NEERLANDIA

MAANDBLAD

VAN HET

ALGEMEEN NEDERLANDSCH VERBOND

37ste JAARGANG (1933)

/

SCHEFFERDRUKKERIJ - DORDRECHT Inhoud van den 37sten Jaargang (1933).

Blz. Blz.

A., G. - De toestand van Groep Ned.-Indie 26 Heldenm.oed in vredeswerk 16 Andel, Prof. A. J. van - Nederlandsch leven in Amerika 163 Het Spellingvraagstuk 16 Besselaar, Prof. Dr. G. - Suidafrikaanse Studentevereniging De Rechten van het Afrikaansch aan de Universiteit

in Amsterdam (S.A.S.V.I.A.) 8 van Pretoria 24

De Bijbel in het Afrikaans 120 Afdeeling Bloemfontein 25 jaar 25 BC!lo, J. E. - Vereeniging Kartinifonds 6 Een populair bock over Willem van Orar4e 27 De Zeilvloot van Willem Ruysch J.Dzn. en de Rotter- Aanwinsten van het Stammuseum 33

damsche Lloyd 110 Herinneringen aan den tweeden Vrijheidsoorlog .. 39 Boelen, H. M. - Journalistieke voorlichting 26 Prof. Dr. A. Eekhof t 52

C(ohen) 8(tuart). Reinaert op het Tooneel 165 Gedenkteeken voor Prins Willem van Oranie op Curacao 53 Conradie, Elizabeth J. - Allerlei aangeleenthede 150 Nederlandsche toonkunstenaars te Paris ge8erd 71 Lus en Lewe 166 De Volkshulde aan Prins Willem van Oranie te Delft 72 Dekker, F. - Nederlandsche invloed in het Buitenland in Koninginnestandbeeld op Curacao 73

het Verleden ...... 2, 17, 33, 53, 84, 98, 115, 130, 145, 156 Prins Willem van Oranje, een schoolherdenking .. 74 Eekhof, Prof. Dr. A. - Prof. Dr. Geerhardus Vos .......9 9 De kleuren der Nederlandsche Vlag 81 Engelbrecht, Prof. Dr. S. P. - rank, se ,betekenis vir Naklank der Willem-van-OranA'eherdenking 82 Suid-Afrika 51 Nieuwe W. I. Afdeeling 89 Fetter, Dr. J. C. A. - Het Wilhelmus 46 De Van-Riebeeck herdenking to Kaapstad en andere Goedhuys, Drs. W. - Die Grootpad langs 141 vieringen 91 Hellemans, Zr. L. M. - De Koloniale School voor Meisies Briefwisseling met stamverwanten 91 en Vrouwen te 's-Gravenhage 133 Streektaalfilm Bunschoten-Spakenburg 96 Hertog, A. den - Willem van Oranje, de groei van zijn. Uit Ceilon 103 heldendom 43 Mr. Dr. F. L. J. van Haaren 106 Hessling, H. A. - Afdeeling Aruba 36, 53, 139 Willem-van-Oranjeherdenking op Aruba 107 Kanter, P. J. de - De Nederlandsche vlag 113, 139 Vertegenwoordigers van het A.N.V. in het Buitenland 112 Kassel, Jan v - Tiende Vlaamsche Gouwdag (Nabetrachting) 148 Een belangriiike benoeming 123 Kesler, C. K. - De 5de Economisch-Historische Leergang: Prof. Mr. J. C. Kielstra, benoemd Gouverneur van Prins Willem I en zijn tijd 11, 26, 56, 91 Suriname 127 Kuyper, A. - Boottocht naar Schoonhoven 88 Het A. N. V. bij de Vrijwillige Landstorm . 134 Prins-Willem-van-Ora*herdenking te Rotterdam 92 Curacao (1634-1934) 136 L(iesenborghs), M. J. - Philosophie der Vlaamsche De eerste Dietsche Studiereis 137 Beweging 93 Consul-generaal F. M. Knobel 142 Leeuwendaler, Een - De Nederlandsche vlag. Enkele kant- Bladvullingen. 1, 2, 6, 23, 25, 48, 52, 81, 83, 108, 133, teekeningen 143 134, 145, 148, 161, 162 Leyds, Dr. W. J. - In memoriam Dr. N. Mansvelt 39 Afdeelingen .. 11, 26, 40, 56, 91, 110, 124, 125, 139, 153, 165 Meyer Cluwen, W. -- De V olkshoogeschoolbeweging in Nieuwe Leden 14, 28, 42, 58, 76, 94, 111, 125, 140, 154, 168 Nederland 29 Mededeelingen 13, 27, 41, 57, 76, 93, 111, 125, 140, 153, 167 Muller, Dr. Hendrik - Daniel Johannes de Villiers t . . . . 95 Roosbroeck, Dr. Rob. van - Oral*, de Kamper! Nix, Ernestine. - Mijn Vaderland 52 (1566-1567) 49 Oosterheerdt, A. - De Nederlandsche dag op de Wereld- Rooijen, H. H. van - Afd. Bloemfontein 153 tentoonstelling te Chicago 138 Schenk, Dra M. G. - Prof. Dr. A. A. van Schelven: Oudendijk, Kok K. E. - Een kort woord over een zeer ge- Willem van Oranje 110 wichtige zaak 125 Schoeler, J. L. - Julianafeest te Kaapstad 109 Oudschans Dentz, Fred. - Het Zilveren Jubileuai van. The Son, C. van - Het vertrek der Diets() Spelers" 97 Dutch Burgher Union of Ceylon (1908-1933) 21 Onze Kalender 1934 119 Jaarverslag Afd. Boekverspreiding 1932 31 Stern, R. W. - Postzegelafdeeling 14 Mededeelingen over de Aid. Boekverspreiding 83, 114, 130 Suringar, Ir. E. F. - De beteekenis van Curacao voor Het Zilveren Jubileum der Afd. Kaapstad en Omstreken 109 Nederland 127 Welkom aan den nieuwen Gezant van de Unie van Tuban, Al - Nederland en Indite 56 Zuid-Afrika 122 De Kriigertentoonstelling 144 Vos, Prof. Dr. Geerhardus - Autobiografische aanteekeningen 9 P(attist), J. N. - Fransch Vlaanderen 93 Taalafsterving 15 Pant, D. F. van der - Journalistieke voorlichting .. 13 Watch Dr. J. L. - Albert Vogel t (1874-1933) 155 Redactie. - Nood breekt wet 1 Wulffraat, J. - New York 92 Mr. Dr. C. F. Schoch t 1 Zanten, Mr. H. L. van - De Nederlandsche vlag 139

