VIETNAM NEWS NETWORK (VNN)P.O. Box 661162Sacramento, CA 95866Phone & Fax: 916-480-2724 Email: vnn@vnn-news.comWebsite: www.vnn-news.com

**********************************Bài Vª Hàng NgàyNgày 11 Tháng 06 Næm 2007**********************************

1- Bình LuÆn ViŒt Nam- T¿ do së th¡ng s¿ s® hãiTrÀn ñÙc TÜ©ng

2- Th©i s¿ ViŒt Nam - ChuyŒn Chén Nܧc TÜÖngHÒng Lê

3- DiÍn ñàn Häi Ngoåi- Than ôi, th¿c phÄm ViŒt Nam!Huy TÜ©ng

4- ñ†c Báo Ngoåi QuÓc- Công an CSVN công khai tra tÃn và gi‰t ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ theo Çåo Tin Lành Ç‹ cänh cáo các h¶i thánh tåi giaBosNewsLife News Center - T Vân lÜ®c dÎch

5- Tham Khäo- M¶t L¶ Trình Dân Chû Hóa Gian Kh°Lâm LÍ Trinh

6- Tài LiŒu- "ñi‹m Nóng" Dioxin ª ViŒt Nam: TØ Lš Thuy‰t ñ‰n Th¿c T‰NguyÍn Minh Quang, P.E.

7- ñ©i SÓng Quanh Ta- ñåo nhåc lØng danhEsther Bintliff (Newsweek) - Minh Trang phÕng dÎch

8- GÜÖng XÜa Tích CÛ- Vì ñâu Nên N‡i Mõ Sàigòn

**********************************

1- Bình LuÆn ViŒt Nam

- T¿ do së th¡ng s¿ s® hãi

TrÀn ñÙc TÜ©ng (VNN)

M¶t ngày trܧc khi t§i C¶ng Hòa Liên Bang ñÙc Ç‹ tham d¿ H¶i NghÎ ThÜ®ng ñÌnh G8, T°ng thÓng Hoa Kÿ George W. Bush và phu nhân Çã džc m¶t bài diÍn væn quan tr†ng trܧc "ñåi H¶i vŠ Dân Chû và An Ninh Th‰ Gi§i" ÇÜ®c t° chÙc tåi ÇiŒn Czernin, n¢m trong thû Çô Praha cûa C¶ng Hòa Séc. H¶i nghÎ này quy tø nh»ng nhà ÇÃu tranh cho dân chû, nh»ng ngÜ©i bÃt ÇÒng chính ki‰n v§i chính quyŠn nܧc h†, ljn tØ 17 quÓc gia trên th‰ gi§i. Trong suÓt 30 phút ÇÒng hÒ, ông Bush Çã thu hút s¿ chú š cûa cº toå vào nh»ng lãnh v¿c T¿ Do, Dân Chû, Nhân QuyŠn tåi các quÓc gia Ƕc tài toàn trÎ, cÛng nhÜ chû trÜÖng và chính sách cûa nܧc MÏ nh¢m dân chû hóa th‰ gi§i. Bài diÍn væn Çã ÇÜ®c cº t†a v‡ tay tán ÇÒng 22 lÀn.Ông Bush trong dÎp này Çã tái kh£ng ÇÎnh trܧc các nhà ÇÃu tranh dân chû, nh»ng nhà ÇÓi kháng tåi các quÓc gia Ƕc tài, r¢ng ông së ti‰p tøc ChÜÖng Trình Th¿c HiŒn T¿ Do cûa Hoa Kÿ do ông ÇŠ ra khi ông ra tái Ùng cº t°ng thÓng Hoa Kÿ nhiŒm kÿ thÙ hai. Ngày hôm nay ông loan báo dùng nºa nhiŒm kÿ chót cûa ông Ç‹ th¿c hiŒn. Ông cho bi‰t, cø th‹, Hoa Kÿ ÇÄy månh T¿ Do Dân Chû Ç‹ trª thành l¿c thay th‰ ñàn Áp và Quá Khích. Ông nói: "T¿ Do là phÜÖng thÙc tÓt nhÃt Ç‹ giäi phóng óc sáng tåo, tiŠm næng kinh t‰ cûa m¶t quÓc gia; là trÆt t¿ xã h¶i duy nhÃt ÇÜa ljn công lš; là phÜÖng cách duy nhÃt Ç‹ th¿c hiŒn Nhân QuyŠn". Ngay ngày hôm nay, t°ng thÓng Bush Çã yêu cÀu bà Ngoåi Trܪng Condoleezza Rice chÌ thÎ cho các vÎ ñåi SÙ MÏ tåi các quÓc gia không có t¿ do phäi tìm ki‰m và g¥p g« nh»ng nhà ÇÃu tranh cho dân chû, nh»ng ngÜ©i bÃt ÇÒng chính ki‰n v§i Nhà Nܧc.CÛng nên bi‰t là, trܧc khi ti‰p tøc ChÜÖng Trình Th¿c HiŒn T¿ Do, t°ng thÓng Bush Çã Çích thân g¥p g« các nhà ÇÓi kháng cûa 16 nܧc Çang Çàn áp t¿ do dân chû trên th‰ gi§i, trong Çó có ViŒt Nam. Ngay trܧc khi lên ÇÜ©ng công du Âu Châu, t°ng thÓng Bush, phó t°ng thÓng Dick Cheney và toàn b¶ H¶i ñÒng An Ninh quÓc gia Çã ti‰p ki‰n m¶t phái Çoàn 4 t° chÙc ÇÃu tranh cho t¿ do dân chû tåi ViŒt Nam trong vòng 45 phút tåi Tòa Båch –

c. Phái Çoàn này gÒm các ông ñ‡ Hoàng ñiŠm, chû tÎch ViŒt Nam Canh tân Cách Mång ñäng, tÙc ñäng ViŒt Tân; ñ‡ Thành Công, thu¶c Çäng Dân Chû Nhân Dân; NguyÍn QuÓc Quân thu¶c Cao Trào Nhân Bän và Lê Minh Nguyên thu¶c Mång Lܧi Nhân QuyŠn. DÎp này ông Bush Çã l¡ng nghe các vÎ trong phái Çoàn trình bày vŠ tình hình chính quyŠn CSVN Çàn áp các nhà ÇÃu tranh cho dân chû m§i Çây và nh»ng ÇŠ nghÎ ÇÓi v§i Hoa Kÿ trong n‡ l¿c dân chû hóa ViŒt Nam. V§i nh»ng b¢ng cÙ chính xác, trong bài diÍn væn, ông Bush Çã nói: "Có nhiŠu nhà ÇÓi kháng Çã không th‹ ljn v§i chúng ta vì h† Çang bÎ giam gi» trái phép hay bÎ quän ch‰ tåi gia. Tôi mong có m¶t ngày, trong H¶i NghÎ nhÜ h¶i nghÎ này có m¥t các vÎ nhÜ Alexander Kozulin cûa Belarus, Aung San Suu Kyi cûa Mi‰n ñiŒn, Oscar Elias Biscet cûa Cuba, Cha NguyÍn Væn Lš cûa ViŒt Nam, Ayman Nour cûa Ai CÆp".Ông cÛng thông báo cho H¶i NghÎ là chính phû Hoa Kÿ m§i thi‰t lÆp QuÏ Nh»ng NgÜ©i Bäo VŒ Nhân QuyŠn nh¢m h‡ tr® pháp lš, giúp Ç« y t‰ cho nh»ng ngÜ©i ÇÃu tranh cho dân chû t¿ do Çang bÎ tù ÇÀy, tra tÃn bªi các chính th‹ Ƕc tài Çàn áp. Ông cho bi‰t QuÏ này khªi s¿ v§i 1 triŒu Çô la và së ÇÜ®c b° túc tùy theo nhu cÀu. M¥t khác, vào thántg 12/2007 t§i Çây, ngoåi trܪng MÏ së ÇŒ trình ÇŠ nghÎ phát 2 loåi giäi thܪng hàng næm Ç‹ tܪng thܪng nh»ng nhân vÆt ÇÃu tranh ÇÄy månh tôn tr†ng nhân phÄm: ThÙ nhÃt là Giäi Thܪng cho nh»ng ngÜ©i bäo vŒ t¿ do. Giäi này dành cho nh»ng ngÜ©i ngoåi quÓc hay các t° chÙc phi chính phû (NGO) có nh»ng hành Ƕng phi thÜ©ng nh¢m ÇÄy månh t¿ do dân chû và can Çäm ÇÓi phó v§i nghÎch cänh. ThÙ nhì là giäi thܪng Ngoåi Giao cho T¿ Do. ñây là giäi thܪng dành cho các vÎ Çåi sÙ Hoa Kÿ có công hoàn thành tÓt ChÜÖng Trình th¿c HiŒn T¿ Do cûa T°ng ThÓng, tác Ƕng chÃm dÙt Ƕc tài b¢ng nh»ng áp l¿c chính trÎ, kinh t‰, ngoåi giao và các phÜÖng tiŒn khác.T°ng thÓng Bush cÛng tuyên bÓ së vÆn Ƕng các cÜ©ng quÓc kinh t‰ trong nhóm G8 h®p tác trong công cu¶c ÇÄy månh t¿ do dân chû trên th‰ gi§i, nhÃt là tåi các quÓc gia hiŒn Çang có chà Çåp Nhân QuyŠn. Ông Bush kh£ng ÇÎnh vÅn duy trì bang giao thân thiŒn v§i tÃt cä các nܧc trên th‰ gi§i k‹ cä các nܧc Çang bÎ chÌ trích là Ƕc tài, Çàn áp nh»ng ngÜ©i dân chû nhÜ Trung QuÓc, Nga và ViŒt Nam; nhÜng bang giao không có nghïa là làm ngÖ trܧc nh»ng Çàn áp dân chû t¿ do, trܧc hoàn cänh dân chúng trong nܧc không có t¿ do, dân chû. Hoa Kÿ Çã nhiŠu lÀn nói lên quan Çi‹m bÃt ÇÒng š v§i các chính quyŠn Ƕc tài khi h† Çàn áp nhân dân cûa h† Çòi các quyŠn cæn bän cûa con ngÜ©i.Ông Bush cÛng kh£ng ÇÎnh r¢ng viŒc xây d¿ng dân chû t¿ do có th‹ tùy vào nh»ng y‰u tÓ dân t¶c, ÇÎa phÜÖng, væn hóa. NhÜng dân chû t¿ do là nh»ng giá trÎ hoàn vÛ mà m†i ngÜ©i dù là ª Çâu trên quä ÇÎa cÀu này cÛng phäi ÇÜ®c hܪng nhÜ nhau. Ông nói: "NgÜ©i ta có th‹ ngæn cän t¿ do, có th‹ làm trì trŒ nó; nhÜng không ai có quyŠn tØ chÓi nó". Các chính quyŠn Ƕc tài Çàn áp thÜ©ng dùng båo l¿c khûng bÓ dân chúng khi‰n dân chúng s® hãi, không dám ÇÃu tranh. NhÜng lÎch sº Çã chÙng minh là T¿ Do Çã th¡ng s¿ s® hãi. Ngày hôm nay, n‰u có cÖ h¶i thì T¿ Do së chi‰n th¡ng s¿ s® hãi ª kh¡p m†i quÓc gia trên th‰ gi§i.

=END=

2- Th©i s¿ ViŒt Nam

- ChuyŒn Chén Nܧc TÜÖng

HÒng Lê (VNN)

Vø nܧc tÜÖng có chÃt 3-MCPD gây ung thÜ không phäi là m§i, nhÜng ngÜ©i tiêu dùng Çã thÆt s¿ lo ngåi khi lÀn ÇÀu tiên bi‰t ÇÜ®c danh sách các cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng có chÃt 3-MCPD gây ung thÜ vÜ®t mÙc cho phép (1mg/kg) cûa B¶ Y t‰, toàn là nh»ng công ty "hàng ViŒt Nam chÃt lÜ®ng cao".3-MCPD là chÃt chÓng mÓc, có tên khoa h†c dài thòng mà vi‰t t¡t thì cÙ nhÜ mã sÓ chÙng khoán, là m¶t chÃt rÃt khó tiêu hûy; æn cÛng ch‰t, Ç° bÕ cÛng ch‰t... tØ tØ. Trong thành phÀn có Clo nên phäi ÇÜ®c hûy b¢ng cách ÇÓt. Trên trang web cûa FDA, cÖ quan ki‹m nghiŒm thuÓc và th¿c phÄm Hoa Kÿ có ghi:www.cfsan.fda.gov/~dms/cpgmcpd3-MCPD has been shown to cause cancer in long-term studies with animals. Since 1996, many countries, including the European Union, Canada, and several Asian countries, have recommended or required that industry take steps to ensure that 3-MCPD is not detectable in acid-HP or Asian-style sauces at levels ranging from 0.01 parts per million (ppm) to 1 ppm.Acid-HP that contains 3-MCPD at levels greater than 1 ppm is not generally recognized as safe (GRAS) and is, therefore, an unapproved food additive. Additionally, a level of 1 ppm or more of 3-MCPD in food containing acid-HP indicates that the level of 3-MCPD in the acid-HP ingredient exceeds 1 ppm, because water or other food components will lower the concentration.Theo FDA: Çây là chÃt gây ung thÜ, và không ÇÜ®c vÜ®t quá 1 phÀn triŒu, mÙc cho phép tåi Hoa Kÿ là tØ 0.01 ljn 1ppm, trong khi Çó ª Châu Âu thì mÙc cho phép thÃp hÖn và rõ ràng hÖn là chÌ ÇÜ®c 0.02. Tren trang Web vŠ an toàn th¿c phÄm cûa Liên HiŒp Châu Âu cho bi‰t:www.eurofins.com/food-testing/news-specials/3-mcpd/en, MCPD 3-Monochloropropane-1,2-diol (3-MCPD) is created during the production process of different food, it results from the acid hydrolysis of glycerol (produced from triglycerides).3-MCPD is a carcinogenic food processing contaminant which has been detected in a wide range of foods and ingredients but particularly in high fat, low pH, high salt content, long storage life foods and also in toasted cereal

products. Maximum levels for 3-MCPD in soya sauce and hydrolysed vegetable proteins have been set to 0.02 mg/kg (2ppm)Trª låi chuyŒn chén nܧc tÜÖng ª VN, các quan chÙc ª Hà N¶i còn cãi nhau vŠ tên g†i là nܧc tÜÖng hay xì dÀu; theo cái ViŒn Khoa H†c gì Çó thì dân miŠn Nam g†i xì-dÀu là nܧc tÜÖng là sai...nguyên t¡c vì ÇÜ®c nÃu tØ xÜÖng v.v.... Th¿c t‰ là tØ tàu vÎ y‹u, nܧc tÜÖng hay xì dÀu gì thì ngÜ©i ta cÛng bÕ chÃt chÓng mÓc tØ lâu l¡m rÒi. VÃn ÇŠ là các quan ÇÀu ngành y t‰ VN, tuy h† cÛng áp døng tiêu chuÄn Hoa Kÿ nhÜng áp døng m¶t cách "vô tÜ". Hoa Kÿ cho phép tØ 0.01 ljn 1 ppm thì h† lÃy ngay con sÓ cao nhÃt làm tiêu chuÄn cho dân ViŒt Nam. Trong khi Châu Âu chÌ cho phép tÓi Ça là 0.02. Th¿c t‰ trong sän xuÃt (trong ÇiŠu kiŒn VN), con sÓ 1 phÀn triŒu rÃt khó cân Ço tåi sao ngành Y t‰ VN không ch†n tiêu chÄn an toàn th¿c phÄm thÃp ho¥c trung bình; Çâu phäi là dân VN là "kÈ thù nào cÛng Çánh th¡ng", k‹ cä là chÃt gây ung thÜ.Th©i gian này m§i r¶ lên chÙ nܧc tÜÖng có chÙa chÃt 3-MCPD Çã ÇÜ®c ngành y t‰ Sài Gòn phát hiŒn và bi‰t rÃt rõ tØ cuÓi næm 2001. Cø th‹, tháng 11-2001, qua xét nghiŒm 15 mÅu nܧc tÜÖng, dÀu hào tåi ÇÎa bàn TP, thì tÃt cä các mÅu ÇŠu có hàm lÜ®ng 3-MCPD gÃp 23-5.644 lÀn mÙc cho phép. Tháng 12-2001, xét nghiŒm ti‰p 10 mÅu thì có 9 mÅu vÜ®t mÙc cho phép, trong Çó có mÅu gÃp 6.090 lÀn. Næm 2004, ViŒn VŒ sinh y t‰ công c¶ng TP th¿c hiŒn giám sát hàm lÜ®ng 3-MCPD 41 mÅu nܧc tÜÖng thì phát hiŒn 33 mÅu có 3-MCPD vÜ®t tiêu chuÄn cho phép, chi‰m tÌ lŒ 80,5%. Trong 33 mÅu này có sáu mÅu có hàm lÜ®ng 3-MCPD cao khûng khi‰p, tØ 11.100-18.244 mg/kg, tÙc cao gÃp 11.000-18.000 lÀn mÙc cho phép; sáu mÅu có hàm lÜ®ng 3-MCPD rÃt cao, tØ 6.260-8.659 mg/kg; và 21 mÅu có hàm lÜ®ng 3-MCPD cao vÜ®t gi§i hån tØ 2,1-4.936 mg/kg. Næm 2005, viŒn này khäo sát ti‰p 137 mÅu tØ nhiŠu nÖi gºi t§i xét nghiŒm. Qua Çó phát hiŒn hÖn 100 mÅu có hàm lÜ®ng 3-MCPD tØ 2,0 -9.743 mg/kg, cao hÖn mÙc cho phép tØ hai ljn gÀn chøc ngàn lÀn. Quí 3-2005, Sª Y t‰ TP.HCM gºi mÅu nܧc tÜÖng cûa 30 cÖ sª sän xuÃt ljn ViŒn VŒ sinh y t‰ công c¶ng TP ki‹m nghiŒm, phát hiŒn 20 cÖ sª có sän phÄm nܧc tÜÖng có chÃt 3-MCPD cao gÃp tØ vài lÀn ljn vài ngàn lÀn mÙc cho phép. Tåi Trung tâm ñào tåo và phát tri‹n s¡c kš TP, trong næm 2005 cÛng ti‰n hành phân tích 38 mÅu và phát hiŒn 21 mÅu có hàm lÜ®ng 3-MCPD cao hÖn mÙc qui ÇÎnh.Sau khi báo chí lên ti‰ng vŠ viŒc "ém nhËm" thông tin liên quan ljn k‰t quä ki‹m ÇÎnh nܧc tÜÖng, thanh tra B¶ Y t‰ Çã có væn bän gºi thanh tra Sª Y t‰ ÇŠ nghÎ báo cáo k‰t quä cø th‹, ÇÒng th©i công bÓ các cÖ sª có vi phåm chÃt lÜ®ng cho cÖ quan báo chí. Tuy nhiên, mãi gÀn... ba tháng sau, thanh tra Sª Y t‰ m§i gºi báo cáo v§i B¶ Y t‰ vŠ Ç®t ki‹m tra 11 cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng trên ÇÎa bàn. TrØ hai bän danh sách các cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng có chÃt 3-MCPD cao quá mÙc cho phép trong hai næm 2005 và 2007 vØa ÇÜ®c công bÓ, các k‰t quä ki‹m nghiŒm mÅu cûa nh»ng cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng khác trong

nhiŠu næm qua ÇŠu không ÇÜ®c công bÓ. Các cÖ sª này là ai? Vi phåm bao nhiêu lÀn, có bÎ xº lš không, xº lš th‰ nào? Không ai bi‰t, trØ ngành y t‰! ñâu phäi vì vài træm Çô hÓi l¶ mà Ç‹ dân sÓng ch‰t m¥c bây.TÃt cä k‰t quä ki‹m nghiŒm chÃt lÜ®ng nܧc tÜÖng tØ các ÇÖn vÎ ki‹m nghiŒm ÇŠu ÇÜ®c báo cáo vŠ Sª Y t‰ TP và B¶ Y t‰. Chính vì vÆy mà cách Çây hai næm B¶ Y t‰ Çã có quy‰t ÇÎnh sÓ 11 vŠ viŒc qui ÇÎnh hàm lÜ®ng chÃt 3-MCPD trong nܧc tÜÖng, xì dÀu, dÀu hào không ÇÜ®c quá 1mg/kg. Rõ ràng Sª Y t‰ TP, B¶ Y t‰ ÇŠu bi‰t rÃt rõ ngÜ©i dân Çang h¢ng ngày æn phäi loåi th¿c phÄm có chÙa chÃt Ƕc håi. Th‰ nhÜng, nܧc tÜÖng có chÃt 3-MCPD vÜ®t mÙc qui ÇÎnh gây nguy håi sÙc khÕe, ngÜ©i tiêu dùng vÅn xuÃt hiŒn nhan nhän trên thÎ trÜ©ng. Vì sao nhiŠu næm qua nh»ng cÖ quan có trách nhiŒm bäo vŒ sÙc khÕe ngÜ©i dân vÅn dºng dÜng, giÃu nhËm thông tin Ç‹ m¥c ngÜ©i tiêu dùng phäi ÇÓi diŒn v§i nguy cÖ m¡c bŒnh ung thÜ tØ nh»ng loåi nܧc tÜÖng không an toàn? ñây là câu hÕi ljn nay vÅn chÜa có l©i giäi Çáp thuy‰t phøc. Ông NguyÍn Th‰ DÛng - giám ÇÓc Sª Y t‰ TP - kh£ng ÇÎnh quan Çi‹m cûa ngành y t‰ là bäo vŒ sÙc khÕe ngÜ©i dân, ngành y t‰ rÃt bÙc xúc, rÃt muÓn Çóng cºa nhÜng không th‹ vì muÓn không làm thÜÖng t°n doanh nghiŒp không Çúng chû trÜÖng cûa ñäng.Còn vÃn ÇŠ vì sao vØa qua chÜa công khai thông tin thì ông DÛng cho r¢ng không phäi ngành y t‰ không muÓn công bÓ mà phäi xem låi qui ÇÎnh, vì có th‹ n‰u không khéo ngành y t‰ låi bÎ khi‰u nåi. LiŒu nh»ng l©i giäi thích này có Çû sÙc thuy‰t phøc ngÜ©i dân? Phó Giám ÇÓc Sª Y t‰ Lê TrÜ©ng Giang kh£ng ÇÎnh, doanh nghiŒp có nܧc tÜÖng 3-MCPD cao Çã ÇÜ®c thu hÒi phäi lÆp phÜÖng án tiêu hûy và phäi ÇÜ®c Sª Tài nguyên môi trÜ©ng thÄm ÇÎnh, cho phép áp døng. Tuy nhiên, Trܪng phòng Quän lš chÃt thäi r¡n nguy håi, nói bên Tài nguyên hiŒn chÜa nhÆn ÇÜ®c công væn nào ÇŠ nghÎ phÓi h®p cûa Sª Y t‰ vŠ vÃn ÇŠ này. Trong khi Çó Chánh thanh tra Sª Y t‰ NguyÍn ñÙc An thì "Çá bóng" sang chân doanh nghiŒp, khi cho r¢ng nhà sän xuÃt phäi lÆp phÜÖng án tiêu hûy, t¿ trình ljn 2 Sª Tài nguyên môi trÜ©ng, Khoa h†c công nghŒ Ç‹ xin phép chÙ Y t‰ không cÀn bi‰t. Ông NguyÍn Th‰ HÜng, Giám ÇÓc Công ty Nam DÜÖng cho bi‰t, nhà sän xuÃt này d¿ tính së Ç° nܧc tÜÖng Çã thu hÒi vào hŒ thÓng xº lš nܧc thäi cûa nhà máy. HiŒn, chÌ có 90.000 chai nܧc tÜÖng nhãn hiŒu Con Mèo ñen ngÒi ÇÜ®c thu hÒi. Nhà sän xuÃt không th‹ tính h‰t ÇÜ®c së còn bao nhiêu chai xì dÀu "bÄn" còn trên thÎ trØng, nên chÌ thông báo khép låi chÜÖng trình thu hÒi vào ngày 30/6. M¶t sÓ nhà sän xuÃt ÇÎnh Ç° nܧc tÜÖng nhiÍm 3-MCPD ra ÇÃt, nܧc, là h‰t sÙc nguy hi‹m. Do Çó n‰u tiêu hûy b¢ng cách Ç° ra ÇÃt hay vào nܧc, 3-MCPD vÅn tÒn tåi và tích tø trong môi trÜ©ng, lâu dài së änh hܪng nghiêm tr†ng ljn sÙc khÕe cÛng nhÜ Ç©i sÓng. HÖn 22.000 chai nܧc tÜÖng các loåi Çã ÇÜ®c thu hÒi, chÙa tåi kho doanh nghiŒp, ch© tiêu hûy. Næm cÖ sª KhÜÖng Phát, Vïnh Phܧc, ñông PhÜÖng,

