DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES

CREATIVE COMMONS

JULI 2011

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 2

INHOUDSOPGAVE

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 3

EEN ALGEMENE DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES

Dit is een algemene handleiding gericht op docenten die voor hun onderwijs weblectures willen inzetten. Het algemene bestaat uit het feit dat deze handleiding niet geschreven is vanuit een specifieke instelling of opleiding. Wel is bij het opstellen van deze handleiding gebruik gemaakt van de grote verscheidenheid van handleidingen die bij verschillende opleidingen is aangetroffen. Hoewel in deze handleiding niet wordt uitgegaan van een specifieke weblectureomgeving is er wel uitgegaan dat binnen de instelling een omgeving aanwezig is en waar men gebruik kan maken. Is dat niet het geval zal men op zoek moeten naar alternatieven.

De handleiding heeft als doel om docenten die beginnen met het gebruik van weblectures binnen het eigen onderwijs meer inzicht te geven en te ondersteunen bij deze complexe materie. Daarom is de handleiding naast informatief ook erg praktisch van opzet.

Weblectures in het Hoger Onderwijs

Veel hoger onderwijs instellingen investeren in de kwaliteit en toegankelijkheid van hun onderwijs, door (delen van) colleges op te nemen en deze online beschikbaar te maken (weblectures). Deze wijze van kennisoverdracht blijkt een krachtige en gewaardeerde aanvulling op bestaande lesvormen te zijn. De verwachting is dat weblectures een belangrijke en blijvende technologie zal zijn voor het hoger onderwijs. De techniek waarbij video, geluid en digitaal presentatiemateriaal met elkaar gecombineerd worden, maakt het mogelijk om kennis duurzaam vast te leggen en op asynchrone wijze over te dragen. De mogelijkheden zijn divers: van samenwerking tussen instellingen bij het verzorgen van een opleiding, tot colleges volgen op afstand en vastleggen van colleges gegeven door experts. De technologische en didactiche ontwikkeling rondom weblectures is nog sterk in beweging. De ontdekte mogelijkheden zijn nog niet uitgeput.

Weblectures in de vorm van Rich Media

Rich Media is een vorm van streaming video waarbij gelijk met video-opnames ook andere media worden aangeboden. Zo kan via internet naast de video-opname van een docent tevens de bijbehorende PowerPointpresentatie getoond worden. Deze media zijn daarbij aan elkaar gekoppeld. Dat wil zeggen dat als men in de video-opname naar een ander deel springt, direct de meedraaiende PowerPointpresentatie zich aanpast aan de video. Ook als men in de PowerPointpresentatie een aantal slides doorbladert, heeft dit invloed op het verloop van de meedraaiende video.

De techniek is de laatste jaren veel krachtiger geworden waardoor dit simultaan mogelijk is. Daarnaast zijn de ontwikkelingen dusdanig van aard, dat met een geringe inspanning de presentaties kunnen worden vastgelegd en tijdens de presentatie automatisch naar een server gestreamd kunnen worden. Direct na de presentatie is de videopresentatie met de daaraan gekoppelde PowerPointslides voor een vooraf vastgestelde groep toegankelijk via het internet.

Naast hoorcolleges, kunnen ook workshops, gastcolleges, presentaties van studenten, demonstraties, openbare lezingen en vergaderingen met een weblectureomgeving worden vastgelegd en via het internet voor het onderwijs toegankelijk worden gemaakt. Ook beschikken diverse opname-omgevingen de mogelijkheid om direct de broadcasten waardoor op andere locaties op dezelfde tijd “live” mee gekeken kan worden.

Een weblecture is een extra middel om het onderwijs te ondersteunen. Verwacht geen wonderen van het middel zelf. Het gaat uiteindelijk hoe je onderwijs vorm geeft en je weblectures daarbij gebruikt.

Wat zijn de voordelen?

Om een idee te geven van de mogelijkheden volgt hieronder een aantal voordelen van gebruik van weblectures.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 4

Plaats- en tijdsonafhankelijk onderwijs: Een eerste voordeel van het gebruik van weblectures is dat de onderwijsactiviteiten onafhankelijk van tijd en plaats kunnen worden uitgevoerd. Zo kan de docent op het tijdstip dat hem / haar het beste uitkomt de weblecture beschikbaar stellen aan studenten. Studenten hebben te allen tijde de beschikking over deze stof. Ze kunnen deze leerstof 24 uur per dag, 7 dagen per week bekijken. Bovendien kan het overal op de wereld via de cursuspagina bekeken worden. Dat stelt studenten, docenten en andere betrokken bij het onderwijs in staat om vanaf elke plaats, op elk tijdstip, hun bijdrage aan het onderwijs te leveren.

Up-to-date houden van het onderwijs: Zowel ondersteunende informatie bij het onderwijs (bijvoorbeeld hoe schrijf je in als student voor een cursus? Inhoudelijke informatie (bijvoorbeeld de laatste ontwikkelingen op een vakgebied) kunnen via weblectures gemakkelijk up-to-date laten zien, doordat deze informatie op elk gewenst moment kan worden aangepast aan actuele ontwikkelingen.

Besparing van de kosten: Het gebruik van weblectures in het onderwijs kan kosten besparen. Zo is niet altijd nodig dat studenten naar de instelling reizen om college te volgen. Dit biedt vooral voordelen voor studenten die ver van de instelling wonen, topsporters die op dat moment bezig zijn met hun sport en voor studenten die minder mobiel zijn. Docenten kunnen op deze wijze grotere groepen bedienen met hoorcolleges. Daarnaast bespaart het ruimtegebruik omdat niet voor elke student een stoel vrij gehouden dient te worden.