Groepsgewijze.

Blz. Blz.

Amerika. Prof. Dr. Geerhardus Vos 9 Beperking der toelating van buitenlandsche studenten .. 139 Autobiografische aanteekeningen 9 Adres aan de Tweede Kamer der Staten Generaal ten

Taalafsterving 15 bate van den Ned. Bond in Duitschland en de Ned. De Nederlandsche dag op de tentoonstelling teChicago 138 Leergangen in Pruisen 164 Nederlandsch level in Amerika 163 Gironummers voor betaling der Jaarbijdragen 1934 165 Antillen, Nederlandsche 36, 53, 73, 89 Nederland, Groep - Groepsvergadering te Delft op 1 April 73 Koninginnestandbeeld op Curacao 73 Groepsvergadering 23 Sept. Oproeping 88 Nieuwe W. I. Afdeeling (Aruba) 89, 139 Boottocht naar Schoonhoven 88 Willem-van-Oranjeherdenking op Aruba 107 Prijsvraag voor een Propagandavlugschrift ...... 89, 154 De beteekenis van Curacao voor Nederland 127 Groepsvergadering te Rotterdam op 1 Juli 118 Curacao 1634-1934 136 Adres aan den Minister van Onderwijs 119 Boekverspreiding, Afd. - Jaarverslag 1932 31 Nederlandsch-Indie. - Vereeniging Kartinifonds 6 Mededeelingen 83, 114, 130 De toestand van Groep Ned.-Indi 26 Fransch Vlaanderen. - Boekbespreking .......... 93 Nederland en Indie 56 Tiende Vlaamsche Gouwdag. Nabetrachting 148 Prins Willem van Oranie, een schoolherdenking 74 Hoofdbestuur. - De Dutch Burgher Union of Ceylon 25 jaar 5 Begrooting voor 1933 10 Dc Herdenking van Willem van Oranje te Batavia 104 Algemeene Vergadering: voorstel tot wijziging der Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen, Aid. - Aan onze mede- Verbondswet 59, 110, 113, 114, 152 Verbondsleden 125 Jaarverslag over 1932 68, 77 Stammuseum. - Aanwinsten 33 Hoofdbestuursvergadering, 25 Maart 76 Suriname. - Mr. Dr. F. L. J van Haaren 106

Winst- en Verliesrekening en Balans over 1932 ... 81 Surinaamsche Brieven 106, 136 Telegrammen aan Koningin Wilhelmina 138 Prof. Mr. J. C. Kieistra, benoemd Gouverneur van Adres aan den Minister van 0. K. en W. inzake het Suriname 127

Spellingsvraagstuk 138 Taalwacht. 12, 27 INHOUD VAN DEN 37sTEN JAARGANG (1933) .

Biz. Blz.

Voe'tspoor der Vaderen. Nederlandsche invloed in het A. N. V.-Hulde aan Hendrik Conscience 161

Buitenland in het Verleden 2, 17, 33, 53, 84, 98, 115, 130, 145 Een band tusschen Vlaanderen en Zuid-Afrika 161

De Dutch Burgher Union op Ceylon 25 aar ...... 5, 21 Die Vlaamsche Studenten en ens algemeen beschaafd" 162

Vlaanderen. De verkiezingen en onze kultuurbelangen 7 Het Vlaamsch Economisch Verbond 162

Sinjoren en Bosschenaren 7 Een meer dan 1001arig toegangsbewijs voor d:e Univer-

Willem-de-Zwijgerherdenking 7 siteit te Gent 162

Gemis aan Noierlanctsche fierheid en Stambewustzijn 7 Literarisches Schaffen and Volkstum in Flandren 166

De vernederlandsching der bestuurstaal 8 Schrijf weer Nederlandsch 167

Voor het oude Vlaamsche Volkslied 23

Het jaarlijksch verbroederingsfeest van tak Brussel 23 Zuid-Afrika. Suidafrikaanse Studentevereniging in

Hetgebruik van beschaafd Nederlandsch 23 Amsterdam (S A S V I.A.) Een Museum der Vlaamsche Letterkunde 24 De Rechtenvan het Afrikaansch aan de Universiteit

Uit de Takken 24, 38, 75, 108 van Pretoria 24

De niet toegepaste taalwetten 37 Afdeeling Bloemfontein 25, 153 J. B. Lon s t ?8 Journalistieke voorlichting 26

Orani, e de Kamer! (1566-1567) 49 In memoriam Dr. N. Mansvelt 39

Eenprijzenswaardig vioorbeeld 51 Herinneringen aan den tweeden Vrijheidsoorlog 39