TrÜ©ng Thành, Bách Häo, Çã thu hÒi sän phÄm, ngÜng sän xuÃt. Sáu cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng vi phåm bao gÒm Thái Chân Chành, Nam DÜÖng, Tâm Kš, Thái ñåi L®i, HÜÖng Nam PhÜÖng và Metro Bình Phú. D¿ ki‰n së hoàn tÃt giám sát viŒc thu hÒi sän phÄm ª 17 cÖ sª sän xuÃt nܧc tÜÖng vi phåm 3-MCPD. Con sÓ chai ÇÜ®c thu hÒi cûa Sª cÛng vênh v§i lÜ®ng doanh nghiŒp thÓng kê, vì chÌ riêng Nam DÜÖng Çã niêm kho 90.000 chai. Cä Sài Gòn thu hÒi ÇÜ®c 200.000 chai Çang bày bán. Còn hàng nܧc tÜÖng-xì dÀu xuÃt khÄu thì ch¡c khó mà thu hÒi. Không bi‰t có bao nhiêu hiŒu nܧc tÜÖng nhÜng chÌ ki‹m tra ÇÜ®c 17 hiŒu ª SG thì thà nhÎn còn hÖn æn ngÆp chÃt ung thÜ.3-MCPD có trong nܧc tÜÖng tØ lâu mÙc cho phép là 0.02mg/kg. ñó là tiêu chuÄn quÓc t‰; trong trang WEB th¿c phÄm Châu Âu ghi rõ: "Maximum levels for 3-MCPD in soya sauce and hydrolysed vegetable proteins have been set to 0.02 mg/kg" B¶ Y t‰ VN Çã cho phép cao hÖn 50 lÀn qua quy‰t ÇÎnh sÓ 11 vŠ viŒc qui ÇÎnh hàm lÜ®ng chÃt 3-MCPD trong nܧc tÜÖng, xì dÀu, dÀu hào là không ÇÜ®c quá 1mg/kg. Th¿c t‰ là B¶ Y t‰ VN d¿a vào mÙc cao nhÃt có th‹ chÃp nhÆn cûa FDA-Hoa kÿ Ç‹ làm tiêu chuÄn cho mình, nên khó tránh rûi ro. VÆy mà th¿c t‰ ki‹m nghiŒm là tØ 11.100-18.244 mg/kg, cÙ lÃy trung bình là 14.6mg/kg tÙc vÜ®t tiêu chuÄn Châu Âu là: 733 lÀn và hÖn mÙc cho phép tåi Hoa Kÿ là 15 lÀn.Thôi, chÌ còn cách bån hãy t¿ cho phép mình tiÍn ÇÜa nh»ng "chai nܧc tÜÖng VN chÃt lÜ®ng cao" Çó ra khÕi nhà b‰p cûa bån.

MCPD 3-Monochloropropane-1,2-diol (3-MCPD)

N‡i lo ngÜ©i tiêu dùng

=END=

3- DiÍn ñàn Häi Ngoåi

- Than ôi, th¿c phÄm ViŒt Nam!

Huy TÜ©ng

ChuyŒn không phäi bây gi© m§i xäy ra mà Çã có tØ lâu. NhiŠu ngÜ©i ViŒt häi ngoåi vŠ thæm thân nhân Çã tØng bÎ ng¶ Ƕc th¿c phÄm và có ngÜ©i Çã vong mång. Các cÖ quan trách nhiŒm và báo chí trong nܧc Çã lên ti‰ng báo Ƕng nhiŠu lÀn. ViŒc ng¶ Ƕc th¿c phÄm cÛng Çã xäy ra thÜ©ng xuyên cho ngÜ©i dân trong nܧc, h†c sinh, công nhân và nh»ng tÀng l§p nhân dân lao Ƕng. ñÓi v§i nhân dân trong nܧc, ngÜ©i ta Çã quá quen thu¶c, nghe thÃy viŒc sän xuÃt th¿c phÄm thi‰u vŒ sinh, dùng các hóa chÃt Ƕc håi, các loåi thuÓc trØ sâu rÀy quá liŠu lÜ®ng trong trÒng tr†t, chæn nuôi và ch‰ bi‰n, sº døng "phóc môn" (m¶t hóa chÃt ngâm xác ch‰t) cho th¿c phÄm (thÎt cá, rau quä,) ÇÜ®c tÜÖi lâu.. - cÛng y nhÜ chuyŒn tham nhÛng hÓi l¶ - xäy ra hàng ngày dÅn ljn thái Ƕ và tâm trång ù lÿ, coi thÜ©ng: tr©i kêu ai nÃy då, ch‰t thì chôn, có vÆy thôi, ch£ng làm ai ngåc nhiên th¡c m¡c, có th¡c m¡c thì cÛng ch£ng có ai giäi quy‰t. Các cÖ quan chính quyŠn còn bÆn r¶n nhiŠu viŒc tr†ng Çåi hÖn: chuyŒn "ra bi‹n l§n", chuyŒn làm giàu, chuyŒn Ƕc quyŠn muôn næm trÜ©ng trÎ, m¥c nhiên b¡t nhân dân cä nܧc coi ch‰ Ƕ båo quyŠn c¶ng sän là m¶t triŠu Çåi quan liêu phong ki‰n th©i trung c°, coi c¶ng sän là m¶t tôn giáo, chuyŒn kiŠm ch‰ 85 triŒu nhân dân "ngoan ngoän Çi theo Çäng" v.v... và v.v...

Có ch‰t vài ngÜ©i, vài træm hay vài ngàn ngÜ©i vì ng¶ Ƕc th¿c phÄm, hay bao nhiêu Çi n»a thì xÜa nay dܧi các ch‰ Ƕ c¶ng sän chÌ là lÈ tÈ, nh¢m nhò gì ba chuyŒn nhÕ. Riêng ViŒt Nam, dân Çông, hÖn 85 triŒu ngÜ©i, chen chúc sÓng trên m¶t ÇÃt nܧc có diŒn tích nhÕ hËp, hÖn 300 ngàn cây sÓ vuông mà ba phÀn tÜ là rØng núi sông ngòi, ch‰t b§t cho Ç« chÆt ÇÃt, ch‰t cách nào thì cÛng là... h‰t thª, v§i "Çäng, nhà nܧc và ch‰ Ƕ Üu viŒt cûa ta" thì có gì... quan tr†ng? ChuyŒn chÌ trª thành quan tr†ng, vô cùng quan tr†ng, khi các sän phÄm, nhÃt là th¿c phÄm ÇÜ®c sän xuÃt trong các xã h¶i c¶ng sän Ç‹ xuÃt cäng ra nܧc ngoài. Các nhà sän xuÃt trong các xÙ c¶ng sän nói chung, và ViŒt Nam nói riêng, quen cách làm æn cÄu thä, coi thÜ©ng sinh mång, nh»ng sän phÄm cûa h†, nhÃt là th¿c phÄm, khi xuÃt cäng ljn các nܧc khác g¥p ngay trª ngåi l§n. M¶t ÇiŠu cÀn lÜu š là, tÃt cä các công ty sän xuÃt l§n nhÕ, n‰u không là cûa... Çäng (quân Ƕi, công an, cÖ quan chính quyŠn trung ÜÖng, tÌnh hay ÇÎa phÜÖng, v.v...,) thì cÛng ÇŠu có liên hŒ giây mÖ rÍ má vô cùng ch¥t chë v§i... Çäng n‰u muÓn sÓng còn và phát tri‹n. ñäng Ƕc quyŠn lãnh Çåo, nhà nܧc quän lš, có cái l®i nhÜ vÆy. Nhân dân chÌ làm... chû, buôn bán cò con, mánh mung hay làm thuê cho... ÇÀy t§ Ç‹ sÓng qua ngày. Tìm cách phÃt lên (mà qua m¥t ñäng) thì hãy coi chØng có ngày mÃt cä chÌ lÅn chài. M¶t sÓ ngÜ©i ViŒt tÎ nån c¶ng sän lâu ngày quên mÃt lš do tÎ nån, hæm hª vŠ ÇÀu tÜ phát tri‹n kinh t‰ Çã g¥p thäm h†a "g¥m m¶t mÓi cæm h©n trong ngøc tÓi" ngoài viŒc bÎ tÎch thu mÃt h‰t tài sän ÇÀu tÜ và tài sän riêng, nhÜ con heo thÎt sau th©i gian ÇÜ®c v‡ béo. ñÓi v§i các xÙ t¿ do dân chû, con ngÜ©i Çúng là vÓn qúy, nên sÙc khÕe tinh thÀn và th‹ chÃt cûa con ngÜ©i (và ngay cä loài vÆt,) ÇÜ®c coi tr†ng hàng ÇÀu, cho nên luÆt lŒ vŠ viŒc sän xuÃt, xuÃt nhÆp cäng các loåi dÜ®c, th¿c phÄm ÇÜ®c quy ÇÎnh vô cùng ch¥t chë, nh»ng s¿ kiŒn hay bi‰n cÓ liên hŒ ljn dÜ®c-th¿c phÄm ÇÜ®c thông tin m¶t cách ÇÀy Çû, r¶ng rãi. ñÓi v§i các xÙ nÀy, sÙc khÕe dân chúng không th‹ coi thÜ©ng, n‰u sÖ suÃt, ch‹nh mäng thì chính quyŠn cÛng g¥p lôi thôi to huÓng hÒ là tÜ nhân. ChuyŒn là m§i Çây CÖ Quan An Toàn Th¿c phÄm và DÜ®c phÄm Hoa Kÿ (FDA) (1) Çã tØ chÓi, không cho nhÆp cäng vào Hoa Kÿ, riêng trong tháng TÜ næm 2007, 27 lô hàng mà phÀn l§n là th¿c phÄm Çã ch‰ bi‰n, sän xuÃt tØ ViŒt Nam vì lš do thi‰u an toàn sÙc khÕe. Nh»ng loåi th¿c phÄm này không chÌ nhÆp cäng vào B¡c MÏ (Hoa Kÿ và Canada) mà còn ÇÜ®c nhÆp cäng vào tÃt cä nh»ng quÓc gia nÖi có ngÜ©i ViŒt TÎ Nån C¶ng sän sinh sÓng nhÜ nh»ng nܧc tåi Âu châu, NhÆt, Úc, v.v... NhÆn thÃy r¢ng Çây là vÃn ÇŠ vô cùng l§n lao liên hŒ ljn sÙc khÕe cûa hàng triŒu ngÜ©i ViŒt trên kh¡p th‰ gi§i, và tåi ViŒt nam, nên chúng tôi chuy‹n ng» và khÄn cÃp gºi thông tin nÀy ljn tÃt cä qúy vÎ, Ç¥c biŒt lÜu š các bà n¶i tr®, các nhà hàng. Các ÇÃng mày râu lo chuyŒn nܧc non, chuyŒn quÓc gia Çåi s¿, cÛng cÀn lÜu tâm lÜu š qúy phu nhân, qúy vÎ së không th¿c thi ÇÜ®c tr†n vËn lš tܪng cûa mình m¶t khi sÙc khÕe bän thân và gia Çình có... vÃn ÇŠ. Riêng bà con nhân dân trong nܧc và nh»ng ngÜ©i

ViŒt häi ngoåi vŠ thæm thân nhân, cÛng xin h‰t sÙc cänh giác, Çau Óm, ng¶ Ƕc th¿c phÄm và Çi khám, ch»a bŒnh ª ViŒt Nam là cä m¶t vÃn ÇŠ không th‹ coi thÜ©ng, ÇØng Ç‹ cho ljn khi quá mu¶n. Dܧi Çây là danh sách các công ty và ÇÎa chÌ, các loåi th¿c phÄm bÎ FDA tØ chÓi nhÆp cäng vào Hoa Kÿ (tháng TÜ, 2007), lš do vi phåm các ÇiŠu khoän quy ÇÎnh vŠ an toàn dÜ®c-th¿c phÄm. 1- Aquatic Products Trading Company, t/p ****, Tôm Çông lånh c« l§n có ÇÀu, tr¶n lÅn các chÃt dÖ bÄn và Ƕc tÓ có håi cho sÙc khÕe (FILTHY, SALMONELLA), vi phåm các ÇiŠu khoän 601 (b), 801 (a) (3), 402 (a) (3), 402 (a) (1); 2- Mai Linh Private Enterprise, VÛng Tàu, ThÎt cua Çông lånh, có hóa chÃt phø gia chloramphenicol (CHLORAMP) không an toàn cho sÙc khÕe, ÇiŠu khoän 402 (a) (2) (c) (i), 801 (a) (3), theo ÇÎnh nghïa cûa ÇiŠu 21 U.S.C. 348; 3- Batri Seafood Factory, B‰n Tre, Chä cua Çông lånh, có hóa chÃt phø gia chloramphenicol không an toàn cho sÙc khÕe, ÇiŠu khoän 402 (a) (2) (c) (i), 801 (a) (3), theo ÇÎnh nghïa cûa ÇiŠu 21 U.S.C. 348; 4- Nam Hai Company Ltd, t/p ****, có 2 sän phÄm vi phåm: a) ThÎt cua nÃu chín Çông lånh, có tr¶n lÅn Ƕc tÓ gây ng¶ Ƕc, Ƕc chÃt salmonella và hóa chÃt phø gia chloramphenol (POISONOUS, CHLORAMP, SALMONELLA,) gây tai håi cho sÙc khÕe, vi phåm các ÇiŠu khoän 402 (a) (1), 801 (a) (3), 601 (a), 402 (a) (2) (c) (i), 402 (a) (1) theo ÇÎnh nghïa cûa luÆt 21 U.S.C. 348; b) LÜÖn Çông lånh, có Ƕc chÃt salmonella, và nhãn ghi giä måo (FALSE, SALMONELLA,) m¶t loåi sän phÄm khác gây hi‹u lÀm cho ngÜ©i tiêu thø, vi phåm các ÇiŠu khoän 403 (a) (3), 801 (a) (3), 502 (a), 402 (a) (1); 5- ACECOOK VIETNAM CO., LTD, t/p ****, Mì lÄu Thái có hÜÖng vÎ häi sän, ch‰ bi‰n có lÅn l¶n các chÃt dÖ bÄn và không ghi các thành phÀn cÃu tåo nên sän phÄm (LIST INGRE, FILTHY,) vi phåm các ÇiŠu khoän 403 (i) (2), 801 (a) (3), 601 (b) 402 (a) (3); 6- Olam Vietnam Ltd, thÎ xã Gia Nghïa, có 7 lô hàng bÎ ngæn ch¥n gÒm Tiêu Çen nguyên håt và Tiêu Çen xay ÇŠu có chÙa Ƕc chÃt Salmonella, vi phåm các ÇiŠu khoän 402 (a) (1), 801 (a) (3); 7- Don Nguyen, t/p ****, 3 sän phÄm thô là ñÆu khÃu (Cardamon), Cam thäo (Licorice) và Qu‰ (Cinnamon) ghi sai nhãn vŠ hình thÙc và n¶i dung ÇÜ®c quy ÇÎnh theo các ÇiŠu khoän 4 (a), 801 (a) (3); 8- Van Nhu Seafoods Limited Company (VN Seafoods Co.), Nha Trang, Cá sòng ngân (Mackerel) c¡t khúc Çông lånh, ch‰ bi‰n dÖ bÅn, lÅn l¶n các chÃt h‡n tåp, ÇiŠu khoän vi phåm 601 (b), 801 (a), 402 (a) (3); 9- Nam Phong Trading Co, t/p ****, Tiêu b¶t chÙa Ƕc chÃt Salmonella, theo ÇiŠu khoän 402 (a) (1), 801 (a) (3); 10- Lucky Shing Enterprise Co Ltd, t/p ****, B¶t ngÛ cÓc æn liŠn vi phåm rÃt nhiŠu ÇiŠu khoän bÎ nghiêm cÃm gÒm có:

* Thi‰u thông tin ÇÀy Çû (NOT LISTED) vŠ sän phÄm theo Çòi hÕi cûa các ÇiŠu 502 (o), 801 (a) (3), 510 (j), 510 (k); * Không ghi thành tÓ gây rûi ro bŒnh tÆt hiŒn diŒn trong sän phÄm dÜ«ng sinh (UNSFDIETLB), theo các ÇiŠu 402 (f) (1) (A); * Giä måo sän phÄm (FALSE) gây hi‹u lÀm, ÇiŠu 403 (a) (1), 502 (a); * Trên nhãn thi‰u thông tin Ç¥c biŒt vŠ th¿c phÄm dinh dÜ«ng (DIETARY,) theo ÇiŠu 403 (j); * Nhãn không ghi phÀn ti‰ng Anh (NO ENGLISH,) 403 (f), 502 (c), vi phåm các ÇiŠu luÆt 21 CRF 101. 15 (c), 801.15 (c) (1) và 201.15 (c) (1); * Th¿c phÄm dÜ«ng sinh nÀy (ÇÜ®c coi) là m¶t loåi dÜ®c phÄm m§i nhÜng CHÐA có ÇÖn xin thº nghiŒm Ç‹ ÇÜ®c chÃp thuÆn (UNAPPROVED,) theo ÇiŠu 505 (a); 11- Nhan Hoa Co., Ltd, t/p ****, Cá Çông lånh, chÙa Ƕc tÓ Salmonella, vi phåm ÇiŠu 402 (a) (1), 801 (a) (3); 12- United Seafood Packer Co. Ltd, ThÎt (Fillet) cá lÜ«i ki‰m Çông lånh, chÙa Ƕc chÃt gây ng¶ Ƕc (poisonous), vi phåm ÇiŠu khoän 402 (a) (1), 801 (a) (3), 601 (a); 13- Seapimex Vietnam, t/p ****, có 7 lô hàng vŠ Chä cua Çông lånh, có hóa chÃt phø gia Chloramphenol không an toàn sÙc khÕe theo ÇÎnh nghïa cûa ÇiŠu luÆt 21 U.S.C. 348, vi phåm các ÇiŠu khoän 402 (a) (2) (c) (i), 801 (a) (3); 14- MY THANH CO., LTD, t/p ****, có 5 lô hàng gÒm 4 sän phÄm: a) Cá hÒng snapper (?) Çông lånh bÎ tØ chÓi nhÆp cäng, vi phåm các ÇiŠu: * Ghi không Çúng tên sän phÄm mà là dܧi tên m¶t loåi sän phÄm khác (WRONG IDEN, vì không bi‰t hay nh¢m Çánh lØa ngÜ©i tiêu thø? ñiŠu này chÌ có công ty sän xuÃt m§i có th‹ trä l©i!) theo ÇiŠu 403 (b), 803 (a) (3); * Thi‰u ghi chú vŠ tr†ng lÜ®ng hay sÓ lÜ®ng (LACKS N/C) theo ÇiŠu 403 (e) (2), 502 (b) (2); * Nhãn sai (LABELING) vŠ vÎ trí, hình thÙc và n¶i dung theo ÇiŠu 4 (a), 801 (a) (3); b c) DÜa muÓi và Nܧc chÃm chay (nܧc tÜÖng: Vegetarian dipping sause) có các vi phåm: * Không Çæng kš là loåi sän phÄm Çóng h¶p có Ƕ acid thÃp (NEEDS FCE) theo Çòi hÕi cûa ÇiŠu luÆt 21 CFR 801.25 (c) (1) ho¥c 801.35 (c) (1), vi phåm ÇiŠu 402 (a) (4), 801 (a) (3); * Không ghi chú thông tin vŠ ti‰n trình sän xuÃt (NO PROCESS,) theo Çòi hÕi cûa ÇiŠu luÆt 21 CFR 801.25 (c) (2) ho¥c 801.35 (c) (2), vi phåm ÇiŠu 402 (a) (4), 801 (a) (3); d) Cá sòng ngân muÓi (m¡m cá sòng) vi phåm: * ñ¶c chÃt Histamine vÜ®t quá liŠu lÜ®ng chÃp nhÆn, gây håi cho sÙc khÕe theo các ÇiŠu 402 (a) (1), 801 (a) (3);

* Sän phÄm dÖ bÄn, có chÙa các chÃt dÖ bÄn h‡n tåp (FILTHY) theo các ÇiŠu 601 (b), 801 (a) (3), 402 (a) (3); 15- Kien Giang Ltd, t/p ****, có 2 sän phÄm là Cá nhÒng (barracuda) và cá mang gi° (?, Perch,) Çông lånh, dÖ bÄn, trong sän phÄm có tåp chÃt vi phåm các ÇiŠu 601 (b), 801 (a) (3), 402 (a) (3); 16- Vinh Sam Private Trade Trade Enterprise, Tuy Hòa, Cá lÜ«i ki‰m tÜÖi, có Ƕc tÓ gây ng¶ Ƕc, vi phåm các ÇiŠu 402 (a) (1), 801 (a) (3), 601 (a); 17- Tu Hung Trading Company aka Doanh Nghiep Tntm Tu Hung, t/p ****, có 3 sän phÄm: a) Bánh hånh nhân, nhãn không ghi các thành phÀn nguyên liŒu tåo nên sän phÄm (LIST INGRE,) vi phåm các ÇiŠu 403 (i) (2), 801 (a) (3); b) Bánh chay: * Không Çû phÄm chÃt (STD QUALIT,) nhÜ ÇÜ®c ghi trên nhãn, vi phåm ÇiŠu 403 (h) (1), 801 (a) (3) * Nhãn hiŒu giä måo (FALSE,) không ghi Çúng nguyên liŒu hay ghi sai låc gây nhÀm lÅn cho ngÜ©i tiêu thø, vi phåm ÇiŠu 502 (a), 801 (a) (3); c) Bánh tráng mè: * Không ghi Çúng tên theo ÇÎnh nghïa, tính chÃt và tiêu chuÄn cûa sän phÄm (STD IDENT,) theo ÇiŠu 401, do Çó vi phåm các ÇiŠu 403 (g) (1), 801 (a) (3); * Nhãn hiŒu không ghi các tÓ chÃt chính y‰u gây dÎ Ùng (ALLERGEN,) hiŒn diŒn trong sän phÄm theo Çòi hÕi cûa các ÇiŠu 403 (w), 403 (w) (1), 801 (a) (3); 18- Trung Nguyen Coffee Enterprise (Cà phê Trung Nguyên), t/p ****, Cà phê b¶t uÓng liŠn "3 in 1" (túi có 20 gói), Çã vi phåm các ÇiŠu: * Không ghi thành phÀn nguyên liŒu tåo ra sän phÄm (LIST INGRE,) 403 (i) (2); * Nhãn hiŒu giä måo hay ghi chú sai låc (FALSE,) vi phåm các ÇiŠu 403 (a) (1), 801 (a) (3), 502 (a); * Sän phÄm không cung cÃp ÇÀy Çû thông tin vŠ các thành phÀn dinh dÜ«ng và chÃt béo (TRANSFAT,) có trong sän phÄm theo Çòi hÕi cûa ÇiŠu 21 CRF 101.9 (c), vi phåm ÇiŠu 403 (q), 801 (a) (3); 19- Dragon Waves Frozen Food Factory Co. Ltd, Nha Trang, Cá ngØ (c¡t thành tØng mi‰ng) Çông lånh, sän phÄm dÖ bÄn, nhiŠu tåp chÃt gây ng¶ Ƕc, cùng v§i Ƕc chÃt Histamine vÜ®t quá liŠu lÜ®ng chÃp nhÆn, vi phåm các ÇiŠu 402 (a) (1), 402 (a) (3), 601 (b), và 801 (a) (3); 20- Thang Loi Frozen Food Enterprise, t/p ****, Tôm Çông lånh, có Ƕc chÃt Salmonella, vi phåm ÇiŠu 402 (a) (1), 801 (a) (3); 21- Hai Dang International Trading Services Co. Ltd, t/p ****, hóa chÃt hay dÜ®c liŒu Lidocaine (dùng trong th¿c phÄm, có thành phÀn hóa h†c là C14H22N2O,) Çã vi phåm 2 ÇiŠu: * Không liŒt kê thông tin ÇÀy Çû vŠ sän phÄm (NOT LISTED,) theo Çòi hÕi cûa các ÇiŠu 502 (o), 801 (a) (3), 510 (j), ho¥c 510 (k);

