Lessenreeks Liesbeth en Francine.

RELIGIE IN DE 21e EEUW, The sky is the limit. Naar aanleiding van De Kathedraal van Reims en De Groene Kathedraal van Almere.

De lessenreeks wordt gemaakt voor een MAVO 2 klas en ook uitgevoerd.Voor het voorbereiden en uitvoeren van de lessen werk je steeds in drie stappen :

1. het VOORBEREIDINGSMODEL (voor de hele cyclus)2. de FASERING: het plannen van de lessencyclus in fasen (voor de hele cyclus)3. het UITVOERINGSMODEL (per les)

VOORBEREIDINGSMODELDit model gebruik je om na te denken over het WAT, HOE en WAAROM van een les

1.1. DOELSTELLINGEN: wat wil ik, dat er geleerd is na afloop van deze les / lessen?Na afloop van de les kunnen de leerlingen kenmerken van een kerk opnoemen. Ze hebben kennis over de bomenkathedraal van Marinus Boezem en ze maken beeldend hun eigen toren met twijnen, touw en net. Aan het einde van de lessenreeks kunnen de leerlingen in eigen bewoordingen vertellen over de gotiek en zijn kathedralen. Ze hebben kennis genomen van het Land Art Project van Marinus Boezem en het bouwen met bamboe van Antoon Versteegde. Het samen bouwen aan een eigen kathedraal met natuurlijke materialen, het toepassen van enkele knoop- en bindtechnieken en het maken van een stabiele constructie (grondvlak).

1.2. EVALUATIE: hoe controleer je wat er geleerd is van deze les/lessen?1. Woordspin voor, tijdens en na de uitleg.2. Excursie met vragenlijst over gelijkenissen en verschillen, die ingevuld en ingeleverd

wordt.3. Lln maken schetsen voor eigen toren, alles bewaren4. Lln maken hun stappenplan en laten zien aan docent.5. Lln bouwen hun eigen toren, realisatie.6. Lln krijgen open vragen van de docent tijdens maakproces en laten knoop en

bindtechnieken zien.7. Lln presenteren klassikaal hun eigen toren en vertellen wat goed ging en wat ze de

volgende keer anders zouden doen.

2.INHOUD : beschrijf hier kort de opdracht, wat ga je doen:

1. Notre dame de Reims op youtube filmpje tonen, foto’s van de groene kathedraal en filmpje over “bouwen met bamboe”.

2. Daarna gezamenlijk de kerk in eigen dorp St. Willebrord bezoeken.3. Verschillen en/of vergelijkingen constateren en noteren.4. Ontwerpschetsen voor een toren maken.5. Ontwerp uitvoeren.

DIDACTISCHE ACTIVITEIT DOCENT: op welke manier brengt de docent de “stof” over?1. Digitaal en mondeling informatie geven over periode, de kerk en de kunstenaars.2. Excursie naar de kerk met kijk en vragenlijst met afbeeldingen.3. Korte vertelstof afwisselen met korte doe opdrachten.(tekenen/ zoeken).4. Uitleg bind- en knooptechnieken / uitleg op film over viervlak en zijn functie5. Uitdelen A4 met bind en knooptechnieken.

LEERACTIVITEIT LEERLING/STUDENT:op welke manieren maakt de leerling/student zich de “stof” eigen?

1. You tube film Kathedraal Reims, bamboe bouwen en foto’s kathedraal Almere van Marinus Boezem zien./ verhaal horen / foto’s bekijken.

2. woordspin3. Excursie naar de kerk met werkblad wat de leerlingen invullen.4. Luisteren naar het inleidende verhaal en de opdracht.5. Zoek, vergelijk, noteer en/of teken de verschillen en zoek afbeeldingen6. Stappenplan: ideeën / ontwerpschetsen/ definitief ontwerp7. Bouwen van een eigen toren/ praktisch toepassen8. Plattegrond uitzetten op schaal9. Presentatie over het maakproces.10. Na de samenwerking elkaar beoordelen.

MIDDELEN DOCENT: welke beelden/materialen/technieken gebruikt de docent bij uitleg/demonstratie, etc:1.Boeken over de kunstenaars en de kathedraal van Reims.2.You tube over kathedraal van Reims. Over de groene kathedraal van Marinus Boezem, bouwen met bamboe van Antoon Versteegde , knoop- en bindtechnieken op papier, mondelinge uitleg3 .Bamboe , touw , draad, tey-rips,kniptang, draadtang4.excursie organiseren.5.plattegrond uitzetten in samenwerking met leerlingen.