Zeg het met bloemen en in het Nederlandsch 51 Oranje se betekenis vir Surd-Afrika 51

De vernederlandsching van het Hooger Onderwijs .. 74 Eerste Dietsche Studiereis naar Zuid-Afrika 76

Vader Hoste overleden 75 De Van-Riebeeckherdenking to Kaapstad 91

Het mooie Vlaanderland, zoo bij de hand 90 Briefwisseling met stamverwanten 91

Het Rectoraat van de Rijksuniversiteit to Gent 90 Daniel Johannes de Villiers t 95

Vlaamsche klokkenklanken uit Jeruzalem 90 Het zilveren jubileum id Ad. Kaapstad 109

Philosophie der Vlaamsche Beweging 93, 135 Julianafeest to Kaapstad 109

Vlaamsche Sprokkelingen 107, 119 De Bibel in het Afrikaans 120

Wanneer ook een Vlaamsche Streektaalfilm7 108 Welkom aan den nieuwen gezant van Zuid-Afrika 122

Onze taal op het idoek 119 Een belangrijke benoeming 123

G. J. Hooyer t 134 Uit Kaapstad 124, 137

Agnes Reban t 135 De eerste Dietsche Studiereis 137

Voor meer wetenschappelijke samenwerking .........147 Die Groot ad lanes 141

Gent 148 De Kriigertentoonstelling 144 Het Museum der Vlaamsche Letterkunde 161 Allerlei aangeleenthede 150

'Grootnederlandsche samenwerking 161 Nederlandsche Kamer van Koophandel to Johannesburg 162

Afbeeldingen.

Blz. Blz. Mr. Dr. C. F. Schoch t 1 Keurvorstelijk coma 'e- te Emden 99

Oorkonde van 1297,, vermeldende de stichting van Pruisisch Vlaamsch wandtapijt van Gillis van Coninxloo, voorstellend

Holland 4 de ontmoeting van Jacob en Ezau 101

Eerste klasse van den vervolgcursus op de Malangsche Johannes-altaar in de NicolaIkerk to Calcar 102

Kartinischool met Internaat 6 Maria-altaar in den Dom to Xanten 103

Het nieuwe wapen der Suidafrikaanse Studentenvereniging De Schouwburg te Batavia in feestlicht 104 in Amsterdam (S.A.S.V.I.A.) 8 Betooging van het A.N.V. op het Waterlooplein te Batavia 105

Prof. Dr. Geerhardus Vas 9 OraWeherdenking te Magelang 105 Gedenkt den Crisisnood!(Reelameplaat) 10, 58, 168 Groep ideelnemers aan een Vla,a,m,schen autotocht in de A,bidy

Drie -Maassluissche zeehelden 16 to Nijvel 108 Wapen der Dutch Burgher Union of Ceylon 21 Groep deelnemers, aan lien tocht te Kasteel-Brakei 108

Dutch Burghers voor hun vereenigingsgebouw te Colombo, 22 Deopha,alwagen ,der Aid. Boekverspreiding voor 't ka,ntoor Oudste raadzaal te Bloemfontein 25 Laan 34,s-Gravenhage 114 Kaartje van Amt Holland 34 Voorgevel van het Slot Horst 115 Gedenkteeken voor Hertogin Dorothea in den Dom te Schouw, afkomstig uit het Slot Horst 116 Koningsbergen 35 Holla,ndsche huizen aan de markt to Friedrichstadt 117 Gedenkteeken voor Hertog Albrecht in den Dom te Voorgevel van de Waag te Friedrichstadt 117 K.oningsbergen . 36 Groep deelnemers aan den boottocht naar Schoonhoven 118 Dr. N. Mansvelt t 39 Praalwagen met het borstbeeld van Hendrik Conscience 120

Gedeelte der Zuidafrikaansche afdeeling van ons Stam- Titelblad van den Bijbel in het Afrika,ansch 120

museum, Laan 34 te 's-Gravenhage 40 Commissie van de Afrikaansche ibijbelvertaters 122

St. Nicolaasfeest van de Nederlandsche Vereeniging te Z.Exc. Dr. H. D. van Broekhuizen 123 Rio de Janeiro 41 Prof. Dr. G. Besselaar 123

Gedenkpenning voor Willem van Oranle van de Koninklijke Prof. Mr. J. C. Kielstra, ibenioemd Gouverneur van Suriname 127 Bey geer 42 De heer Karol Fosse y in ons Antwerpsch Boekenhuis, 130

Het Slot Dillenburg voor de verwoesting in 1760 45 RuIne van de St. Geertruidakerk to Wisby 131

Het wyt beroemt geslacht van Nassou of Orangien 45 Koopmansbrugge te Bergen 132, 133

EenChristelick Liet: Wilhelmus 47 Les in verbandleer aan de Koloniale School voor Meises Willem van Oranie 50 en Vrouwen to 's-Gravenhage 134 Prof. Dr. A. Eekhof 52 Huishoudeliike Ziekenverpleging 134 De Artushof te Dantzig 54 G. J. Hooyer aan t