* DÜ®c liŒu m§i chÜa xin phép ki‹m nghiŒm Ç‹ ÇÜ®c chÃp thuÆn xº døng (UNAPPROVED,) vi phåm ÇiŠu 505 (a), 801 (a) (3); 22- Chinh Dat Co., Ltd, t/p ****, Bao tº cá sÃy khô, sän phÄm dÖ bÄn, nhiŠu tåp chÃt, vi phåm các ÇiŠu 402 (a) (3),601 (b), và 801 (a) (3); 23- Vinh Hiep Co., Ltd, t/p ****, có 2 sän phÄm: a b) ThÎt hào (ngêu, sò) hÃp chín Çông lånh, và M¿c Çông lånh, là các sän phÄm dÖ bÄn, nhiŠu tåp chÃt, vi phåm các ÇiŠu 402 (a) (3),601 (b), và 801 (a) (3); 24- Vifaco Nong Hai San-Xay, t/p ****, thÎt Óc hÃp chín Çông lånh, chÙa Ƕc chÃt Salmonella, vi phåm ÇiŠu 402 (a) (1), 801 (a) (3); 25- Vuong Kim Long Co. Ltd, t/p ****, có 3 sän phÄm vŠ bún khô, loåi Ç¥c biŒt, s®i l§n, s®i nhÕ, sän phÄm dÖ bÄn và loåi phÄm màu không an toàn, vi phåm các ÇiŠu 601(b), 801(a)(3), 402(a)(3), 402(c), 501(a)(4)(B). Chloramphenicol: ThuÓc trø sinh ph° thông ª xÙ nghèo; thÜ©ng dùng làm thuÓc trÎ viêm màng k‰t ª các quÓc gia tiên ti‰n. Ph° thông trong kÏ nghŒ th¿c phÄm VN nhÜ 1 loåi thuÓc sát trùng (chÓng vi khuÄn) Trên Çây chÌ liŒt kê Çi‹n hình m¶t sÓ công ty, m¶t sÓ sän th¿c phÄm bÎ tØ chÓi nhÆp cäng vào Hoa Kÿ n¶i trong tháng TÜ næm 2007 mà thôi. Còn bao nhiêu công ty khác, bao nhiêu sän phÄm khác Çã "l†t sàng" trܧc Çó và sau nÀy? Còn bao nhiêu sän phÄm tØ ViŒt Nam Çã vÜ®t ra ''bi‹n l§n" vào Canada, Âu châu, NhÆt, Úc v.v... và v.v...? Bao nhiêu triŒu tÃn th¿c phÄm có các chÃt Ƕc håi Çã "n¢m vùng" (và hoành hành) trong bao tº ngÜ©i ViŒt sÓng ª nܧc ngoài và tÃt nhiên cä và ngÜ©i dân trong nܧc? ThÌnh thoäng trong nܧc, báo chí có loan tin h†c sinh, công nhân hay ngÜ©i dân bình thÜ©ng, thÃp c° bé miŒng bÎ ng¶ Ƕc thÙc æn, nhÜng không thÃy thÓng kê sÓ ngÜ©i ng¶ Ƕc hay tº vong. Tình trång thông tin hay thÓng kê nÀy ÇÓi ngÜ©i ViŒt sÓng ª nܧc ngoài trên toàn th‰ gi§i låi càng hi‰m hoi, có th‹ nói là hÀu nhÜ chÜa nghe thÃy (vì không ai thông báo hay loan tin chÙ không h£n là không có). ñÓi v§i Çåi khÓi ngÜ©i ViŒt häi ngoåi chÓng båo quyŠn c¶ng sän, Çây låi thêm m¶t lš do v»ng ch¡c Ç‹ h† h‰t sÙc thÆn tr†ng và sáng suÓt ch†n l¿a các sän phÄm không chÌ tinh thÀn mà cä vÆt chÃt "ñ¶c håi" - "Made in Vietnam". V§i qúy vÎ "con cháu nhà", qúy vÎ "khách quan hay tán tr® ViŒt Nam", cùng v§i m¶t sÓ bà con vŠ ViŒt Nam vì nh»ng lš do riêng tÜ, hãy nh§ r¢ng viŒc ng¶ Ƕc th¿c phÄm gây tai håi vô cùng cho sÙc khÕe, phát sinh bŒnh tÆt và có khi tº vong ngay tÙc kh¡c, nhÜng có khi hàng nhiŠu næm sau m§i có hÆu quä, Ç¥c biŒt là chúng "không có m¡t và bi‰t nói" nên khó phân biŒt "phe ta hay phe phän Ƕng", nhÜng m¶t ngày xÃu tr©i tai hoå së Æp xuÓng cho bän thân và gia Çình. BŒnh tÆt së kéo theo bÃt hånh và hao t°n tâm l¿c, tiŠn båc. Hãy cänh giác, bªi "mi‰ng æn qua khÄu thành tàn"!

=END=

4- ñ†c Báo Ngoåi QuÓc

- Công an CSVN công khai tra tÃn và gi‰t ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ theo Çåo Tin Lành Ç‹ cänh cáo các h¶i thánh tåi gia

BosNewsLife News Center. T Vân lÜ®c dÎch.

Hôm ThÙ TÜ 6/6, m¶t t° chÙc chính thÙc cûa ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ Degar Montagnard Çã cáo bu¶c công an CSVN công khai tra tÃn và gi‰t nh»ng tín ÇÒ Tin Lành ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ Degar tåi vùng Cao Nguyên Trung phÀn, nhÜ là m¶t cänh cáo cho các h¶i thánh tåi gia Ç‹ h† ngÜng ngay các sinh hoåt tôn giáo.T° chÙc Montagnard Foundation Incorporated (MFI), Çåi diŒn cho các tín h»u ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ Degar Montagnard, nói r¢ng ông ñi‹u Suôi, 30 tu°i, Çã ch‰t vì các v‰t thÜÖng vào hÒi tuÀn trܧc, ngày 30/5, vì "bÎ tra tÃn n¥ng nŠ bªi công an CSVN và các quän giáo". Ông ñi‹u Suôi Çã bÎ tåm gi» vào ngày 14/9/05 vì tØ chÓi không chÎu tham gia vào giáo h¶i cûa nhà nܧc và chÃm dÙt các sinh hoåt "bÃt h®p pháp" cûa h¶i thánh tåi gia."Công an Çã trói ông ñi‹u Suôi låi và mang ông ta ljn trܧc cä làng... rÒi h† Çánh ông b¢ng tay và Çá b¢ng giày. MFI cáo bu¶c là công an Çã cho ÇiŒn gi¿t ông ñi‹u Suôi "và Çánh ông b¢ng dùi cui cho ljn khi bÃt tÌnh", trܧc khi ném ông lên xe và ÇÜa vŠ nhà tù ª tÌnh Daknong.Næm ngoái, ngày 20/4/06, theo t° chÙc MFI thì có báo cáo là ông ñi‹u Suôi Çã bÎ k‰t án 3 næm tù vì bÎ cáo bu¶c là "chÓng" nhà nܧc ViŒt Nam. Trong lúc ª tù, ông Çã bÎ "tra tÃn liên tøc" và ljn tháng 5/07 thì "sÙc khoÈ cûa ông ta Çã bÎ suy søp ljn mÙc mà ông ta không th‹ Çi và ÇÙng th£ng ÇÜ®c".

Ch»a trÎ tåi bÎnh viŒnNgày 27/5/07, mÆt vø công an mang ông ñi‹u Suôi trä vŠ cho v® và cha mË ông ta, và h† Çã không th‹ "nhìn ra ông" vì bÎ tra tÃn quá n¥ng. Vì áp l¿c, công an phäi mang ông ljn bÎnh viŒn tåi Daknong, và ông Çã ch‰t hai ngày sau Çó vào bu°i sáng 29/5/07, t° chÙc MFI cho bi‰t thêm là gia Çình Çã chôn cÃt ông ñi‹u Suôi ngay ngày hôm sau.Theo m¶t thông báo ÇÜ®c MFI ÇÜa ra, tØ gia Çình cûa m¶t ÇÒng Çåo ÇÜ®c bi‰t qua cái tên là Siu H'Krong, 55 tu°i, thì bà Çã ch‰t vào tháng trܧc, ngày 3/5, tåi tÜ gia sau khi bÎ giäi phÅu m¶t cách không cÀn thi‰t. Ngày 10/3 bà ljn bÎnh viŒn vì bÎ Çau bøng nhÜng ÇÜ®c bÎnh viŒn bäo quay trª låi 9 ngày sau Çó.Theo t° chÙc MFI thì "cuÓi cùng, khi bà Siu H'Krong ljn bÎnh viŒn tåi thành phÓ Pleiku ngày 20/3/07", bà Çã bÎ b¡t bu¶c phäi qua m¶t cu¶c giäi

phÅu và cho vŠ nhà 8 ngày sau bªi vì các bác sï Çã nói th£ng thØng r¢ng h† "không th‹ tìm thÃy có gì sai" ª bà. NhÜng nhóm MFI cho bi‰t là bà Çã bÎ "vô cùng Çau ǧn" và ch‰t không lâu sau Çó. "Gia Çình cûa bà Siu H'Krong cho r¢ng bà Çã bÎ dùng Ç‹ thí nghiŒm", nhÜ Çã tØng xäy ra v§i các trÜ©ng h®p cûa nh»ng tín ÇÒ Tin Lành Degar Montagnard khác.

Thêm nh»ng trÜ©ng h®p khácTheo các nhà quan sát nhân quyŠn thì không có nh»ng trÜ©ng h®p xäy ra riêng lÈ. TuÀn trܧc t° chÙc MFI cho bi‰t l¿c lÜ®ng an ninh ViŒt Nam Çã tra tÃn và gi‰t ch‰t ít nhÃt 2 ngÜ©i tín ÇÒ Tin Lành Montagnards khác tåi Cao Nguyên Trung phÀn, và cÛng bÎ cáo bu¶c là Çã sát håi thân nhân cûa nh»ng tù nhân tôn giáo.Ngày ThÙ TÜ 6/6, dân làng Buon Dha Prong ª tÌnh ñ¡c L¡c (Daklak) lÀn ÇÀu tiên Çã ÇÜa ra chi ti‰t cûa vø gi‰t m¶t tín ÇÒ Tin Lành là ông Y-Kuot Enuol, 41 tu°i.MFI cho bi‰t thêm là ông Y-Kuot Enuol Çã ch‰t ngày 5/12/2004, sau khi bÎ tra tÃn trong tù vì có liên hŒ ljn m¶t cu¶c bi‹u tình "ôn hoà" ûng h¶ dân chû. NgÜ©i Çàn ông này "Çã bÎ b¡t, bÎ tra tÃn và ÇÜa ljn m¶t tråi tù ª tÌnh Hà Nam vào ngày 13/5/2004 vì Çã tham gia vào m¶t vø bi‹u tình ôn hoà hÒi tháng 2 næm 2001.

Låi bÎ b¡t gi»T° chÙc MFI giäi thích, sau Çó ông Y-Kuot Enuol ÇÜ®c thä ra khÕi tù vào ÇÀu næm 2004, nhÜng công an mÆt vø CSVN låi b¡t gi» ông ta vào ngày 18/7/2004 và ÇÜa vào nhà giam ª ñài phát thanh trong thành phÓ Buôn mê thu¶t. "Công an mÆt vø Çã tra tÃn ông ta" m¶t cách tàn nhÅn. "H†" trói tay chân rÒi treo ngÜ®c ông ta lên, rÒi dùng nh»ng th‰ võ Ç‹ Çánh nhÜ ÇÃm, Çá vào ngÜ©i và m¥t mÛi cûa ông cho ljn khi ông ta bÃt tÌnh. Lo ngåi là ông ta së ch‰t tåi tråi giam, công an liŠn trä ông ta vŠ nhà nhÜng dân làng không th‹ tìm ÇÜ®c thuÓc thang Ç‹ ch»a chåy cÙu sÓng ông.

B¶ Ngoåi giao Hoa KÿB¶ Ngoåi giao Hoa Kÿ Çã rút tên ViŒt Nam ra khÕi danh sách "Các quÓc gia Ç¥c biŒt cÀn quan tâm" hàng næm cûa h†, danh sách này liên quan ljn các vÃn ÇŠ xúc phåm ljn quyŠn t¿ do tôn giáo, và ÇiŠu này Çã làm cho các t° chÙc nhân quyŠn lên án. MFI cho bi‰t là nhiŠu ngÜ©i thi‹u sÓ Montagnards bÎ tÃn công vì phÀn l§n h† là nh»ng ngÜ©i Tin Lành và Çã y‹m tr® quân Ƕi Hoa Kÿ trong cu¶c chi‰n ViŒt Nam.T° chÙc MFI Ç¥t tåi Hoa Kÿ cho bi‰t h† së t° chÙc "m¶t cu¶c bi‹u tình ôn hoà" tåi thû Çô Hoa ThÎnh ñÓn vào ngày 16/6, lúc 10 gi© sáng gi© ÇÎa phÜÖng, bên ngoài Toà Båch –c Ç‹ "kêu g†i chÃm dÙt viŒc Çàn áp" ngÜ©i dân cûa h† và Ç‹ "T°ng thÓng Bush nêu lên vÃn ÇŠ ngÜ©i dân t¶c thi‹u sÓ Montagnard" v§i Chû tÎch ViŒt Nam NguyÍn Minh Tri‰t khi ông này ljn g¥p TT Bush tåi Toà Båch –c trong tháng này.

Sau cu¶c bi‹u tình ôn hòa, ti‰p theo vào bu°i trÜa së có m¶t bu°i tÌnh thÙc cÀu nguyŒn tåi BÙc TÜ©ng ViŒt Nam Ç‹ "vinh danh nh»ng chi‰n sï Hoa Kÿ Çã ngã xuÓng trong cu¶c chi‰n ViŒt Nam".

* Ông ñi‹u Suôi bÎ công an VC tra tÃn ljn ch‰t

* Bà Siu H'Krong ch‰t vì bÎ làm vÆt thí nghiŒm

=END=

5- Tham Khäo

- M¶t L¶ Trình Dân Chû Hóa Gian Kh°

Lâm LÍ Trinh (VNN)

LTS: Dܧi Çây là phÀn trích låi tØ bài nói chuyŒn cûa diÍn giä Lâm LÍ Trinh trong bu°i H¶i luÆn mang tên "Vài góp š vŠ ViŒt Nam trong các tác tác phÄm cûa Ls Lâm LÍ Trinh" tåi H¶i trÜ©ng Little Saigon Radio Houston, Texas, ngày chúa nh¿t 27.5.2007. Ba tác phÄm là "VŠ NguÒn, Sinh l¶ cho Quê hÜÖng", "ThÙc TÌnh: QuÓc gia và C¶ng sän" và "Viet Nam, A Painful transition" vØa ra m¡t các Ƕc giä. ...MiŠn Nam bÎ bÙc tº cách Çây 32 næm. Dù mang tên gì Çi n»a - QuÓc hÆn, QuÓc nån hay QuÓc kháng - ngày 30 tháng 4 vÅn là m¶t ngày Çen tÓi, m¶t ngày t¿ vÃn. V‰t thÜÖng cûa quá khÙ ÇÜ®c khÖi låi. NhiŠu câu hÕi ÇÜ®c nêu lên. Hoa kÿ hiŒn Çang sa lÀy tåi Irak và Afghanistan. H¶i chúng VN chia rÈ trÀm tr†ng n¶i b¶ chính trÜ©ng MÏ. Cu¶c bÀu cº T°ng thÓng næm 2008 hÙa hËn nhiŠu bão tÓ. CSVN sÓng phÆp phÒng trong ác m¶ng "diÍn bi‰n hòa bình". Khuynh hܧng chÓng ÇÓi, trong và ngoài ñäng, m†c ra nhÜ nÃm. GÀn m¶t tháng nay, CS Çàn áp dã man cánh ÇÓi kháng. ñÒng bào ViŒt, trong và ngòai nܧc, phÅn uÃt nhÜng chÜa thÃy ngõ ra.Các tín hiŒu vØa k‹ báo Ƕng nh»ng thay Ç°i gì? M¶t phÀn tÜ th‰ k› Çã qua. Chúng ta phäi xót xa nhÆn ÇÎnh r¢ng tÓc Ƕ Dân chû Hóa VN quá chÆm, ti‰n m¶t bܧc, lùi hai bܧc. CuÓi 2006, m¶t loåt s¿ kiŒn Çã xäy ra: VN gia nhÆp WTO, t° chÙc khá thành công H¶i nghÎ APEC, ÇÜ®c Hoa kÿ cho hܪng quy ch‰ mÆu dÎch vïnh viÍn, ÇÜ®c bôi tên trong danh sách các nܧc gây quan tâm Ç¥c biŒt (CPC), ñÙc Giáo hòang nhÆn Çón? ti‰p NguyÍn TÃn DÛng tåi Vatican, lÀn ÇÀu tiên dân chúng trong xÙ ÇÜ®c phép chÃt vÃn Thû tܧng trên truyŠn thanh/truyŠn hình, NghÎ ÇÎnh quän ch‰ không còn n»a và Nghïa trang Quân Ƕi QuÓc gia ÇÜ®c giao cho nhà chÙc trách dân s¿ quän lš...v..v..Vài tia hy v†ng vØa lóe sáng thì bÎ dÆp t¡t ngay Nhà cÀm quyŠn CS trª m¥t sau khi Çåt møc tiêu. Chúng bÓ ráp không nÜÖng tay các ngÜ©i chÓng ÇÓi, Ç¥c biŒt trong khÓi 8406: PhÜÖng Nam ñ° Nam Häi, Lê Trí TuŒ, Lê QuÓc Quân, Lê Nguyên Sang, NguyÍn Væn ñài, Lê ThÎ Công Nhân, NguyÍn Chính K‰t, Lm NguyÍn Væn Lš..v...v.. ñây là chi‰n dÎch càn quét thô bÌ nhÙt tØ 20 næm nay. Th‰ gi§i bàng hoàng khi nhìn bÙc änh Công an bÎt miŒng cha Lš trܧc Tòa. BÙc änh này tÓ cáo hÖn l©i nói b¶ m¥t vô h†c cûa ch‰ Ƕ Hà N¶i. BÙc änh gây chÃn Ƕng. HÖn cä tÃm hình m¶t sinh viên tay không chÆn thi‰t giáp xa tåi quäng trÜ©ng Thiên An Môn næm 1989.Trong bÓi cänh Çen tÓi trên Çây, chúng ta hãy thº phân tích vì sao tÓc Ƕ Dân Chû hóa VN quá chÆm nhÜ vÆy và chúng ta cÀn làm gì Ç‹ s§m chÃm dÙt s¿ quän lš tÒi tŒ cûa CSVN.

1- NhÆn xét vŠ Ti‰n trình Dân chû hóa hiŒn nay.

Có khá nhiŠu lš do khi‰n CP Hà N¶i dân chû hóa theo ki‹u "gà nuÓt giây thung", vØa Ç°i, vØa run. Sau Çây, chúng tôi xin nêu ra bÓn lš do chính:1) CSVN bi‰t rút kinh nghiŒm tØ hai Çàn anh Nga, Tàu. Xã h¶i chû nghïa søp Ç° tåi các chÜ hÀu ñông Âu næm 1989 và tåi Liên Xô næm 1991 vì T°ng Bí thÖ Gorbatchev Çã cäi t° quá v¶i các cÖ ch‰ chính trÎ b¢ng hai giäi pháp Glasnost, Cªi mª, và Perestroika, tái cÃu trúc. GÀn Çây, Nhà xuÃt bän Chính trÎ QuÓc gia Çã phát hành quy‹n sách "S¿ phän b¶i cûa Gorbatchev" Ç‹ tÓ cáo Gorbatchev, vì muÓn cÙu vãn nŠn kinh t‰ suy søp cûa Nga, Çã hÃp tÃp áp Ç¥t nh»ng cäi t° dân chû nºa v©i.Tåi Trung Hoa, ngÜ®c låi, ñ¥ng Ti‹u Bình chû trÜÖng Ç¥t Üu tiên vÃn ÇŠ phát tri‹n kinh t‰. Bình canh tân chính trÎ theo giai džan, không câu nŒ vŠ lš thuy‰t: "mèo tr¡ng, mèo Çen, miÍn b¡t ÇÜ®c chu¶t."Næm 1987, T°ng bí thÖ NguyÍn Væn Linh thi hành lÎnh ñ°i M§i cûa Gorbatchev. Linh thÃt båi vì cäi t° kinh t‰ Ãp úng, gi» nguyên tÜ duy. ñ‹ cÙu nguy ch‰ Ƕ, ñåi h¶i 6 ñäng CS m§i ÇÈ ra cái quái thai, ÇÀu voi Çuôi chu¶t, mang tên "Kinh th‰ thÎ trÜ©ng theo ÇÜ©ng lÓi xã h¶i chû nghïa", tr¶n l¶n Các Mác v§i John Stuart Mill. Nh»ng thay Ç°i cûa CS mang tính cách tiŒm ti‰n. ñ‰n nay, VN vÅn qu© quång trên con ÇÜ©ng phát tri‹n. Dân chúng truyŠn khÄu bài thÖ châm bi‰m nhÜ sau:Bây gi© ñäng låi sºa saiSºa thì cÙ sºa, sai thì cÙ sai,H‹ sai, sºa mãi, sºa hoàiñó là chính sách lâu dài ñäng ta.S¿ phÒn thÎnh hiŒn nay tåi VN là m¶t s¿ phÒn thÎnh giä tåo, tÆp trung vào các thành phÓ, Çô thÎ. Tài nguyên bÎ nhóm tài phiŒt ÇÕ tóm thu Ç‹ hܪng thø phè phªn, trong khi dân chúng nông thôn, làng måc sÓng trong cänh bÀn cùng. So sánh v§i các quÓc gia trong vùng, VN vÅn còn låc hÆu - ít n»a 25 næm - vŠ m¥t pháp trÎ, giáo døc và xã h¶i.2- Lš do thÙ hai: Trong hoàn cänh bÓi rÓi vì nån khûng bÓ toàn cÀu, Th‰ gi§i t¿ do và Hoa kÿ tÕ ra hòa hܪng v§i VNCS. QuÓc t‰ cÀn s¿ °n ÇÎnh Ç‹ mª mang kinh t‰ thÎ trÜ©ng. VN hiŒn nay là m¶t quÓc gia Á châu không có HÒi giáo quá khích, may m¡n không bÎ cúm gà, tÜÖng ÇÓi an ninh và trên Çà phát tri‹n. V§i m¶t vÎ th‰ ÇÎa dÜ chính trÎ ª trung tâm ñông Nam Á, VN Çu giây gi»a hai kình ÇÎch MÏ, Tàu. HiŒn Çã l†t ÇÜ®c vào hû n‰p WTO, nhóm cÀm quyŠn tåi Hà N¶i nhân danh nhu cÀu bình ÇÎnh, Çàn áp th£ng tay các khuynh hܧng chÓng ÇÓi.Næm 1975, mòn mÕi vì chi‰n tranh, Liên HiŒp QuÓc Çã im l¥ng trܧc s¿ bÙc tº cûa MiŠn Nam VN, tiŠn ÇÒn T¿ do. Ngày nay, Th‰ gi§i phän Ùng dè d¥c trܧc thäm cänh vi phåm Dân chû và Nhân quyŠn tåi Çây. 3- Lš do thÙ ba: Di sän HÒ Chí Minh Çang làm bæng h†ai tÆn cùng và ÇÜa xã h¶i VN vào cänh b‰ t¡c. Trong giai džan ÇÀu, sau cu¶c Cách mång tháng 8, HÒ Çã th‹ hiŒn s¡t máu k‰ h†ach cûa ñŒ tam QuÓc t‰ tiêu diŒt các thành phÀn chÓng ÇÓi gÒm