MIDDELEN LEERLING/STUDENT: welke beelden/materialen/technieken werkwijzen gebruiken lln/studenten

1. Voorbeelden:kathedraal van Reims2. Voorbeelden:Kathedraal van Marinus Boezem3. Excursie vragen blad4. Materialen:werkwijzen bouwen met bamboe, rafia,wilgenteen,twijnen , pitriet, touw, elastiek5. Materialen: bind en knooptechnieken op papier6. stappenplan7. evaluatieblad, wat ging goed en wat ging minder goed.

2.FASERING VAN DE LESSENA. PROBLEEM: Waarin zitten de verschillen en de overeenkomsten tussen de kerk die de

leerlingen kennen uit hun omgeving en de kathedraal van Reims?

B. ORIËNTATIEFASE/ ONDERZOEKSFASE: Fase waarin de leerling onderzoek doet en zich oriënteert op de probleemstelling

Aantal lessen: 2 lessen in blokuren- Informatie opnemen en verwerken- Onderzoek door kerkbezoek, vragenlijst- Verzamelen beelden , huiswerkopdracht( ga opzoek naar 5 afbeeldingen van torens

die een inspiratie kunnen zijn voor je .- (toetsmoment) inleveren van de vragenlijst- Begin van de volgende les; Feedback

Na kennis genomen te hebben van de opdracht hebben de lln 2 lessen voor onderzoek. Informatie verzamelen, inventariseren, groepjes (3 lln)maken. Dit is incl. bezoek aan kerk met observatie opdracht, vragenlijst.Beschrijf leerling-activiteit en omschrijving werkvormLes 1 en 2 in blokuur:

- Woordweb klassikaal , beginniveau peilen door open vragen te stellen.- Ontbrekende kennis opfrissen.- Vragen stellen over de kerk die ze kennen.- Excursie in en om de kerk met de hele klas, 3 lln gekoppeld.

- Zoek en teken de verschillen en/of de gelijkenissen ( denker:intellectuele uitdaging om op een andere manier naar een kerk te kijken. Analyseren van de kerk)

C.ONTWERPFASE: Fase waarin de leerling mogelijke oplossingen voor het probleem onderzoektLes 3 en 4 in blokuur:

- Stappenplan uitleggen.- Onderzoek van de bindtechnieken.

- Ontwerp schetsen maken. (evt. naar aanleiding van de gevonden afbeeldingen)

D.UITVOERINGSFASE: Fase waarin de leerling keuze uit ontwerpen maakt en uitvoert in een eindproductLes 5 en 6 in blokuur:

- Keuze maken uit schets ontwerpen en definitief maken.- Starten met bouwen.

E.PRESENTATIEFASE: Fase waarin het onderzoek,verslag en eindproduct worden getoondIn de presentatiefase worden de diverse bouwsels gebundeld tot 1 grote kathedraal. Misschien stapelen?Les 7 en 8 in blokuur:

- Verder bouwen.- Meet de breedte en lengte van de plattegrond .

Als bij 6meter lengte en 1.4 m hoogte , schaal 1:25m Wat is dan de breedte?(denker) Meten, wat zijn de werkelijke lengte, breedte en hoogte van de kerk .

- Uitzetten van het grondplan- Samen de torens plaatsen- Presenteren en vertellen over het maakproces

F. Evaluatie: Beoordelingscriteria en feedback naar aanleiding van hoofddoelen en subdoelen:- wat ging goed en wat zou je de volgende keer anders doen.Verantwoording leerstijlen van de leerlingen.Beschrijf leerling-activiteit en werkvorm omschrijven

- -schetsen van hun toren (dromer en denker).- -oefenen naar model van de kathedraal.( doener)- -ontdek knoop en bindtechnieken.( doener)- -oefen deze technieken.( doener)

Beschrijf de leerling-activiteit en omschrijf werkvorm (Denk ook aan materiaal)- -Maak een stappenplan hoe je het gaat aanpakken( beslisser)- -Keuze uit schetsen voor uitvoering(Beslisser)- -start en maak toren ( doener)

Resultaat bepaling en werkvorm omschrijven- Raadsel oplossen( Dromers, denkers)

Als de lengte van de kathedraal 6 meter is en de hoogte 1,40 meter. ( schaal 1:25 gebruikt)Wat is de breedte bij de plattegrond van de kathedraal van Reims?

- Samenwerken ( beslissers)- Plattegrond uitzetten in klassenlokaal met tape door leerlingen.- Om de beurt , per groep van 3 de torens plaatsen op de plattegrond op de vloer van het

klaslokaal.- Samen evalueren over het proces.