Voorbeeld van een weblecture met Presentations2Go bij de Hogeschool Utrecht

Automatiseren van onderwijsactiviteiten: Weblectures kunnen ingezet worden voor het repeterende karakter. Het bespaart de docent tijd, waardoor deze meer aandacht kan besteden aan inhoudelijke begeleiding van individuele of groepen studenten.

Body of Knowledge: Het vastleggen van colleges door middel van weblectures is een wijze voor het in kaart brengen van de Body of Knowlegde van een specifieke opleiding. Weblectures bieden tevens de mogelijkheid om intensiever gebruik te maken van kennis van bepaalde medewerkers. De kennis van een docent van een bepaalde opleiding kan op een vrij eenvoudige wijze toegankelijk worden

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 5

gemaakt voor studenten van andere opleidingen en van andere faculteiten. Hierdoor wordt optimaal gebruik gemaakt van de aanwezige kennis binnen de hogeschool. De benodigde kennis wordt Just in Time, Just in Place en just in Sharepoint aangeboden aan de student en medewerker.

Internationalisering van het onderwijs: Internationalisering van het onderwijs kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Een vrij eenvoudige manier is dat een expert uit het buitenland een rol krijgt in het onderwijs, waarbij de communicatie tussen de studenten en de expert verloopt via digitale leermiddelen (bijvoorbeeld met videoconferencing).

Door een hoorcollege op te laten nemen is het heel eenvoudig om de lesstof uit te wisselen met andere opleidingsinstituten wereldwijd. Deze voorziening kan worden ingezet om internationale samenwerking en uitwisseling te bevorderen of buitenlandse studenten te werven. Hoorcolleges zouden op termijn door middel van weblectures in meerdere talen kunnen worden aangeboden.

Aanbieden van 'onderwijs op maat': De huidige ontwikkelingen in de maatschappij, zoals de sterke toename in het gebruik van internet, leiden tot veranderingen in de komende generaties studenten. Dit geldt zowel voor de nieuwe generatie initiële studenten als voor de nieuwe generatie tweede kansers, studenten in duale opleidingen en post- initiële studenten1. Door gebruik te maken van multimediale leerstof en de cursuspagina kan worden ingespeeld op individuele voorkeuren in manieren van leren, bijvoorbeeld voorkeuren in:

medium (studenten zelf laten kiezen voor lezen of bekijken van het college); tempo (studenten zelf het tempo laten bepalen en hoe vaak ze het willen bekijken); tijdstip (elk willekeurig moment); leerstijl

Overbruggen van belemmeringen: Wanneer ( een aantal) onderwijsactiviteiten via weblectures worden aangeboden kunnen studenten met beperkingen op visueel, motorisch of auditief gebied, of studenten met beperkingen in bewegingsvrijheid (bijvoorbeeld door ziekte of zorg) beter aan het onderwijs deelnemen.

Verhogen rendement hoorcolleges: De studenten krijgen de gelegenheid de stof die is behandeld in een hoorcollege opnieuw te bestuderen en de gemaakte aantekeningen aan te scherpen. Dit leidt tot een hoger rendement van de werkvorm hoorcollege. Studenten die door ziekte een hoorcollege hebben gemist kunnen de stof terug kijken en raken niet achter.

Verhogen participatiegraad in het onderwijs: Voor studenten met een beperking kunnen weblectures een waardevolle voorziening vormen. Ze kunnen de stof, behandeld tijdens het hoorcollege, opnieuw bekijken. Ook als ze niet aanwezig waren. Voor studenten met Nederlands als tweede taal bieden weblectures de mogelijkheid om het hoorcollege opnieuw in alle rust terug te kunnen kijken. Ook Nederlandstalige studenten die moeite hebben met een Engelstalig college krijgen zo de kans het opnieuw te bestuderen.

Flexibilisering: Opgenomen colleges kunnen worden hergebruikt in het curriculum of worden ingezet in deeltijd of duale leertrajecten.

Vaardigheidsontwikkeling: Bij verschillende trainingen (bijvoorbeeld leren presenteren) kunnen de opnames gebruikt worden als reflectiemiddel eventueel in combinatie met hulpmiddelen voor peerreviews.

Gastcolleges: Colleges van een autoriteit op het vakgebied zijn vaak lastig te realiseren. Een weblecture maakt dit soort colleges breder toegankelijk.

Brede toegang tot onderzoeksresultaten: Lezingen van de lectoraten die interessant zijn voor een breed publiek binnen de instelling, kunnen gemakkelijk worden bewaard en beschikbaar worden gesteld.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 6

Binden alumni: Geselecteerde lezingen kunnen interessant zijn voor alumni. Door weblectures is het mogelijk om voor deze doelgroep specifieke cursussen te ontwikkelen die flexibel in te zetten en te volgen zijn.

Profilering Onderwijs en Onderzoek: Weblectures vormen een waardevol middel om opleidingen en onderzoek naar buiten toe te presenteren. Waardevolle presentatie en colleges kunnen beschikbaar worden gesteld waardoor een beter beeld bestaat van wat binnen de instelling gebeurd.

Zijn er dan geen bezwaren

Als binnen een instelling gestart wordt met weblectures dan worden er verschillende argumenten genoemd om deze ontwikkeling de muren voorbij te laten gaan. Een belangrijke reden die dan genoemd wordt om geen college op te nemen is dat daardoor de opkomst tijdens colleges drastisch omlaag gaat. De praktijk leert echter dat deze ontwikkeling in de praktijk nauwelijks waarneembaar is en dat als studenten daadwerkelijk de colleges niet bezoeken andere redenen pregnanter zijn.