Kaartie van de groote Marienburger Werder 55 Deelnemers aande eerste Dietsche Studiereis na,ar Zuid- 135 Ed. Flipse 71 Afrika 137 Standbeeld van Koningin Wilhelmina te Willemstad (Curacao()) 73 F. M. Knobel 142 Willem-van-Oranie herdenking te Magelang (N.-I.) . 74 Plaats Bulhoek bij Cradock, KrUgers geboortehuis 144 Kransen en bloemen bij het standbeeld van Willem van. rank:, op het Plein te 's-Gravenhage (22 April) 82 President Paul Kriig,er naar een houtsnede van Pierneef 144 De achtkamer van de herberg op het Pauweneiland 86 Bij de opening van de Krtiger-tentoonstelling in het Scam- De Leipziger Poort 87 museum van het A N V 145 Linden aan van de Dierga,arde te Berlijn in 1691 87 De maaltijd na de Algemeene Vergadering op 23 Sept. 1933 152 G racht te Schoonhoven 88 Albert Vogel t 156 Stadhuis te Schoonhoven 89 Epitaaf van Jan van Dendermonde in de Groote Kerk to Breda 159 De oude veerpoort te Schoonhoven 89 Grafgedenkteeken voor Frederik I in den Dom te Sleeswijk 159 Z.Exc. Dan. J. de Villiers t 95 Grafgedenkteeken voor Edo Wiemken in de Stadskerk to Jever 160 Spa,kenburg, wa,ar de eerste streektaalfilm van het Alg. Ned. Grafgedenkteeken voor Keizer Maximiliaan in de Hofkerk Verbond werd opgenomen 97 to Innsbruck 160 De Brandenburgsche vloot, naar een schilderij van Lieven Marmerrelief van hetgedenkteeken te Innsbruck 161

Verschuier . 98 Een meer dan 100-jarig toegangsbewis voor de Universiteit &mauls te Emden 99 van Gent 162 37ste JAARGANG late AFLEVERING JANUARI 1933

EBERIANDI

1 11111iiii111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 Iiiii11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 0111111111111111111111111111111111111 1 11111 11111111111111111111111111111111111111111 MAANDBLAD -VAN HET

1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 ri.al

ALGEMEEN NEDERLANDSCH VERBOND

UITGAVE : SCHEFFERDRUKKERIJ, DORDRECHT INTEEKENPRIJS VOOR NIET ',EDEN f

P. M. EMU 86 Col TL AF NT SE PNO' R THZEsRcKTHu-IGEEZ KOOG AAN DE RAN

E M SER-WATER`

Het ,sedert ,eeuwen bekende en DE BAS onovertroffen naiddel tegen HOEST, HEERENGRACHT17 VERKO UDHEID, INFLUENZA en 'S-GRAVENHAQE all e aanidoeningen der islijmyliezen.

Priis per Flesch of Kruik 65 cent.

OPEN Restitutie voor ledige flesch 5 cent. FFECTEN- E (VRAAGT PRIJS) ANKZAKEN

Nederlandsche RANDVRIJE Bank voor Zuid-Afrika N.V. KLUIS

Londen - AMSTERDAM - Hamburg HEERENGRACHT 546 Bankiers van het Algemeen Nederlandsch Verbond

Bljkantoren en Correspondenten

In de Unle van ZuldAtrIka

De Verkenner

ALLE BANKZAKEN

^^^ .C.1100GTEIIING AM I MIN II IN I I I I I Officieel orgaan van De DEN HAAG Nederlandsche Padvinders".

TEL. 532615 GeIllustreerd maandblad voor

jongens van 10-18 jaar 2e VAN BLANKENBURGSTR, 109

Abonnementsprijs bij voor-

uitbeta ling voor Nederland

VERHUIZINGEN en Kolonien

BEHANGERIJ 2.50gld. per jaar. Voor het buitenland 3.-- gld. per jaar.

Be rg p la at s e n SC HEFFERDRUKKERLI voor inboedels Dordrecht Postrek, 2456 en reisgoederen

N.V.RESIDENTIE-HYPOTHEEKBANK Hypotheekbrieven in omloop f 16.970.000.

Reserves .............. 758.200. Verkriisxbaar 50/0 HYPOTHEEKBRIEVEN tegen 1001/2

HEILPAEDAGOGISCH INSTITU'UT Inrichting voor moeilijke, niet achterlijke

kinderen. Aansluiting bij inrichtingen voor

,,KLEIN WARNSBORN voortgezet middelbaar onderwijs.

A Amsterdamsche Weg 222 Directeur: P. VAN AALTEN.

Prospectus op aanvrage. Tel. 22012 Lid van bet Algemeen Nederlandseh Verbond 11111111iI111111111111111111ImillI111111IIiii11111111,1111111111111111111111,111111111111

^111111.1...,

HET PAPIER TOORMBsITTETRIDJAD3SICHR,sIFGTRWATOERNDITIAGGEELETTRAgTDEORODRAMG. . 11.UTBRITEHCRH3TIANN'SGRP0ANIENRGGERNOOTHANDEL N.Y.A

1 LIT TIJDSCHR114"1' WORDT UITGEGEVEN EN GEDRUKT DOOR DE SCHEFFEILDRUKKERIJ TE DORDRECHT MEDEDEELINGEN UIT DE NEDERLANDSCHE BEDRIJVEN

1 MN St oomververij en themische Wasscherij gp CENTRAAL "

BESTELT PER POS T DEN HAAG ROTTERDAM SCHIEDAM

Wij vestigen Uw aand'ackt op onze zees fraai geillustreerde Prijscouranten, die regelmatig I OREN UURWERKEN Grootste

aan onze uitgebreide klantenkring in Binnen- Klokken en Carillons Nederlandsche en Buitenland, alsook in de Overzeesche Gewesten, worden gezonden. Zij worden B. EIJSBOUTS, Asten Uurwerkfabriek gaarne op aanvrage kosteloos verstrekt en

bevatten steeds de nteuwste artikelen tegen de

LAAGSTE PRIJZEN

(bazar OPEN (VRAAGT PRIJS)

AMSTERDAM

Is U reeds geabonneerd op het

A.N.V. KALENDER A lgerneenVOOR CHRISTENDOM EM CUTUUR

GROOT= NEDERLAND

Hoofdredactie: Prof. Dr. H. Th. OBBINK IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

Secretariaat der Redactie: Deze fraaie kalender leveren wij aan A.N.V. leden

Prof. Dr. M. v. RHI JN, Mr. Dr. P. H. W. G. v. d. HELM voor slechts

Administratie: Keizersgraeht 104, Amsterdam. 1.60 gld. (vrachtvrin

na overschrijving van dit bedrag of veelvouden

daarvan op

IN ELKE PORTEFEUILLE, OP ELKE LEESTAFEL Postrekening 2456, Scheffer-

drukkerij, Dordrecht MORKS MAGAZIJN

HOOFDREDACTEUR: C. VAN SON Op het overschrijvingsformulier te vermelden : voor

Redact. Persoonlijkheden: H. G. CANNEGIETER A.N.V.-kalender(s) en het volledig adres

Redacteur Boekentafel : G. VAN H U L Z E N waaraan wij moeten zenden. PRIJS f 15. 'S JAARS, BUITFNLAND EN

LANDMAIL INDIE f 17.. ZEEPOST f 15_50 Leden van het A.N.V. hebben recht meer kalenders Uitgever: C. MORKS Czn., DORDRECHT te bestellen voor 1.60 gld. het stuk.

Kolonien en Buitenland:

brandkasten Leden van het A.N.V. in de kolonien en in het

buitenland gelieven geen bestelkaart, of bestelbrief

te zenden, doch 1.60 gld. (voor kolonien) en 1.80 gld.

(voor het buitenland) of veelvouden daarvan met

postwissel over te maken. Beleefd wordt verzocht

op de postwisselstrook te vermelden : Voor ......

A.N.V.-Kalender(s) en het volledig adres waaraan

wij moeten zenden.

Voor meer inlichtingen verwijzen wij U naar de

OPEN advertentie in de vorige afleveringen van Neer- landia".

(VRAAGT PRIJS)

OPEN (VRAAGT PRIJS)

kluisdeuren eillaillillikviiiimvsimmillimm

Iliwriammims Ailimammo 37ste JAARCrANC lste APLEVERING JANUARI 1933

)).1EERLAND

MAANDBLAD VAN HET ALGEMEEN

NEDERLANDSCH VERBOND 11111111111111111 .""I'-j N

ADRESSEN DER GROLPEN Adres voor Hoofdbestuur, Redactie en REDACTIE-COMMISSIE Nederland : Laan 34, a s-Gravenhage Administratie : Laan3 4, Den Haag P. J. DE KANTER - Jhr. Mr. J. L. W. C. VON Ned.-Antillen : Jan Rustige Jr., Emmastad, Curacao WEILER - J. E. BIJLO - J. W. ROESSINGH Ned.-Indig: La a n Trivelli 7, Batavia Centrum

Tel. 112508 - Postrekening 38825 VAN ITERSON - M. J. LIESENBORGHS Tel.-Adres : Verbond Laan34, Denhaag Suriname : D. Blanken, Paramaribo K. E. OUDENDIJK - C. VAN SON, SECRETARIS Vlaanderen : Slotlaan 13, St. Lambrechts-Woluwe

Nood breekt wet. Mr. Dr. C. F. Schoch t

Toen wij in 1930 besloten het reeds 34-jarige maand- In de laatste hoofdbestuursvergadering heeft de voor-

blad van het A.N.V. een aantrekkelijker vorm te geven zitter herdacht den eenige dagen tevoren heengeganen

en in een nieuw gewaad te steken, was de algemeene mr. Schoch. Daarvoor was alle reden, ofschoon

wereldcrisis al ingeireden. Maar wij hoopten, met zoo- hij reeds hen jaren geleden ons hoofdbestuur verliet.

velen, dat die van korten duur zou zijn. Vijftien jaren had hij daarvan deel uitgemaakt. En

Hoop doet leven. En het Verbond zal wel blijven leven, dat was niet zijn eenige verdienste voor het Verbond.

daarvoor is zijn beginsel Borg.

Dit neemt echter toch niet weg, dat de statistiek der

getalsterkte onzer gelederen sedert de laatste jaren een

dalende lijn vertoont, al is die daling in vergelijking

met vele andere nog niet een verontrustende helling.

Een groove, goede kern is gebleven. Maar de, naar

wij mogen verwachten tijdelijke, inkrimping doet

ook zijn invioed op de inkomsten gevoelen en de

regeeringssubsidie is, mode door het vrijwillige offer,

dat het Hoofdbestuur in deze moeilijke tijden bracht,

geslonken. En ten derde slechte dingen bestaan ook

wel eens in drieen zijn verschillende adverteerders

door den nood der tijden gedwongen, Neerlandia in het

a fgeloopen jaar ontrouw geworden.

Om het tekort op de begrooting voor 1933 zoo klein

mogelijk te makers, kon het Hoofdbestuur niet ontkomen

aan bezuiniging ook op ons maandblad. Het omslag

mod daarom helaas vervallen, althans voor dezen jaar-

gang. Dit zal echter het karakter van ions maandblad,

hopen wij, niet schaden. Wij zullen althans trachten den

inhoud op peil te houden.

Zood.ra mogelijk zal Neerlandia weer in gekleurd

omslag verschijnen.

Het blijvend gedeelte onzer medestanders kan daartoe Mr. Dr. C. F. Schoch t

veel bijdragen, door zijn nationalen plicht ook onder

de moeilijke tijdsomstandigheden te blijven vervullen en Hij was een der oprichters geweest, in 1902, van de

hen, die daartoe in staat zijn, aan te sporen onze ge- groep Suriname, die hij de eerste jaren van ,haar bestaan

lederen te versterken. ook mee heeft helpen Leiden. Land en yolk Binds hebben

In het bijzonder in dezen zorgvollen tijd gelde over de liefde van zijn hart. Werken voor Suriname was zijn

heel onze linie: Wij versagen niet! levenstaak, waarin hij opging.

DE REDACTIE In den hoofdbestuurskring was mr. Schoch in zijn

tijd een man van gezag. Hij was een der weinige Neder- Leden van het A. N. V., hebt gij den KALEN-

landers, die behalve het moederland ook alle Nederland-

DER GROOT-NEDERLAND 1933" al in Uw

sche overzeesche gebiedsdeelen uit eigen aanschouwing

huiskamer hangers ? kende, hoewel natuurlijk het een beter dan het ander.

Zoo niet, bestelt hem dan nog heden, dan kunt Hierdoor en door zijn bekendheid met Vlaanderen be-

gij er nog een vol jaar nut en genoegen van hebben. streek hij met zijn kennis bijna alle onderwerpen, die 2 NEERLANDIA

in onze vergaderingen aan de orde kwamen. Maar

afgevaardigde der groep Suriname bleef hij allereerst

en allermeest. VOETSPOORL Om zijn kennis, maar ook om zijn beslistheid, was

hij in het hoofdbestuur zeer gezien. Half werk deed hij niet; als hij zich ergens aan gaf, gaf hij zich geheel. DER VADEREN

Die beslistheid van overtuiging en oordeel was een

karaktertrek van mr. Schoch, die het schoonst uitkwam in zijn Christelijk geloof, omdat die eigenschap het ken- Nederlandsche invloed in het buitenland

merkende daarvan, eenvoudigheid en kinderlijkheid, niet in het verleden.

overheerschte maar juist naar voren bracht. Ook een schaduwzijde had die beslistheid; zij scheen wel eens te I. leiden tot mindere waardeering van een van het zijne Inleiding. afwijkend gevoelen, tot kortheid, hardheid soms misschien, Eenigen tijd geleden ontving ik van het Hoofdbestuur

in het veroordeelen. Schoch was een karakter", een van het Algemeen Nederlandsch Verbond het verzoek

man, die niet hield van schipperen. Maar in het woord, of ik mij Wilde belasten met een onderzoek naar de

dat hij na zulk een aanval in de vergadering in een door voornaamste Nederlandsche monumenten over de ge-

Ihemzelf gezocht persoonlijk gesprek tot den aangevallene heele wereld, om daarover een reeks artikelen schrijven.

kon richten, klonk groote belangstelling en waardeering Hoe vereerend dat verzoek ook was, ik heb het niet ook. In het algemeen kon in een onderhoud van man tot zonder schroom durven aanvaarden. Dit niet in de eerste man van mr. Schoch bekoring uitgaan. plaats met het oog op den daaraan verbonden grooten Op weg naar een stamverwant land is hij heengegaan. arbeid, maar voornamelijk, omdat het voor goed ver- Al was lamiliebezoek het Joel, ionze verbindingen ginds richten van dat werk een veel grootere kennis op het waren gewaarschuwd, om zich tot zijn beschikking te gebied der Nederlandsche en der algemeene geschie- stellen en in Kaapstad waren de plannen tot zijn ont- denis en ook der kunstgeschiedenis vereischt zijn, dan vangst gemaakt. W ij hadden zijn toezegging, dat hij waarover ik, als leek, beschik. er voor ons zijn best zou doen. Een levende reclame voor Nederland en voor het A.N.V. zou hij er geweest zijn. Wanneer ik tocb gemeend heb voor de uitnoodiging Der nagedachtenis van den trouwen A.N.V.-er zij niet te moden bedanken en mij zelf beschikbaar te onze dankbare hulde gebracht. stellen om met het werk een begin te maken, dan heb ik mij daarbij laten leiden door de gedachte, dat slechts

* * weinig leden van het Verbond daarvoor over den noodi- gen vrijen tijd beschikken, en dat van het daarmede Men schrijft ons nog uit Kaapstad: belasten van een buiten het Verbond staand persoon, De heer Mr. Dr. C. F. Schoch, oud-directeur van de tegen toekenning van een honorarium, met het oog op

Surinaamsche Bank en oud-lid van het hoofdbestuur van de beschikbare geldmiddelen, geen sprake kon zijn.

het Algemeen Nederlandsch Verbond, ,enz., die op Onder deze omstandigheden heb ik het mijn plicht

11 October met het s.s. Klipfontein" van Nederland geacht, het Hoofdbestuur in zijn loffelijk streven naar

vertrok om, reizende longs de Oostkust van Afrika, de mijn beste vermogen te steunen.

Unie te bezoeken, is aan boord ongesteld geworden. Het Geldgebrek, onder de tegenwoordige omstandigheden, was het voornemen van den heer Schoch om na landing is oorzaak, dat plaatselijk onderzoek en het nemen van te Lourenco Marques onmiddellijk per spoor naar foto's van Nederlandsche monumenten tot het- uiterste Johannesburg te gaan, waar zijn zoon aan de K.P.M.- moet worden beperkt, en dat ook van reproductie van vertegenwoordiging verbonden is. Bij aankomst te bestaande afbeeldingen een veel spaarzamer gebruik Lourenco Marques op 25 November was zijn ongesteld- moet worden gemaakt, dan oorspronkelijk in de bedoe- heid echter zoodanig toegenomen, dat men hem onmid- ling heett gelegen. dellijk ter verpleging in het hospitaal aldaar liet op- Om die reden is het historische, beschrijvende gedeelte nemen, waar hij zeer spoedig overleed. Het stoffelijk van het werk meer op den voorgrond getreden dan eerst overschot van dezen hooggeachten bezoeker is te bedoeld was. Studie in de archieven bleef daar bij achter- Lourenco Marques onder vete bewijzen van deelneming wege. De bedoeling is nu niet anders geweest dan het ter aarde besteld. Diep medegevoel met de rouwdragende verzamelen van een aantal gegevens in vroegere publi- familieleden wordt aan alle kanten aan den dog gelegd. caties, om aan de hand daarvan in populairen vorm, Naar ik verneem was bet 't voornemen van de Aidee- een beeld te geven van hetgeen de Nederlandsche stam ling Kaapstad van het A.N.V. om den heer Schoch bij in vroeger tijclen buiten de landsgrenzen heett verricht. aankomst aldaar, vooral uit hoofde van zijn zeer gewaar- deerde verbinding met het hoofdbestuur, een vriendelijke Op volledigheid zal dat overzicht uit den aard der ontvangst te bereiden. het heeft niet zoo mogen zijn. zaak geen aanspraak kunnen maken. Verder weet ik van te voren, dat ik aan de menschen van het vak niets

nieuws zal hebben mee te deelen. Bij betrapping op Uiterste Wilsbeschikking. ketterijen houd ik mij voor.terechtwijzing aanbevolen.

Aan hen, die het A.N.V. bij uiterste wilsbeschikking wenschen Mochten deze artikelen echter tot gevolg hebben, dat te bedenken, wordt daartoe de volgende vorm aanbevolen: bij een aantal lezers van Neerlandia'' de belangstelling Ik vermaak aan het Algemeen Nederlandsch Verbond, zetel wordt opgewekt of vermeerderd voor het groote werk, door onze voorvaderen op verschillend gebied vroeger to Dordrecht, kantoor houdend to 's-Gravenhage, en waarvan eeuwen, in het buitenland verricht, en van den invloed, de Statuten zijn goedgekeurd laatstelijk bij Koninklijk Besluit die van het yolk van Nederlandschen Stam is uitgegaan,

van 12 Dec. 1929 No. 65, de som van ...... gulden, uit to keeren dan is de bedoeling bereikt.

binnen maanden na mijn overlijden, vrij van alle rechten De eerste reeks artikelen zal gewijd zijn aan Noord-

en kosten. Duitschland en de Scandinavische landen. NEERLANDIA 3

I. Nederlandsche nederzettingen in Duitschland verstaande, uit een verklaarbaar chauvinism, de laatst- in de 12de en 13de eeuw. genoemde veel uitvoeriger behandelt dan de eerstge- Voorzoover mij bekend, is aan de hierboven bedoelde noemde, en daaraan ook nu veel grooter beteekenis toe- nederzettingen van Nederlandsche zijde weinig aan- schrijft, daarbij steunende op het, volgens hem, bestaand dacht geschonken, en is het eenige werk van grooteren feit, dat er in Duitschland wel ongeveer 40 plekken zijn, omvang, waarin die geschiedenis, en wel van Vlaamsche die nog de namen dragen van Flamingsdorf", Flem- zijde, uitvoerig behandeld is de Histoire des colonies hude", Flemingstrasse", der Flaming" en dergelijke. belges, qui s'etablirent en Allemagne pendant le douzieme Het ligt voor de hand, dat, daar de taal der oude et le treizieme siecle" 1865, van Emile de Borchgrave, oorkonden en kronieken, waaruit de schrijvers geput toen Belgisch legatie-secretaris bij het Nederlandsche hof. hebben, niet altijd duidelijk is, en de daarin vervatte Misschien is die geringe belangstelling daaraan te mededeelingen, vaak berustend op mondelinge over- wijten, dat bij de slechte gemeenschapsmiddelen en het leveringen, niet altijd ten voile betrouwhaar, lang niet ontbreken van een drukpers in dat fijdperk, de uittocht alle Duitsche hisforici, zoowel van vroegeren als van van vele Noord- ien Zuid-Nederlanders Haar den vreemde lateren tijd, even geestdriftige, ver sirekkende gevolg- toen weinig is opgevallen en de Nederlandsche kronieken trekkingen daaruit gemaakt hebben als de voren ge- er daarom heel weinig van hebben vermeld; terwij1 noemde schrijvers, en op grond van kritisch onderzoek daarentegen de aankomst van die vreemdelingen en het tot andere con.clusies zijn gekomen. Order die historici goede werk, dat zij daar hebben verricht, in Dtfitschland neemt, zoo wel wat het tijdperk ziiner studien als wat wel sterk de aandacht heeft getrokken, en de kronieken de waarde van zijn werk betreft, A. von Wersebe, een aldaar tal van mededeelingen omtrent hen bevatten. eerste plaats in. Vele Duitsche geschiedschrijvers van naam hebben In zijn, in 1815 verschenen, werk: Ueber die Nieder- - althans van die nederzettingen grondige studien ge- ldndischen Colonien, welche im cnOrdlichen Teutschlande maakt en de geschiedenis-literatuur daaromtrent met een im zwOlften Jahrhundert gestiftet warden sin. d", heeft groot aantal waardevolle geschriften verrijkt. deze geleerde schrijver, een schernzinnig iurist, landdrost Sommigen van hen zijn uitbundig geweest in hun en landraad van het toenmalig koninkrijk Hannover, in waardeering. De Borchgrave ihaalt in zijn bovengenoemd, een, wel wat zwaar op de handsch, werk (het bevat door de Belgische Koninklijke Academie bekroond werk 1082 bladzijden, waarvan zeker brie vierde gedeelfe uit eenige uitingen van Duitsche schrijvers aan: klein gedrukte noten bestaat), een diet) op de zaak Hoche Histor. Untersuchungen" lib. die Niederl. ingaande studie geleverd, waarin hii, aan de hand van Kolonien in Niederdeutschland," Halle 1791, zegt o.a.: een zeer kritisch onderzoek van een groot aantal ibronnen, Wanneer men het droogmaken en in cultuur brengen en van plaatselijk onderzoek, de vruchten van zijn arbeid van de gronden beschouwt als den grondslag van den heeft neergelegd. Zijn werk is door De Borchgrave en landbouw, dan moet men toestemmen, dat Neder-Duitsch- verschillende Duitsche schrijvers, o.a. door Dr. Schuma- land dat resultaat voor een groot deel dankt aan vreemde cher, ook een autoriteit dit gebied, die v. W's con- kolonisten, en wel voornamelijk aan Vlamin.gen en clusien, bij alle scherpzinnigheid, bekrompen noemt, Hollanders". scherp bestreden. Anderen, als Dr. Theod. Rudolph: Langethal: Boeren, die als vrije mannen leefden, Die Niederldndischen Kolonien der Altmark" hebben waren nuttiger voor het land en voor hun nieuwe souve- zich aan zijne zijde geschaard. reinen, dare in andere sireken de lijfeigenen, die gebukt Hoewel het moeilijk en waarschiinlijk wel in bet gingen onder feodale lasten. De kolonies van Vlamingen, geh.eel niet uit te maken is, in hoeverre sommige schrij- Hollanders en andere kolonisten waren als het ware vers te veel hun fantaisie hebben laten werken of te oasen van de vrijheid. Zij gaven aan Duitschland daar- lichtgeloovig zijn geweest bij het raadplegen van de van het eerste voorbeeld. Dank zij die vrijheid ontwik- bronnen, ien anderen misschien al te sceptisch, heb ik kelden zij den landbouw, die bron van onmetelijke gemeend bij de onderstaande mededeelingen betreffende stoffelijke welvaart, verschaften zij aan de landheeren en de Nederlandsche n.ederzettingen, in hoofdzaak Von aan, de kerken aanzienlijke inkomsten en schiepen zij Wersebe te moeten volgen. Doen wij dan maken wij een voorbeeld, dat op landhuishoudkundig gebied veel- ons stellig- niet schuldig aan overschafting van wat onze vuldige navolging heeft gehad." stamgenooten in de 12de en 13de eeuw in Duitschland Richard Schroder, de schrijver van Die niederlandi- hebben verricht, maar geven hun ear fe weinig dan te schen Kolonien in Norddeutschland" 1880, gaat zelfs veel van waarop zij aansnraak molten maken. dan zoo ver, dat hij het herwinnen voor 't Germaansche ras blijkt zelfs uit de mededeelingen van dien scenticus, dat van het, door Wenden en andere Slavische volken, onomstootelijk vast staat, dat in tal van streken Noord- bezette Noordduitsche land, in hoofdzaak aan de Neder- en Zuicinederlandsche kolonisten, door wereldlijke of landsche kolonisten, versterkt door Saksische en West- geestelijke vorsten en heeren daarheen gehaald, of uit faalsche immigranten, toeschrijft; als bewijs voor den eigen beweging daarheen getrokken, ziin opgetreden als Nederlandschen invloed, meer in het bijzonder in de leermeesters der inheemschen van Germaanschen of Brandenburg, noemt hij in zijn boek een groot aantal van Slavischen stam, en een overwegenden invloed ten oud-Brandenburgsche plaats- en familienamen, ontleend goede op het welvaarts- en beschavingspeil aldaar aan het Register bij Riedels Codex diplomaticus hebben uitgeoelend. Brandenburgensis", die groote overeenkomst vertoonen met oud-Nederlandsche en oud-Vlaamsche plaatsnamen Von Wersebe's onderzoekingen hebben onwederleg- (N.B. vier en een halve bladzijde vol!), overtuigd als baar aan.getoond, dat er in de 12de en 13de eeuw hij is, dat al die Duitsche plaats- ien familienamen, Nederlandsche kolonies, ,en soms zeer belangriike, zijn waaronder van zeer aanzienlijke geslachten, uit de gestichf in de omgeving van Bremen en Hamburg en Nederlanden afkomstig zijn. in het Oldenburgsche; in Westelijk Holstein. in Wagrie, Denzellden geest ademt het geestdriftig geschreven in Mecklenburg, in Anhalt, in Thuringen, Keur- Saksen boek van De Borchgrave, die ,onder colonies belges", en de Lausitz. zoowel de Noord- als ,de Zuidnederlandsohe kolonies Over Silezie spreekt hij niet, hoewel het zeker is, dat0,Afit fiSTRAttowitp atitteutctitm ItrottaltteAtt,40HW autottma 4),z,9wite rci-titutt *tit- iityttF 44 it* follut=tomitt/ouri4gitt.tf1v4460t