3 LES: UITVOERINGSMODELDit model gebruik je vooral om de organisatie en planning per les te bedenken.

3.1BEGINSITUATIEInleiding:De leerlingen kennen hun eigen kerk in Willebrord van de communie. Hoe ziet de kerk er nu uit? Opfrissen met open vragen en gelijk woordspin maken op het bord.Woordspin op het bord.De kathedraal van Reims / bamboe bouwen YoutubefilmDe kathedraal van Marinus Boezem: foto’s / Het bouwen met bamboe Youtube filmpjeOpen vragen:Welke gelijken/verschillen zijn er? Leerling schrijft op groot vel met groepje van 3 de gelijken/ verschillen op.Samen om de beurt opschrijven op het bord. Iedere groep noemt er 1 op.Lijst op het bord.Wat is de betekenis van de bomenkathedraal?

3.2 ACTIVITEITENWelke soorten activiteiten gaan in de les plaatsvinden?-inleiding en uitleg docent-woordspin-2x film-verschillen en gelijken met 3lln per groep-achterliggende betekenis bomenkathedraal

3.3 TIMING 45/50 minHoe ga ik deze activiteiten verdelen in de beschikbare tijd? ( 1lesuur is 45/50 min)

tijd activiteit

10 min inleiding opfrissen van kennis , uitleg docent , woordspin

5 min Film you tube Kathedraal van Reims / foto’s marinus Boezem

5 min Film you tube “met bamboe bouwen”

8 min Verschillen en gelijken met 3 lln per groep

10 min op bord, iedere groep geeft 1 verschil of overeenkomst

12 min Uitleg over het huiswerk en de excursie volgende les

Bij een dubbel uur

50 min Excursie naar de kerk

3.4Wie doet wat?Docent:

- Introductie en opfrissen kennis- Film laten zien- Op bord verschillen en gelijken noteren- Uitleg volgende les

Leerling/student:- Woordspin klassikaal- Per 3 lln, groepje /gelijken en verschillen op vel papier- Huiswerk opdracht

3.5 MIDDELEN:Welke middelen (materialen / media / voorbeelden / apparatuur, etc) hebben docent én leerling nodig bij het uitvoeren van deze les?Denk ook aan wat je klaar moet leggen voor de les.

3.6 HUISWERK: Wat wil je thuis laten doen als afronding van deze les of als voorbereiding van de volgende les. Schat de tijd in die het huiswerk minimaal en maximaal kan gaan kosten (max 20 min ) Zoek voorbeelden van 5 torens op die je aanspreken.

3.6 ORGANISATIE: Hoe organiseer je: opruimen, opbergen van werk, opgeven van huiswerk, feedback.: Groepswerk/ gelijken en verschillen innemen en bewaren voor het overzicht. 15 minuten voor de les eindigt 3 groepjes laten opruimen en dit roeleren.

3.7 EVALUATIE: Hoe en wanneer stel jij en/of leerling /student vast dat een leerdoel is behaald?DOEL : leerling leert kijken naar een kerk. Leert verschillen en gelijken zien en vullen vragenlijst in.HOE evalueren: Vragenlijst bespreken en beoordelen.WANNEER evalueren: de volgende les.Aandachtspunten voor jezelfOmschrijf (een) sterk(e) of zwak(ke) punt(en) waar je speciaal op wil letten deze les.1.Duidelijke uitleg2.Gefaseerd werken3.Time management4.alle kinderen erbij betrekken

KATHEDRAAL VAN REIMS VERSUS DE GROENE KATHEDRAAL De kathedraal van Reims (een grote stad in het noorden van Frankrijk) werd in 1210 door een grote stadsbrand verwoest. In 1211 werd de kathedraal opnieuw opgebouwd. De bouw duurde tot 1290.Het was en is een beroemd en belangrijk gebouw omdat er veel koningen zijn gekroond.

De kathedraal was in die tijd ook een belangrijk cultureel centrum. De aartsbisschoppen gaven de kerk van Reims allerlei voorkeursrechten zodat de kerk zich kon onttrekken van de staat. Voortdurend werd de kathedraal uitgebreid en veranderd.Na de stadsbrand in 1210 waren de mensen van de stad meer bedroefd om het verlies van hun kerk dan om hun huizen. Iedereen hielp mee bij de opbouw van de kerk en de boeren voorzagen de arbeiders van eten en drinken. Ook in de daaropvolgende jaren hielpen de burgers financieel mee aan de bouw van de kathedraal door de belastingen die gevraagd werden. Omdat Reims in een vruchtbaar gebied lag met een gunstige ligging tussen Vlaanderen en Italië, konden ze niet alleen terugvallen op de opbrengsten van het platteland maar ook op de opbrengsten van de beroemde markten waar kostbare verfstoffen, textiel en specerijen uit Europa en ook lokale producten als wol, tapijten en leerproducten verhandeld werden. Inkomsten hieruit vormden een bijdrage aan de financiering van de kathedraal. Deze markten vonden plaats op het kerkplein waar op hoogtijdagen ook religieuze ceremonies plaatsvonden. Verder diende de kerk als verzamelplaats voor de gilden en werd ze gebruikt voor publieke bijeenkomsten. En natuurlijk was deze kathedraal met z’n gunstige ligging een vaste stopplaats voor de vele bedevaartgangers (een hele vroege vorm van toerisme welke de stad ook geld en aanzien opleverde).

Dat de bouw zo snel vorderde kwam door het vakmanschap van de werkers en van 5 opeenvolgende architecten die allemaal technische en artistieke capaciteiten hadden, omdat ze van bouwplaats naar bouwplaats trokken en op die manier hun kennis verdiepten. Door zulke contacten werd de techniek van de luchtboog, die steeds hogere bouwwerken mogelijk maakte, verbreid.Gotiek wil zeggen hoog en licht, verticaal bouwen, naar de hemel toe gericht. In de kerkenbouw werd gestreefd naar het scheppen van een groot, ruim kerkgebouw, licht en sterk, beter verlicht en beter overwelfd. Men ging hierbij uit van een nieuw systeem dat berustte op het gebruik van de spitsboog. Is sterker en heeft minder kans om in te storten dan de rondboog omdat hij minder zijdelingse druk geeft. De pijlers binnen in de kerk zouden niet voldoende zijn geweest voor het dragen van de gewelven. Zij moesten van buitenaf worden gestut. Dat is gedaan met “contraforten”, grote pijlers die aan de buitenkant tegen de muren zijn geplaatst. Hoger werden de zogenaamde luchtbogen geplaatst om tegendruk te geven aan de gewelven in de kerk. Het schema van de kathedraal geeft een goed beeld hiervan. (uit: De kathedraal van Reims door Paolo Cangioli -Atrium Cultuurgidsen).

Wat valt je op als je dit ziet?De antwoorden bij de woordspin schrijven.

Vragen aan de kinderen?Wat zou een spitsboog kunnen zijn?Waar moet je aan denken als je naar de kathedraal kijkt?Hoe hoog is de kathedraal ? Weet iemand dat nog?

Schema uit: Inleiding tot de kunstgeschiedenis, uitgave van Elsevier.

Schema van de gotische bouwconstructie de zgn. skeletbouw van de Notre dame de Reims.

Marinus Boezem:

Waar laat dit plaatje je aan denken?Waarmee hebben ze de foto gemaakt? Of waar heb ik de foto gevonden?Hoe groot denk je dat dit is?Waar zou dit kunnen staan?Wie weet waar dit staat?Wie zou dit kunnen bedenken?Waarom zou dit bedacht zijn?

Hoe noem je de vorm die je ziet?

binnen aanzicht van de kathedraal

De inspiratiebron van Marinus Boezem.Marinus Boezem liet zich inspireren door de grote Kathedraal in Reims met zijn prachtige hemelshoge stenen gewelven, metershoge glas-in-lood ramen met goddelijke taferelen.Hij bedacht : “ik kan deze kathedraal met bomen in Almere planten . Zo heeft Almere ook geschiedenis”. Almere ligt in de Noordoostpolder. Vroeger was er water op deze plek. Nederland heeft dit land erbij gemaakt, het land ingepolderd. Almere had dus nog geen geschiedenis en Marinus bedacht dat ze nu door deze kathedraal wel een geschiedenis hebben. De bomen kathedraal verwijst naar de oude kathedraal van Reims uit de 13de eeuw. Wanneer de bomen van de kathedraal na enkele decennia de hoogte van de kathedraal van Reims van dertig meter evenaren, sterven ze langzaam af.Wat is er nu zo bijzonder aan de kathedraal van Reims. Voor de tijd dat deze kathedraal gebouwd werd kon men nog niet zo hoog bouwen. Men bedacht als je van buiten af de gewelven ondersteunt kan je nog veel hoger bouwen en nog meer goddelijk licht vangen. De opdrachtgevers van de kerk wilden zoveel mogelijk mensen in de kerk, daarom moest de kerk ook zo groot mogelijk worden.De bouwers in die tijd gingen vaak zo hoog dat er zelfs tijdens de bouw van alles instortte. Daarom is het ook zo bijzonder dat je met zo slank ogende lichte pilaren zo hoog kunt bouwen. De spitsboog bedacht door Arabische wetenschappers versterkte de overkappingen. Deze mooie boog gebruikte men om heel hoog te kunnen bouwen.

Alle vijf de werken zijn getiteld: Etude Gotique uit 1980.

Als voorbeelden voor de uitvoering van de opdracht zou je kunnen kijken op www.antoonversteegde.nl en op de Bamboebus.Antoon is bekend van zijn uitvoeringen (land art) met bamboe. De bamboebus omdat ze workshops organiseren, ook naar scholen toe gaan om samen met de kinderen bamboebouwsels te maken.