Ook wordt regelmatig op gewezen dat het voor studenten erg zwaar is om een lange tijd hun aandacht te houden bij een weblecture. Dat zij geen uren een college achter de laptop kunen volgen. Dat is waar. Maar kunnen zij dat wel in de collegebanken. Door het gebruik van weblectures kunnen studenten de weblecture-les even onderbreken voor een sanitaire stop of rek-oefening. Of studenten kunnen beslissen het college in gedeelten te bekijken. De student kan met behulp van de weblectures een duidelijke keuze maken wat hij wel, niet of nog een keer wil zien afhankelijk van zijn eigen leertempo. Sommige weblectureomgevingen bieden studenten de mogelijkheid om in een verhoogde tempo naar de weblecture te kijken. Een functionaliteit die bij een grote groep populair is.

Het argument dat door de weblecture de docent helemaal wegbezuinigd wordt en dat hij na de college geen toegevoegde waarde meer heeft. Helaas willen studenten nog steeds in een zaal bij elkaar horen. De docent daadwerkelijk horen en zien en de mogelijkheid hebben rechtstreeks een vraag te stellen. Wel kun je met behulp van weblectures bepalen wat je wel en wat niet opneemt. Het opnemen van specifieke moeilijke onderwerpen in korte weblectures kan je als docent erg ontlasten van steeds dezelfde vragen waardoor je meer tijd krijgt voor andere onderwerpen en andere vormen van onderwijs.

Het grootste bezwaar is dat het maken van een goede weblecture tijd vergt. Maar dat geldt ook voor een goede les. Omdat de les/college opgenomen wordt wil je deze goed voorbereiden. Ook dient de instelling over voldoende resources te beschikken om de vraag naar weblectures te voldoen. Aangezien de middelen beperkt zijn moet dus goed nagedacht worden wat je wel en wat je niet vastlegd als weblecture.

Vanuit de kant van de student komen nauwelijks bezwaren. Zij beschouwen weblectures als een aanvulling op de beschikbare middelen. Studenten kunnen hiervan geen genoeg krijgen en zouden het liefst alles via weblectures vastgelegd hebben.

Wat kun je ermee

Een weblecture is wezenlijk anders dan een college. De student bekijkt deze in een andere omgeving, heeft over het algemeen niet direct contact met de spreker en kan op zijn/haar gewenste moment op de stopknop drukken, een onderdeel overslaan of gericht naar een specifieke passage zoeken.

Er is een onderscheid te maken tussen het opnemen van live-events zoals hoorcolleges, werkcolleges, demonstraties, presentaties en bijeenkomsten die naderhand gebruikt kunnen worden. De weblecture is dan altijd een afgeleide van de oorspronkelijke onderwijsactiviteit. De mogelijkheid bestaat om speciale opnames in een gecontroleerde omgeving (bv in een opnamestudio) te maken. In dit laatste geval kan een weblecture optimaal worden ingericht en opgenomen. Er wordt in dit geval een weblecture gemaakt die op zichzelf staat.

In de basisvorm kan de weblecture gebruikt worden om gemiste colleges in te halen, het voorbereiden op tentamens, ondersteunen van Remedial Teaching-trajecten en bieden verdieping. Door aanvullende functies aan de weblecture te koppelen kunnen de mogelijkheden worden uitgebreid. Zo

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 7

kan door middel van het koppelen van een SMS-diensten, Pols, Tags en Social Media steeds meer met weblecture. De beperking van nauwelijks tot geen interactiviteit wordt hierdoor juist omgezet naar een overdaad. Deze nieuwe functionaliteiten bieden nieuwe mogelijkheden die momenteel nog niet uitgeput zijn. Binnen OASE zijn diverse pilots uitgevoerd waarin verder een aantal resultaten zijn terug te vinden.

Wat heb je nodig

Om een weblecture te maken heeft je instelling een goede technische infrastructuur nodig. Voor het vastleggen heb je een camera, een vga-grabber (voor het aftappen van de powerpoint), een recorder (computer met software) en diverse kabels nodig. Daarnaast moet er opslagruimte beschikbaar zijn op een (streaming) server die aan het internet gekoppeld is waarop de weblecture opgeslagen wordt en waar uit deze verspreid kan worden. Zelf dien je natuurlijk te beschikken over een goed verhaal en digitaal presentatiemateriaal.

De verschillende componenten van een weblectureomgeving (bron: Hogeschool Utrecht)

Informeer bij je informatiemanager, ICTO-medewerker of weblecturecoördinator van welke faciliteiten je gebruik kunt maken. Afhankelijk van deze faciliteiten kun je nadenken of en hoe je weblectures in het onderwijs kunt toepassen.

De aanvraagprocedure

De instellingen die over een weblectureomgeving beschikken hebben produces ontwikkeld om het proces van aanvraag, roostering, editing, distributie en beheer goed te laten verlopen. De procedures zijn specifiek per instelling ingericht. In grote lijnen zal de aanvraagprocedure als hieronder verlopen.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 8

Aanvraagprocedure weblecture

1. De meeste instellingen kennen een digitaal formulier waar de aanvraag voor het opnemen van een weblecture gedaan kan worden. Is dit niet het geval neem dan contact op met de contactpersoon (de informatiemanager van de instelling, ICTO-medewerker of de weblecture coördinator)

2. Vul de gegevens op de aanvraagformulier in. Het betreft in ieder geval gegevens over het op te nemen college zelf zoals cursusnaam, datum, tijd, tijdsduur en locatie en gegevens over de aanvrager en de instelling waarvoor de aanvraag dient. Afhankelijk van de organisatie kan een reeks van colleges in een keer aangevraagd worden of moet een aanvraag voor elke college afzonderlijk worden ingediend.

3. Indien de aanvraag is goedgekeurd door de coördinator wordt deze door de ondersteunende dienst ingepland. Afhankelijk van de situatie wordt een opnameset gereserveerd en een operator ingepland.

4. De aanvrager krijgt een bevestiging dat de weblecture zal worden aangemaakt. Controleer altijd op de bevestiging of de data kloppen. Als er iets wijzigt, dient dit tijdig door gegeven worden de ondersteuning /administratie om te voorkomen dat de opname in een verkeerd lokaal of op een verkeerd tijdstip plaats vinden.

5. In sommige gevallen krijgt de aanvrager in deze fase al een URL waar de op te neme college te bekijken zal zijn. In andere gevallen wordt de URL na de opname verstrekt worden. De aanvrager/docent dient deze link op te nemen in de cursusomgeving.

6. De docent / cursus coördinator draagt zorg dat studenten weten wanneer de opgenomen colleges online staan, en ook dat zij weten waar ze deze kunnen vinden.

7. Bij aanvang van het college staat de opnameset en de operator klaar en kan als het college begint de opname gestart worden. Indien nodig krijgt de spreker een microfoon (dasspeld of handmicrofoon) om zo goed mogelijk het audiosignaal te registreren.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 9

Aanvraagformulier Lecturenet UU (bron: http://cms.hum.uu.nl/lecturenet/index.php/aanvraagformulier.html)

Voorbereiding: voldoet het lokaal

Ruimte: Een geschikte ruimte kan veel bijdragen aan de kwaliteit van de opname Vermijd geluidsoverlast: neem geen lokaal aan een drukke weg Er moet stroom beschikbaar zijn voor de webcollege-apparatuur Probeer in overleg met de roosteraar een geschikt lokaal te reserveren. Van te voren moet worden opgebouwd, en naderhand afgebroken. Zorg ervoor dat het lokaal van

een half uur voor tot een kwartier na de les beschikbaar is. De capaciteit van de dienst webcolleges is niet onbeperkt. Je leent niet alleen een camera, maar

je maakt een afspraak met een medewerker van de AV-dienst. Spreek zo vroeg mogelijk af wanneer je je lessen geeft.

Licht: Het moet donker genoeg zijn voor de beamer, maar licht genoeg om te kunnen filmen Als het licht in de zaal laag gezet wordt, wordt de video van de docent slechter van kwaliteit. Maak

het dus niet te donker, en stel het licht in op 'Katheder' en niet op 'Presentatie'. Dit maakt voor de zichtbaarheid van de dia's in de zaal nauwelijks verschil, maar geeft veel betere video-opnamen.

Audio: Voor de opnames zijn draadloze microfoons beschikbaar, zodat de stem van de spreker

helder wordt opgenomen. Andere stemmen, bij voorbeeld van studenten die een vraag stellen, komen niet duidelijk over. Herhaal de vraag bij het antwoord.

De kwaliteit van het geluid is van groot belang bij een videocollege, dus draag altijd de microfoon en zet die ook aan.

De beste plaats voor de microfoon is zo’n 12-15 cm van uw mond, bevestigd in de buurt van uw borstbeen. Let erop dat de microfoon in de richting wijst waarin u spreekt.

Voorbereiding: hoe maak je een goede powerpoint / hoe zet je een goede les op.

Hier gelden de algemene didactische regels voor hoe een college/les gestructureerd en opgebouwd moet worden. Over het opzetten van een goed college en het gebruik van powerpoints is al veel geschreven. Op internet (oa. Youtube en slideshare) zijn diverse voorbeelden van presentaties over presenteren en opbouw van preesentaties te vinden. Hieronder tref je twee voorbeelden aan:

Life After Death by Powerpoint 2010 Comedian Don McMillan’s met zijn YouTube hit "Life After Death by PowerPoint". (Bron: Youtube, Type: youtube-film)

Carmine Gallo at Stanford GSB: Sell Your Ideas the Steve Jobs Way Registratie van een presentatie van Carmine Gallo over hoe een presentatie opgebouwd moet worden.(Bron: Youtube, Type: youtube-film)

In de diverse documenten die over dit onderwerp te vinden zijn op internet en bij de diverse insteliingen kunnen wel algemene regels worden gedistilleerd. Hieronder tref je een overzicht van deze regels aan.

Tips voor didactisch betere opname

Het ‘verhaal’ dat je als docent vertelt krijgt meer de nadruk. Maak indien mogelijk gebruik van de volgende ‘technieken’

o Bouw de spanning op

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 10

o Gebruik veel – authentieke – voorbeeldeno Zorg voor leuke interactie (als het om een registratie gaat)o Houd het tempo in de gaten: dat kan behoorlijk hoog zijn.

Algemene tips voor de powerpoint:

Maak de powerpoint visueel aantrekkelijk. De opbouw van de geanimeerde onderdelen van één powerpointsheet verdelen over meerdere

sheets (elke sheet is namelijk een volgend fragment in de mediasite-viewer). Bij een webcollege is de (goede) relatie tussen PowerPoint en de presentatie van groot belang. Als je een collegereeks doet, is het handig om het nummer (de context) van het college in de titel

en bv. de eerste slide te verwerken.