có Çäng phái quÓc gia và giai cÃp ÇÎa chû, thanh l†c cán b¶ và Quân Ƕi, truy lùng trí thÙc và væn nghŒ sï trong các chi‰n dÎch Cäi cách Ru¶ng ÇÃt, Nhân væn Giai phÄm, Træm Hoa ñua nª...v...v.. Trong giai džan hai, Ç‹ Ç¥t VN vïnh viÍn trong gông cùm Mác Lê, HÒ thay th‰ væn hóa dân t¶c VN b¢ng cách áp Ç¥t nŠn væn hóa xã h¶i chû nghïa. HÒ bi‰t rÕ tåi VN, con ngÜ©i là vÓn li‰ng quš báu nhÙt, sÙc sÓng cûa dân t¶c b¡t nguÒn tØ væn hóa, m¶t nŠn væn hóa "Ça nguyên mà låi có Ç¥c tính nhÃt nguyên" vì dung h®p nhiŠu væn hóa khác nhau, ñông và Tây phÜÖng, Ç‹ khªi s¡c v§i nh»ng Ç¥c tính nhân bän và duy tâm, d¿a trên Tam CÜÖng, NgÛ ThÜ©ng.V§í m¶t loåt chính sách: "bÙng gÓc trÒng ngÜ©i", tÄy não, ÇÃu tranh giai cÃp, "hÒng hÖn chuyên", tra cÙu lš lÎch, "h¶ khÄu" (dùng bao tº ÇŠ chÌ huy) và v§i m¶t nŠn giáo døc thoái hoá, HÒ Çào tåo con ngÜ©i xã h¶i chû nghïa m§i: vô luân, vô pháp, vô thÀn, vong b°n và mÃt gÓc, ÇÜ®c ñäng nhÒi s† Ç‹ thi hành "nghïa vø quÓc t‰". CS áp døng chính sách ngu dân Ç‹ cai trÎ. HŒ quä là nhiŠu th‰ hŒ trÈ bÎ hy sinh, không bi‰t ÇÎnh nghïa ra sao hai ch» hoài bão và không có nhiŠu cÖ h¶i ti‰n thân. CS chû trÜÖng Yêu ñäng là Yêu Nܧc, ÇÒng hóa T° quÓc và Xã h¶i chû nghïa. T¶i ác có d¿ mÜu này làm cho dân trí løn båi, dân khí kiŒt quŒ, dân tâm chia rë. DÜÖng Thu HÜÖng tØng nhÆn ÇÎnh không sai: "VN có truyŠn thÓng chÓng ngoåi xâm, không có truyŠn thÓng chÓng n¶i xâm". CSVN là kÈ n¶i thù Ƕc håi nhÙt, m¶t loåi th¿c dân bän xÙ, gian ác hÖn tÜ b°n Pháp, lj quÓc Tàu. HÒ qua Ç©i næm 1969, Ç‹ låi m¶t xã h¶i Çäo l¶n tÆn gÓc, ÇÜ®c dân gian diÍn tä nhÜ sau:Th¢ng khôn thì Çã vÜ®t biênTh¢ng khùng ª låi, th¢ng Çiên n¡m quyŠnCho nên dân kh° triŠn miên...4- Lš do thÙ tÜ: SÙc ÇÓi kháng cûa quÀn chúng ª trong và ngoài nܧc còn r©i råc vì thi‰u t° chÙc, thi‰u lãnh Çåo và thi‰u ÇÜ©ng lÓi chung. KhÓi ngÜ©i bÃt mãn v§i CS càng ngày gia tæng nhÜng trên phÜÖng diŒn ÇÃu tranh, có m¶t khoäng cách chÜa lÃp n°i gi»a th‰ hŒ già và trÈ. Thành phÀn phän tÌnh trong ñäng Çông hÖn trܧc. Vì thÃt sûng, m¶t sÓ dÙt khóat v§i chû nghïa Mác Lê và Çòi hûy bÕ ÇiŠu 4 Hi‰n pháp. PhÀn khác vÅn vÜÖng víu vói giáo ÇiŠu Måc xít và trung thành v§i Bác. CÀn ÇŠ cao cänh giác Ç‹ lÆt tÄy các cò mÒi chÓng c¶ng dõm ÇÜ®c gài vào hàng ngÛ chúng ta.

II- Vài góp š vŠ công cu¶c vÆn Ƕng Dân chû hóa VNLàm th‰ nào Ç‹ ÇÄy månh công cu¶c dân chû hóa ñÃt nܧc Ç‹ thu ng¡n s¿ quän lš nguy håi cûa CS kéo dài trên ba thÆp niên? ñây là m¶t ÇŠ tài phÙc tåp, không th‹ trình bày trong vài gi©. HÖn n»a, không th‹ quên r¢ng VN ngày nay là m¶t thành viên cûa Liên HiŒp QuÓc và Çóng m¶t vai trò hŒ

tr†ng tåi ñông Nam Á. M†i thay Ç°i ª VN ÇÜ®c Th‰ gi§i theo dõi cÄn tr†ng n‰u änh hܪng ljn vùng. Bªi lš do vØa nêu nên trong phåm vi gi§i hån cûa bu°i h¶i luÆn hôm nay, tôi chÌ g®i ra m¶t sÓ nhÆn ÇÎnh thô thi‹n xoay quanh 4 ÇŠ tài chính: 1- Y‰u tÓ phát Ƕng ÇÃu tranh.M†i phÜÖng án chÓng C¶ng Ç‹ tái lÆp Dân chû, muÓn thành công, cÀn h¶i Çû ba y‰u tÓ: Ƕng l¿c, ki‰n thÙc và t° chÙc.ñ¶ng l¿c chính Çáng cûa chúng ta là bäo tÒn ÇÙc tin tôn giáo, tÜÖng lai cûa con cái và nh»ng quyŠn t¿ do cæn bän cûa con ngÜ©i. M¥t khác, muÓn th¡ng, phäi bi‰t rõ ÇÎch, nhÆn chân bån và thù, tra cÙu nh»ng Çi‹m y‰u và månh cûa ÇÓi phÜÖng. N‰u chÎu khó džc qua các tài liŒu cæn bän nhÜ Le Capital, Duy vÆt BiŒn chÙng pháp hay bän Tuyên ngôn ñäng CS (1947) thì së thÃy h†c thuy‰t Mác Engels dÅy ÇÀy lÆp luÆn phi lš (absurdities). Trong sách vª các trÜ©ng, chû nghïa CS ÇÜ®c trình bày nhÜ m¶t tri‰t lš kinh t‰ mà không phân tích th¿c chÃt cûa nó là m¶t hŒ thÓng chuyên ch‰ tØng sát håi - nhân danh Giai cÃp ÇÃu tranh và Cách Mång vô sän - nhiŠu t› ngÜ©i vô t¶i, qua m¥t các ch‰ Ƕ Phát xít và QuÓc xã.Ba tÆp täi liŒu "Red File" cûa VN Human Rights Watch (1995), "Le Livre Noir du communisme" (Paris, 1997) và "Le sìècle des communismes" (Paris, 1971) trình bày khá rõ các án tích chÒng chÃt cûa CS.. Næm vØa qua, NghÎ h¶i Âu châu nhóm tåi Strasbourg Çã lên án b¢ng nghÎ quy‰t 1481 các th‹ ch‰ toàn trÎ, Ç¥c biŒt CS - trong sÓ Çó có VN - và ÇŠ nghÎ ÇÜa ra trܧc Tòa án Hình s¿ QuÓc vŠ t¶i ác chÓng nhân loåi. ña sÓ chúng ta thù ghét CS vì cäm tính, nhÜ m¶t phän xå tÜ nhiên, vì Çã mÃt mát quá nhiŠu.PhÀn Çông các lãnh tø CS thu thÆp kinh nghiŒm tØ ÇÃu tranh, tØ các khám ÇÜ©ng hÖn là tØ lš thuy‰t Måc xít. CS Tàu không áp døng m¶t chi‰n thuÆt giÓng CS Nga, l¡m khi còn ÇÓi ch†i gay g¡t. Ngoài nh»ng thû džan, mánh khóe h†c hÕi tØ hai Çàn anh Nga-Tàu, CSVN còn có thêm m¶t Ç¥c tính: Gian ngoan phän tr¡c, bÎ ñ¥ng Ti‹u Bình tÓ giác khi y xua quân qua làm cÕ miŠn ThÜ®ng du B¡c ViŒt næm 1979.VŠ t° chÙc, phäi công nhÆn CS có nhiŠu kinh nghiŒm. ChÜÖng trình dân chû hóa ñÃt nܧc là m¶t chÜÖng trình chÓng C¶ng nên phäi ÇÜ®c t° chÙc rÃt kÏ. Th¿c hiŒn thÓng nhÙt trong s¿ Çoàn k‰t là m¶t äo änh. S¿ khác biŒt linh Ƕng trong m¶t xã h¶i t¿ do chính là m¶t hình thÙc thÓng nhÙt. Vì th‰ nên khuy‰n khích các phong trào chÓng c¶ng thành lÆp dܧi m†i hình thÙc, v§i nh»ng nhóm ngÜ©i có tinh thÀn trách nhiŒm và hæng say tranh ÇÃu. 2- Trä s¿ thÆt låi cho lÎch sº. Ngån ng» có câu "Häy trä låi cho César cái gì thu¶c vŠ César." ñ‹ gåt dân, CS ngøy tåo tr¡ng tr®n lÎch sº, chÌ chÃp nhÆn lÎch sº nào thích h®p, có l®i cho

ñäng. Chính HÒ Chí Minh, dܧi nhiŠu biŒt danh, TrÀn Dân Tiên,..v..v... Çã không ngÜ®ng miŒng vi‰t hÒi kš Ç‹ t¿ thÀn thánh hóa. DÓi trá là bÄm tánh thÙ hai cûa con ngÜ©i CS. Trong Thánh kinh có câu: "S¿ thÆt giäi thóat". Chúng ta nên ti‰p tøc tra cÙu và khai thác thêm các sº liŒu ÇÜ®c giäi mÆt sau chi‰n tranh VN Ç‹ Çánh tan các huyŠn th†ai nuôi sÓng ñäng CS trong tâm tÜ m¶t sÓ ngÜ©i mê mu¶i, ngây thÖ. Có ít n»a ba huyŠn th†ai: HÒ Chí Minh là cÙu tinh cûa dân t¶c, ñäng là thành trì bäo vŒ vô sän và Quân Ƕi Nhân dân chÓng Ngoåi xâm. NhiŠu sº liŒu giäi mÆt th©i hÆu chi‰n, ngay tåi VN, Nga sô và Trung quÓc, chÙng minh HÒ là m¶t t¶i ÇÒ thi hành lŒnh cûa ñŒ tam QuÓc t‰ nhu¶m ÇÕ ñông DÜÖng, ñäng CSVN Çã phän b¶i vì c¡t ÇÃt, xÈ bi‹n dâng cho B¡c kinh, b¡t tay tÜ bän Ç‹ Çàn áp công nhân và Quân Ƕi Nhân dân chÌ là công cø cûa Nga, Tàu.LÎch sº còn tÓ giác cä hai Miên Nam, B¡c VN ÇŠu Çã phåm vô sÓ sai lÀm, ÇÓi n¶i và ÇÓi ng†ai. ñÒng th©i hai bên Çã bÕ lª nhiŠu cÖ h¶i Ç‹ th‹ hiŒn Ƕc lÆp và thÓng nhÙt mà không cÀn chi‰n tranh. Trä s¿ thÆt låi cho LÎch sº còn có m¶t tác døng khác là xóa bÕ m¶t sÓ äo tܪng. o tܪng nguy hi‹m nhÙt tØng ru ngû nhiŠu ÇÒng bào là ñÒng minh sÓng ch‰t bäo vŒ Ƕc lÆp và t¿ do cûa chúng ta. QuyŠn l®i quÓc gia luôn luôn là kim chÌ nam hܧng dÅn chính sách liên minh. Không ai là bån muôn Ç©i hay kÈ thù tr†n ki‰p trên bàn c© quÓc t‰. V†ng ng†ai d¡c dÅn không s§m thì mu¶n ljn con ÇÜ©ng vong b°n. M¶t äo v†ng khác cÀn loåi trØ là c¶ng sän VN së t¿ Ƕng canh tân. ñ‹ cÙu vãn ch‰ Ƕ, CS áp døng vài phÜÖng sách n§i lõng. Dù có nhiŠu chia rë vŠ quyŠn l®i và ÇÎa vÎ, Ban lãnh Çåo vÅn nhÃt trí duy trì ljn cùng ÇÜ©ng lÓi giáo ÇiŠu Ç‹ bäo vŒ quyŠn l¿c và quyŠn l®i. Các khuynh hܧng xé rào, Çòi thÆt s¿ Ç°i m§i bÎ chúng diŒt th£ng tay. ñó là trÜ©ng h®p cûa TrÀn Xuân Bách, NguyÍn H¶, TrÀn ñ¶, Hoàng Minh Chính..v..v..Ngày nào Hi‰n pháp còn gi» nguyên ÇiŠu 4, b†n mafia ÇÕ ª Hà Nôi vÅn bám trø. Boris Yeltsin tØng xác quy‰t: "CS không bao gi© sºa Ç°i, phäi thay thê CS!". Bình luÆn gia Pháp Jean Francois Revel kh£ng ÇÎnh månh hÖn: "PhÜÖng pháp canh tân CS hay nhÙt là xóa bÕ nó Çi."Sau h‰t, trä s¿ thÆt låi cho lÎch sº së ÇÜÖng nhiên giäi trØ m¥c cäm th¡ng, thua gi»a ngÜ©i quÓc gia và ngÜ©i CS. ñ‰n nay CS vÅn coi chúng ta là công dân hång hai. Hòa h®p, hòa giäi chÌ là trò h‹ bÎp b®m n‰u không phát xuÃt tØ phía CS b¢ng nh»ng hành Ƕng chân thành, sám hÓi và lÜÖng thiŒn.Trong cu¶c chi‰n Nam-B¡c do ng†ai bang ÇiŠu khi‹n, ai th¡ng, ai båi? Toàn th‹ dân t¶c ViŒt Çã thua n¥ng. MiŠn Nam thua chi‰n tranh, MiŠn B¡c thua hòa bình. Dân chúng hai miŠn gánh chÎu tÃt cä hŒ løy. Chung quy, vÃn ÇŠ chính cûa VN là vÃn ÇŠ tÒn tåi (survival problem). Trܧc Çây, tÒn tåi v§i Tàu. Ngày nay, tÒn tåi v§i Tàu và MÏ. CS ¡t Çã hi‹u rÕ: Theo Täu thì mÃt ÇÃt, theo MÏ thì mÃt ñäng. ñã ljn lúc phäi sám hÓi, thÙc tÌnh, trª vŠ nguÒn, vŠ v§i Dân t¶c, Ç‹ phát huy di sän cha ông, Ç‹ ÇÜa ñÃt nܧc ra khÕi cái nhøc chÆm

ti‰n. ñây là m¶t l¶ trình chuy‹n ti‰p gian kh°, khó khæn nhÜng không có s¿ ch†n l¿a nào khác. 3- ñÄy gi§i trÈ ra lãnh Çåo c¶ng ÇÒngñ‹ xúc ti‰n ti‰n trình dân chû hóa VN, nên thúc ÇÄy gi§i trÈ dÃn thân ª häi ng†ai. Gi§i trÈ sanh sau chi‰n tranh, không bi‰t hÆn thù, Çã vào giòng chính, có ki‰n thÙc và th‰ l¿c ÇÓi v§i nhà chÙc trách ÇÎa phÜÖng. Gi§i trÈ sinh h†at trong m†i lãnh v¿c chuyên môn cûa Hoa kÿ, hÃp thø và th¿c nghiŒm dân chû và bi‰t các ngõ ngách cûa guÒng máy cai trÎ MÏ quÓc nên có th‹ lobby h»u hiŒu cho dân chû, nhân quyŠn. V§i tinh thÀn bÃt vø l®i, gi§i trÈ phát Ƕng phong trào Çoàn k‰t dÍ hÖn các Çäng phái chính trÎ và tôn giáo. Gi§i trÈ không mÃt gÓc š thÙc ÇÜ®c s¿ thành Çåt cá nhân trong cu¶c sÓng m§i chÌ có š nghïa khi hܧng vŠ phøc vø Quê cha, ñÃt t°. Gi§i trÈ së sáng suÓt ch†n nh»ng bÆc Çàn anh có kinh nghiŒm ÇÃu tranh Ç‹ ÇÜa vào Ban CÓ vÃn Ç‹ lÃp khoän cách già, trÈ. Dܧi s¿ lãnh Çåo cûa m¶t ê-kíp næng n°, h†at Ƕng quy cû và có k‰ h†ach, công cu¶c ÇÄy månh ti‰n trình dân chû hóa Quê hÜÖng së s§m thành t¿u, chuyÍn tØ th‰ thû qua th‰ công, tØ thø Ƕng qua tác Ƕng. NhÜ th‰, m§i không phung phí nhân l¿c, tài l¿c và th©i gian. NhÜ th‰, m§i có th‹ bi‰n quÓc hÆn thành quÓc khªi.4- CÀn c° Ƕng vŠ nguÒn, dân t¶c hóa các cÖ ch‰ chính quyŠnTháng 4.1975, Çoàn binh viÍn chinh B¡c ViŒt tràn vào MiŠn Nam. Chúng vÖ vét vàng båc, châu báu, máy móc, ÇÒ quš chª vŠ B¡c, ÇÆp phá các di tích lÎch sº, ÇÓt bÕ sách vª, b¡t dân h†c tÆp mút mùa, Çày Çi vùng kinh t‰ m§i, ÇÆp phá nghïa trang, mÒ mã, thay Ç°i tiŠn båc, thay luôn tên thû Çô Sàigòn nhÜ CS làm bên Nga sô. Båo HÒ ác hÖn Båo TÀn. Chúng hành Ƕng nhÜ th° phÌ Pháp th¿c dân. Trong cách cai trÎ nܧc, h† Ç‹ l¶ tÜ cách ngoåi quÓc. Dân chúng t¿ hÕi: NgÜ©i CSVN thuÀn thành, tay sai cûa ñŒ tam QuÓc t‰, còn là ngÜ©i VN thÆt s¿ hay không?HÒ và các ÇÒng chí là nh»ng kÈ ti‰m quyŠn sau cu¶c Cách mång tháng 8. H¢ng ngày các quy ÇÎnh cûa nhà cÀm quyŠn CS vi phåm Hi‰n pháp 1992 do chính h† áp Ç¥t. Phép nܧc chào thua trܧc phán quy‰t tùy hÙng cûa cán b¶ ÇÎa phÜÖng. Chính phû xem thÜ©ng các giao ܧc quÓc t‰ vŠ nhân quyŠn, xé bÕ HiŒp ܧc Genève 1954 và Paris 1973. ñäng, Nhà nܧc và QuÓc h¶i là m¶t. MuÓn dân chû hóa VN, phäi hûy ÇiŠu 4 Hi‰n pháp, trä quyŠn låi cho dân, xóa bÕ M¥t trÆn T° quÓc bù nhìn, t° chÙc bÀu cº có quÓc t‰ ki‹m sóat và chÃp nhÆn Ça Çäng. N‰u CS ngoan cÓ tØ chÓi thì ÇiŠu 4 së là tº huyŒt chôn ñäng. ñ¶c quyŠn ÇÈ ra nhiŠu sai lÀm, tŒ Çoan. CS không th‹ cÜ«ng låi n°i ba quy luÆt thiên nhiên: quy luÆt ThÎnh, Suy (lên cao ¡t có ngày xuÓng thÃp, CS thoái trào không th‹ nào hÒi sinh), quy luÆt VÆt Cùng T¡c Bi‰n (ép quá n° tung) và quy luÆt Nhân Quä (làm ác g¥p d»). Không còn n»a cái th©i vàng son cûa chû nghïa Mác Lê tØng ÇÜ®c TrÀn DÀn diÍn tä:Tôi bܧc Çi

Không thÃy phÓKhông thÃy nhàChÌ thÃy mÜa saTrên màu c© ÇÕ.NgÜ©i cán b¶ CS mÃt lòng tin, than thª chua chát: "Lúc còn trÈ, xä thân cÙu nܧc, Trª vŠ già bán nܧc nuôi thân"Dân chû là hÖi thª. Xóa dân chû, dân ch‰t ng¶p. Bªi vÆy, thay vì Çäng hóa, phäi dân t¶c hóa ch‰ Ƕ, dân t¶c hóa cÖ ch‰. M†i quyŠn l¿c phäi b¡t nguÒn tØ dân. Ch‰ Ƕ và chû thuy‰t chính trÎ nào rÒi cÛng phäi ra Çi. Omnia vanitas, tÃt cä ÇŠu là hÜ vô. ChÌ có dân m§i trÜ©ng tÒn, bÃt diŒt, vïnh c»u.

K‰t luÆnB¢ng m¶t cu¶c Cách mång phän dân t¶c, b¢ng m¶t chính sách ngu dân, CS Çã xóa bÕ Væn hóa VN. ñ‹ cÙu Væn hóa VN - cÛng là cái hÒn và sÙc månh cûa dân t¶c ViŒt - cÀn m¶t cu¶c Cách mång m§i. Không phäi cu¶c Cách mång nào cÛng gây Ç° máu. ñÃu tranh bÃt båo Ƕng khó hÖn ÇÃu tranh båo Ƕng thÆp phÀn vì Çòi hÕi ÇÜ©ng lÓi trong sáng, lãnh Çåo xuÃt s¡c, cán b¶ thÜ®ng th¥ng và k› luÆt nghiêm minh, Tåi 8 xÙ ñông Âu, Çã có nh»ng cu¶c Cách mång Nhung, Tu líp, Hoa HÒng,.. th‹ hiŒn trong hòa bình, nh© dân trí cao. Tåi Pháp næm 1789 và Ba Lan næm 1989, Cách mång thành công, không có s¿ xuÃt hiŒn cûa m¶t Çäng. S¿ ÇÙng dÆy cûa quÀn chúng và công Çòan Çû làm søp Ç° chính quyŠn.CSVN ngán s® "diÍn bi‰n hòa bình" (peaceful evolution) mà chúng còn g†i là cu¶c chi‰n tranh hòa bình. Kinh t‰ thÎ trÜ©ng toàn cÀu hóa ép CS phäi tuân hành "luÆt chÖi chung". CS së không tránh khÕi, m¥t khác, m¶t cu¶c cách mång (revolution) khªi Ƕng bªi nh»ng bÃt công xã h¶i càng ngày thêm trÀm tr†ng, nån tham nhÛng vô phÜÖng cÙu ch»a, tình trång vô pháp, vô k› mª r¶ng kh¡p nÖi và phong trào Çình công không ng§t gia tæng. Ngày nay, n°i s® hãi Çã chuy‹n tØ dân qua Çäng. Gi»a Dân và ñäng, không phäi chÌ có m¶t s¿ "chia tay š thÙc hŒ" mà m¶t s¿ ly dÎ vïnh viÍn.Xã h¶i CSVN h¶i Çû các ÇiŠu kiŒn evolution và revolution Ç‹ n° tung. Thêm vào Çó, th‰ gi§i bÃt °n có th‹ cuÓn hút nܧc ta vào m¶t ván c© m§i, "xóa bài làm låi". S¿ viŒc này có th‹ xäy ra trong vòng 4 hay 5 næm s¡p t§i, s§m hÖn l©i tiên Çóan cûa phân tích gia Carl Thayer thu¶c ViŒn Nghiên cÙu QuÓc phòng Úc. Dân trí cao và dân khí månh së giúp ñÃt nܧc th‹ hiŒn cách mång không Ç° máu, ÇÜa CS vào nghïa trang lÎch sº. VÃn ÇŠ hiŒn nay không phäi là chØng nào CS ra Çi mà là chúng ta có s£n sàng thay th‰ h† hay không? b¢ng m¶t th‹ ch‰ lành månh hÖn không?Tôi tin, dù sao, chúng ta së th¡ng. ThÆt vÆy, trong cu¶c ÇÃu tranh dân chû, tiŠm l¿c cûa ta vÜ®t h¤n ÇÓi phÜÖng. Ba triŒu Çäng viên CS núp bóng 18 ûy viên B¶ Chính trÎ, hiŒn bÎ 2 thái thÜ®ng hoàng bình vôi ñ° MÜ©i và Lê ñÙc Anh gi¿t dây, không th‹ chÓng låi 80 triŒu dân bÃt mãn. Chính Nghïa

ÇÙng vŠ Ça sÓ. VÃn ÇŠ là làm th‰ nào s§m tåo th©i cÖ Ç‹ xoay vÆn nܧc. Trܧc cänh dÀu sôi lºa bÕng cûa xÙ sª, trong cu¶c vÆn hành lÎch sº hôm nay, không có š ki‰n vÅn là š ki‰n. Ý ki‰n cûa kÈ khi‰p nhÜ®c, trÓn trách nhiŒm. Im l¥ng là ÇÒng lÕa, là dung túng. N‰u chúng ta cùng ngÆm miŒng, ai së nói thay? M‡i con dân ViŒt có th‹ khác nhau vŠ hoàn cänh, quá khÙ, tôn giáo, vŠ thÜÖng tích trong tâm can nhÜng tÃt cä chÌ có m¶t xÙ sª Ç‹ cÙu nguy: XÙ sª VN.Chúng ta không có quyŠn thÃt båi phen này. N‰u thÃt båi thì Çó là s¿ thÃt båi chung cûa dân t¶c, bÃt luÆn chúng ta ÇÙng vŠ phía nào. M¶t s¿ thÃt båi không th‹ tha thÙ. Trܧc lÎch sº, trܧc tiŠn nhân, trܧc hÆu th‰.Xin cám Ön s¿ chú š cûa các bån.

Houston, TexasNgày 27.05.07

=END=

6- Tài LiŒu

- "ñi‹m Nóng" Dioxin ª ViŒt Nam: TØ Lš Thuy‰t ñ‰n Th¿c T‰

NguyÍn Minh Quang, P.E.Tháng 1 næm 2007

Tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau: NÖi chào Ç©i cûa thuy‰t Çi‹m nóng dioxin(nh: Larry Wagoner - 1969)

PH„N MŸ ñ„U

Ti‰p theo sau H¶i nghÎ Khoa h†c H‡n h®p ViŒt-MÏ vŠ nh hܪng cûa ChÃt da cam/dioxin lên SÙc khÕe và Môi trÜ©ng, ÇÜ®c t° chÙc tåi Hà N¶i, ViŒt Nam tØ ngày 3 ljn 6 tháng 3 næm 2002, Çåi diŒn cûa hai chánh phû Çã Çåt ljn thÕa thuÆn vŠ nh»ng công tác nghiên cÙu trong tÜÖng lai, ÇÜ®c ghi trong biên bän ghi nh§ (memorandum of understanding (MOU)) kš k‰t ngày 10 tháng 3 næm 2002. Nh»ng công tác nÀy bao gÒm viŒc nghiên cÙu tr¿c ti‰p änh hܪng cûa viŒc ti‰p xúc v§i dioxin ÇÓi v§i sÙc khÕe con ngÜ©i và änh hܪng cûa chÃt da cam/dioxin ÇÓi v§i môi trÜ©ng và hŒ sinh thái. ViŒc nghiên cÙu së Üu tiên nh¡m vào dân sÓ Çang ti‰p xúc nhiŠu v§i dioxin, ch£ng hån nhÜ sinh sÓng gÀn các "Çi‹m nóng," và nh¡m vào viŒc xác ÇÎnh, ÇÎnh tính (characterization), và ÇiŠu trÎ (remediation) các "Çi‹m nóng."Theo biên bän ghi nh§, "Çi‹m nóng" là nh»ng nÖi có mÙc Ƕ dioxin ª trong ÇÃt cao. M¶t vài nÖi Çã ÇÜ®c xác ÇÎnh, còn nh»ng nÖi khác ÇÜ®c xem nhÜ là hiŒn h»u, nhÜng vÎ trí cûa chúng chÜa ÇÜ®c xác ÇÎnh. Hai nghiên cÙu ÇÜ®c thÕa thuÆn Ç‹ ti‰n hành bao gÒm viŒc nghiên cÙu hŒ sinh thái và phøc hÒi rØng suy thoái, ch£ng hån nhÜ rØng Mã ñà, và viŒc nghiên cÙu Ç‹ xác ÇÎnh, ÇÎnh tính, và ÇiŠu trÎ nh»ng Çi‹m nóng, ch£ng hån nhÜ phi trÜ©ng ñà N£ng (1). Hai ÇÎa Çi‹m nÀy do các khoa h†c gia ViŒt Nam ÇŠ nghÎ.

ñåi diŒn hai chánh phû tåi H¶i nghÎ ª Hà N¶i næm 2002

ñây không phäi là lÀn ÇÀu tiên nh»ng "Çi‹m nóng" dioxin ª ViŒt Nam ÇÜ®c ÇŠ cÆp ljn. Chúng Çã ÇÜ®c công bÓ vào næm 1998 sau các nghiên cÙu h‡n h®p gi»a Hatfield Consultants Ltd. ª West Vancouver, Canada (HCL) và Ñy ban quÓc gia ÇiŠu tra vŠ hÆu quä chÃt Ƕc hóa h†c dùng trong chi‰n tranh ViŒt Nam (Ñy ban 10-80) Ç‹ xác ÇÎnh mÙc Ƕ dioxin trong môi trÜ©ng ViŒt Nam (2). Chúng là tiêu Çi‹m cûa cái g†i là "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield" và là chû ÇŠ cûa nhiŠu phúc trình và bài vi‰t do HCL biên soån (3-6). Có lë vì lš do Çó, HCL Çã ÇÜ®c Ñy ban quÓc gia kh¡c phøc hÆu quä chÃt Ƕc hóa h†c do MÏ sº døng trong chi‰n tranh ViŒt Nam (Ñy ban 33) cûa chánh phû ViŒt Nam mܧn Ç‹ nghiên cÙu "... nh¢m ngæn chÆn dioxin lan r¶ng chung quanh phi trÜ©ng ñà N£ng, và Çánh giá khä næng bäo vŒ sÙc khÕe cûa ngÜ©i dân sinh sÓng trong vùng phø cÆn." (7) Các nghiên cÙu nÀy do Ford Foundation tài tr®.Nh»ng "Çi‹m nóng" dioxin có thÆt s¿ hiŒn h»u ª ViŒt Nam hiŒn nay hay không? N‰u có, chúng "nóng" ljn mÙc Ƕ nào? Bài vi‰t nÀy nh¢m møc Çích trä l©i hai câu hÕi Çó.

THUYT ñI”M N¹NG HATFIELD

Theo HCL, tÃt cä các cæn cÙ quân s¿ cûa Hoa Kÿ ÇÜ®c xem nhÜ là (theorized) nh»ng Çi‹m nóng dioxin ª ViŒt Nam. Thuy‰t nÀy dÜ©ng nhÜ ÇÜ®c hình thành sau khi 2,3,7,8-trichlorodibenzo-p-dioxin (dioxin, TCDD, ho¥c T4CDD) ÇÜ®c tìm thÃy trong m¶t mÄu ÇÃt lÃy ª tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau næm 1997. MÄu ÇÃt có nÒng Ƕ 901,2 phÀn Ùc (parts per trillion (ppt)) T°ng TEQs (Total Toxicity Equivalents), vÜ®t quá 350 ppt T°ng TEQs, là tiêu chuÄn Ç‹ bäo vŒ sÙc khÕe con ngÜ©i cho ÇÃt nông nghiŒp, th° cÜ, và công viên ª Canada (8). M¥c dù nÒng Ƕ dioxin trong các mÄu ÇÃt lÃy ª cùng vÎ trí trong næm 1999 không vÜ®t quá 350 ppt T°ng TEQs, HCL vÅn duy trì thuy‰t Çi‹m nóng vì "... cho dù m¶t cæn cÙ ÇÜ®c xem là không

ô nhiÍm nghiêm tr†ng, cæn cÙ Çó vÅn có th‹ 'nóng' n‰u vÎ trí chính xác cûa các khu v¿c Ranch Hand ÇÜ®c xác ÇÎnh và phân tích." (6)T°ng TEQs ÇÜ®c dùng Ç‹ Çánh giá nguy cÖ cûa viŒc ti‰p xúc v§i m¶t h‡n h®p (combination) bao gÒm các h®p chÃt h† dioxin (dioxin-like compounds). Nó là tích sÓ cûa nÒng Ƕ cûa tØng h®p chÃt h† dioxin, Ci, v§i hŒ sÓ Ç¶c tÓ tÜÖng ÇÜÖng v§i dioxin, TEFi (TCDD toxicity equivalency factor), cho h®p chÃt Çó. T°ng TEQs là t°ng sÓ cûa m‡i TEQs cûa tØng h®p chÃt:

T°ng

"Thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield" ÇÜ®c trình bày khá chi ti‰t trong nhiŠu bài vi‰t chuyên môn cûa HCL. "Nh»ng ÇÎa Çi‹m có mÙc Ƕ dioxin trong ÇÃt cao có th‹ g†i là 'Çi‹m nóng' chÃt da cam/dioxin. Chúng tôi ch†n ÇÃt, m¶t b¶ phÆn cûa môi trÜ©ng ª thung lÛng A Lܧi, nhÜ là m¶t y‰u tÓ Ç‹ xác ÇÎnh các Çi‹m nóng. N‰u ô nhiÍm ÇÃt ª thung lÛng là tiŠn ÇŠ cûa ô nhiÍm th¿c phÄm và con ngÜ©i hiŒn nay, thì ÇÃt phäi ÇÜ®c dùng nhÜ là y‰u tÓ chính y‰u trong viŒc xác ÇÎnh m¶t Çi‹m nóng." (4)"Các Çi‹m nóng xác ÇÎnh bªi Hatfield Çang hiŒn diŒn, Çó là ÇÃt có mÙc Ƕ TCDD rÃt cao vì ti‰p nhÆn nhiŠu TCDD hÖn trong th©i gian chi‰n tranh. ñiŠu quan tr†ng là nh»ng Çi‹m nóng Hatfield không phäi là vùng rØng rÆm båt ngàn, møc tiêu cûa các phi vø thÜ©ng xuyên cûa Chi‰n dÎch Ranch Hand, ám sÓ cûa chÜÖng trình phun thuÓc khai quang cûa Quân Ƕi MÏ... Nh»ng Çi‹m nóng hiŒn nay là ÇÃt nÖi chÃt da cam bÎ rò rÌ, ÇÜ®c xÎt tØ bÒn chÙa g¡n trên xe, k‹ cä viŒc phun thuÓc chung quanh các cæn cÙ, v.v., cho nên ÇÃt ª Çây có mÙc ti‰p nhÆn dioxin nhiŠu hÖn so v§i ÇÃt ª vùng bÎ phun thuÓc tØ trên không. NÒng Ƕ TCDD cao nhÃt ÇÜ®c tìm thÃy trong các mÄu ÇÃt lÃy ª tråi gia binh bên trong m¶t cæn cÙ cÛ cûa l¿c lÜ®ng Ç¥c biŒt MÏ ª thung lÛng A Lܧi (Dwernychuk et al., 2002). Hai cæn cÙ khác trong thung lÛng, ÇÜ®c sº døng trong m¶t th©i gian ng¡n hÖn, cÛng có mÙc Ƕ TCDD trong ÇÃt cao hÖn nh»ng vùng bÎ phun thuÓc tØ trên không... Các cæn cÙ Ranch Hand ª Biên Hòa và ñà N£ng là nh»ng Çi‹m nóng quan tr†ng Çi‹n hình. NÒng Ƕ TCDD trong ÇÃt ª Biên Hòa ÇÜ®c ghi nhÆn lên ljn 1,2 triŒu phÀn Ùc (ppt) (Schecter et al., 2001). Tài liŒu mÆt [anecdotal] tØ các khoa h†c gia ViŒt Nam cho thÃy mÙc Ƕ dioxin trong ÇÃt ª ñà N£ng có th‹ lên ljn vài træm ngàn ppt." (5)"Các cæn cÙ không quân cÛ cûa MÏ ª ñà N£ng, Phù Cát, và Biên Hòa có th‹ ÇÜ®c xem nhÜ là nh»ng 'Çi‹m nóng' quan tr†ng vì nÒng Ƕ TCDD quan sát ÇÜ®c ª 'hå lÜu" cûa các ÇÎa Çi‹m tình nghi là khu v¿c Ranch Hand. Trong nghiên cÙu nÀy, các 'ÇÎa Çi‹m tình nghi chính y‰u' chÜa ÇÜ®c tr¿c ti‰p phân tích vì chánh quyŠn ViŒt Nam không cho phép. Tuy nhiên, nh»ng trÎ sÓ TCDD rÃt cao (Bäng 1), cho thÃy s¿ quan tr†ng cûa chÃt da cam trong toàn th‹ Ƕc tÓ cûa các mÄu ÇÃt ho¥c bùn, vì TCDD phát xuÃt tØ chÃt da cam... M¶t cæn cÙ quân s¿ cÛ cûa MÏ ª ViŒt Nam không ÇÜ®c x‰p loåi 'nóng' không có nghïa là nó không bÎ ô nhiÍm; nó chÌ có nghïa là ô nhiÍm nghiêm

tr†ng chÜa ÇÜ®c xác ÇÎnh vì thi‰u d» kiŒn (trong nghiên cÙu nÀy, nghiêm tr†ng ÇÜ®c ÇÎnh nghïa là ≥ 190 pg/g [phÀn Ùc hay ppt] TCDD)." (6)

TAI NN THU–C KHAI QUANG TRONG THI CHIN� �

Nh»ng tai nån liên quan ljn viŒc sº døng thuÓc khai quang trong cu¶c chi‰n ViŒt Nam; ch£ng hån nhÜ rò rÌ tØ bÒn chÙa, xä khÄn cÃp ho¥c rò rÌ tØ máy bay Ranch Hand, và thiŒt håi vŠ cây æn trái và hoa màu; ÇÜ®c báo cáo trong nhiŠu tài liŒu mÆt. Nh»ng tài liŒu nÀy; gÒm có biên bän ghi nh§, ghi chú, và phúc trình Ç‹ báo cáo k‰t quä ÇiŠu tra tai nån; vØa ÇÜ®c giäi mÆt và công bÓ qua Trung tâm SÜu tÀm Tài liŒu cûa Quân vø Hoa Kÿ (Center for Unit Records Research of the US Armed Services (USAS/CURR)) ª Springfield, Virginia. M¶t sÓ tai nån liên quan ljn thuÓc khai quang Çáng chú š ÇÜ®c mô tä tóm t¡t dܧi Çây.Rò rÌ thuÓc khai quang ªCæn cÙ Không quân Biên HòaCæn cÙ Không quân Biên Hòa là cæn cÙ l§n nhÃt trong sÓ 5 cæn cÙ vÆn hành cûa Chi‰n dÎch Ranch Hand bao gÒm Cæn cÙ Không quân Tân SÖn NhÙt (Sài Gòn), ñà N£ng, Nha Trang, và Phù Cát (Qui NhÖn). HÀu h‰t các phi vø khai quang Ranch Hand th¿c hiŒn tØ tháng 12/1966 ljn tháng 07/1970 ÇŠu xuÃt phát tØ cæn cÙ nÀy (9).

VÎ trí cûa khu v¿c Ranch Hand ª Cæn cÙ Không quân Biên Hòa

Theo biên bän ghi nh§ cûa Trung tá Keith W. West, TÜ lŒnh Phi Çoàn ñ¥c nhiŒm (SOS) 12th cûa Chi‰n dÎch Ranch Hand ª Cæn cÙ Không quân Biên Hòa, các vø rò rÌ thuÓc khai quang xäy ra tØ ÇÜ©ng Óng ngÀm cûa hŒ

thÓng tÒn tr» và phân phÓi m§i vØa hoàn tÃt vào ngày 14 tháng 1 næm 1970. HŒ thÓng ÇÜ®c xây d¿ng Ç‹ có th‹ bÖm 3 loåi thuÓc khai quang (tr¡ng, xanh, và da cam) tØ các bÒn chÙa vào các máy bay Ranch Hand ÇÆu ª khu v¿c ti‰p liŒu và bäo trì. "ñÜ©ng Óng ngÀm b¢ng plastic có th‹ chÎu m¶t áp suÃt lên ljn 300 PSI [pounds per square inch]. Áp suÃt tÓi Ça dùng bÖm thuÓc khai quang lên máy bay vào khoäng 45 ljn 65 PSI. Vì tÃt cä ÇÜ©ng Óng ÇŠu n¢m dܧi m¥t ÇÃt, rò rÌ chÌ ÇÜ®c phát hiŒn khi áp suÃt trong ÇÜ©ng Óng bÎ giäm bÃt thÜ©ng. SÓ lÜ®ng cûa m‡i bÒn chÙa ÇÜ®c theo dõi hàng ngày b¢ng sÓ lÜ®ng còn trong bÒn trØ sÓ lÜ®ng bÖm lên máy bay. DÜ©ng nhÜ Çây là phÜÖng pháp duy nhÃt Ç‹ xác ÇÎnh xem có rò rÌ hay không [?]." (10)Ngày 15 tháng 1 næm 1970, gÀn 500 gallons chÃt màu tr¡ng rò rÌ tØ mÓi nÓi ch» T cûa ÇÜ©ng Óng ngÀm. "Không có thuÓc khai quang chäy tràn trên m¥t ÇÃt; tÃt cä sÓ lÜ®ng rò rÌ thÃm vào ÇÃt ª chung quanh ch‡ bÎ b‹." (10) Ngày 5 tháng 2 næm 1970, m¶t mÓi nÓi ch» L cûa ÇÜ©ng Óng ngÀm bÎ sút khi‰n khoäng 1.000 gallons chÃt da cam bÎ rò rÌ, nhÜng chi ti‰t không ÇÜ®c báo cáo. Trong tuÀn lÍ ÇÀu tiên cûa tháng 2 næm 1970, m¶t mÓi nÓi khác cûa ÇÜ©ng Óng ngÀm låi bÎ sút. GÀn 500 gallons chÃt da cam bÎ thÃt thoát, nhÜng chi ti‰t không ÇÜ®c báo cáo.Tai nån nghiêm tr†ng nhÃt có lë xäy ra ngày 28 tháng 2 næm 1970 v§i khoäng 7.500 gallons chÃt da cam rò rÌ tØ m¶t l‡ thûng có ÇÜ©ng kính 1/2 inch trên ÇÜ©ng Óng ngÀm. "Vào khoäng 7:30 sáng ngày 1 tháng 3 næm 1970, Thi‰u tá Iorcross, 12SOS ÇÜ®c Trung sï Webb cûa Ban ThuÓc khai quang thông báo viŒc rò rÌ trong hŒ thÓng bÖm thuÓc khai quang. Công binh ÇÜ®c thông báo Ç‹ Çào ÇÜ©ng Óng sau khi Çã Çóng tÃt cä các khóa (valves) cûa hŒ thÓng. M¶t l‡ thûng có ÇÜ©ng kính 1/2 inch ÇÜ®c tìm thÃy trên m¶t Çoån Óng th£ng gi»a khu S-13 và S-12 (tham khäo sÖ ÇÒ t°ng th‹ cûa BHAB, RVN [Cæn cÙ Không quân Biên Hòa, ViŒt Nam C¶ng Hòa] trong hÒ sÖ cûa ChÌ huy trܪng Bäo trì, 3TFW [Vùng III Chi‰n ThuÆt]). Vào lúc nÀy, sï quan tr¿c cûa Phi Çoàn ñ¥c nhiŒm 12th ÇÜ®c thông báo và sÓ lÜ®ng thuÓc khai quang trong bÒn chÙa chÃt da cam ÇÜ®c ki‹m tra. Sau khi khÃu trØ sÓ lÜ®ng sº døng trong Çêm qua, 3 feet (khoäng 7.500 gallons) thuÓc khai quang ÇÜ®c xác nhÆn là thÃt thoát.

M¶t bÒn chÙa thuÓc khai quang ª Cæn cÙ Không quân Biên Hòa (9)

ViŒc rò rÌ ÇÜ®c sºa ch»a b¢ng cách g¡n mÓi nÓi Dresser chung quanh nÖi ÇÜ©ng Óng bÎ hÜ håi. M¶t b© ÇÃt ÇÜ®c ÇÃp ngay lÆp tÙc Ç‹ chÆn nܧc chäy tràn trên m¥t ÇÃt (ܧc lÜ®ng khoäng 100 gallons).Sau Çó m¶t ÇÆp làm b¢ng ÇÃt lÃy tåi ch‡ ÇÜ®c xây ngay phía dܧi ÇÜ©ng Óng ngÀm Ç‹ chÆn nܧc chäy tràn n‰u ÇÜ©ng Óng bÎ b‹ trong tÜÖng lai. Ngày 7 tháng 3, Bác sï cûa Phi Çoàn ÇÜ®c liên låc Ç‹ xác ÇÎnh phÜÖng pháp lÃy mÄu nܧc và ÇÃt ª nÖi bÎ ô nhiÍm thuÓc khai quang. Nh»ng biŒn pháp ki‹m soát tåi ch‡ Çã ÇÜ®c thay Ç°i Ç‹ Çóng tÃt cä các khóa cûa hŒ thÓng vào ban Çêm, ngoåi trØ trÜ©ng h®p phäi bÖm thuÓc lên máy bay. Vì tÃt cä nh»ng tín hiŒu cûa hŒ thÓng (áp suÃt cûa bÖm và lÜu lÜ®ng cûa thuÓc khai quang ª vòi) vÅn bình thÜ©ng, biŒn pháp nÀy ÇÜ®c xem là cÀn thi‰t Ç‹ tránh nh»ng tai nån tÜÖng t¿ trong tÜÖng lai.Khoäng 2 tuÀn sau, ñåi úy Altum, MACV J3-09, ÇÜ®c báo cáo trong m¶t chuy‰n thæm vi‰ng cûa Ông. Tai nån rò rÌ, nh»ng biŒn pháp kh¡c phøc, và nhu cÀu lÃy mÄu Ç‹ xác ÇÎnh änh hܪng cûa ÇÜ©ng Óng b‹ ÇÜ®c thäo luÆn. Bác sï cûa Phi Çoàn ÇŠ nghÎ Quân Y Biên Hòa phø trách vÃn ÇŠ lÃy mÄu. H† cho bi‰t, cæn cÙ không quân gÀn nhÃt có khä næng thº nghiŒm 2-4D và 2-4-5T là Cæn cÙ Không quân McCellan. Trung sï Larson bên Quân Y Çã liên låc v§i Phi Çoàn ñ¥c nhiŒm 12th vào ngày 22 tháng 3 næm 1970 Ç‹ thäo luÆn phÜÖng pháp lÃy mÄu nܧc.ñÆp ÇÃt Çã ngæn chÆn ÇÜ®c tÃt cä nܧc và thuÓc khai quang còn sót låi. ChÃt lÕng không còn chäy vào hŒ thÓng thoát nܧc n»a. Tuy nhiên, nÖi xäy ra tai nån hiŒn Çang ngÆp ÇÀy nܧc nên ÇÆp ÇÃt së không còn hiŒu quä trong mùa mÜa. M¶t sÓ lÜ®ng nܧc Çã ÇÜ®c xä qua ÇÆp và Ç‹ cho thÃm vào ÇÃt cát trong mÜÖng thoát nܧc.Tai nån ÇÜ®c báo cáo lên ñåi tá Whiteside, MACV J3-09, ngày 21 tháng 3 næm 1970. Theo ÇŠ nghÎ cûa Ông, Công binh së thay th‰ tÃt cä Óng plastic

b¢ng Óng s¡t và be b© chung quanh các bÒn chÙa Ç‹ ngæn chÆn tÃt cä thuÓc khai quang trong trÜ©ng h®p các bÒn chÙa bÎ b‹." (10)

Nh»ng nÖi bÎ thiŒt håi vì thuÓc khai quang

nh hܪng ÇÓi v§i môi trÜ©ng cûa các vø rò rÌ nÀy Çã ÇÜ®c ÇiŠu tra và mô tä trong m¶t biên bän ghi nh§ do Pacific Technical Analysts - Subsidiary soån ngày 29 tháng 4 næm 1970. "Các vø rò rÌ Çã làm m¶t vài nÖi cûa nŠn ÇÃt ÇÃp (artificial fill) và ÇÃt cát l¡ng ª mÜÖng thoát nܧc bÎ bão hòa. Vø rò rÌ tØ ÇÜ©ng Óng b‹ ngày 1 tháng 3 næm 1970 làm bão hòa m¶t phÀn cûa nŠn ÇÃt ÇÃp, và m¶t phÀn gi»a nŠn ÇÃt ÇÃt ÇÃp và l§p ÇÃt cát pha sét ª bên dܧi. Các mÄu ÇÃt lÃy ª vách mÜÖng khäo sát (exploration trench), ÇÜ®c Çào gi»a nÖi rò rÌ và ÇÜ©ng thoát nܧc, bÎ ô nhiÍm thuÓc khai quang da cam v§i nÒng Ƕ thay Ç°i tØ 0,2 cho ljn 106,1 phÀn triŒu (parts per million (ppm)). S¿ phân phÓi các mÄu nÀy cho thÃy thuÓc khai quang bÎ gi§i hån trong nŠn ÇÃt ÇÃp và khoäng 1 ljn 2 inches phÀn trên cùng cûa l§p ÇÃt cát pha sét. NÒng Ƕ trong ÇÃt lên ljn 10 phÀn triŒu, ÇÜ®c tìm thÃy trong các mÄu lÃy tØ l§p ÇÃt cát pha sét ho¥c l§p ÇÃt sét có nhiŠu màu (mottled clay) n¢m bên dܧi nŠn ÇÃt ÇÃp tØ 1 ljn 3 feet, có lë do s¿ lan truyŠn cÖ h†c (mechanical spreading) trong khi Çào mÜÖng khäo sát. ThuÓc khai quang khó có th‹ lan xa hÖn m¶t vài inches trong l§p ÇÃt cát pha sét n¢m bên dܧi nŠn ÇÃt ÇÃp trong suÓt th©i gian k‹ tØ khi xäy ra vø rò rÌ." (11)

ThiŒt håi cây æn trái và hoa màu trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ngNh»ng thiŒt håi do thuÓc khai quang gây ra cho cây æn trái và hoa màu trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ng xäy ra trong tháng 9 và 10 næm 1968. K‰t quä nhiŠu cu¶c ÇiŠu tra, ÇÜ®c th¿c hiŒn Ç‹ xác ÇÎnh nguyên nhân gây ra thiŒt håi, cho thÃy cây æn trái và hoa màu trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ng bÎ thiŒt håi vì sÓ thuÓc khai quang còn sót låi trong các thùng 55-gallon Ç¿ng thuÓc khai quang (12-15)."ViŒc phân phÓi r¶ng rãi các thùng không tØng chÙa thuÓc khai quang, v§i khoäng tØ 2 ljn 3 gallons thuÓc còn sót låi, rÃt ph° bi‰n ª hai cæn cÙ Ranch Hand chánh y‰u ª Biên Hòa và ñà N£ng. ViŒc vÆn chuy‹n các thùng không nÀy trong kh¡p thành phÓ và vùng phø cÆn, c¶ng v§i viŒc rò rÌ và bay hÖi (volatilization) không th‹ tránh khÕi cûa thuÓc khai quang còn sót låi trong thùng, ch¡c ch¡n, Çã gây thiŒt håi Çáng k‹ cho cây che mát (shade trees), cây æn trái, và hoa màu trong vùng mà các thùng không nÀy ÇÜ®c ph‰ thäi. VÃn ÇŠ ÇÜ®c ghi nhÆn trong phúc trình "ThiŒt håi do thuÓc khai quang ª ñà N£ng" ngày 25 tháng 3 næm 1969 cûa Trung tá Jim Corey, ChÌ huy phó CORDS/NLD/I CTZ, gªi cho R.M. Urguhart, ChÌ huy trܪng CORDS/NLD/I CTZ, ÇÜ®c lÜu tr» trong hÒ sÖ cûa Ban Hành quân Hóa h†c (Chemical Operations Division), MACV J3-09. NhÜ ÇÜ®c trình bày trong phúc trình và ÇÜ®c các thành viên cûa Çoàn quan sát trong vùng ñà N£ng, rÃt nhiŠu thùng không tØng Ç¿ng thuÓc khai quang ÇÜ®c tìm thÃy kh¡p nÖi trong thành phÓ và vùng phø cÆn. Các thùng nÀy ÇÜ®c dùng Ç‹ Ç¿ng xæng, dÀu c¥n (diesel fuel) và nܧc dù có m¶t sÓ ít thuÓc khai quang vÅn còn sót låi trong thùng. ViŒc dùng xæng bÎ ô nhiÍm thuÓc khai quang Ç‹ chåy xe g¡n máy và các loåi xe khác ch¡c ch¡n là nguyên nhân chánh y‰u cûa các thiŒt håi do hiŒn tÜ®ng bay hÖi cûa nhiŠu chÃt khác nhau ÇÜ®c chÙa trong các thùng không.MÙc thiŒt håi trong thành phÓ ñà N£ng Çã ÇÜa ljn nh»ng biŒn pháp gi§i hån viŒc phân phÓi các thùng thuÓc khai quang. M¶t trong các biŒn pháp cÀn thi‰t Ç‹ ngæn chÆn s¿ thiŒt håi là chôn ho¥c ph‰ thäi m¶t cách an toàn (safe disposal) các thùng không bÎ ô nhiÍm thuÓc khai quang." (15)ThiŒt håi do sÓ thuÓc khai quang còn sót låi trong thùng tØng Ç¿ng thuÓc khai quang không chÌ gi§i hån trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ng. M¶t cu¶c ÇiŠu tra trong tháng 9 næm 1969 cÛng cho thÃy nh»ng thiŒt håi tÜÖng t¿ ª bên trong B¶ TÜ lŒnh Häi quân ViŒt Nam C¶ng Hòa ª ñà N£ng. "Có tÃt cä tám thùng thuÓc khai quang DA CAM ÇÜ®c tìm thÃy bên trong B¶ TÜ lŒnh. Hai trong bÓn thùng ª Bãi xæng dÀu còn nÒng n¥c mùi thuÓc khai quang. BÓn thùng còn låi ª gÀn xe báo hiŒu thì chÙa ÇÀy xæng. Xæng trong các thùng nÀy dùng Ç‹ chåy máy phát ÇiŒn. Phó tÜ lŒnh James và Ông Xuân ÇÜ®c thông báo là xæng trong các thùng có th‹ chÙa m¶t ít thuÓc khai quang, do Çó, khói do máy phát ÇiŒn phun ra së chÙa hÖi thuÓc khai quang có th‹ änh hܪng ljn hoa màu ª chung quanh. H† cÛng ÇÜ®c

lÜu š r¢ng hÖi bÓc ra tØ sÓ thuÓc khai quang còn sót låi trong các thùng không cÛng có th‹ là nguyên nhân gây thiŒt håi cho hoa màu ª gÀn Çó." (16)

Xä khÄn cÃp và rò rÌ tØ máy bay Ranch HandTrong trÜ©ng h®p khÄn cÃp nhÜ Ç¶ng cÖ bÎ hÜ vì trúng hÕa l¿c cûa ÇÎch hay vì lš do kÏ thuÆt, toàn b¶ 1.000 gallons thuÓc khai quang trong bÒn chÙa trên máy bay UC-123 phäi ÇÜ®c xä khÄn cÃp (emergency dumping) Ç‹ bäo Çäm an toàn cho máy bay và phi hành Çoàn. Máy bay UC-123 là loåi máy bay dùng trong Chi‰n dÎch Ranch Hand. Theo tài liŒu thÓng kê cûa Quân Ƕi Hoa Kÿ, có 37 vø xä khÄn cÃp v§i t°ng c¶ng 11.800 gallons thuÓc khai quang Çã xäy ra tØ næm 1965 ljn 1970; gÒm có 11 vø v§i 4.200 gallons chÃt da cam, 8 vø v§i 2.100 gallons chÃt màu xanh, 6 vø v§i 3.900 gallons chÃt màu tr¡ng, và 12 vø v§i 1.600 gallons thuÓc khai quang không rõ loåi (17)."HÒ sÖ lÜu tr» cûa Ban Hành quân Hóa h†c ª MACV cho thÃy næm vø xä khÄn cÃp tØ máy bay RANCH HAND xäy ra trong khoäng tØ ngày 1 tháng 12 næm 1968. M¶t vø xäy ra ª ngoài bi‹n ñông, cách b© khoäng 10 km vŠ phía nam tÌnh Båc Liêu. BÓn vø còn låi xäy ra trong phåm vi có bán kính tØ 20 ljn 25 km chung quanh Biên Hòa ª cao Ƕ tØ 2.000 ljn 3.500 feet. K‰t quä khäo sát m¶t vÎ trí cách Biên Hòa 20 km vŠ phía thÜ®ng nguÒn sông Guai [?] cûa Marvin Davis bên USAID cho thÃy thiŒt håi vŠ cây æn trái, dØa, cây ki‹ng, và hoa màu có giá trÎ cao trong m¶t vùng r¶ng khoäng 1 km và dài khoäng 2 km. Ÿ m¶t vÎ trí khác gÀn làng MÏ Qu§i, tÌnh Biên Hòa nÖi chÃt DA CAM ÇÜ®c xä tØ cao Ƕ 2.500 feet, vùng thiŒt håi r¶ng khoäng 1 km và dài khoäng 2-3 km, cÛng theo phúc trình cûa Marvin Davis bên USAID. Cam quít, xoài, chuÓi, dØa, cau bÎ thiŒt håi n¥ng nhÃt. Tuy nhiên, hoa màu ng¡n ngày ÇÜ®c trÒng 6 tuÀn sau vø xä khÄn cÃp thì không bÎ änh hܪng. ThiŒt håi cûa các vø xä khÄn cÃp có th‹ rÃt n¥ng trong vùng änh hܪng cûa chúng, nhÜng n‰u g¥p ÇiŠu kiŒn th©i ti‰t thuÆn l®i, nh»ng vùng chung quanh cÛng có th‹ bÎ thiŒt håi, nhÜng nhË hÖn, vì thuÓc bÎ th°i tåt Çi xa hÖn khi ÇÜ®c phun ª cao Ƕ khá cao. M¶t phÀn thiŒt håi cûa cây che mát ª phía Çông thành phÓ Biên Hòa có th‹ do nh»ng vø xä khÄn cÃp ª vùng phø cÆn gây ra." (16)Rò rÌ có th‹ xäy ra tØ máy bay UC-123 ho¥c tr¿c thæng n‰u vòi cûa hŒ thÓng phun trên máy bay bÎ rò rÌ. "Vòi thÜ©ng bÎ rò rÌ trên ÇÜ©ng bay trª vŠ cæn cÙ sau khi hoàn tÃt phi vø. Vì màn bÖm bÎ kËt nên m¶t sÓ lÜ®ng nhÕ thuÓc khai quang còn sót låi trong Óng phun có th‹ rÖi xuÓng sau khi t¡t máy bÖm thuÓc. MÙc thiŒt håi do thuÓc khai quang rò rÌ tØ hŒ thÓng bÖm trên máy bay UC-123 gây ra cho hoa màu và các loåi th¿c vÆt khác thì không ÇÜ®c bi‰t, nhÜng ch¡c là rÃt thÃp vì chÌ liên quan ljn m¶t sÓ lÜ®ng nhÕ thuÓc khai quang và bÎ khu‰ch tán khi rò rÌ tØ cao Ƕ khá cao." (16) Lúc ban ÇÀu, rò rÌ tØ máy bay Ranch Hand bÎ nghi ng© là nguyên nhân cûa nh»ng thiŒt håi n¥ng nŠ ª vÜ©n rau ki‹u mÅu ª QuÆn Hòa Vang trong tháng 9 næm 1968. VÜ©n rau ki‹u mÅu nÀy n¢m ª phía nam cûa Cæn cÙ Không quân ñà N£ng, trên ÇÜ©ng cÃt cánh thông thÜ©ng cûa máy bay Ranch Hand. NhÜng "ViŒc rò rÌ khó có th‹ xäy ra khi máy bay cÃt cánh hay trܧc khi

thuÓc khai quang trên máy bay ÇÜ®c phun. Rò rÌ chÌ xäy ra khi khóa bÎ hÜ sau khi phun thuÓc... CÛng cÀn nói thêm là nh»ng vùng thiŒt håi khác thì n¢m ngoài ÇÜ©ng bay cûa máy bay phun thuÓc khai quang. HÖn n»a, hoa màu Çang trÒng bên phía Çông ñà N£ng (vùng tô màu nâu trên bän ÇÒ) thì không bÎ thiŒt håi m¥c dù máy bay Ranch Hand vÅn thÜ©ng bay qua vùng nÀy." (12)

Tai nån không hŠ bi‰t ª Tân cäng Sài GònTai nån Ç° tháo thuÓc khai quang ª Tân cäng Sài Gòn thì không hŠ ÇÜ®c bi‰t ljn nhÜ các tai nån khác, nhÜng ÇÜ®c ghi nhÆn m¶t cách tình c© qua các hình änh cá nhân do thành viên cûa Ti‹u Çoàn VÆn täi 71st chøp và Çæng täi trên m¶t trang web cûa Allan Furtado (m¶t trung sï cûa ñåi Ƕi 154th) có ÇÎa chÌ là http://www.allanfurtado.com.

Tân cäng Sài Gòn næm 1968 (19)

Nh»ng thùng thuÓc khai quangvÆn chuy‹n qua Tân cäng Sài Gòn (20)

Tân cäng Sài Gòn n¢m trên sông Sài Gòn, cách Cäng Sài Gòn khoäng 3 d¥m vŠ hܧng b¡c, ngay phía dܧi cÀu Sài Gòn trên Xa l¶ Sài Gòn - Biên Hòa. Cäng do công ty Raymond International, Morrison-Knudson International, Brown & Root and J. A. Jones (RMK-BRJ) xây cÃt trên m¶t khu ÇÃt r¶ng khoäng 100 acres, m¶t phÀn là ru¶ng lúa và m¶t phÀn là ÇÀm lÀy ngÆp nܧc khi thûy triŠu lên. Sau khi hoàn tÃt vào cuÓi næm 1966, Tân cäng Sài Gòn ÇÜ®c ÇiŠu hành bªi Ti‹u Çoàn VÆn täi 71st có cæn cÙ ª Fort Story, Virginia Ç‹ ti‰p nhÆn tÃt cä hàng hóa cûa Quân Ƕi Hoa Kÿ Çang ÇÜ®c bÓc d« ª Cäng Sài Gòn vào th©i Çi‹m Çó (18).

Nh»ng thùng thuÓc khai quang ª Tân cäng Sài Gòn (21)

Nh»ng thùng thuÓc khai quang ª Tân cäng Sài Gòn (21)

Nh»ng thùng chÃt da cam ª Tân cäng Sài Gòn (21)

Trong Ç®t T°ng công kích T‰t MÆu Thân giai Çoån 2, Tân cäng Sài Gòn bÎ pháo kích b¢ng hÕa ti‹n 122 mm và súng cÓi vào ngày 12 tháng 5 næm 1968. Vø tÃn công nÀy Çã gây thiŒt håi quan tr†ng cho cÖ sª và khí cø ª Tân cäng Sài Gòn. CÀu Sài Gòn cÛng bÎ hÜ håi.

Nh»ng thùng thuÓc khai quang ª Tân cäng Sài Gòn bÎ hÜ håi

Væn phòng ÇiŠu hành bÎ hÜ håi (22)

Khí cø bÎ hÜ håi (22)

CÀu Sài Gòn bÎ hÜ håi (21)

Trong sÓ các thiŒt håi Çó có th‹ là hàng ngàn thùng chÃt da cam và chÃt màu tr¡ng, ÇÜ®c ghi nhÆn tình c© trong m¶t bÙc änh v§i l©i chú thích: "BÙc änh nÀy cÛng ÇÜ®c Çæng trên m¶t trong các trang web cûa Al Krabbenhoeft. Tôi nghï r¢ng nó Çáng Ç‹ chúng ta xem låi m¶t lÀn n»a. M¶t nhân viên dân s¿ ª Tân cäng Çang quan sát vÎ trí nÖi James Lake thiŒt mång vì hÕa ti‹n pháo kích ngày 12 tháng 5 næm 1968. Cô Çang cÜ©i vì ÇÜ®c chøp änh. Hãy nhìn phía sau. ñó là nh»ng thùng bÎ hÜ và b‹. Khi nhìn kÏ së thÃy nh»ng s†c màu tr¡ng và da cam." BÙc änh nÀy ÇÜ®c chøp bªi SP4 Richard Allen Morawa, thành viên cûa ñåi Ƕi 368th thu¶c Ti‹u Çoàn VÆn täi 71st, phø trách bäo vŒ an ninh cho Tân cäng Sài Gòn vào lúc Çó (22).

TIÊU CHU…N D¨NG ñ” XÁC ñÎNH "ñI”M N¹NG"

Vì ViŒt Nam chÜa có tiêu chuÄn dùng Ç‹ xác ÇÎnh ÇÎa Çi‹m ô nhiÍm, HCL Çã dùng tiêu chuÄn do ti‹u bang British Columbia, Canada (BC) Ãn ÇÎnh cho ÇÃt nông nghiŒp và ÇÃt th° cÜ/công viên Ç‹ xác ÇÎnh Çi‹m nóng dioxin ª ViŒt

Nam. ñ‹ bäo vŒ môi trÜ©ng, tiêu chuÄn BC gi§i hån nÒng Ƕ dioxin trong ÇÃt ª mÙc 10 ppt T°ng TEQs ÇÓi v§i ÇÃt nông nghiŒp và 1.000 ppt T°ng TEQs ÇÓi v§i ÇÃt th° cÜ/công viên. ñ‹ bäo vŒ sÙc khÕe con ngÜ©i, nÒng Ƕ dioxin trong ÇÃt không ÇÜ®c quá 350 ppt T°ng TEQs cho tÃt cä các loåi ÇÃt (8).Ÿ Hoa Kÿ, CÖ quan Bäo vŒ Môi sinh (EPA) Çã Ãn ÇÎnh møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i (preliminary remediation goals (PRGs)) hay khªi Çi‹m cho viŒc Ãn ÇÎnh mÙc tÄy xóa dioxin ª trong ÇÃt tåi các ÇÎa Çi‹m kh¡c phøc ô nhiÍm (corrective action sites) chi phÓi bªi ñåo luÆt T°ng quát vŠ ñÓi phó, BÒi thÜ©ng, và Trách nhiŒm Môi trÜ©ng (Comprehensive Environmental Response, Compensation and Liability Act (CERCLA)) và LuÆt Bäo tÒn và Phøc hÒi Tài nguyên (Resource Conservation and Recovery Act (RCRA)), thÜ©ng ÇÜ®c bi‰t dܧi cái tên ÇÎa Çi‹m "Siêu ngân" ("Superfund" sites). Nh»ng mÙc Ƕ nÀy ÇÜ®c Ãn ÇÎnh Ç‹ bäo vŒ sÙc khÕe con ngÜ©i và môi trÜ©ng. "M¶t ppb [phÀn tÌ hay 1.000 ppt] (TEQs, hay Ƕ Ƕc tÜÖng ÇÜÖng) ÇÜ®c dùng làm khªi Çi‹m Ç‹ Ãn ÇÎnh mÙc tÄy xóa cho các ÇÎa Çi‹m "Siêu ngân" và làm møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i Ç‹ giäm mÙc Ƕ dioxin trong ÇÃt th° cÜ ª các ÇÎa Çi‹m kh¡c phøc ô nhiÍm. ñÓi v§i ÇÃt thÜÖng mãi/kÏ nghŒ, m¶t nÒng Ƕ trong ÇÃt tØ 5 ljn 20 phÀn tÌ [5.000 ljn 20.000 ppt] (TEQs) phäi ÇÜ®c dùng làm khªi Çi‹m Ç‹ Ãn ÇÎnh mÙc tÄy xóa cho các ÇÎa Çi‹m "Siêu ngân' và làm møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i Ç‹ giäm mÙc dioxin trong ÇÃt ª các ÇÎa Çi‹m kh¡c phøc ô nhiÍm." (23)CÖ quan Phòng ngØa BŒnh tÆt và ñ¶c tÓ (Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR)) thu¶c B¶ Y t‰ và Xã h¶i Hoa Kÿ cÛng Çã phê chuÄn m¶t tài liŒu hܧng dÅn tåm th©i (interim policy guideline) Ç‹ lÜ®ng giá änh hܪng cûa các h®p chÃt dioxin và h† dioxin (dioxin and dioxin-like compounds) trong ÇÃt th° cÜ ª tåi ho¥c gÀn các ÇÎa Çi‹m có chÃt thäi Ƕc håi (hazardous waste sites). Tài liŒu hܧng dÅn tåm th©i nÀy giäi thích m¶t cách rõ ràng và h®p lš chánh sách và ÇÜ©ng lÓi hiŒn nay cûa ATSDR ÇÓi v§i nh»ng hi‹m nguy do s¿ hiŒn diŒn cûa TCDD (dioxin) và các h®p chÃt cùng h† ít Ƕc hÖn, chlorinated dibenzo-p-dioxins (CDDs) và chlorinated dibenzo furans (CDFs), ª trong ÇÃt th° cÜ.Khi nÒng Ƕ ܧc tính trong ÇÃt thay Ç°i trong khoäng tØ 50 ljn 1.000 ppt T°ng TEQs, phÜÖng pháp cân nh¡c b¢ng chÙng (weight-of-evidence approach) phäi ÇÜ®c áp døng Ç‹ Çánh giá mÙc Ƕ ô nhiÍm và änh hܪng cûa chúng ÇÓi v§i sÙc khÕe con ngÜ©i. NÒng Ƕ 1.000 ppt T°ng TEQs ÇÜ®c ATSDR xem nhÜ là "nÒng Ƕ cûa hóa chÃt, ª Çó, các biŒn pháp Ç‹ chÆn ÇÙng ho¥c ngæn ngØa ô nhiÍm cÀn phäi ÇÜ®c cÙu xét, ch£ng hån nhÜ khäo sát, khäo cÙu, nghiên cÙu y t‰, giáo døc c¶ng ÇÒng, tu nghiŒp, ho¥c ÇiŠu tra tình trång ti‰p xúc v§i ô nhiÍm (exposure investigations). Tuy nhiên, nh»ng biŒn pháp nÀy có th‹ không cÀn thi‰t tùy theo k‰t quä lÜ®ng ÇÎnh cûa Giám ÇÎnh viên Y t‰ (health assessor)." (24)Giám ÇÎnh viên Y t‰ phäi trä l©i các câu hÕi sau Çây: Phåm vi ô nhiÍm r¶ng nhÜ th‰ nào? Ô nhiÍm tÆp trung hay lan r¶ng?

NgÜ©i l§n và trÈ con có ti‰p cÆn dÍ dàng v§i ÇÃt ho¥c nÖi ô nhiÍm không? Vùng ô nhiÍm nhÜ th‰ nào (có cây cÓi hay không)? Ÿ ÇÎa Çi‹m nÀy, chu kÿ (hàng ngày, hàng tuÀn, hàng tháng) và th©i khoäng (tháng, næm, tr†n Ç©i) ti‰p xúc v§i ô nhiÍm ra sao?N‰u viŒc ti‰p xúc v§i ÇÃt th° cÜ có nÒng Ƕ dioxin vÜ®t quá 1.000 ppt T°ng TEQs ÇÜ®c xem là thái quá, ÇÎa Çi‹m ÇÜ®c ATSDR Ãn ÇÎnh là nguy hi‹m cho sÙc khÕe công c¶ng. Các biŒn pháp và ÇŠ nghÎ cá biŒt vŠ y t‰ cÀn phäi ÇÜ®c cÙu xét Ç‹ ngæn ngØa ho¥c ngæn chÆn viŒc ti‰p xúc v§i ô nhiÍm.

VÎ trí cûa các cæn cÙ quân s¿ trong thung lÛng A Shau (26)

N—NG ñ¶ DIOXIN TRONG ñƒT Ÿ CÁC "ñI”M N¹NG"

Tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A ShauTråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau (nay là A Sô) là m¶t trong ba cæn cÙ cûa l¿c lÜ®ng Ç¥c biŒt ÇÜ®c thi‰t lÆp trong thung lÛng A Shau (nay là A Lܧi). "Thung lÛng A Shau, m¶t vùng ÇÃt nhiŒt ǧi giàu có và màu m« dài 35 miles, chåy d†c theo ranh gi§i phía tây cûa tÌnh ThØa Thiên. Bån có th‹ cäm nhÆn s¿ thÀn bí cûa thung lÛng khi nhìn thÃy nó lÀn ÇÀu tiên, tØ trên không hay ª dܧi ÇÃt. Tài liŒu lÎch sº cûa A Shau không có bao nhiêu. K‹ tØ næm 1962, thung lÛng Çã trª thành ác m¶ng cûa l¿c lÜ®ng Hoa Kÿ và ViŒt Nam [C¶ng Hòa] khi h† thi‰t lÆp các cæn cÙ ª A Lܧi trong vùng trung b¡c, ª Tà Båt trong vùng trung tâm, và ª A Shau trong vùng phía nam. Ngoài ba cæn cÙ v§i các phi Çåo tí hon, A Shau còn có khoäng 30.000 cÜ dân thu¶c s¡c t¶c Katu và Pakoh. Các tråi nÀy, tØng tråi m¶t, bÎ b¡t bu¶c phäi Çóng cºa vì không th‹ ti‰p tøc hoåt Ƕng dܧi áp l¿c cûa ViŒt C¶ng và quân B¡c ViŒt. Y‰u tÓ ti‰p liŒu, th©i ti‰t, và ÇÎch quân là các lš do cûa viŒc rút quân, ÇÀu tiên là A Lܧi, rÒi Tà Båt, và sau cùng là A Shau vào tháng 3 næm 1966.

Thung lÛng thu¶c quyŠn ki‹m soát cûa ÇÎch quân trong hai næm. Mãi ljn næm 1968, l¿c lÜ®ng Hoa Kÿ và ÇÒng minh m§i trª låi A Shau, m¶t thiên Çàng cûa ÇÎch." (25)Vào næm 1996, sau khi "tham khäo" v§i nhiŠu cÖ quan chÙc næng cûa chánh phû ViŒt Nam và các Ñy ban Nhân dân trܧc khi xúc ti‰n viŒc nghiên cÙu tåi ch‡, HCL Çã ti‰n hành viŒc lÃy mÄu thæm dò trong thung lÛng A Shau. "D» kiŒn cûa chÜÖng trình 1996 cho thÃy các mÄu ÇÃt và cá thu thÆp tØ A Sô ª phía nam thung lÛng A Lܧi có chÙa dioxin (ÇÃt: 33,3 pg/g và 112,6 pg/g TEQ; cá: 2,6 pg/g và 53,7 pg/g TEQ). D» kiŒn næm 1996 là nŠn täng cho cu¶c thæm dò chi ti‰t hÖn trong næm 1997 ª A Sô và m¶t cæn cÙ không quân nhÕ cûa l¿c lÜ®ng Ç¥c biŒt MÏ ª trong vùng... GiÓng nhÜ cu¶c thæm dò næm 1996, ÇÃt ª cæn cÙ cÛ cûa MÏ có nÒng Ƕ dioxin cao nhÃt (92,2 pg/g và 901,2 pg/g TEQ); h®p chÃt 2,3,7,8-T4CDD chi‰m ljn 96% và 99,6% T°ng TEQs cûa các mÄu nÀy. D» kiŒn nÀy cho thÃy nguÒn gÓc cûa 2,3,7,8-T4CDD thì có liên quan ljn chÃt da cam, vì h®p chÃt nÀy là chÃt ô nhiÍm chánh cûa chÃt da cam hiŒn diŒn trong loåi thuÓc diŒt cÕ 2,4,5-T [2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid], m¶t thành phÀn cûa h‡n h®p chÃt da cam." (2)

Phi Çåo A Lܧi næm 1969 (nh: Raz Reed) (27)

Phi Çåo Tà Båt næm 1969 (nh: Larry Wagoner) (28)

Tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau và phi Çåo næm 1969(nh: Larry Wagoner) (28)

Næm 1999, HCL låi ti‰n hành m¶t cu¶c thæm dò khác bao gÒm toàn th‹ thung lÛng A Shau v§i tr†ng tâm là tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau. "Nói chung, nÒng Ƕ dioxin trong các mÄu ÇÃt thu thÆp kh¡p nÖi trong thung lÛng A Lܧi thì thÃp hÖn rÃt nhiŠu so v§i các mÄu ÇÃt ª cæn cÙ A Sô cÛ. Trung tâm cûa các hoåt Ƕng quân s¿ qui mô (Çó là các tråi l¿c lÜ®ng Ç¥c biŒt) có nÒng Ƕ TCDD cao nhÃt... NhÜ ÇÜ®c ghi nhÆn trong các cu¶c thæm dò trܧc Çây, các mÄu ÇÃt lÃy ª tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt MÏ ª A Sô có nÒng Ƕ TCDD cao nhÃt (220 pg/g - 360 pg/g; Bäng 2.3)... Khu v¿c phía b¡c cûa cæn cÙ A Sô có mÙc Ƕ TCDD cao nhÃt. MÙc Ƕ [dioxin] giäm dÀn vŠ phía nam cûa cæn cÙ. TrÎ sÓ TCDD næm 1999 ª cæn cÙ A Sô thì thÃp hÖn trÎ sÓ næm 1997 (895,85 pg/g, Hình 2.6), cho thÃy mÙc bi‰n thiên rÃt cao cûa nÒng Ƕ trong phåm vi cæn cÙ... S¿ bi‰n Ç°i cûa nÒng Ƕ TCDD trong ÇÃt ª gÀn cæn cÙ A Sô (1996, 1997 và 1999) cho thÃy nhiŠu khu v¿c cûa cæn cÙ bÎ ô nhiÍm cao, và ª m¶t vài nÖi [nÒng Ƕ dioxin trong ÇÃt] có lë vÜ®t quá trÎ sÓ ÇÜ®c báo cáo trong phúc trình." (29) NhÜng nÒng Ƕ trong ÇÃt chÌ thay Ç°i tØ 26 ljn 46 ppt T°ng TEQs ª vùng trung tâm và tØ 4,9 ljn 16 ppt T°ng TEQs ª vùng phía nam cûa cæn cÙ. Hai tråi l¿c lÜ®ng Ç¥c biŒt còn låi trong thung lÛng A Shau cÛng ÇÜ®c HCL thæm dò, nhÜng nÒng Ƕ dioxin trong ÇÃt thì thÃp hÖn rÃt nhiŠu. Các nÒng Ƕ nÀy thay Ç°i tØ 5,5 ljn 37 ppt T°ng TEQs ª tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt Tà Båt và tØ 5,7 ljn 20 ppt T°ng TEQs ª tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Lܧi (29).

Cæn cÙ Không quân ñà N£ngM¥c dù Cæn cÙ Không quân ñà N£ng ÇÜ®c HCL và Ñy ban 10-80 xác nhÆn là m¶t trong nh»ng Çi‹m nóng dioxin ª ViŒt Nam và ÇÜ®c MOU và Ford Foundation ch†n Ç‹ nghiên cÙu thêm, d» kiŒn và tin tÙc liên quan ljn ô nhiÍm dioxin ª Çây thì không có bao nhiêu. Không có m¶t vø rò rÌ hay Ç° tháo

thuÓc khai quang nào ÇÜ®c báo cáo, ngoåi trØ nh»ng thiŒt håi ÇÜ®c ph° bi‰n trong næm 1968.Vào næm 2003, trong m¶t cu¶c ÇiŠu tra ÇÜ®c xem là m¶t phÀn cûa "K‰ hoåch nghiên cÙu dioxin cÃp nhà nܧc Ç‹ tìm hi‹u hÆu quä cûa chÃt Ƕc hóa h†c do Quân Ƕi MÏ sº døng trong chi‰n tranh ViŒt Nam (Chi‰n dÎch Ranch hand tØ 1961-1971) (NDRP)," hai mÄu ÇÃt ÇÜ®c thu thÆp Ç‹ phân tích các h®p chÃt polychlorinated dibenzo dioxins (PCDDs) và polychlorinated dibenzo furans (PCDFs). "Vì các biŒn pháp an ninh chúng tôi không th‹ th¿c hiŒn viŒc lÃy mÄu bên trong sân bay, do Çó chúng tôi ch†n ÇÎa Çi‹m lÃy mÄu bên ngoài sân bay ª gÀn ÇÜ©ng bay, nÖi chÃt thäi tØ máy báy ÇÜ®c liŒng ra ngoài sau các chuy‰n bay trong th©i chi‰n tranh [?]." (30)

VÎ trí lÃy mÄu ª vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ng næm 2003 (30)

NÒng Ƕ trong ÇÃt Ço ÇÜ®c 4,5 ppt T°ng TEQs ª ÇÎa Çi‹m gÀn sân bay và 4,1 ppt T°ng TEQs ª ÇÎa Çi‹m kia. "ñiŠu nÀy h®p lš, vì nhÜ chúng tôi Çã nói ª trên, ÇÎa Çi‹m DN1 ª gÀn sân bay và là nÖi chÙa rác cûa sân bay trong th©i gian qua... Tuy nhiên, d¿a theo d» kiŒn trong bäng 5.4, phÀn l§n T°ng TEQ cûa ÇÎa Çi‹m DN2 là do OCDD [octa-chlorodibenzo-p-dioxin] và 1,2,3,4,6,7,8-HpCDD - các h®p chÃt ÇÜ®c xem là ít Ƕc (v§i TEFs b¢ng 0,01 và 0,001). Các h®p chÃt nÀy có lë phát xuÃt tØ nh»ng nguÒn ô nhiÍm khác ch£ng hån nhÜ tro khi ÇÓt thuÓc khai quang ph‰ thäi [?]." (30) CÛng cÀn nên bi‰t nÒng Ƕ TCDD trong ÇÃt ª ÇÎa Çi‹m DN2 là 0,2 ppt.NÒng Ƕ trong ÇÃt cÛng ÇÜ®c bi‰t ljn qua nhiŠu bài vi‰t và tin tÙc báo chí; tuy nhiên, chi ti‰t vŠ các nÒng Ƕ nÀy thì không ÇÜ®c cung cÃp. Theo HCL, nÒng Ƕ dioxin cûa 21 mÄu ÇÃt thu thÆp trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân ñà N£ng trong tháng 3 næm 2005 thay Ç°i tØ dܧi 1 ppt ljn 269 ppt T°ng TEQs v§i nÒng Ƕ TCDD cao nhÃt là 227 ppt (6). Theo Ñy ban

33, Cæn cÙ Không quân ñà N£ng là Çi‹m nóng "nóng nhÃt," v§i 85.000 m3 ÇÃt ô nhiÍm có nÒng Ƕ trung bình là 10.000 ppt T°ng TEQs (31).

RØng Mã ñàRØng Mã ñà là ÇÎa Çi‹m thÙ hai ÇÜ®c MOU ch†n Ç‹ nghiên cÙu thêm. "Trܧc næm 1975, Mã ñà ÇÜ®c g†i là Chi‰n khu D - là m¶t cæn cÙ cûa Quân Ƕi [Nhân dân] ViŒt Nam trong th©i chi‰n tranh ViŒt-MÏ. Vùng nÀy chÎu änh hܪng n¥ng nŠ cûa chÃt Ƕc hóa h†c và vÛ khí gi‰t ngÜ©i. Trong th©i gian 1964-1969, thuÓc khai quang ÇÜ®c phun ª Chi‰n khu D Ç‹ phá hûy rØng ª ÇÎa phÜÖng (Trung, T.V. 1982). RØng d†c theo ÇÜ©ng 322, tØ sông ñÒng Nai ljn suÓi Mã ñà (35 km) hÀu nhÜ bÎ phá hûy hoàn toàn vì bÎ phun thuÓc khai quang nhiŠu lÀn. DiŒn tích rØng bÎ thiŒt håi lên ljn khoäng 3.000 ha. Vào næm 1975 (sau khi ViŒt Nam ÇÜ®c Ƕc lÆp), Lâm trÜ©ng Mã ñà (MAYs) ÇÜ®c thành lÆp Ç‹ khai thác g‡ cho møc Çích kinh t‰. M¶t lÀn n»a, rØng bÎ tàn phá nghiêm tr†ng. Vào næm 1982, sau m¶t th©i gian khai thác khá lâu, tài nguyên rØng hÀu nhÜ kiŒt quŒ. Møc Çích cûa MAYs là chuy‹n tØ khai thác qua khôi phøc rØng. Các hoåt Ƕng trÒng rØng tÆp trung vào nh»ng loåi g‡ có giá trÎ kinh t‰ cao ch£ng hån nhÜ Dipterocarpaceae, Hopea Odorata, v.v. Ç‹ phøc hÒi tài nguyên rØng. NhiŠu kÏ thuÆt tái tåo rØng ÇÜ®c áp døng Ç‹ tæng gia sän lÜ®ng g‡ ÇÜ®c ghi trong k‰ hoåch." (30)Vào næm 1997, HCL và Ñy ban 10-80 ti‰n hành m¶t cu¶c ÇiŠu tra trong vùng phø cÆn phi trÜ©ng quân s¿ ª Rang Rang. NÒng Ƕ trong ÇÃt thay Ç°i tØ 2,37 ljn 20,33 ppt T°ng TEQs, và nÒng Ƕ trong bùn thay Ç°i tØ 2,64 to 7,93 ppt T°ng TEQs (29).Trong cu¶c ÇiŠu tra 2003, "... chúng tôi thu thÆp tÃt cä 16 mÄu (10 ª sân bay Rang Rang, 3 ª suÓi Mã ñà, và 3 trong rØng t¿ nhiên ª chung quanh). Vì không Çû th©i gi©, chúng tôi chÌ phân tích 6 mÄu (3 mÄu ÇÜ®c ki‹m chÙng bªi Carso Lab và 1 mÄu ÇÜ®c phân tích bªi Carso Lab)." (30) NÒng Ƕ trong ÇÃt ª sân bay Rang Rang thay Ç°i tØ 1,9 ljn 6,7 ppt T°ng TEQs. NÒng Ƕ cûa mÄu ÇÃt lÃy trong rØng t¿ nhiên là 1,3 ppt T°ng TEQs. NÒng Ƕ cûa mÄu bùn lÃy ª suÓi Mã ñà là 2,7 ppt T°ng TEQs.

Cæn cÙ Không quân Biên HòaVào næm 1999, 4 mÄu ÇÃt ÇÜ®c lÃy tØ "Cæn cÙ Không quân Biên Hòa, là nÖi tàng tr» chÃt da cam trܧc kia" (32). NÒng Ƕ trong ÇÃt cûa các mÄu nÀy ÇÜ®c báo cáo là 0,04; 1.063; 610.874; and 1.180.737 ppt T°ng TEQs. Các mÄu ÇÃt nÀy ÇÜ®c cho bi‰t là do cÓ Giáo sÜ Lê Cao ñài thu thÆp (33), nhÜng không m¶t ai bi‰t vÎ trí chính xác cûa chúng cä (34).

Các vÎ trí lÃy mÄu ª Cæn cÙ Không quân Biên Hòa

Næm 2004, Cæn cÙ Không quân Biên Hòa låi ÇÜ®c lÃy mÄu trong k‰ hoåch NDRP, nhÜng "cho ljn nay, Cæn cÙ Không quân Biên Hòa vÅn chÎu s¿ quän lš cûa Quân Ƕi Nhân dân, do Çó viŒc lÃy mÄu ª Çó c¿c kÿ khó khæn (thÆt vÆy, viŒc lÃy mÄu chánh thÙc bÎ cÃm). V§i s¿ tr® giúp cûa m¶t cán b¶ thu¶c Sª Môi trÜ©ng tÌnh ñÒng Nai, chúng tôi ÇÜ®c vào khu v¿c gÀn Çài ra Ça cûa sân bay Ç‹ lÃy mÄu (06/2004). Vào lúc Çó, nh»ng hoåt Ƕng xây d¿ng bên trong khu v¿c rÃt khÄn trÜÖng nh¢m møc Çích bi‰n nÖi nÀy thành khu gia cÜ (cho gia Çình binh sï)." (30) NhÜng vÎ trí lÃy mÄu, nhÜ ÇÜ®c ghi trên "Bän ÇÒ lÃy mÄu ª Cæn cÙ Không quân Biên Hòa và hÒ Biên Hùng - TÌnh ñÒng Nai," (chÃm màu xanh) thì không phù h®p v§i các t†a Ƕ cung cÃp trong luÆn án (chÃm màu vàng). Tám mÄu ÇÃt lÃy ª ÇÎa Çi‹m phía b¡c có nÒng Ƕ thay Ç°i tØ 4,5 ljn 134,7 ppt T°ng TEQs. K‰t quä phân tích cho thÃy TCDD không hiŒn diŒn trong mÄu có nÒng Ƕ 4,5 ppt, nhÜng nÒng Ƕ cûa OCDD rÃt cao, tØ 384,3 ljn 44.972,8 ppt. 1,2,3,4,6,7,8-HpCDD và OCDF (octachlorodibenzofurans) cÛng hiŒn diŒn nhÜng ª mÙc thÃp hÖn. NÒng Ƕ cûa 2 mÄu ÇÃt lÃy ª ÇÎa Çi‹m phía nam là 43,7 và 148,8 ppt T°ng TEQs.NÒng Ƕ trong ÇÃt cÛng ÇÜ®c bi‰t ljn qua nhiŠu bài vi‰t và tin tÙc báo chí; tuy nhiên, chi ti‰t vŠ các nÒng Ƕ nÀy thì không ÇÜ®c cung cÃp. Theo HCL, nÒng Ƕ dioxin cûa 24 mÄu ÇÃt và bùn thu thÆp trong vùng phø cÆn Cæn cÙ Không quân Biên Hòa trong tháng 3 næm 2005 thay Ç°i tØ 1,19 to 833 ppt T°ng TEQs v§i nÒng Ƕ TCDD cao nhÃt là 797 ppt (6). Theo Ñy ban 33, Cæn cÙ Không quân Biên Hòa là Çi‹m nóng "nóng thÙ hai," v§i 90.000 m3 ÇÃt ô nhiÍm có nÒng Ƕ trung bình là 6.000 ppt T°ng TEQs (31).

T¯ LÝ THUYT ñN TH¿C T: M¶T KHONG TR–NG BAO LA

D» kiŒn và tin tÙc hiŒn có dÜ©ng nhÜ không biŒn minh cho "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield." Các y‰u tÓ quan tr†ng änh hܪng ljn giá trÎ cûa thuy‰t nÀy ÇÜ®c thäo luÆn dܧi Çây.

NguÒn gÓc mÖ hÒ cûa TCDDHCL suy Çoán r¢ng TCDD tìm thÃy ª các Çi‹m nóng là TCDD ª trong thuÓc diŒt cÕ da cam ÇÜ®c dùng trong chi‰n tranh ViŒt Nam. "GiÓng nhÜ cu¶c thæm dò næm 1996, ÇÃt ª cæn cÙ cÛ cûa MÏ có mÙc Ƕ dioxin cao nhÃt (92,2 pg/g và 901,2 pg/g TEQ); h®p chÃt 2,3,7,8-T4CDD chi‰m ljn 96% và 99,6% T°ng TEQs cûa các mÄu nÀy. D» kiŒn nÀy cho thÃy nguÒn gÓc cûa 2,3,7,8-T4CDD thì có liên quan ljn chÃt da cam, vì h®p chÃt nÀy là chÃt ô nhiÍm chánh cûa chÃt da cam hiŒn diŒn trong loåi thuÓc diŒt cÕ 2,4,5-T [2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid], m¶t thành phÀn cûa h‡n h®p chÃt da cam." (2) NhÜng có nhiŠu b¢ng chÙng cho thÃy TCDD có th‹ phát xuÃt tØ nhiŠu nguÒn gÓc khác.Quä thÆt là TCDD chi‰m 96% và 99,6% T°ng TEQs cûa hai mÄu Çó, nhÜng các h®p chÃt h† dioxin PCDDs/PCDFs cÛng hiŒn diŒn ª mÙc Ƕ rÃt cao, Ç¥c biŒt là OCDD. NÒng Ƕ OCDD trong hai mÄu ÇÃt nÀy lên ljn 697,05 và 563,84 ppt. Các h®p chÃt nÀy ch¡c ch¡n phát xuÃt tØ các nguÒn gÓc khác, và các nguÒn nÀy rÃt có th‹ cÛng chÙa TCDD. Theo Hàn lâm viŒn Y khoa (Institute of Medicine) cûa Hoa Kÿ, "phÀn l§n dioxins và furans trong môi trÜ©ng phát xuÃt tØ s¿ thiêu ÇÓt (combustion) (Zook and Rappe, 1994, nhÜ Çã trích dÅn trong ATSDR, 1998). Nh»ng ti‰n trình thiêu ÇÓt bao gÒm viŒc thiêu ÇÓt rác (waste incineration) (ch£ng hån nhÜ rác Çô thÎ, bùn nܧc cÓng (sewage sludge), rác y t‰, và rác Ƕc håi (hazardous waste)), ÇÓt các loåi nhiên liŒu (ch£ng hån nhÜ than, g‡, và sän phÄm dÀu hÕa), các nguÒn có nhiŒt Ƕ cao (ch£ng hån nhÜ lò nung xi mæng), các nguÒn thiêu ÇÓt không tr†n vËn ho¥c thi‰u ki‹m soát (ch£ng hån nhÜ cháy rØng, núi lºa, và ÇÓt cûi) (Clement et al., 1985; EPA, 2000; Thoma, 1988; Zook and Rappe, 1994, nhÜ Çã trích dÅn trong ATSDR, 1998)." (35)Trong vùng phø cÆn cûa tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau, thiêu ÇÓt sän phÄm dÀu hÕa, cháy rØng, cháy doanh tråi, và ÇÓt cûi có th‹ là nh»ng nguÒn TCDD. ViŒc thiêu ÇÓt sän phÄm dÀu hÕa Çã xäy ra trong chi‰n tranh ViŒt Nam. "ñ‹ d†n bãi Çáp ª nh»ng nÖi có cây thÃp và bøi rÆm, Ban Hóa h†c cûa SÜ Çoàn hiŒn Çang dùng máy bay [tr¿c thæng] UH-1 Ç‹ thä 3 thùng 55-gallon chÙa ÇÀy dÀu Ç¥c (thickened fuel). Các thùng nÀy ÇÜ®c Ç¥t trong lܧi chª hàng cÛ và móc bên ngoài máy bay b¢ng dây. TÃt cä ÇÜ®c thä tØ cao Ƕ 250 feet ª vÆn tÓc 0 và ÇÜ®c châm ngòi b¢ng l¿u Çån khói thä tØ máy bay. M¶t vùng có ÇÜ©ng kính khoäng 25 m bÎ cháy røi." (36)M¶t nguÒn TCDD khác trong vùng phø cÆn cûa tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau là pentachlorophenol (PCP), tØng ÇÜ®c dùng làm thuÓc chÓng mÓi m†t cho cæn cÙ trong th©i chi‰n tranh (37). PCP cÛng có th‹ hiŒn diŒn trong hóa chÃt dùng trong nông nghiŒp hiŒn nay. ñi‹m suy luÆn nÀy dÜ©ng nhÜ ÇÜ®c ki‹m chÙng b¢ng nÒng Ƕ OCDD cao nhÃt (1.700 ppt) trong các mÄu ÇÃt lÃy ª m¶t cánh ÇÒng ª xã HÒng Vân næm 1996. NÒng Ƕ

rÃt cao cûa OCDD Çã ÇÜ®c ki‹m chÙng trong cu¶c ÇiŠu tra næm 1999. "Trong thung lÛng A Lܧi, nÒng Ƕ cao nhÃt cûa octa-dioxins (O8CDD [OCDD]) ÇÜ®c tìm thÃy trong nh»ng vùng có cÜ dân và ÇÓt rác ph° bi‰n (ch£ng hån nhÜ ª xã HÒng ThÜÖng, 2.200 pg/g T°ng O8CDD; ch® Bò ñót, 1.100 pg/g T°ng O8CDD; xã SÖn Thûy, 1.800 pg/g và 1.100 pg/g T°ng O8CDD; Bäng 2.3)." (29)

Tiêu chuÄn ÇÃt tùy tiŒnTiêu chuÄn ÇÜ®c dùng Ç‹ xác ÇÎnh Ƕ "nóng" cûa "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield" có lë là y‰u tÓ quan tr†ng Çáng nghi ng© nhÃt. DÜ©ng nhÜ HCL Çang cÓ sÙc Ç‹ biŒn minh cho lš thuy‰t cûa mình.Lúc ban ÇÀu, HCL dùng tiêu chuÄn 350 ppt T°ng TEQs cûa BC, thay vì dùng møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA hay mÙc hành Ƕng cûa ATSDR, là 1.000 ppt T°ng TEQs, Ç‹ kh£ng ÇÎnh tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau là m¶t Çi‹m nóng dioxin, có lë vì nÒng Ƕ trong ÇÃt cao nhÃt ª cæn cÙ nÀy thÃp hÖn 1.000 ppt T°ng TEQs. HCL giäi thích cho viŒc ch†n tiêu chuÄn cao hÖn nhÜ sau: "Tuy nhiên, các mÙc tác håi (thresholds) cûa PCDD and PCDF ÇÜ®c áp døng ª phÜÖng tây không Çû thÆn tr†ng (conservative) Ç‹ bäo vŒ sÙc khÕe con ngÜ©i ª vùng nông thôn ViŒt Nam. Tình trång kinh t‰ xã h¶i ª thôn xã, có rÃt nhiŠu nhà nŠn ÇÃt, ngÜ©i l§n và trÈ con không mang giày dép, s¿ liên hŒ mÆt thi‰t v§i ÇÃt canh tác, và ÇiŠu kiŒn vŒ sinh chung khi‰n h† ti‰p xúc v§i chÃt ô nhiÍm nhiŠu hÖn. Do Çó, hܧng dÅn và tiêu chuÄn phäi cao hÖn trong môi trÜ©ng nhÜ vÆy." (3) NhÜng tiêu chuÄn BC và møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA hay mÙc hành Ƕng cûa ATSDR ÇÜ®c d¿a trên s¿ tiêu hóa tr¿c ti‰p ÇÃt ô nhiÍm (direct ingestion of contaminated soil); do Çó, l©i giäi thích nÀy có vÈ không thích h®p.M§i Çây, HCL låi hå tiêu chuÄn 350 ppt T°ng TEQs cûa h† xuÓng còn 190 ppt TCDD. Lš do cûa s¿ thay Ç°i nÀy không ÇÜ®c trình bày, nhÜng nó là "tiêu chuÄn" mà HCL cÀn phäi có Ç‹ cho các cæn cÙ không quân ñà N£ng, Phù Cát, và Tân SÖn NhÙt ÇÜ®c l†t vào danh sách nh»ng Çi‹m nóng dioxin cûa h†, bªi vì nÒng Ƕ cûa dioxin trong ÇÃt/bùn ª các cæn cÙ nÀy (269, 201, và 341 ppt T°ng TEQs (6)) thÃp hÖn tiêu chuÄn 350 ppt T°ng TEQs cûa BC.Dù sao Çi n»a, viŒc áp døng tiêu chuÄn cûa BC dùng cho ÇÃt nông nghiŒp, th° cÜ và công viên Ç‹ xác ÇÎnh các cæn cÙ quân s¿ cÛ cûa Hoa Kÿ là nh»ng Çi‹m nóng dioxin thì không thích h®p vŠ m¥t kÏ thuÆt, nhÃt là ÇÓi v§i các cæn cÙ không quân Biên Hòa, ñà N£ng, Phù Cát và Tân SÖn NhÙt. Møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA dùng cho các khu thÜÖng mãi/kÏ nghŒ (tØ 5.000 ljn 20.000 ppt T°ng TEQs) có vÈ thích h®p hÖn.

D» kiŒn ÇÃt Çáng nghi ng©D» kiŒn ÇÃt ÇÜ®c HCL dùng Ç‹ biŒn minh cho thuy‰t Çi‹m nóng cûa h† dÜ©ng nhÜ không Çáng tin, không phù h®p, và không ÇÀy Çû. ThÆt vÆy, "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield" dÜ©ng nhÜ chÌ d¿a trên m¶t d» kiŒn th¿c ÇÎa duy nhÙt ª tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau (Çó là nÒng Ƕ 901,2 ppt T°ng

TEQs trong næm 1997). NhÜng d» kiŒn nÀy cÛng không ÇÜ®c ki‹m chÙng trong cu¶c ÇiŠu tra næm 1999, m¶t cu¶c ÇiŠu tra ÇÜ®c quy hoåch cÄn thÆn "...Ç‹ khäo sát k› hÖn phåm vi cûa nh»ng vÃn ÇŠ có liên quan ljn chÃt da cam trong thung lÛng A Lܧi." (29) VÃn ÇŠ nghiêm tr†ng nhÃt ÇÓi v§i d» kiŒn ÇÃt do HCL thu thÆp chính là s¿ v¡ng m¥t "khó hi‹u" cûa nh»ng ÇÎa Çi‹m lÃy mÄu. ThÆt vÆy, vÎ trí chính xác cûa nh»ng mÄu ÇÃt/bùn do HCL thu thÆp trong các cu¶c ÇiŠu tra trong các næm 1996, 1997, và 1999 chÜa hŠ ÇÜ®c công bÓ (2, 29).D» kiŒn ÇÃt ÇÜ®c HCL dùng Ç‹ xác ÇÎnh các "Çi‹m nóng" khác cÛng không khá hÖn. "Các cæn cÙ Ranch Hand ª Biên Hòa và ñà N£ng là nh»ng thí dø Çi‹n hình cûa các Çi‹m nóng quan tr†ng. M¶t nÒng Ƕ TCDD trong ÇÃt ª Biên Hòa [không rõ vÎ trí] ÇÜ®c ghi nhÆn lên ljn 1,2 triŒu phÀn Ùc (ppt) (Schecter et al., 2001). Tin tÙc mÆt do các khoa h†c gia ViŒt Nam cung cÃp cho thÃy mÙc Ƕ dioxin trong ÇÃt ª ñà N£ng [không rõ vÎ trí] có th‹ lên ljn vài træm ngàn ppt." (5)

D» kiŒn ÇÃt ÇÜ®c HCL dùng Ç‹ xác ÇÎnh các Çi‹m nóng ª các cæn cÙ quân s¿ (6)

Ÿ nÖi nào không có d» kiŒn tåi ch‡ (on-site soil data), HCL dùng d» kiŒn ÇÃt "...ÇÜ®c thu thÆp ª các ÇÎa Çi‹m lÃy mÄu ª gÀn m‡i cæn cÙ [!?]" Ç‹ xác ÇÎnh các Çi‹m nóng dioxin. "Các cæn cÙ không quân cÛ cûa MÏ ª ñà N£ng, Phù Cát, và Biên Hòa có th‹ ÇÜ®c xem nhÜ là nh»ng 'Çi‹m nóng' dioxin quan tr†ng d¿a trên nÒng Ƕ TCDD ghi nhÆn ÇÜ®c trong vùng 'hå lÜu' cûa các ÇÎa Çi‹m tình nghi là khu v¿c Ranch Hand. Các 'ÇÎa Çi‹m tình nghi chû y‰u' nÀy chÜa ÇÜ®c thº nghiŒm tr¿c ti‰p trong nghiên cÙu cûa chúng tôi vì không ÇÜ®c phép cûa chánh quyŠn ViŒt Nam. Tuy nhiên, nh»ng trÎ sÓ TCDD rÃt cao (Bäng 1) cho thÃy s¿ quan hŒ ch¥t chë cûa thuÓc diŒt cÕ da cam v§i mÙc Ƕc håi t°ng quát cûa các mÄu ÇÃt/bùn nÀy, bªi vì TCDD là Ç¥c tính cûa h®p chÃt dioxin có trong chÃt da cam." (6)HÖn th‰ n»a, d» kiŒn ÇÃt ÇÜ®c trình bày trong Bäng 1 rÃt Çáng nghi ng© vì nó không phù h®p v§i d» kiŒn Çã bi‰t. Thí dø nhÜ nÒng Ƕ trong ÇÃt ª Cæn cÙ Không quân ñà N£ng (<1-269 ppt T°ng TEQs) thì không phù h®p v§i

k‰t quä thu thÆp trong næm 2003 (4,1 và 4,5 ppt T°ng TEQs), v§i tin tÙc mÆt cûa các khoa h†c gia ViŒt Nam (vài træm ngàn ppt), và v§i trÎ sÓ cûa Ñy ban 33 (10.000 ppt T°ng TEQs). Chi ti‰t cûa d» kiŒn ÇÃt ÇÜ®c ghi trong Bäng 1, k‹ cä bän ÇÒ vÎ trí lÃy mÄu, Çã không ÇÜ®c cung cÃp m¥c dù các vÎ trí nÀy không n¢m bên trong khu quân s¿.

T¹M TT, KT LUN V€ ñ“ NGHÎ

Næm 1998, HCL công bÓ cái g†i là "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield" sau khi dioxin ÇÜ®c tìm thÃy ª nÒng Ƕ tÜÖng ÇÓi cao (901,2 ppt T°ng TEQs) trong m¶t mÄu ÇÃt thu thÆp trong vùng phø cÆn cûa tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau cÛ trong næm 1997. "Thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield," ÇÜ®c dùng làm "khuôn mÅu cho tình trång ô nhiÍm [TCDD] ª kh¡p miŠn Nam ViŒt Nam," (6) cho r¢ng tÃt cä các cæn cÙ quân s¿ cÛ cûa Hoa Kÿ (cæn cÙ không quân, cæn cÙ hÕa l¿c, cæn cÙ häi quân, v.v.) ª miŠn Nam ViŒt Nam có th‹ ÇÜ®c xem là các Çi‹m nóng dioxin, Ç¥c biŒt là các cæn cÙ không quân chánh y‰u nhÜ Tân SÖn NhÙt, Biên Hòa, và ñà N£ng, nÖi m¶t sÓ lÜ®ng l§n thuÓc diŒt cÕ ÇÜ®c vÆn chuy‹n, tÒn tr», và sº døng. M¥c dù mÙc Ƕ ô nhiÍm dioxin trong vùng phø cÆn cûa tråi L¿c lÜ®ng ñ¥c biŒt A Shau không ÇÜ®c ki‹m chÙng qua cu¶c ÇiŠu tra b° túc næm 1999, HCL vÅn duy trì lš thuy‰t cûa h† vì "cæn cÙ có th‹ 'nóng'" m¥c dù "'các ÇÎa Çi‹m ô nhiÍm chû y‰u' chÜa ÇÜ®c xác ÇÎnh ho¥c thº nghiŒm [!]" và vì HCL Çã "Ãn ÇÎnh låi" tiêu chuÄn ÇÃt, chÌ còn 190 ppt TCDD (6).

Låm døng hóa chÃt nông nghiŒp (39)

Tuy nhiên, d» kiŒn và tin tÙc hiŒn có ÇÜ©ng nhÜ không biŒn minh cho "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield." HCL cho r¢ng TCDD ª ViŒt Nam phát xuÃt tØ thuÓc diŒt cÕ (tÙc là chÃt da cam) ÇÜ®c dùng trong chi‰n tranh ViŒt Nam; nhÜng d» kiŒn và tin tÙc m§i nhÃt cho thÃy TCDD có th‹ do các hóa chÃt nông nghiŒp có chÙa PCP hay do ti‰n trình thiêu ÇÓt, nhÃt là viŒc thiêu ÇÓt rác Çô thÎ. ThÆt vÆy, các mÄu tro thu thÆp trong næm 2003 tØ m¶t lò ÇÓt rác y t‰ ª thành phÓ HÒ Chí Minh và các lò ÇÓt rác Çô thÎ ª Bình HÜng Hòa, thành phÓ HÒ Chí Minh và ª Phú Hòa, thành phÓ VÛng Tàu có

nÒng Ƕ dioxins (sÓ nhiŠu) thay Ç°i tØ 184 ppt T°ng TEQs (trong Çó có 6 ppt TCDD) ljn 12.328 ppt T°ng TEQs (trong Çó có 53 ppt TCDD) (30).

Thiêu ÇÓt bØa bãi tåi m¶t nhà máy ª Cû Chi (40)

HCL dùng tiêu chuÄn ÇÃt 190 ppt TCDD do chính mình Ç¥t ra Ç‹ làm cæn bän cho lš thuy‰t. Tiêu chuÄn nÀy có vÈ "ngu¶i" khi so sánh v§i 1.000 ppt T°ng TEQs cûa møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA và mÙc hành Ƕng cûa ATSDR dùng cho ÇÃt th° cÜ, và có vÈ "lånh" khi so sánh v§i 5.000-20.000 ppt T°ng TEQs cûa møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA và mÙc hành Ƕng cûa ATSDR dùng cho ÇÃt thÜÖng mãi/kÏ nghŒ. Cho dù d» kiŒn cûa HCL ÇÜ®c xem là Çáng tin cÆy, không có m¶t cæn cÙ không quân nào mà HCL Çã tình nghi và ÇiŠu tra có th‹ ÇÜ®c xem nhÜ là m¶t Çi‹m nóng dioxin, n‰u møc tiêu ÇiŠu trÎ tåm th©i cûa EPA và mÙc hành Ƕng cûa ATSDR (1.000 ppt T°ng TEQs) ÇÜ®c dùng làm tiêu chuÄn ÇÃt.Có m¶t ÇÎa Çi‹m có th‹ có khä næng biŒn minh cho "thuy‰t Çi‹m nóng Hatfield." ñó là Tân cäng Sài Gòn, nÖi mà hàng ngàn thùng 55-gallon Ç¿ng thuÓc khai quang Çã bÎ hÜ håi trong Ç®t T°ng công kích T‰t MÆu Thân giai Çoån 2 vào tháng 5 næm 1968. Hàng chøc ngàn gallons chÃt da cam có th‹ Çã Ç° tháo trên m¥t ÇÃt. M¥c dù tai nån Ç° tháo thuÓc khai quang nÀy không ÇÜ®c ÇiŠu tra, Tân cäng Sài Gòn có lë không ÇÜ®c ghi trong danh sách Çi‹m nóng cûa Hatfield vì không có m¶t thiŒt håi hay änh hܪng nào ÇÜ®c khai báo, m¥c dù nó ª rÃt gÀn vùng Çông dân cÜ nhÃt.M§i Çây, HCL ÇÜ®c Ñy ban 33 yêu cÀu th¿c hiŒn hai nghiên cÙu cho m¶t "Çi‹m nóng" ª phi trÜ©ng ñà N£ng. Các nghiên cÙu nÀy ÇÜ®c Ford Foundation tài tr®. Møc Çích cûa nghiên cÙu thÙ nhÃt, v§i ngân khoän 120.000 Çô la MÏ, là "nghiên cÙu Ç¥c tính di chuy‹n cûa m¶t 'Çi‹m nóng' dioxin ª phi trÜ©ng ñà N£ng, lÜ®ng ÇÎnh các trÜ©ng h®p ti‰p nhiÍm và ÇŠ nghÎ các biŒn pháp kh¡c phøc khä thi." Nghiên cÙu thÙ nhì, v§i ngân khoän 342.800 Çô la MÏ, Ç‹ "lÜ®ng ÇÎnh änh hܪng ÇÓi v§i sÙc khÕe công c¶ng qua ÇÃt và dây chuyŠn th¿c phÄm ª m¶t 'Çi‹m nóng' dioxin ª phi trÜ©ng ñà N£ng và ÇŠ nghÎ các biŒn pháp kh¡c phøc ngay lÆp tÙc." (38) Tuy nhiên, cái "Çi‹m nóng" cûa hai nghiên cÙu nÀy dÜ©ng nhÜ không hiŒn h»u vì d» kiŒn và tin

tÙc hiŒn có cho thÃy nÒng Ƕ dioxin trong ÇÃt ª Cæn cÙ Không quân ñà N£ng ho¥c chÜa bi‰t (chÜa thº nghiŒm bên trong cæn cÙ) ho¥c rÃt thÃp (dܧi 5 ppt T°ng TEQs ª sát bên ngoài cæn cÙ (30)). Vì lš do Çó, m¶t chÜÖng trình công tác (work plan) phäi ÇÜ®c soån thäo và công bÓ Ç‹ lÃy š ki‰n m¶t cách r¶ng rãi (trong nܧc và quÓc t‰) Ç‹ xác ÇÎnh và ÇÎnh tính cái "Çi‹m nóng" nÀy. K‰t quä ÇÎnh tính së ÇÜ®c dùng Ç‹ xem hai nghiên cÙu vØa nêu có cÀn thi‰t hay không.D¿a theo d» kiŒn và tin tÙc m§i nhÃt, chúng ta có th‹ k‰t luÆn r¢ng các Çi‹m nóng TCDD hay "các vÃn ÇŠ dioxin," mà HCL Çã quan sát ÇÜ®c trong suÓt "hÖn 12 næm nghiên cÙu," có th‹ không hiŒn h»u ª ViŒt Nam hiŒn nay. NhÜng có lë ViŒt Nam Çang phäi ÇÓi diŒn v§i nhiŠu vÃn ÇŠ do PCDDs/PCDFs gây ra: "các vÃn ÇŠ dioxins." Chúng là các h®p chÃt h† dioxin tØ các nguÒn ô nhiÍm không phäi là chÃt da cam. Các vÃn ÇŠ dioxins nÀy nghiêm tr†ng hÖn và càng ngày càng tÒi tŒ hÖn. ThÆt vÆy, TCDD không ÇÜ®c tìm thÃy trong m¶t mÄu bùn lÃy ª hÒ Biên Hùng trong næm 2004 (SSM9), nhÜng PCDDs/PCDFs ÇÜ®c tìm thÃy v§i nÒng Ƕ 121,5 ppt T°ng TEQs. Trong m¶t mÄu khác (SSM8), nÒng Ƕ TCDD chÌ có 27,9 ppt trong khi nÒng Ƕ cûa PCDDs/PCDFs lên ljn 548,5 ppt T°ng TEQs (30). ñÙng vŠ m¥t khoa h†c mà nói, "các vÃn ÇŠ dioxins" hiŒn nay ª ViŒt Nam cÀn phäi ÇÜ®c chú š và cÙu xét nghiêm chÌnh hÖn "các vÃn ÇŠ dioxin," trên bình diŒn quÓc gia và quÓc t‰.

T€I LIU THAM KHO

(1) Memorandum of Understanding. Meeting of the Vietnamese and United States Delegations in Follow-Up to the Joint Vietnam-US Scientific Conference on Human Health and Environmental Effects of Agent Orange/Dioxin. March 10, 2002. Hanoi, Vietnam. http://www.niehs.nih.gov/external/usvcrp/mou31002.pdf.(2) Hatfield Consultants Ltd. and Vietnam 10-80 Committee. 1998. Preliminary Assessment of Environmental Impacts Related to Spraying of Agent Orange Herbicide during the Vietnam War. Volume 1: Report, Volume 2: Appendices. West Vancouver, Canada.(3) L. Wayne Dwernychuk, et al. 2002. "Dioxin reservoirs in southern Viet Nam - A legacy of Agent Orange." Chemosphere 47, 117-137.(4) L. Wayne Dwernychuk, et al. March 2002. "Agent Orange/Dioxin Hot Spots - A legacy of U.S. Military Bases in Southern Viet Nam." Presented at the Joint US - Vietnam Scientific Conference on Human Health and Environmental Effects of Agent Orange/Dioxin. Hanoi, Vietnam.(5) L. Wayne Dwernychuk. 2005. "Short Communication, Dioxin hot spots in Vietnam." Chemosphere 60, 998-999.(6) Dwernychuk, LW, et al. August 2006. "The Agent Orange Dioxin Issue in Viet Nam: A Manageable Problem." Presented at the 26th International Symposium on Halogenated Persistent Organic Pollutants. Oslo, Norway.

(7) HCL. December 4, 2006. "Hatfield Awarded Ford Foundation Grant for Agent Orange Study." http://www.hatfieldgroup.com(8) British Columbia (BC) Waste Management Act. 1996. Waste Management Act - Contaminated Sites Legislation. BC Regulations 375/96. Canada.(9) Buckingham, William A., Jr. 1982. Operation Ranch Hand. The Air Forces and Herbicides in Southeast Asia 1961-1971. US Air Force, Office of Air Force History. Washington, D.C.(10) West, Keith W. March 24, 1970. "Memorandum for: Chief of Chemical Operations, MACV J3-09. Subject: Herbicide Storage at Bien Hoa AB." 12th SOS. Bien Hoa, Vietnam.(11) Michael, E.D. April 29, 1970. "Memorandum for Record. Subject: Effects of Herbicide Spills at Bien Hoa Air Base." Pacific Technical Analysts-Subsidiary. San Francisco, California.(12) Moran, John. 31 October 1968. "Memorandum for: 7th Air Force, TACC. Attn: Lct Robert McCollester. Subject: Herbicide Damage to Vegetable Plots Vicinity Da Nang Air Base." Chemical Operations Division. MACJ3-09.(13) Corey, Jim. 25 March 1969."Defoliant Damage in Da Nang City." CORDS/NLD/ICTZ.(14) US Military Assistance Command, Vietnam. 15 September 1969. Vietnam Lessons Learned No. 74: Accidental Herbicide Damage. MACVJ3-053.(15) Darrow, Robert A., Reed C. Bunker, and J. