land: 1250-1450 na Chr.

Na 1250 was de streek bijna geheel omgeven door water en nog regelmatig

kwamen er dijkdoorbraken voor. Wielen ontstonden waar het zeewater zich met

grote kracht door een gat in de dijk heeft gestort, zoals nog te herkennen aan

het Schagerwiel, net achter de Oude Dijk. In 1248 breekt de dijk door en gaat het

gebied bij de huidige Burghornpolder verloren.


Aan de dijk werden in de 13e eeuw zes dwangburchten gebouwd door de

Hollandse Graaf Floris V. Na zijn definitieve overwinning op het Westfriese

volk moest de bouw van deze kastelen nieuwe opstanden voorkomen: het slot

Schagen, kasteel Nuwendoorn bij Krabbendam, Toorenburg, Middelburg en

Nieuwenburg bij Alkmaar en kasteel Radboud in Medemblik. In 1415 verleende

Willem IV stadsrechten aan het toen al flink gegroeide Schagen.


Droogmakerijen: 1450-1800 na Chr.

Vanaf het midden van de vijftiende eeuw werd nieuw land gewonnen door

offensieve bedijking. Zo ontstond in 1461 de nieuwe polder Burghorn en werd

een stuk van de Zeedijk (de Oude Dijk – Valkkogerdijk) kortgesloten. Vanaf het

einde van de 16e eeuw werden de meeste meren binnen en buiten de Westfriese

Omringdijk drooggelegd. Rondom het Zijpebekken werden vanaf 1599 de eerste

delen van de Zuiderzee bedijkt, in 1611 de Wieringerwaard, en vanaf 1631 de

meren ten zuiden van Schagen, waaronder het Witsmeer.


Infrastructuur en groei: 1800-heden

In de 19e en 20e eeuw werd de zee ten noorden van West-Friesland ingepolderd

met de aandijkingen Groetpolder, Anna Paulownapolder en de Wieringermeer.

Het oude land van West-Friesland werd aan drie zijden omsloten door ‘nieuw

land’. Het grotere Noord-Holland vroeg om een grootschaliger netwerk van

infrastructuur. Tussen 1819 en 1824 werd het Noordhollandsch Kanaal aangelegd.

In 1865 werd de spoorlijn Alkmaar-Den Helder aangelegd en begin 20e eeuw het

kanaal Omval-Kolhorn en het kanaal Schagen-Stolpen (1936). Bij de aanleg van

het kanaal zijn structuren in het landschap gevolgd, namelijk de Groeneweg en

de Gouwweg. In de tweede helft van de twintigste eeuw werden ook de N241,

de Zuiderweg en een deel van de Westerweg bepaald. Deze wegen volgen deels

de oude structuurlijnen. In de jaren zeventig is het zuidelijk gedeelte van de

Westerweg aangelegd.

20 e eeuw


kleipolderlandschap

het oude land

aandijkingen aan het oude land

aandijkingenlandschap

polder Burghorn

Landschapstypen


3.2 LANDSCHAPSTYPEN

Er komen binnen de gemeente in hoofdlijnen twee landschapstypen voor die wat

betreft landschappelijke structuur, inrichting en beeld van elkaar verschillen:

1. het kleipolderlandschap

2. aandijkingen aan het oude land

3. het aandijkingenlandschap.

1. Het kleipolderlandschap

Grote delen van West Friesland bestaan uit oude zeeklei, waarop oorspronkelijk

een groot veenpakket aanwezig was. Binnen het kleipolderlandschap zijn er

duidelijk nuanceverschillen tussen het intensiever bewoonde oude land waar vele

terpen zijn te vinden en de aandijkingen aan het oude land.

Het oude land is een vlak en zeer open gebied, hoofdzakelijk in gebruik als

grasland. Het enige reliëf wordt gevormd door de aanwezige (lage) terpen

en het enigszins opbollende land tussen de sloten. De verkaveling heeft een

onregelmatig patroon. Zowel blokvormige als strookvormige verkaveling komt

voor. De bebouwing ligt verspreid langs oude wegen en kaden en bestaat uit

boerderijen. Veel boerderijen behoren tot het Westfriese stolptype. De erven zijn

beplant. Dit is de enige beplanting in het gebied.

2. Aandijkingen aan het oude land (polder Neskaag)

De aandijkingen aan het oude land wordt gekenmerkt door een hoge mate van

openheid. Het reliëf in het land wordt gevormd door enkele terpen en door het

boven het maaiveld gelegen kanaal. Er komt maar spaarzaam bebouwing voor.

Door de doorsnijding door infrastructuur is de ruimtelijke eenheid op vele plaatsen

verstoord. Het kanaal Schagen-Kolhorn, de spoorlijn en de provinciale wegen

delen het gebied in stukken. De belangrijkste visuele begrenzingen van deze

deelruimten zijn het hoger gelegen kanaal, de bebouwing van Schagen, het lint

langs de Nes en de 3,5 m hoge Westfriese Dijk.

3. Het aandijkingenlandschap

Het aandijkingenlandschap betreft de polder Burghorn. Deze polder is in de

vijftiende eeuw ontstaan door bedijking van het aangeslibde land voor de oude

Westfriese dijk. De polder heeft een relatief kleinschalige verkavelingspatroon.

In de verkaveling zijn verschillende richtingen te herkennen die duiden op een

ontginning in verschillende fasen. Het is een vlak en zeer open gebied dat

ruimtelijk begrensd wordt door de omringende dijken. Het grondgebruik bestaat

zowel uit grasland als akkerland. Bebouwing en beplanting zijn maar spaarzaam

aanwezig en beperkt zich tot erfbeplanting langs de Burghornerweg.


Kleilandschap - aandijkingen aan het oude landSlagenverkaveling Tolke


Landschapsbeeld

Het buitengebied kent een grote mate van openheid en heeft een relatief

kleinschalige verkaveling, bestaande uit overwegend grasland. Openheid met

vergezichten over de weilanden met hier en daar een boerderij met erfbeplanting

bepalen dan ook in het grote delen van het buitengebied het landschapsbeeld.

De openheid en het groene karakter hebben de in het buitengebied voorkomende

landschapstypen met elkaar gemeen.

Binnen het gebied zijn nog restanten herkenbaar van kreken, terpen, kaden, wielen

etc. Het gebruik van het buitengebied bestaat hoofdzakelijk uit agrarisch land in

de vorm van grasland en akkerland. De aanwezige bebouwingselementen in de

vorm van boerderijen hebben vaak een directe relatie met het agrarisch gebruik.

De in het gebied voorkomende beplanting bestaat voornamelijk uit erfbeplanting.

Vanaf de hoger gelegen dijken presenteert Schagen zich als een door groen

omgeven kern, waaruit de twee torens markant boven het groen uitsteken. Het

silhouet van de stad Schagen is een uniek herkenningspunt.

Kleipolderlandschap - het oude land Aandijkingenlandschap - polder Burghorn


verkavelingsstuctuur onregelmatige blokverkaveling

strokenverkaveling (met richting)

kaden en dijken terpen wielen

Cultuurhistorische karakteristieke elementen

Samenhang tussen cultuurhistorische kenmerken binnen en buiten de bebouwde kom van Schagen

Middeleeuws wegenpatroon

Terrein met oudheidkundige waarden (terpen, oude woonplaatsen en restanten van oude dijken

Voornaamste terpen

Groenstructuur stedelijk gebied

Waterstructuur, buitengebied


3.3 CULTUURHISTORISCHE KARAKTERISTIEKEN IN HET BUITENGEBIED

Van elk van de geschetste ontwikkelingsfasen zijn restanten herkenbaar in

het landschap in de vorm van terpen, wielen, oude veenstromen, dijken,

kavelstructuren en wegenlopen. Wat het buitengebied van Schagen zo

uniek maakt is dat de verschillende cultuurhistorische elementen in hun

onderlinge samenhang aanwezig zijn. De 1000 jaar regionale geschiedenis

kan aan de hand van deze elementen gereconstrueerd worden. Uit de diverse

ontwikkelignsperiodes zijn de volgende elementen in samenhang herkenbaar:

1. de oorspronkelijke kreekrug bepaalt de vorm van West Friesland en de ligging

van het kralensnoer van dorpen (Twisk - Barsingerhorn – Schagen – Stroet –

Tuitjenhorn – Warmenhuizen);

2. de terpen en linten vormen samen met de polderverkaveling de herkenbare

restanten van het middeleeuwse ontginningslandschap. De terpen zijn

nog omgeven door hun oorspronkelijke verkavelingspatronen. De eerste

ontginningsfase - strokenverkaveling uit de zevende tot negende eeuw is

zichtbaar ten zuiden van de Bonkelaarsdijk;

3. de Slikvenpolder en Neskaag zijn prachtige voorbeelden van het middeleeuwse

oude land dat door dijkjes werd beschermd: de Oude Dijk, Lagedijk, Tolkerdijk,

Hoep, Nes. De onregelmatige blokvormige verkavelingen zijn ontstaan door

bodemerosie en overstromingen;

4. het vroeg-middeleeuse wegen- en waterlooppatroon is herkenbaar in

de kern en het buitengebied. Heerenweg – Hoep – Herenstraat – Loet

vormt de centrale oost-west as. In diverse richtingen zijn vanaf de kern de

middeleeuwse wegen te traceren: Nes - Noord – Lagedijk, Halerweg, Tjallewal,

Grotewallerweg e.a.;

5. het microreliëf (bolliggende percelen), als onderdeel van het

ontwateringsysteem;

6. de Westfriese Omringdijk die het eindstadium vormde van de dijkenaanleg

tussen 1000-1250 is de enige ringdijk uit deze tijd die nog nagenoeg intact is.