Voorbeeld van een weblecture met Mediasite bij de TU-Delft

Tips voor de voorbereiding van een geënsceneerde opname (zonder studenten)

De ordening van de stof is van groot belang: maak het logisch en laat zien hoe de ordening in elkaar steekt (dan kunnen studenten ook zelf stukken opzoeken als ze dit willen)

Om ervoor te zorgen dat het verhaal goed bij de slides past kun je overwegen een script te maken. Dit is zeker handig als je ook materialen laat zien, op het bord gaat schrijven etc.

Voorbereiden van sheets In principe kunt u voor videocolleges dezelfde richtlijnen aanhouden als voor normale sheets. Het

belangrijkste is om in uw achterhoofd te houden dat de kijkers uw sheets zien op een

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 11

computerscherm en niet groot in de zaal geprojecteerd, dus eenvoudige en leesbare sheets zijn het beste.

Algemene richtlijnen voor sheets

Houd bij het maken van de sheets een televisiescherm voor ogen, dus gebruik een horizontale of landscape layout. Voor video is de 4x3 verhouding (4 horizontaal, 3 verticaal) het meest natuurlijke.

Gebruik ca.7 regels en ca. 7 woorden per regel. Vanaf een scherm lezen San-serif fonts het beste (Arial, Helvetica, Geneva, etc.).

Zet de tekst tegen de linker kantlijn; getypte tekst leest het makkelijkste van links naar rechts. Als een regel maar een paar woorden bevat, kan de tekst natuurlijk wel gecentreerd worden.

Vormgeving van de sheets

Gebruik eenvoudige grafieken, ingewikkelde grafieken zijn slecht te zien en vaak is er te weinig tijd om ze goed te bekijken.

Contrasterende kleuren zijn makkelijker te onderscheiden dan dicht bij elkaar liggende kleuren. Beperk u tot slechts 1 idee per sheet Als u wat ruimte in de marges over laat, zullen plaatjes of tekst niet afgebroken of scheef worden

als ze via het computerscherm worden vertoond.

Suggesties voor goed te lezen sheets

Hoofdletters en kleine letters lezen makkelijker dan alleen hoofdletters. Gebruik een 24 punts letter Als regel is rood geen goede kleur voor video. Verlopende achtergronden bemoeilijken het lezen van de sheet.. Onderstrepen en interpunctie zijn moeilijk te zien. Script of hippe fonts zijn moelijk te lezen, zelfs als worden ze vergroot.

Sheets voor gebruik met een Document Camera

Hiervoor geldt hetzelfde als voor gewone sheets met powerpoint: eenvoudige fonts, horizontale lay-out en contrasterende kleuren.

Print de slides op normaal papier. Transparanten veroorzaken een schittering. Houd de sheets op volgorde van presentatie. Handgeschreven sheets moeten goed geprint zijn. De letters moeten minimaal 1,2 cm groot zijn. Alle sheets zouden hetzelfde formaat moeten hebben om in- en uitzoomen met de camera te

voorkomen.

Geschreven sheets

Gebruik een brede viltstift; lijntjes van een balpen zijn te dun om op een scherm te kunnen lezen.

De letters moeten minimaal 0,6 cm groot zijn. Ook hierbij een horizontale lay-out gebruiken

PowerPoint suggesties

Vermijd het gebruik van geluid. Geluid in gecomprimeerde video leidt vaak af of wekt irritatie bij de kijker.

Gebruik geen onnodige animaties of speciale effecten. Beweging wordt niet goed vertaald op een gecomprimeerd videoscherm omdat er vertraging is in het signaal.

Gebruik geen ingewikkelde slide-overgangen, deze vertragen de video. Controleer vooraf uw sheets op formaat en leesbaarheid: ga ca. 2 meter van uw monitor

afstaan. Als u de sheets zo goed kunt lezen, kunnen uw studenten dat ook.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 12

Moet ik op mijn kleding letten?

Het is niet noodzakelijk om speciale aandacht te besteden aan je kleding. Normaal gesproken zal daardoor de opname van de weblecture niet mislukken. Wel kan door alert te zijn op bepaalde zaken vervelende ruis worden voorkomen. Hieronder een aantal tips.

Kleren met smalle streepjes kunnen (net als bij nieuwslezers) een flikkerend beeld veroorzaken

Kleuren als middenblauw en grijs of lichte pasteltinten komen het beste over. Ook rustige prints zijn mogelijk. Wit of drukke motieven, en streepjes, kleine puntjes of visgraatpatroon geven problemen bij het focusen van de camera.

Vermijd glanzende of rinkelende juwelen. Wat betreft make-up komen lichte eyeliner en lippenstift het beste over. Het is handig als u kleren draagt waar de microfoon makkelijk op te bevestigen is (button-

down shirt of blouse, stropdas, jasje?)

Aandachtspunten tijdens de opname / wat zijn de do’s en don’ts voor de docent

Hoe goed ook de technische infrastructuur is. De kwaliteit van de weblecture wordt voor een belangrijk deel bepaalt hoe de opnameproces verloopt.

Het is prettig voor de operator als er een duidelijk signaal wordt gegeven dat het college begint (bijvoorbeeld door handopsteken). Ook kan de operator dan aangeven of hij gereed is om de opname te starten: soms moet er nog een minuutje gewacht worden, maar dan is wel het hele college opgenomen, en start het niet pas na de eerste paar zinnen. 

Op een weblecture is gebruik van een pointer (extern lichtsignaal) niet te zien. Als hiervan gebruik wordt gemaakt is het raadzaam om duidelijk te zeggen wat aangewezen wordt. Voorbeelden van dergelijke aanwijzingen: de bovenste lijn, het groene figuur, de afbeelding aan de rechter zijde. 

Behandel de camera als een van de aanwezigen. Beweeglijk en los bewegen is visueel een stuk boeiender. Als het een vaste camera is, kan dit

niet altijd. Bij veel heen en weer lopen wordt het beeld erg onrustig. Probeer om niet van de ene hoek

van de zaal naar de andere te ijsberen. Besteed goede aandacht aan de structuur van het college. Bespreek dit in het begin en laat

het bv zien op je eerste slide. Probeer waar mogelijk ook de opname zelf (het beeld) aantrekkelijk te houden, door bv iets uit

te beelden, voorwerpen te laten zien, iets op een bord te tekenen, etc. Vragen uit de zaal zijn op de opname niet te verstaan. De microfoon is alleen gericht op de

presentator. Herhaal kort de vraag die gesteld is voordat het antwoord wordt gegeven. Indien interactie gepland is is het verstandig dit van te voren bij de aanvraag aan te geven. De ondersteuning kan dan zorgen voor een extra microfoon zoals een interruptiemicrofoon of handmicrofoon. 

Zorg dat u zichtbaar en verstaanbaar bent (bv. loop niet door de projectie) U kunt geen overheadprojector gebruiken, u zult een presentatie met de pc of een laptop

moeten houden. Zet screensavers uit bij gebruik van een eigen laptop uit. Dit voorkomt dat het beeld op zwart

gaat. Zorg dat onderliggende programma’s zoals Outlook, MSN, Skype, Yammer uitgezet zijn om

vervelende en hilarische pop-ups te voorkomen .

Nog een paar algemene presentatietipso Herhaal vragen van studenten uit de zaal o Vermijd indien niet gewenst discussies, deze kunnen niet goed worden opgenomeno Formuleer helder, gebruik korte zinneno Duidelijk articuleren

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 13

o Varieer in intonatie en volumeo Praat rustig, las pauzes ino Zet punten

Instructieve video’s

Er zijn een aantal instructieve video’s beschikbaar over het inzetten van videocolleges, gemaakt door de TU Delft in het kader van het Collegeramaproject.

Presentatie tips voor online college (6 minuten)

Diverse tips voor het geven van een videocollege. Over de beperkingen van camera en microfoon; heen en weer lopen voor de camera, en het omgaan met vragen uit de zaal. (Bron: Collegerama. Jaar: 2007. Type: rich media presentatie)

Wat betekent een videocollege voor u? (7 minuten)

Presentatie met informatie voor docenten die willen starten met webcolleges

(Bron: Collegerama. Jaar: 2007. Type: rich media presentatie)

Videocollege, wat kan (ik) er mee? (10 minuten)

Een uiteenzetting over de mogelijkheden van weblectures Deze presentatie geeft een beeld van de mogelijkheden van videocolleges. Hoewel gemaakt met als uitgangspunt de collegezaal-omgeving in Delft, toch bruikbare ideeen.

(Bron: Collegerama. Jaar: 2007. Type: rich media presentatie)

Presentaties met filmpjes

Het gebruik van videomateriaal binnen je presentatie vraagt op diverse momenten extra aandacht. Allereerst dient de video netjes in de presentatie worden “geplakt”. Het is vrij eenvoudig in powerpoint filmpje toe te voegen. Er zijn plugins om een youtube video te embedden in je powerpoint en andere presentatietools.

Vooraf aan de opname van de presentatie is het verstandig de operator op de hoogte te brengen dat tijdens de presentatie gebruik wordt gemaakt van video. De operator zal dan hierop alert zijn en bij de start de opnameapparatuur zodanig bedienen dat de video ook in de weblecture vloeiend wordt vastgelegd.

Stappenplan voor het toevoegen van een Youtube-video binnen een Powerpoint 20007/2010 presentatie:

Stap 1: Download het bestand, pak het uit en installeer het. Stap 2: Start Powerpoint. Wanneer er aan ActiveX waarschuwing komt, klikt u op toestaan. Stap 3: Klik op het tabblad invoegen en vervolgens op YouTube Video. Volg nu in beide gevallen de onderstaande stappen:

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 14

Bron: Website Antoine van Dinter - Frans & ICT: www.antoinevandinter.nl

Juridische aspecten rondom weblectures

Het gebruik van weblectures heeft een aantal juridische consequenties. Om een opname te maken is toestemming van de presentator vereist. De instelling kan in de algemene arbeidsovereenkomst vastleggen dat van medewerkers verwacht worden dat zij meewerken aan het tot stand komen van de weblectures en dat instellingen gebruik mogen maken van deze opnamen.

Hiermee zijn de gastsprekers nog niet geregeld. Voor de contactpersonen met externe sprekers is het verstandig om in het vooroverleg al vast te stellen of de gastspreker geen bezwaar maakt om zijn verhaal vast te leggen als weblecture. Verschillende instellingen hebben dit nader geformaliseerd middels een formulier dat door de gastspreker moet worden ondertekent voordat de weblecture beschikbaar wordt gesteld aan het publiek.

Als er een gastspreker komt, vertel van tevoren over je voornemen om hem/haar te filmen, en vraag expliciet toestemming om het als webcollege te publiceren (formulier)

Vertel het publiek (je studenten) van te voren dat er opnames gaan plaatsvinden. Studenten/toehoorders die niet opgenomen wensten te worden kunnen dan in een aparte hoek of achter de camera gaan zitten.

Doordat de presentatie in de vorm van de weblecture een breder gebruik heeft dat alleen de collegezaal is het ook noodzakelijk om goed te kijken naar de rechten op het gebruikte materiaal. Niet alles kan zomaar gepubliceerd worden.

De instellingen die weblectures maken moeten vast stellen hoe ze omgaan met de eigen rechten op het materiaal dat beschikbaar is buiten de muren. Mag iedereen daar zomaar gebruik van maken. Als de weblecture voor iedereen openbaar is is het verstandig om een Creative Commons-licentie/verklaring toe te voegen aan de opname.Meer over CC: http://creativecommons.nl/meer-weten/informatie-voor-docenten-en-wetenschappers/

Ontsluiten van de Weblecture (ELO en anders)

Op het aanvraagformulier kan je aangeven voor wie de weblecture toegankelijk is. Afhankelijk van de gebruikte systemen kunnen de toegangsrechten ingedeeld worden.

Indien de weblecture voor een specifieke cursus gemaakt is dient dee toegankelijk te worden gemaakt via de cursussite in de ELO. Wie dit doet en wat de procedure is erg afhankelijk van de instelling en de gebruikte leeromgeving.

Aan de weblecture kan na de opname een hoofstukindeling krijgen en op basis hiervan in delen aangeboden worden. Dit maakt de doorzoekbaarheid en vindbaarheid op onderwerp eenvoudiger.

Ook het aanbieden van de weblectures op de ELO door middel van RSS-feeds vereenvoudigd worden. Bij een juiste gebruik worden na opslag de weblectures direct zichtbaar voor de studenten.

Didactische scenario’s

Binnen het Tripple L-project zijn vier scenario’s beschreven hoe weblectures didactisch zijn toe te passen. Deze scenario’s staan hier onder kort beschreven.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 15

Scenario 0 - Live

Tijdens een hoorcollege of bijeenkomst kunnen studenten die in een andere zaal of op een andere locatie zitten, via verschillende AV-technieken, vragen stellen aan de docent, hun mening geven over stellingen die de docent poneert of meerkeuzevragen beantwoorden. De reacties van de studenten zijn zichtbaar voor alle aanwezigen.

Scenario I - Hergebruik

Van hoorcolleges worden videoregistraties gemaakt. De videoregistraties worden via de electronische leeromgeving (als embedded stream) aangeboden.

Scenario II - Toepassen

De uitleg van bepaalde concepten is opgenomen op video. De video wordt opgedeeld in aantal kortere fragmenten (max. 10 min.). Studenten maken zich via deze fragmenten individueel basisbegrippen van hun vakgebied eigen, bv. ter voorbereiding op een werkcollege. Eventueel zijn oefenvragen toegevoegd waarmee de student direct feedback krijgt op zijn antwoorden.Een gebeurtenis (college, interview, lezing) is geregistreerd. Na de registratie is het materiaal in kleinere delen opgedeeld die een specifiek onderwerp betreffen, c.q. een bepaald aspect van het onderwerp belichten. Deze fragmenten zijn beschikbaar voor studenten in een elektronische leeromgeving (ELO) als ondersteunend bronnenmateriaal.

Scenario III - De student als producent

Studenten maken zelf video-opnamen in relatie tot de leerstof en stellen deze beschikbaar voor anderen (presentatie, discussieforum etc.)

Interactie en weblecture

Zie de varianten bij OASE

Weblectures en leeractiviteiten (didactiek)

Zie de varianten bij OASE

Wanneer zet ik welke vorm in

Zie de varianten bij OASE

Welke les wel en welke les geen WL

Zie de varianten bij OASE en Triple L

WL van anderen vinden

Ontsluiting zie Triple L

Verschillende weblectureomgevingensystemen

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 16

Er zijn in de markt van deze technologie slechts een beperkt aantal serieuze aanbieders. De oplossingen Presenta2Go en Mediasite zijn de twee steeds terugkomende oplossingen om snel en soepel presentaties te registreren en te distribueren.

Mediasite

Mediasite is ontworpen door Sonic Foundry en is op Microsoft Windows gebaseerd. Het maakt gebruik van een uitgeklede Windows XP versie samen met Windows Media Encoder. Buiten de genoemde software vereist Mediasite ook eigen hardware, zogenaamde recorders. Sonic Foundry biedt drie verschillende recoders aan, een mobiele recorder, verrijdbare en een vaste recorder.

Registratie: Mediasite Opnamesets

Er zijn drie mogelijke toepassingen van opnamesets:

Vaste opstelling Verrijdbare set Mobiele set

In eerste instantie zal in hoofdzaak worden ingezet op het verzorgen van opnames met mobiele sets. Binnen de termijn van OASE van twee jaar zal wordt verwacht dat een opnameset voldoende is. In geval van uitbreiding zal opnieuw gekeken moeten worden of dit een mobiele of een vaste opstelling zal zijn.

Een vaste opstelling heeft als belangrijke voordeel dat het opbouwen, afstellen en afbouwen van de opnameapparatuur beperkt is.

Vaste opstelling

In de vaste opstelling zal een zaal worden voorbereid voor een vaste opnameset. In de zaal zal op één plaats aanwezig moeten zijn:

Mediasite RL recorder Video switch unit Remote camera Remote Control Unit Vaste postmix audio XLR aansluiting Vaste aansluiting VGA, splitter reeds aanwezig Internet aansluiting in specifiek VLAN Voeding voor de opnameset

De zaal kan het beste worden uitgerust met een ‘Remote Camera’ en een ‘Remote Control Unit’. Op het moment dat een goede volgcamera voorhanden is kan dit camerasysteem worden vervangen door een systeem met een volgcamera. Te verwachten is dat het prijsniveau in dit geval hetzelfde zal zijn. Een vaste opstelling is het minst kwetsbaar en het gemakkelijkst te bedienen. Het loont pas om een zaal te voorzien van een vaste opstelling als er voldoende opnamen worden gemaakt.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 17

Mediasite RL recorder

Remote camera Remote controle

Verrijdbare set

Aangezien niet elke zaal uitgerust zal worden met een vaste opstelling is het praktisch om een set samen te stellen met de benodigde apparatuur die in één verrijdbare kar geïntegreerd zijn. Deze sets zijn gemakkelijk te bedienen en stevig uitgevoerd zodat ze gemakkelijk in verschillende zalen kunnen worden ingezet. De TU Delft heeft ruime ervaring met de inzet van verrijdbare sets die door studenten worden bediend.