7. de laat-middeleeuwse verkaveling van de polder Burghorn.

Juist de unieke samenhang tussen het landschap en de ontginningsfasen maakt

het buitengebied van Schagen zo uniek en het vertegenwoordigt daarmee een

bijzondere cultuurhistorische waarde. De cultuurhistorische karakteristieken

in het buitengebied hebben een sterke samenhang met de cultuurhistorische

karakteristieken binnen de bebouwde kom. Langs het oorspronkelijke wegen- en

waterlooppatroon heeft de kern Schagen zich in eerste instantie ontwikkeld. De

ontwikkeling van Schagen wordt verder uiteengezet in hoofdstuk 4.


Kwaliteiten en diskwaliteiten

Kwaliteitenkaden en dijken

terpen

wielen

openheid

Diskwaliteitenonderbroken structuurlijn

dichtgeslibte lintbebouwing

grootschalige beplanting

infrastructuurlijnen

Westfriese omringdijk Linten Ruimte

Structuurlijnen Elementen: terpen en wielen Verkaveling


3.4 KWALITEITEN EN DISKWALITEITEN

Het landelijk gebied van Schagen is uniek. Met vaarten, sloten, uitgestrekte

weilanden en vaak fraaie vergezichten is het buitengebied een gaaf voorbeeld

van het Westfriese polderlandschap. De imposante Westfriese Omringdijk, de

bochtige binnendijkjes en de karakteristieke stoplboerderijen geven er een geheel

eigen cachet aan.

Grootschalige stedelijke, agrarische of kunstmatige landschapselementen die

elders de verschijningsvorm van het landschap zo drastisch beïnvloed hebben,

zijn aan Schagen voorbijgegaan en van dichtslibbing met bebouwing en

stadsrandactiviteiten is geen sprake.

Grote delen liggen er nog net zo bij als een paar honderd jaar geleden. Met

name de gebieden rond Tjallewal en ten oosten van de N241 zijn vanwege de

samenhang in cultuurhistorisch opzicht waardevol.

Op verschillende plaatsen wordt de historische structuur afgesneden door

infrastructuur:

• de Westfriese Omringdijk wordt doorsneden door het kanaal Schagen –

Kolhorn en de spoorlijn;

• het tracé Tjallewallerweg - Bonkelaarsdijk wordt doorsneden door de

Westerweg (N245);

• de Bonkelaarsdijk wordt doorsneden door de spoorlijn;

• Nes, Hoep en Haringhuizen worden doorsneden door de N241.

Het grotendeels ontbreken van opgaande beplanting, met uitzondering van de

erfbeplanting zorgt voor een grote openheid. In grote lijnen kan worden gesteld

dat heel de kern Schagen wordt omgeven door een open landschap. De in de

afgelopen 100 jaar aangelegde hoofdinfrastructuurverbindingen doorsnijden

weliswaar de landelijke omgeving en hebben deze opgedeeld in kleinere

eenheden, maar vormen doorgans geen zichtbaar storende elementen. Alleen

het kanaal Schagen-Kolhorn, de Westerweg N245 en de Provinciale weg N241

manifesteren zich buiten de kern als vreemde elementen.


Ontwikkelingsbeeld streekplan

Gradatie zoekgebieden streekplan

Specificatie uitsluitingsgebieden streekplan


3.5 BELEID BUITENGEBIED

Voor het buitengebied van Schagen is veel beleid aanwezig. Het is behoudend van

karakter en richt zich op het beschermen en behouden van de cultuurhistorische

waardevolle elementen en structuren in het landschap. De belangrijkste

beleidsstukken voor het buitengebied van Schagen zijn het provinciale streekplan,

de provinciale cultuurhistorische waardekaart en het bestemmingsplan landelijk

gebied.

3.5.1 Streekplan Noord-Holland Noord

In het streekplan van de provincie is het gebied boven het kanaal, de Westfriese

Omringdijk, de dijken van de polder Burghorn aangewezen als uitsluitinggebied.

De rest van het buitengebied is aangewezen als zoekgebied. Uitsluitinggebieden

zijn gebieden die de provincie om redenen van natuur, cultuurhistorie, landschap

of bewaren van de open ruimte willen vrijwaren van verdere (grootschalige)

verstedelijking. In de zoekgebieden mogen gemeenten ruimte zoeken voor

verdere verstedelijking (woningbouw – uitleggebieden, bedrijventerreinen,

infrastructuur) en niet – stedelijke functies (recreatie-, sportvoorzieningen etc).

In het buitengebied van Schagen moet daarbij wel rekening gehouden worden

met de cultuurhistorische waarden en aardkundige waarden in het gebied. De

cultuurhistorische waarden moeten in een vroeg stadium van planontwikkeling

worden geïnventariseerd, bij het ontwerp worden gebruikt en bij de vaststelling

worden meegewogen. De Cultuurhistorische Waardenkaart geeft een overzicht van

de aanwezige cultuurhistorische waarden.


Cultuur-historische waardenkaart Noord-Holland

pagina 1 van 1CHW - Afdrukken Kaart

8-7-2009http://geo.noord-holland.nl/chw/print.asp

Historische geografie - Cultuur-historische waardekaart




Cultuur-historische waardekaart

3.5.2 Cultuur-historische Waardekaart Noord-Holland

Op de cultuurhistorische waardekaart is voor het buitengebied van Schagen (zeer)

grote waarde aangegeven voor de verschillende structuren in het buitengebied.

De cultuurhistorische waardekaart bevat de onderdelen historische geografie,

archeologie en bouwkunde.

















Historische geografie

Er zijn zowel waardevolle vlakken (verkavelingen) als lijnen (dijken) aangegeven. De

belangrijkste zijn:

Onregelmatig blokvormige verkavelingen

Dergelijke oude, onregelmatige blokvormige verkavelingen komen in Noord-

Holland vaker voor. Het contrast met de opstrekkende verkavelingspatroon in

de polders en het rationele verkavelingspatroon in de droogmakerijen maakt de

blokvormige verkavelingspatronen tot opvallende elementen in het gebied. De

samenhang met de oude koogdijken en de opgehoogde woonplaatsen is erg

waardevol.

Westfriese Omringdijk

Zeer kenmerkend voor West-Friesland zijn de buitenwaterkerende dijken die zeer

bepalend zijn geweest voor de landschapsontwikkeling. Deze dijk beschermde

het achterliggende land tegen overstromingen, zodat bewoning en agrarische

exploitatie mogelijk werd. Deze dijk is grotendeels zeer goed herkenbaar. Ten

behoeve van het verkeer over land is op deze dijk een weg aangelegd.

Polder Burghorn

Met deze buitenwaterkerende dijk werd van oudsher buitendijks land

binnengedijkt. Het nieuwe land werd regelmatig ontgonnen en de oorspronkelijke

verkaveling is nog vrij goed herkenbaar. De samenhang met de dijken, de weg en

de verkaveling is duidelijk aanwezig.

Dijkring

Kenmerkend voor het gebied rondom Schagen zijn de terpen en de lokale dijken

die zijn opgeworpen nog voordat de Omringdijk werd opgeworpen. In de vorm

van wegen zijn deze zeer oude dijken nog goed herkenbaar, maar als dijk minder

goed. De samenhang met de andere oude lokale dijken rondom Schagen is groot.

Dergelijke concentraties van dijken zijn voor Noord-Holland redelijk zeldzaam.


3.5.3 Archeologische waarde

Op de archeologische waardekaart zijn de verschillende waardevolle

archeologische punten, lijnen en vlakken aangegeven. Het betreft terpen, dijken

en locaties langs oude dijken en kaden die een lange bewoningsgeschiedenis

kennen en inzicht geven in de bewoning- en ontginningsgeschiedenis van het

gebied.

3.5.4 Bouwkundige waarde

Op de bouwkundige waardekaart staan voornamelijk waterstaatkundige elementen

als dijken, wielen en een sluis.






9-7-2009http://geo.noord-holland.nl/chw/print.aspArcheologie - Cultuur-historische waardekaart






9-7-2009http://geo.noord-holland.nl/chw/print.aspBouwkunde - Cultuur-historische waardekaart








3.5.5 Het bestemmingsplan landelijk gebied

Het bestemmingsplan richt zich op behoud van de cultuurhistorische

karakteristiek, zoals dat in de voorgaande paragrafen is beschreven. Er wordt

in het bestemmingsplan onderscheid gemaakt tussen het cultuurhistorisch

kerngebied (het gebied binnen de kaden, het “oude land”, vanwege de

concentratie aan terpen) waarvoor het uitgangspunt herkenbaarheid en behoud

van de middeleeuwse kleinschalige structuur is, en buiten het cultuurhistorisch

kerngebied, waarvoor het uitgangspunt is de hoofdkenmerken van de verkaveling

te behouden.

Daarnaast worden onder andere het profiel en loop van de Westfriese Omringdijk

en het middeleeuwse wegenpatroon beschermd.

Vanwege zijn open karakter (visuele relaties, open lintbebouwing) is het landschap

rond Schagen zeer kwetsbaar voor massieve bebouwing en beplanting.

Daarvoor zijn er in het bestemmingsplan regels op genomen voor bebouwing en

grondgebruik, onder andere:

• niet meer dan één bedrijfswoning per agrarisch bedrijf

• glastuinbouw is ongewenst

• aanleg van boomgaarden dient van geval tot geval tegen de landschappelijke

openheid te worden afgewogen

cultuurhistorisch kerngebied

polder Burghorn

Cultuurhistorisch kerngebied


• nieuwbouw ten behoeve van niet-agrarische functies is niet toegestaan

• nieuwe niet-agrarische vormen van gebruik zijn niet toegestaan (permanente

kampeerterreinen, tuincentra, volkstuinen ect.)

• de aanwezige niet-agrarische functies (camping, manege,

woonwagenstaanplaats, volkstuinencomplex) krijgen geen

uitbreidingsmogelijkheden

• bosbouw en andere massale beplanting zijn niet toegestaan

• kleinschalige aanplant van bomen en struiken langs wegen, dijken, bij

bebouwing en tbv kleinschalig kamperen, dient tegen de landschappelijke

openheid worden afgewogen


3.6 CONCLUSIE

Het buitengebied van Schagen is uniek en in zowel landschappelijk als

cultuurhistorisch opzicht bijzonder waardevol. In het buitengebied zijn veel

elementen in hun onderlinge samenhang bewaard gebleven en te beleven: dijken,

verkavelingspatronen, watergangen, de openheid, terpen en wegen samen maken

het unieke landschap. Dit onderscheid Schagen van omringende gemeenten, waar

oude structuren zijn verdwenen of niet meer in samenhang afleesbaar zijn.

Op enkele plaatsen in Schagen is de cultuurhistorische waarde aangetast, door

bijvoorbeeld doorsnijding van infrastructuur, doorbreking van structuurlijnen of

opgaande beplanting.

In het gehele buitengebied dient rekening gehouden te worden met de

cultuurhistorische waarde ervan. In het streekplan zijn de Westfriese Omringdijk

en het gebied boven het kanaal, vanwege cultuurhistorische en redenen van

natuur)uitgesloten van (grootschalige) verstedelijking. Daarnaast zijn in het

bestemmingsplan cultuurhistorische kerngebieden aangewezen waarvoor het

uitgangspunt herkenbaarheid en behoud van de middeleeuwse kleinschalige

structuur is. Het open karakter van het gehele buitengebied wordt beschermd in

het bestemmingsplan, anders dan agrarische ontwikkelingen die de openheid van

het gebied niet schaden zijn er geen ontwikkelingen toegestaan.

reservering uitbreiding

bedrijventerrein

onderbroken structuurlijn

dichtgeslibte lintbebouwing

grootschalige beplanting

uitsluitingsgebied (natuur)

uitsluitingsgebied (cultuurhistorie)

cultuurhistorisch kerngebied

polder Burghorn

cultuurhistorisch waardevol

gebied zonder extra bescherming

kaden en dijken

terpen

wielen


Er moet evenwel worden geconstateerd dat de bovenstaande doelen van

het bestemmingsplan onder druk staan. Er is sprake van een tendens om de

conserverende houding ten aanzien van het buitengebied enigszins los te laten.

Nieuwe initiatieven in het landelijk gebied zoals Neskaag en ten zuiden van

Waldervaart kunnen de bestaande kwaliteit echter nadelig beïnvloeden. Een

belangrijke kwestie die in de structuurvisie beantwoord moet worden is:

Opgave 1: Wat betekent het loslaten van de conserverende houding ten aanzien

van de huidige kwaliteit van het landelijk gebied en is de gemeente bereid meer

functies toe te staan, die zich matig verhouden met de geconstateerde historische

en ruimtelijke kwaliteit.

Niettemin is het van belang om niet alleen een conserverende houding aan te

nemen, maar ook de kansen die het landschap liggen op een positieve manier

aan te wensen, met behoud van datgene wat het landschap zo bijzonder maakt:

‘versterking door ontwikkeling’. Onder meer de relatie tussen het landschap en de

stad kan sterk worden verbeterd. De stad Schagen is mede interessant vanwege

haar interessante ommeland. Daarbij moet / kan het buitengebied meer zijn dan

alleen een agrarisch kijklandschap, waar alleen een fietstochtje rondom mogelijk

is. Het kwalitatief rijke buitengebied kan in de toekomst een grotere bijdrage

leveren aan het wonen en leven in Schagen. In het nabije verleden zijn de stad

en het buitengebied teveel als twee entiteiten beschouwd en daarmee elk een

eigen ontwikkelingsrichting opgegaan, conserverend voor het buitengebied,

stadsontwikkeling en voortschrijdende groei voor Schagen, met steeds

opschuivende grenzen. Stad en buitengebied moeten daarom integraal en in

samenhang worden ontworpen.

Daarnaast kan het landschap worden onderzocht op de mogelijkheden die

het biedt voor de toeristisch-recreatieve sector. De mogelijkheden worden

echter bepaald door de landschapswaarden: er is als het ware een ‘maximaal

laadvermogen’ te definiëren.

Opgave 2: welke ontwikkelingen kunnen in het landschap een plaats vinden, met

behoud van de aanwezige waarden: wat is het maximaal laadvermogen van het

landschap ?

Een 3e majeure opgave is de stellingname van de gemeente ten aanzien van

de nieuwe Provinciale Structuurvisie, waarin zoekgebieden voor stedelijke

ontwikkelingen worden opgenomen. De ‘uitsluitingsgebieden’ zoals die nog in het

Streekplan Noord-Holland Noord (2005) zijn opgenomen, komen te vervallen.

38 Structuurvisie, Gemeente Schagen

1850 1900 1952

1961 1971 1983

1994 heden

4. STEDELIJK GEBIED

4.1 ONTWIKKELING VAN SCHAGEN

Schagen vindt haar oorsprong op het hoogste punt van een kreekrug en wordt al

vanaf de tiende eeuw permanent bewoond. In literatuur uit het jaar 989 staat een

tekst over zes hoeven, gelegen te “Scagha”, wat oorspronkelijk ‘vooruitstekende

punt of landtong’ betekent.

Rond de 15e eeuw ontwikkelde Schagen zich tot een centrale plaats voor de

omgeving. Dit kwam onder ander door de stadsrechten die Willem VI in 1415

aan de stad schonk. Het slot en de grote kerk dateren uit deze periode. Door

het verkrijgen van het marktrecht in 1463 ging de handel echt een rol spelen in

Schagen. Rond het marktplein kwamen alle handelaren op donderdag bij elkaar,

wat tot op heden nog steeds gebeurt. De wekelijkse veemarkt ontwikkelde zich

tot een begrip in Noord-Holland. Schagen groeide geleidelijk tot een langgerekte

stad rondom de Markt, een flauw gebogen gracht en de naar de markt toe

leidende straten. De Gracht is inmiddels gedempt, maar de langgerekte stad,

rondom de markt en de daartoe leidende straten bepalen vandaag de dag nog

steeds het beeld van het historische centrum van Schagen.

Schagen is overigens nooit ommuurde, versterkte stad geweest. Dit is ook geen

voorwaarde voor het verkrijgen van stadsrechten. Schagen was ook niet van dusdanig

groot strategisch belang dat een versterking noodzakelijk

was. Schagen is daarom altijd een “open” nederzetting

geweest, die zich stapvoets langs de toegangswegen

uitbreidde. Een langgerekte stad als Schagen is overigens

ook nauwelijks te verdedigen met een muur of wal.

Hoewel Schagen in de Gouden Eeuw geen

bijzondere bloei doormaakte, zoals bijvoorbeeld

Hoorn en Enkhuizen, profiteerde het toch van de

toegenomen welvaart. Vooral handel en veeteelt

speelden een belangrijke rol. Pas in de tweede helft

van de negentiende eeuw vergrootte Schagen zijn

verzorgingsgebied. Een nieuwe impuls kwam aan het

eind van de 19e eeuw met de industriële revolutie. In

1865, met de aanleg van de spoorlijn van Alkmaar naar

Den Helder, werd de mogelijkheid geschapen voor een

groter afzetgebied van de ambachtelijke nijverheid.

39Structuurvisie, Gemeente Schagen

Ontwikkeling Schagen

Deze periode is tevens ruimtelijk herkenbaar in Schagen doordat er in de

bebouwing een differentiatie naar woningen ontstaat voor natabelen, de

zogenaamde “middenklasse” en arbeiders. Eén van de idealen uit die tijd was om

te komen tot een menswaardige huisvesting voor iedereen. Dit kon worden bereikt

door de ontwikkeling van architectuur en stedenbouw op een menselijke maat.

Woonbuurtjes met een tuindorpachtige aanleg stammen uit deze tijd.

Na de oorlog, in 1945, werd de situatie gekenmerkt door een teruggang in de

agrarische werkgelegenheid en een stagnatie in de industriële ontwikkeling.

In Schagen, dat door zijn verzorgende functie minder werd getroffen dan de

agrarische gemeenten, trad omstreeks 1960 een kentering op en was er weer

sprake van geleidelijke bloei. De stedenbouwkundige opzet van de buurten uit

deze periode worden gedomineerd door reserveringen voor verkeer en parkeren.

De indeling en maatvoering van de stedenbouwkundige plannen is toegesneden

op de auto. De projectgrootte is na deze periode enorm toegenomen. Ook in de

decennia daarna zijn grote uitlegwijken gerealiseerd. Met het historische centrum

als middelpunt is Schagen in alle vier de windstreken gegroeid. Vandaag de dag

vervult Schagen nog steeds de functie als streekcentrum voor de regio.



historische structuur: linten en trambaan huidige structuur

Zuiderweg

Westerw

eg

N245

A241

N248

Nes

Hoep

Groene w

egTjallew

allerweg

Grotew

allerweg

Menisweg

Halerweg Noord

Loet

Trambaan

4.2 HUIDIGE STRUCTUUR

In 1936 werd het kanaal Schagen - Kolhorn geopend. In het begin van de 20e eeuw

werden eveneens de provinciale wegen rondom Schagen aangelegd. Deze nieuwe

ontsluitingsstructuren vormen een ruit rondom Schagen. De stadsuitbreidingen,

die daarna zijn gerealiseerd voegden zich naar dit orthogonale stelsel. De huidige

stadsstructuur wordt dan ook gekenmerkt door dit orthogonale stelsel, tussen

de infrastructuren. Deze infrastructuur vormt de begrenzing tussen de wijken

onderling, maar ook tussen de stad en het landschap. Alleen Waldervaart en

Muggenburg liggen aan het open landschap. De orthogonale opzet zorgt voor

een goede oriëntatiemogelijkheid.

De historische wegenstructuur; de Markt met de daar naartoe leidende straten,

is opgenomen in de huidige stadsstructuur, maar ligt voor het overgrote deel wel

los van de hoofdstructuur. Langs die structuurlijnen, veelal door groen omzoomt,

bevinden zich tot in het hart in de stad restanten van landelijke bebouwing:

boerderijen en landelijke lintbebouwing. Bijvoorbeeld de Nes; in Groeneveld loopt

deze als doorgaande fietsroute in de groenzone. Ten oosten van de spoorlijn vormt

De Nes een bijzonder bebouwingslint tussen de twee uitleggebieden Hoep-Noord

en Nes-Noord. Door dit verschil in functie en verschijningsvorm zijn de historische

structuren niet overal meer als continue element te ervaren.


historische structuur in het huidige Schagen

Een andere oude structuur in Schagen is de loop van de trambaan Alkmaar -

Schagen, ook wel Noorder Stoomtram genoemd. Deze tramlijn reed tussen 1913

en 1933 in Schagen en is in Muggenburg en Waldervaart nog terug te vinden als

langzaam verkeersroute en in Lagedijk lipe het tracé via de huidige Zijperweg

richting Schagerbrug.

4.2.1 Infrastructuur

Schagen is goed bereikbaar via de provinciale wegen N241, N245 en de N248 en

de Zuiderweg. De N-wegen hebben uiteraard vooral een functie voor doorgaand

verkeer, maar de N245 en de N241, die de stad doorsnijden of daaraan raken,

spelen tevens een belangrijke rol voor lokaal verkeer. De Zuiderweg is nu vooral

stadsweg, maar hij is tevens een schakel in de uitwisseling tussen de N245 en de

N241 voor doorgaand verkeer.


De Westerweg vormt één van de knelpunten op het gebied van infrastructuur.

Deze weg heeft een scheidende functie en er is een spanning tussen de lokale en

regionale structuur. Daarnaast vormt de ontsluiting van het centrum een knelpunt.

De oudere, smallere profielen stagneren de doorstroming en verkeersdeelnemers

hinderen elkaar. Ook is er onvoldoende parkeergelegenheid in centrum. Tot slot

wordt toenemend het probleem gevoeld van het ontbreken van goede lokale

doorverbindingen in oost-westrichting en in noord-zuidrichting door of langs

het stadscentrum er een goede tweede oost-west verbindingen gemist. Al het

verkeer over het spoor van is nu aangewezen op de Zuiderweg, Hoep en Nes. De

Zuiderweg zit overigens aan de praktische grens van zijn capaciteit. Bij een verder

toenemende capaciteit op de Zuiderweg worden problemen bij de kruispunten

verwacht. Er zijn ideeën om de N241 en de N245 via een nieuwe rondweg ten

zuiden van Schagen te verbinden. (wat is de bron en status?)

Ook de spoorlijn Amsterdam – Den Helder zorgt voor een goede ontsluiting. Het

station ligt centraal ten opzicht van de stad en de woongebieden en ligt voor en

groot deel van de stad op loopafstand. Ook de bereikbaarheid per fiets is goed.

De bereikbaarheid per auto, via stadse woonstraten met beperkte rijbaanbreedtes,

is niet optimaal. Voor “park and ride” is het parkeerterrein langs de oostzijde van

de spoorbaan, direct bereikbaar vanaf de Zuiderweg, een belangrijke voorziening.


Randen Primaire entree van provinciale wegen en het spoor

Secundaire entree vanuit het buitengebied

4.2.2 Randen en entrees

De randen van de stad zijn zeer verschillend. Aan de noorden oostzijde heeft de

stad een scherpe begrenzing grens door de N241 en het kanaal. Ook de N245

en het spoor vormen een scherpe grens voor de westzijde van Muggenburg en

Witte Paal. Een scherpe grens betekent overigens niet per definitie een harde

grens. Bijvoorbeeld langs de N241 wordt het beeld aan de westzijde bepaald

door afwisselend groen en bebouwing, wat voor een gevarieerd beeld zorgt. Deze

scherpe grens is daarnaast ook niet altijd een visuele barrière. Vanaf Witte Paal en

Hoep-Noord en Hoep-Zuid zijn vergezichten over het buitengebied mogelijk.

Aan de zuiden westzijde van de stad is de grens meer diffuus. Woningen staan

afwisselend met voor- en achterkanten aan het landschap. Daarnaast hebben deze

randen een zeer groen karakter.

De stadsentrees zijn onder te verdelen in primaire entrees, van provinciale wegen

en het spoor, en secundaire entrees vanuit het buitengebied. Sommige entrees

zijn zeer helder. Vanuit het noorden steek je het kanaal over en kom je direct in de

stad. Vanuit het zuiden via de N245 is deze entree geleidelijker door de overgang

van het buitengebied naar de stad door de groene zone rond Muggenburg en

Waldervaart. De entree wordt nergens gemarkeerd. De secundaire entrees aan de

westzijde kunnen een belangrijke rol spelen bij het routenetwerk naar de kust.


4.2.3 Groen- en waterstructuur

De groenstructuur van Schagen bestaat in de huidige situatie vooral uit wijkgroen

en de groene linten. Op stadsniveau is er geen duidelijk samenhangende

groenstructuur, anders dan het omliggende buitengebied. In het groenbeleidsplan

uit 2008 (zie 4.4.3) is de gewenste groenstructuur voor de stad vastgelegd om zo

deze structuur in de toekomst te versterken.

Het kanaal Schagen-Kolhorn vormt de noordelijke grens van de stad. Aan het

kanaal is de watersportvereniging Jan van Ketel gelegen. Hoewel het kanaal tegen

de stad aan ligt is de ruimtelijke relaties tussen de stad en het kanaal niet erg

sterk. Er zijn bijvoorbeeld weinig verblijfsgebieden langs het kanaal. Ter hoogte

van Groenweg loopt een wandelpad langs het kanaal. Dit pad ligt echter lager,

waardoor het kanaal niet goed beleefbaar is. Ter plaatse van de overslag- en

recreatiehaven is de relatie tussen stad en water sterker. De oostelijke kade is

recent opnieuw ingericht als verblijfsgebied.

In de stad zelf zijn watergangen en partijen opgenomen in verschillende wijken.

Oude waterstructuren, die zijn opgenomen in de stad zijn de Waldervaart, de

Laansloot en de Meersloot. Op het niveau van de stad hebben deze slechts een

beperkte structurerende functie.

Kanaal Schagen-Kolhorn Water- en groenstructuur Hoep-Noord


primair onderwijs

overig onderwijs

jeugd en jongeren

sport

cultuur en recreatie

gezondheidszorg

welzijn en ouderen

gehandicapten

zie bijlage 2 voor uitgebreide legenda


voorzieningen op stadsniveau

voorzieningen op wijkniveau

geen voorzieningen

Bowling Schagen

Scagon Theater

GSG Schagen

KBS

Tenniscentrum

Jan van KetelX

4.2.4 Voorzieningenstructuur

Schagen heeft een sfeervol, levendig stadscentrum met een uitgebreid en

modern winkelaanbod en gevarieerde uitgaansmogelijkheden. Voor een deel

is dit te danken aan de streekfunctie die Schagen van oudsher vervult. Deze

beperkt zich niet tot de functie van inkoop- en uitgaanscentrum, maar strekt

zich uit tot andere takken van verzorging als onderwijs, gezondheidszorg en

huisvesting. De streekfunctie en de sterke groei in de jaren ’70 hebben draagvlak

gecreëerd voor een aantal voorzieningen, die er anders niet gekomen zouden

zijn.

De voorzieningen zitten veelal geclusterd in de verschillende wijken. Twee van

deze clusters hebben een echte wijkfunctie. Hier bevinden zich vooral functies,

zoals basisonderwijs en kinderdagopvang. De andere clusters hebben een

stadfunctie. Het grootste cluster is de binnenstad. Mede dankzij de compacte

stadsuitleg is het centrum het concentratiegebied voor een deel van de

voorzieningen gebleven. Daarnaast zijn er nog clusters met bijvoorbeeld de

bibliotheek, gezondheidszorg, sport en speciaal onderwijs, die voor de gehele

stad een functie vervullen. In Muggenburg zitten, naast twee sportvoorzieningen,

geen voorzieningen.

De sportvoorzieningen zijn met name aan de buitenranden van Schagen

gesitueerd. Een uitzondering hierop vormt het sportterrein Julianalaan.

Dit terrein zal op korte termijn worden geherstructureerd. Recreatieve

voorzieningen zitten met name in het centrum, maar ook in het buitengebied

en op bedrijventerrein Lagedijk zitten enkele recreatieve functies. Bij de

Kaagweg en Zuiderweg is de concentratie van voorzieningen op het gebied

van gezondheidszorg en welzijn de

afgelopen jaren toegenomen. Dit

gebied is zich aan het ontwikkelen tot

een “zorgboulevard”.


4.3 DEELGEBIEDEN

4.3.1 Centrum

Het centrum van Schagen is in de eerste plaats een praktische, stedelijke

functie met een combinatie van diverse stedelijke voorzieningen; het stedelijke

hoofdwinkelcentrum, de markt, sociaal-culturele voorzieningen, maatschappelijke

en zakelijke dienstverlening, horeca en wonen. Daarnaast heeft het centrum een

functie van publieksgebied, berustend op de combinatie van verblijfskwaliteit,

sfeer, belevingswaarde, traditie en stadsbeeld.

Historische structuur

Zoals eerder in dit hoofdstuk is toegelicht, is de historische kern van Schagen nooit

een ommuurde, van haar landelijke omgeving gescheiden veste geweest. Schagen

was altijd een “open” nederzetting die zich stapvoets langs de toegangswegen

uitbreidde. Het centrumgebied kent daarom geen heldere begrenzing. Het

centrumgebied bestaat uit de historisch gegroeide kern (tot 1850) van Schagen

met een aantal voor- en naoorlogse uitbreidingen (zie ook hoofdstuk 4.1) en

dankt een deel van zijn bijzonderheid en beleving aan de aanwezigheid van de

verschillende bouwstijlen en bouwperioden.

De historische periode van voor 1850 bestaat uit de Markt met de daartoe

leidende straten. De bebouwing is overwegend individueel en kleinschalig. De

kappen hebben een nokrichting loodrecht op voorgevel. De relatief gesloten

gevels worden gekenmerkt door staande raam- en deuropeningen.

Schagen 1649, Joan Blaeu


MorfologieGroen- en hoofdstructuur

A3 1:12500

De tweede periode tot 1940 bestaat uit het gebied rondom de Stationsstraat,

de Spoorlaan, de Landbouwstraat en de Oude Slotstraat. Er is duidelijk

onderscheid tussen woningen voor de notabelen, de middenklasse en arbeiders.

Geïnspireerd op de Engelse tuinsteden ontstonden in Schagen woonbuurtjes

met tuindorpachtige aanleg. Naast vrijstaande villa’s ontstonden ook clusters van

sociale woningen, zoals de Magnusbuurt, die de komende periode zal worden

geherstructureerd.

Centrum Schagen (bron Beeldkwaliteitplan Centrum 2004)


De naoorlogse periode is vertegenwoordigd door het gebied rondom de

Nieuwstraat en de Hofstraat. De toegenomen schaal van en de invloed van de

auto zijn kenmerkend voor dit gebied. Ook in het centrumgebied zijn omvangrijke

winkelvestigingen met appartementen uit deze periode te vinden. Kenmerkend

zijn de grote overspanningen, relatief lage verdiepingshoogtes, platte daken,

betonnen draagconstructies en voorzetgevels van staal en glas. De architectuur

toont een extravert karakter met een heldere kleurstelling.

Functioneel-ruimtelijke structuur

Het functionele gebruik van het centrum kent verschillende accenten. De

concentratie met echte centrumvoorzieningen bevindt zich in en rondom

het historische centrum. Hierin is onderscheid te maken tussen het

primaire winkelgebied “Rondje Schagen”, winkels in de food-sector “Het

boodschappenrondje”, de horecafuncties rondom de markt en een culturele zone

rondom het Slotplein en Rengars. Het ruimtelijke beleid vanuit de structuurvisie

2005 is erop gericht om het centrum compact te houden en te streven naar

allereerst een verdere intensivering binnen dit gebied.

Aan de zuidwestelijke zijde van het echte voorzieningencentrum bevindt zich

een concentratie van onderwijsfuncties. Het overige centrumgebied ten noorden

en zuiden van het historische centrum is toch vooral een woongebied, maar

hier bevinden zich ook het Scagon theater en het Bowlingcentrum. Tussen het

woongebied en voorzieningencentrum ligt een randzone, die in de Structuurvisie

2005 is aangeduid als zoekzone voor mogelijke uitbreidingen van het centrum of

aanverwante functies een plek kunnen krijgen (zoals parkeervoorzieningen) .

Grote Kerk

Christoforus Kerk

SlotStation

‘Rondje Schagen’

‘Boodschappen rondje’

Functies Ontsluitingsstructuur

kernwinkelgebiedhoreca

cultuur

onderwijs

wonen


Verkeersstructuur

Voor de auto is het centrum bereikbaar via een noordelijk systeem en een zuidelijk

systeem die geen directe verbinding met elkaar hebben. Aan beide systemen zijn

parkeervoorzieningen gelegen, zodat men, in principe, niet door het centrum hoeft

te rijden. De parkeercapaciteit aan het zuidelijke systeem is wat aan de krappe kant.

Naast een goede bereikbaarheid van het centrum is het gehele ook toegankelijk

voor autoverkeer. De auto bevindt zich dus naast/tussen het winkelende

en recreerende publiek. In enkele van de historische, smalle straten is

éénrichtingsverkeer ingesteld om de verkeersfunctie een plek te kunnen bieden.

De bereikbaarheid van het centrum voor voetgangers en fietsers is goed.

Openbare ruimte

De openbare ruimte van het centrum van Schagen is zeer divers. Deze wordt

gevormd door straten, pleinen, hoven en singels en ook meer besloten ruimtes,

zoals binnenterreinen en stadtuinen. De belangrijkste openbare ruimte in het

centrum zijn de Markt, het Slotplein, de Laan en de historische straten. Aan de

noordkant van het centrum, aan de Langestraat, bevindt zich een openbare

ruimte van formaat. Deze ruimte is aan de noordzijde ingericht met een singel en

groenstroken. Aan de zuidzijde is deze ruimte in gebruik voor parkeren en laden en

lossen. De begrenzing aan deze zijde is amorf te noemen.

De groenstructuur in het centrum bestaat met name uit straat- en laanbomen,

veelal opgenomen in de trottoirs en grasbermen. Als bijzondere groenplekken

kunnen worden genoemd: het verhoogde plateau rond de kerk aan de Markt en

de begraafplaats achter het stadskantoor.

Parkeersysteem Bouwblokken en open ruimte

Noord

Zuid


4.3.2 Groeneweg (’60 en ’70)

Groeneweg is tot stand gekomen in de jaren ’60 en ’70. De bebouwing

bestaat overwegend uit rijwoningen van één of twee bouwlagen met kap. Het

stratenpatroon is over het algemeen redelijk orthogonaal en overzichtelijk.

De wijk wordt op een aantal plekken doorsneden met groene parkachtige

structuren. In deze groenstructuur bevinden zich enkele wijkvoorzieningen, zoals

scholen en kinderopvang.

Een van deze gebouwen in de groenstructuur staat leeg. Het is nog niet bekend

wat er met deze locatie gaat gebeuren.

De wijk wordt begrensd door het kanaal Schagen-Kolhorn in het noorden,

de Westerweg in het westen en de spoorlijn in het oosten. Alleen naar de

Westerweg heeft Groeneweg een gezicht.

Aan de zuidzijde heeft de wijk geen duidelijke begrenzing. Dit komt doordat dat

Schagen nooit een ommuurde, van haar landelijke omgeving gescheiden veste

was, maar een “open” nederzetting die zich stapvoets langs de toegangswegen

uitbreidde.

A3 1:12500

MorfologieGroen- en infrastructuur

kanaal Schagen-Kolhorn

Westerw

eg


4.3.3 Waldervaart (’70 en ’80)

Het karakter in deze wijk wordt in grote mate bepaald door de

ontsluitingsstructuur met een ringweg en daaraan liggend kleine wijken,

hofjes en erven. Daarnaast beschikt de wijk over royale groenstructuren die de

wijk doorsnijden, waarbij de Waldervaart een extra bijzonderheid vormt. De

bebouwing in de wijk bestaat uit rijen en geschakelde woningen, met een grote

diversiteit in verschijningsvorm.

De wijk wordt ook de oostzijde begrensd door de Westerweg. De wijk gaat

hier schuil achter een brede groenzone. Alleen de nieuwe ontwikkeling aan het

Westerpark heeft een gezicht naar deze weg.

Aan de overige randen wordt de wijk begrensd door het landschap. Deze rand

is gevarieerd, met afwisselend achter- en voorkanten en water- en groenpartijen.

Het landschap rondom Waldervaart is met name aan de zuidkant bijzonder met

een van de mooiste terpen en het recreatiegebied het Schagerwiel.

A3 1:12500


Westerw

eg


4.3.4 Muggenburg (’80)

De wijk Muggenburg bestaat uit zowel rijenwoningen als seriematig

geschakelde eengezinswoningen. De infrastructuur van de wijk bestaat uit

één hoofdontsluitingsweg met daaraan gekoppeld een aantal kleinere wijkjes,

waardoor de structuur onregelmatig van karakter is.

De wijk is aan drie zijden omkaderd door infrastructuur met een brede

groenzone. Aan de zuidzijde ligt de wijk aan het landschap. In de toekomst zal

hier mogelijk de uitbreiding Muggenburg-Zuid worden gerealiseerd.

De wijk heeft alleen een woonfunctie. Voor voorzieningen zijn de inwoners op

ander wijken aangewezen.

A3 1:12500


Westerw

eg

Zuiderweg


4.3.5 Hoep-Noord en zuid (’90 en ’00)

De Hoep-Noord en Zuid liggen tussen N241 en het spoor. Aan de zuidzijde

vormt de stedelijke zone van de Zuiderweg de begrenzing. Aan de Noordzijde

zal de woonwijk De Nes worden gerealiseerd.

De opzet van Hoep-Zuid is formeel, waarbij de hoofdas een belangrijke

structuurdrager is. Deze hoofdas biedt zicht op één van stadstorens. Aan de

andere zijde staat een kunstwerk.

Het oude lint De Hoep vormt de overgang tussen Hoep-Zuid en Noord. De

structuurbepalende lijnen van de Hoep-Noord zijn de spoorzone als ecologische

buffer tussen de infrastructuur en de woningbouw, de parkzone als groene

verbinding tussen Hoep zuid en de Nes, de Parklane als statige groene

ontsluiting en een fiets-as georiënteerd op het silhouet van Schagen.

A3 1:12500


Nes

Hoep

Zuiderweg

N241


4.3.6 Bedrijventerrein Lagedijk en Witte Paal

De bedrijven in Schagen zijn over het algemeen verzameld op twee echte

bedrijventerreinen, Lagedijk in het noordwesten en Witte Paal in het zuidoosten.

Die bedrijventerreinen bestaan in hoofdzaak uit een eenvoudige ontsluiting met

daarlangs louter op de bedrijfsvoering ingerichte percelen.

Bedrijventerrein Lagedijk kent een grote diversiteit, waar zowel grootschalige

als kleinschalige bedrijven naast elkaar voorkomen. Aan de oostzijde van het

bedrijventerrein bevindt zich een overslaghaven.

Witte Paal is ruim van opzet en aan de randen hebben de gebouwen een

representatief karakter. De bedrijfsgebouwen die meer centraal in het gebied

liggen hebben een meer utilitair karakter. Het lint de Grotewallerweg is in het

bedrijventerrein ingepast.

In de laatste uitbreidingen aan de bedrijventerreinen is er sprake van een

verzorgde presentatie zowel door de inrichting van de openbare ruimte

(groenstructuur) als door de architectuur.

Morfologie LagedijkGroen- en infrastructuur Lagedijk

Morfologie Witte PaalGroen- en infrastructuur Witte Paal

A3 1:12500

Westerw

eg

Westerw

eg

A3 1:12500


Morfologie Witte Paal

4.4 KWALITEITEN EN DISKWALITEITEN

Schagen heeft onmiskenbare kwaliteiten zoals de rijke historie, de nabijheid

van het landschap en de kust, het hoge voorzieningen niveau, een prettige

woonomgeving voor haar inwoners en een goede ontsluiting op regionaal niveau,

zowel via de weg, het water als per spoor.

In de huidige situatie worden echter niet al deze kwaliteiten ten volste benut.

Bijvoorbeeld de potentie van de nabijheid van het landschap. De overgang van

stad naar buitengebied, wordt zowel ruimtelijk als functioneel als vrij groot ervaren.

Het buitengebied vormt geen vanzelfsprekend uitloopgebied vanuit de stad. Voor

toeristen zijn er wel wandel- en fietspaden, maar ook voor de eigen inwoners zou

dit buitengebied een meerwaarde kunnen zijn.

Naast de vele kwaliteiten zijn ook enkele diskwaliteiten te onderkennen. De

historische linten zijn overal ingepast in het stedelijke weefsel van de verschillende

wijken. Deze linten vormen echter niet altijd een herkenbaar continue element.

Deze discontinuïteiten zijn vooral voelbaar op de snijpunten met de nieuwe

infrastructuren en op de overgangen van wijken. In dit kader spelen ook de

stadsentrees een belangrijke rol. Deze ontsluiten niet alleen de stad, maar ook het

buitengebied en de routes naar de kust, en andere plaatsen in de regio.

Daarnaast is er een conflict tussen de provinciale en regionale infrastructuur. Vooral

bij de Westerweg en Zuiderweg wordt deze dubbelfunctie als diskwaliteit ervaren.


Aandachtgebieden

Beeldkwaliteitplan 2004

zwakke plekken

Structuurvisie 2005


Aandachtgebieden

Beeldkwaliteitplan 2004

zwakke plekken

Structuurvisie 2005

4.5 BELEID EN PLANNEN

In deze paragraaf worden de belangrijkste beleidstukken en plannen beknopt

toegelicht. Voor een compleet overzicht verwijzen wij naar de Beleidsanalyse

Structuurvisie 2050.

4.5.1 Centrumgebied

Het centrumgebied is één van de belangrijkste, maar ook meest complexe

gebieden van Schagen. Zowel in de structuurvisie, als in de welstandsnota wordt er

daarom specifieke aandacht besteed aan dit gebied.

Eén van de kernthema’s van de Structuurvisie 2005 is de vraag hoe Schagen zijn

positie van welvoorzien en goed georganiseerd streekcentrum voor de toekomst

veilig kan stellen. Hoe kan het centrum zijn functie vasthouden en versterken? In

de Structuurvisie 2005 zijn, als antwoord op deze vraag, onder meer de volgende

beleidslijnen geformuleerd:

• Ontwikkeling stadscentrum binnen de bestaande contour;

• Nieuw toe te voegen winkelvolume benutten als koppeling “Rondje Scahgen”

en het boodschappencentrum;

• Publieks en verblijfsgebied blijven concentreren rond Markt en Gedempte

Gracht, met uitbreiding naar Slotplein, en Mollenstaart/Laagzijde en het

verbeteren van de kwaliteit van de inrichting van deze gebieden;

• Horeca geconcentreerd houden rond Markt en Oude Slotplein;

• Woonfunctie behouden of versterken;

• Verbetering en herstel van het stadsbeeld;

• Voor autoverkeer een gescheiden deelsysteem (noord en zuid), waarbij de

stadsstraten “beperkt doordringbaar” zijn;

• Ontsluitingspatroon voor voetgangers en fietsers vergoten;

• Parkeervoorzieningen aan zuidzijde uitbreiden, voor zover nodig voor dagelijks

gebruik;

• Onderzoek naar perifere parkeeroplossingen en verkeerscirculatie.

In de Structuurvisie 2005 is daarnaast een aantal zwakke plekken van het

stadscentrum aangewezen. Dit zijn plekken die hun functie verloren zijn, functies

die niets bijdragen aan de centrumfunctie en plekken met een hinderlijk zwakke

invulling of uitstraling. Ook in het Beeldkwaliteitsplan centrum 2004 zijn

aandachtsgebieden aangewezen.


Voor het centrum zal een nieuw bestemmingsplan worden opgesteld. In de

startnotitie (2008) zijn een aantal beleidsuitgangspunten opgesteld, waaronder:

• Niet benutte detailhandelsbestemmingen aan de Laan, de Dorpen en ’t Noord

(vanaf het Rapenpad) laten vervallen;

• De Laan te ontwikkelen als gebied met een aanbod van diensten met

baliefunctie.

• Streven naar een functieverandering, verbetering van uitstraling en inrichting

van de Nieuwstraat op basis van een beeldregieplan in samenhang met een

ontwikkelingsplan.

• Te onderzoeken op welke wijze de verbinding van de Molenstraat met de

Nieuwe Laagzijde kan worden verbeterd, zodat deze zich als een volwaardig

onderdeel van het winkelgebied kan ontwikkelen. Hierbij geldt eveneens dat

een goede uitstraling van de winkel en bijpassende inrichting van het openbare

gebied aan deze functieverbetering een bijdrage kunnen leveren.

De gemeente Schagen heeft twee principeaanvragen ontvangen voor de

realisatie van winkelvestigingen aan de Nieuwstraat in Schagen. Omdat er nu geen

toekomstig planologisch kader voor handen is, laat de gemeente ten tijde van het

opstellen van dit document een drietal onderzoeken uitvoeren te weten:

1. Een algemeen distributieplanologisch onderzoek. Hierbij dient antwoord te

worden verkregen op de vraag welke (eventuele) uitbreidingspotentie, zowel uit

kwantitatief als kwalitatief oogpunt bezien het centrumwinkelgebied nog heeft.

2. Een onderzoek naar de stedenbouwkundige consequenties van de plannen

in relatie tot de uitgangspunten zoals deze zijn benoemd in vastgestelde

beleidsplannen, zoals ‘Beeldkwaliteitplan Schagen 2004’ n de actualisatie 2002

gemeente Schagen/Uitgangspunten detailhandelsbeleid.

3. Een verkeerstechnisch onderzoek naar de consequenties van de plannen met

betrekking tot de toename van het aantal parkeerplaatsen en optredende

verkeersstromen, zowel op zichzelf als in relatie tot zijn omgeving.

Het streven is om begin september 2009 de resultaten van de drie onderzoeken

gereed te hebben.

De Magnusbuurt is een buurt uit 1920.

Deze wijk zal de komende tijd worden

heringericht. Een deel van de woningen

wordt gerenoveerd. Een ander deel

wordt gesloopt en vervangen door

nieuwbouw.

Herinrichting Magnusbuurt


Nes-Noordin- en uitbreidingslocaties

Uitbreidingslocaties

Inbreidingslocaties

4.5.2 In- en uitbreidingen

Ook buiten het centrum zijn veel gebieden waar plannen voor zijn. Sommige

bevinden zich nog in de initiatiefase, anderen zijn al bijna in de uitvoering, zoals

Nes-Noord.

In totaal is er een verwachte capaciteit voor ca. 1470 woningen tot 2020, waarvan

950 woningen in uitbreidingsgebieden (dit is inclusief Muggenburg-Zuid) en 520 in

inbreidingslocaties.


Bedrijventerrein Lagedijk zal aan de noordwest zijde worden uitgebreid met

ca. 6 ha. Om het karakter van de Westfriese Omringdijk te beschermen wordt

een overgangszone van 100 meter tussen het dijklichaam en de grens van het

bedrijventerrein aangehouden. Voor de ontwikkeling van het gebied is het

Beeldkwaliteitplan Lagedijk Noord-West opgesteld (juni 2009).

Impressie Lagedijk Noord-West


4.5.3 Infrastructuur

Om de ontsluitingsstructuur van Schagen te verbeteren wordt gewerkt aan enkele

infrastrurele ingrepen. Waaronder:

- Aanleg oostelijke verbinding

- Na aanleg oostelijke verbinding: knip in centrumontsluiting

- toepassen van het concept ‘ Duurzaam veilig’

- Centrumrand Oost: Binnen de provinciale wegen rondom Schagen, ook

wel de ruit van Schagen genoemd, ligt het centrum. Het autoverkeer van

en naar het centrum maakt hierbij veel gebruik van de aanwezige noord-

zuidverbindingen binnen de ruit. Dit veroorzaakt vooral in en nabij de

Thorbeckestraat, de Sweelickstraat en de Spoorlaan veel onveilige situaties

en verkeeropstoppingen. De gemeente Schagen wenst de verkeerstromen

van noord naar zuid en vice versa op korte termijn zoveel mogelijk via de

omringende provinciale wegen laten verlopen.

De Zuiderweg zit aan de praktische grens van zijn capaciteit. Bij een verder

toenemende capaciteit op de Zuiderweg worden problemen bij de kruispunten

verwacht. Er zijn vanuit een bewonerswerkgroep ideeën om de N241 en de N245

via een nieuwe rondweg ten zuiden van Schagen te verbinden. Deze ideeën zijn

bekend bij gemeente en provincie.

plannen Centrumrand Oostinfrastructurele ingrepen


4.5.4 Groenstructuur

In het bomenplan zijn uitgangspunten en randvoorwaarden aangegeven voor

inrichting en beheer. In het bomenplan streeft naar meer samenhang in de

boombeplanting en daarnaast naar het vergroten van diversiteit en identiteit

van straat- en laanbeplantingen. Aan de hand van de inventarisatie en analyse is

een vertaling gemaakt naar de visie voor instandhouding van de bomenstructuur

in Schagen. De gewenste structuur is onderverdeeld in hoofdwegenstructuur,

buurtontsluiting en de historische structuur en lanen als poorten.

In het groenbeleidsplan, een uitwerking van het bomenplan, is de groenstructuur

vastgelegd. Hiermee wordt een duurzame ontwikkeling van deze groenstructuur

gewaarborgd. In de groenstructuur zijn geen grote aanpassingen gedaan aan de

oppervlakten van het groen. De voorstellen gaan over het verbeteren van groen

door het verhogen van de waarde en beleving van de groenstructuur en het laten

aansluiten van de beplanting bij de toekomstige functies.

ambitie: groene linten

gewenste groenstructuur


4.5.5 Het blauwe lint

In navolging van de stedelijke zone in de SV2005 wordt een blauw lint

geïntroduceerd gericht op watersportrecreatie. Aanleiding was een aantal

concrete verzoeken in en rondom het havengebied. Er was echter nog geen

beleid om deze verzoeken in samenhang tot uitvoering te kunnen brengen. In de

beleidsnotitie is een beleidslijn uitgezet, zodat ontwikkelingen kunnen worden

ondersteund en zo nodig worden bijgestuurd. Deze beleidslijn dient te worden

verankerd in de Structuurvisie 2025.

De visie gaat uit van een duidelijk herkenbaar lint met begin- eind- en

tussenpunten. Een wandelpad, waar het goed toeven is en passende activiteiten/

uitdagingen elkaar opvolgen. Functies, waaraan wordt gedacht zijn horeca,

Ark van Noach , clubhuis watersport, boot- en fietsverhuur, hotel, B&B etc.

Het voorgestelde blauwe lint biedt kansen om de watersportrecreatie en

aanverwante activiteiten ruimte te beiden in een omgeving die daarvoor geschikt

is en geschikt is te maken. Het blauwe lint kan zodoende een welkome aanvulling

vormen op het voorzieningen niveau van Schagen. De beleidslijn biedt een

toetsingskader voor toekomstige ontwikkelingen.

Het blauwe lint

A

B

C

D

F


WINKELSTAD

CULTUURSTAD

WATERSTAD

INNOVATIESTAD

EDUCATIESTAD

?................


4.6 CONCLUSIE

De vele kwaliteiten van Schagen worden onderkend en voor de meeste thema’s is

reeds beleid of zijn plannen in de maak. Er gebeurt in Schagen dus “van alles en

nog wat”. Wat echter ontbreekt, is een samenhangende visie op al deze thema’s

en gebieden. De Structuurvisie 2025 zal hier invulling aan geven. Het is van belang

om hierbij niet alleen naar de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van Schagen te

kijken, maar juist ook naar de maatschappelijke en sociale identiteit van Schagen.

Gaat Schagen ontwikkelen voor de ‘eigen bevolking’ of ook voor specifieke

doelgroepen, zoals bepaalde branches of toeristen? En welke kwaliteiten en

identiteiten horen nu echt bij Schagen? Is dat het eeuwenoude landschap of de

toegevoegde nieuwerwetse (uit 1936) kwaliteit, die het kanaal en de haven met

zich meebrengen? En kunnen de gewenste ontwikkelingen elkaar versterken of

zwakken ze elkaar juist af?

Kortom: Wat voor gemeente wil Schagen zijn in 2025?

Eén van de belangrijke opgave gebieden is bijvoorbeeld de omgeving

Havenstraat/Noord/Westerweg. Het ontwikkelen van het blauwe lint op zich

biedt een kans voor Schagen. Dit zal echter in samenhang met de rest van de

stad moeten worden bezien. Het koppelen van het blauwe lint met de historische

binnenstad is hierin een opgave. De Westerweg speelt een belangrijke rol in

dit gebied, maar ook de kop van de haven aan de Halerweg. Dit biedt een kans

om enerzijds de positie en betekenis van het blauwe lint in de stad Schagen te

versterken en anderzijds om de binnenstad voor dagrecreanten ook vanaf het

water toegankelijk temaken.

In het verlengde hiervan is het een belangrijke opgave om een samenhangende

visie op de binnenstad te formuleren. Op delen is deze visie er al in het

beeldkwaliteitsplan, de visie op de verkeersstructuur en de Structuurvisie 2005. In

de samenhangende visie zal de betekenis van de binnenstad in zowel Schagen

als in de regio opnieuw moeten worden bezien. Het versterken van niet alleen de

streekfunctie, maar ook de functie als publieks- en verblijfsgebied voor de regio

betekent iets voor het centrum. In vergelijkbare steden met een streekfunctie

wordt vaak gekozen om de kern deels autovrij of autoluw te maken om zo de

verblijfswaarde voor toeristen en recreanten te vergroten. Steden als Kampen en

Zierikzee zijn goede voorbeelden van steden met een autovrij centrum, dat een

aantrekkelijk verblijfsgebied voor toeristen vormt.


Een derde belangrijke opgave is de relatie van de stad met het buitengebied.

Deze relatie is in de huidige situatie niet erg sterk. Dit is functioneel, maar

ook ruimtelijk. Het buitengebied vormt bijvoorbeeld geen vanzelfsprekend

uitloopgebied vanuit de stad. Voor toeristen zijn er wel wandel- en fietspaden,

maar ook voor de eigen inwoners zou dit buitengebied een meerwaarde kunnen

geven. Ook ruimtelijk gezien is de overgang van buitengebied naar stad niet

altijd helder en van hoge kwaliteit. Bijvoorbeeld de secundaire entree vanaf

Schagerbrug via de Zijperweg. Met name ter hoogte van het bedrijventerrein

Lagedijk is de entree weinig aantrekkelijk te noemen, terwijl deze juist een

belangrijke rol kan spelen bij het routenetwerk voor langzaam verkeer naar de

kust. Als Schagen invulling wil geven aan de ambitie om de recreatieve betekenis

voor de kuststreek te versterken, vormt deze, maar ook de andere entrees, een

belangrijke opgave.

Een vierde belangrijke opgave is de Zuiderweg-spoorzone. Deze opgave is

enerzijds verkeerskundig. De weg loopt tegen haar maximale capaciteit aan.

Anderzijds ligt er een opgave op het gebied van beeldkwaliteit en inrichting. Deze

zone is in de Structuurvisie 2005 aangemerkt als stadszone om te ontwikkelen

tot een meer besloten, stadse en intiemere ruimte. Het gebied komt echter wat

versnipperd over en vertoond niet veel samenhang. Ook in de zone rondom het

spoor ligt een opgave voor een betere beeldkwaliteit en inrichting.

In de klankbordgroep zal de gewenste identiteit van Schagen worden

bediscussieerd. Naar aanleiding van deze discussie kan verder richting worden

gegeven aan bovenstaande opgaven en andere opgaven die nodig zijn om

invulling aan de gewenste toekomst te geven.

1. De binnenstad

2. Blauwe loper - Westerweg - Noord

3. Zuiderweg - spoorzone

4. Randen en entrees

1

2

3

4


BIJLAGE 1: GERAADPLEEGDE BRONNEN

Beleidsnota’s

- Streekplan, Provinciale Staten 25 oktober 2004

- Structuurvisie 2005 vastgesteld 1998

- Bestemmingsplan Landelijk gebied, goedgekeurd door GS op 17-08-1999

- Het ruilverkavelingsplan Schagerkogge (uit het bestemmingsplan landelijk

gebied)

- Beeldkwaliteitsplan Westfriese Omringdijk, concept, mei 2009, Feddes/Olthof

en Grontmij

- Cultuurhistorische Waardenkaart Noord Holland

- Gemeentegids 2008-2009

- Beeldkwaliteitsplan centrum Schagen 2004, vastgesteld, 29 juni 2004

- Startnotitie bestemmingsplan centrum, 26 augustus 2008

- Beleidsnota Cultuurhistorie, definitief, inspraak 18 maart tot 7 mei 2009

- Welstandsnota Schagen, vastgesteld 29 juni 2004, eerste herziening vastgesteld

24 maart 2009

- Nieuwbouwlocaties Schagen, 2010-2020, Ambtelijk overzicht

- Bomenplan, structuur en beheer, definitief 7 november 2003

- Groenbeleidsplan Schagen, vastgesteld, mei 2008?

- Principeaanvragen winkelvestigingen Nieuwstraat, 2009

- Beleidsnotitie “Het recreatieve blauwe lint”, maart 2007

Websites

- www.schagen.nl

- www.watwaswaar.nl

- www.zijpermuseum.nl

- www.schagennesnoord.nl

- www.wikipedia.nl

- www.noord-holland.nl


BIJLAGE 2: VOORZIENINGEN*

Primair onderwijs 1 OBS Juliana (openbaar) Julianalaan 2 2 Sint Aloysiusschool (rooms-katholiek), Schoolpad 25 3 De Rank (rooms-katholiek), Iepenlaan 56 4 Dependance De Rank, Vincent van Goghlaan 2 5 OBS De Keerkring (Jenaplan), Kastanjestraat 1 6 OBS Juliana (openbaar), Iepenlaan 54 7 De Ark (protestants-christelijk), Jozef Israëlstraat 4 8 De Wegwijzer (protestants-christelijk), Merelstraat 46 9 Vogelweid (rooms-katholiek), Merelstraat 4610 OBS Nico Tinbergenschool (openbaar), Kievitlaan 63

Voortgezet onderwijs11 Gemeentelijke Scholengemeenschap Schagen, Wilhelminalaan 4, met locaties aan de Oranjelaan, De Binnenhof/Zuiderweg, Hofstraat/Lauriestraat.12 Clusius College, De Boomgaard 9

Beroepsonderwijs13 ROC Kop van Noord-Holland – Regionaal Opleidingencentrum, Hofstraat 13

Speciaal onderwijs14 Burgemeester de Wildeschool, Meerkoet 2515 De Tender, Kievitlaan 2516 Praktijkschool Schagen, Beethovenlaan 917 Openbare Scholengemeenschap Hendrik Mol, Hoep 28

Jeugd en jongeren18 Werkgroep Jeugd van de Wijkvereniging Groeneweg, De Groene Schakel, A. Mauvestraat 161 19 Stichting Jeugd- en Jongerenwerk Schagen, Laan 21 20 Omring Jeugdgezondheidszorg/consultatiebureau, Rensgars 1 21 KDV ’t Bikkeltje, Lauriestraat 22 KDV ’t hoepeltje en BSO Nes 23 KDV ’t Vliegertje en BSO Waldervaart, Kievitlaan (naast N. Tinbergenschool) 24 Peuterspeelzaal ’t Hummeltje, Jozef Israëlstraat 4 25 Peuterspeelzaal De Kikkerpoel, Merelstraat 46 a 26 Peuterspeelzaal De Speelboom, Iepenlaan 54 27 Speel-o-theek De Spellebelt, Regioplein 3, Schagen

Sport28 Zwembad De Wiel, Wielewaal 829 Sportzaal Waldervaart, Merelstraat 3830 Sporthal Groeneweg, Wilgenlaan 1a31 Spartahal, Zuiderweg 2a32 Tennis- en Squashcentrum Schagen, Groeneweg 1.33 Bar/Bowling Schagen, Noord 3734 Fietscrossvereniging Schagen e.o., Industrieterrein De Witte Paal, naast nr. 62.35 Trim- en atletiekvereniging Schagen – TAS ’82, 36 Voetbalvereniging SRC37 Voetbalvereniging Schagen38 Watersportvereniging Jan van Ketel39 Sportveldencomplex Julianalaan40 Sportveldencomplex Groenoord

Diverse sportscholen en fitnesscentra, gymnastiekverenigingen en an-dere sportverenigingen maken gebruik van de sportaccommodaties.

Cultuur en recreatie27 KopGroep Bibliotheek Regioplein 341 Scagon Theater, Buiskoolstraat 2942 CineMagnus, Grotewallerweg 243 Slot Schagen/ Museum Slag van de Somme 1914-1918, oude Slottorens44 Regionaal Museum 1940-1945, slottorens van het Slot Schagen45 Museumboerderij Vreeburg, Loet 1446 Landbouwmuseum Te hooi en Te gras, Burghornerweg 247 Automuseum Schagen, 48 Camping Burghorn, Oudedijk 149 Regio VVV Kop van Noord-Holland, vestiging Schagen, Slotplein 550 Volkstuinvereniging Schagen, de Nes

Daarnaast heeft Schagen veel dans, zang en muziek verenigingen.

Gezondheidszorg 51 Schager Apotheek, Nieuwstraat 4552 Molenapotheek, Molenstraat 4653 Centrale Huisartsenpost Kop van Noord-Holland/Bloedbank, Grotewallerweg 54 Gezondheidscentrum Praktijk Hoep Zuid, Kaagweg 2a

Welzijn en ouderen 18 Wijkgebouw De Groene Schakel, A. Mauvestraat 16155 Maatschappelijk werk De Wering, Loet 1056 Woonzorgcomplex De Caegstate, Buiskoolstraat 257 Zorgcentrum De Bron en Wonen Plus Welzijn, Kogerlaan 36a58 Verpleeghuis Magnushof, Jacob Ruysdaellaan 3059 Sociëteit voor Senioren, Julianalaan 4c

Gehandicapten60 Activiteitencentrum De Kroft, Wittepaal 10761 Centrum De Stern, Berkenweg 2,62 Woonzorgcomplex ‘t Skagerrak in Hoep-Noord 63 Woonvoorziening De Hooge Weid, Nes 164 Woonlocatie Regioplein, Regioplein 25

* bron: Gemeentegids 2008-2009

Structuurvisie 2025

Documents

Transcript of Structuurvisie 2025