Op deze kar zijn aanwezig:

Mediasite recorder Video switch unit Remote camera Remote Control Unit Geluidmixer 30 meter aansluitkabel

In elke zaal waar deze set wordt ingezet dient op één plek aanwezig te zijn:

Voeding voor de set Audiosignaal uit de zaal Plaats voor de statief met de videocamera

Mobiele set

Het zal niet mogelijk zijn om alle grote collegezalen direct uit te rusten met een vaste opnameset of deze geschikt te maken voor een verrijdbare set. In dat geval kan worden gewerkt met een mobiele opnameset. Deze kan naar binnen worden gebracht, voorzien van randapparatuur en worden aangesloten. Het nadeel is dat het aansluiten tijdrovend en kwetsbaar is.Als een mobiele set wordt ingezet, dient te worden meegebracht:

Videocamera op statief Ontvanger zaalaudio VGA splitter

In de zaal dient in ieder geval voeding en een internetverbinding voor de opnameset aanwezig te zijn.

Distributie met Mediasite

Voor de distributie van de weblectures maakt Mediasite gebruik van een videoserver. Deze videoserver ontvangt diverse bestanden van de recorders. Dit zijn vaak de video beelden, het geluid en de slides. Daarna verwerkt de server deze bestanden tot 1 geheel en stelt deze dan beschikbaar door middel van een link. Deze link kan geplaatst worden in bijvoorbeeld de SharePoint omgeving. Bovendien word de video beschikbaar gesteld in de videogalerij waar alle video’s en weblectures staan.

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 18

Mobiele opnameset (ML recorder)

Verrijdbare set zoals ingezet bij TU Delft

Presentation2Go

Presentations2Go, afgekort P2G, is ontworpen door Can-iT aan de Wageningen Universiteit.

Het principe van P2G is nagenoeg hetzelfde als die van Mediasite. Echter is Mediasite een hardwareoplossing waar P2G een softwarematige oplossing is.

De werking van P2G is P2G is een applicatie die geïnstalleerd dient te worden op een Windows omgeving samen met Windows Media Encoder. Verder vereist P2G geen specifieke hardware.

Sinds het derde kwartaal van 2008 biedt Can-iT ook een zo geheten Roadkit aan. Dit is een flightcase met daarin alle benodigde hardware om een opname te maken, inclusief camera, microfoon en een mengpaneel.

Presentations2Go hanteert diverse vormen van hun software oplossing. Zo wordt een P2Go Lite versie aangeboden. Dit is de goedkoopste oplossing. Hierbij wordt de software op de pc geïnstalleerd en wordt een webcam of videorecorder aangesloten op de pc. De software zorgt ervoor dat je beeld continu word afgevangen. De kwaliteit van deze schermopnames zijn wel wat minder (640x480). Aan het eind van de opname converteert de software alles tot de uiteindelijke versie.

Nadeel van de Lite versie is wel dat deze presentaties niet gedeeld kunnen worden via de videoserver. Deze zijn dus vooral geschikt om op USB-stick of harde schijf met elkaar te delen.

de flightcase van Presentations2go

Een uitbereiding op de Lite versie is de Site License Presentations2Go.

De werking is identiek aan de Lite versie alleen kan deze versie wel publiceren op de video server. Dit gebeurt handmatig en achteraf. Zowel de Lite als de Site License kunnen niet live uitzenden en nemen dus hun eigen scherm op als input bron voor de slides.

Bovendien werkt het publiceren van de Site License opnames alleen met een eigen P2G Video Server

Een derde versie die P2G heeft is de Presentations2Go Pro versie. De werking is wederom hetzelfde alleen werkt de Pro versie met een externe framegrabber. Deze framegrabber kan het VGA signaal van een andere pc aftappen. Zo hoeft er dus op de laptop van de spreker niks geïnstalleerd te worden aangezien de framegrabber het VGA signaal van de spreker aftapt en doorsluist naar de pc/laptop waarop wel P2G software geïnstalleerd is. Dit kan zowel een Mac, Linux of Windows platform zijn aangezien de framegrabber alleen het VGA-signaal aftapt. Voordeel van de framegrabber is bovendien dat deze live kan uitzenden en de opnames wel op de videoserver kan plaatsen. De kwaliteit van de plaatjes zijn ook nog eens hoger met een framegrabber en P2G bied (weliswaar tegen een aardige meerprijs) ook nog betere versies van framegrabbers aan.

Camtasia Mediabox

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 19

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 20

Bronnen

HvA Lecturenet (martin) UvT UU Handleiding Weblectures in de Universiteit Utrecht, mei 2009 TU Delft Youtube Triple-L handleidingen: http://www.iis-communities.nl/portal/site/triple-l/page/d2d713c2-097d-

4fbe-00da-8f04dbc557ad Triple L: http://www.iis-communities.nl/portal/site/triple-l/page/41beaa99-33f2-407a-801f-

0c5cf0065cf0 UMC: http://www.umcutrecht.nl/onderwijs/docentenopleiders/colleges-

registreren/tipsopnemenweblecture.htm

DOCENTENHANDLEIDING WEBLECTURES 21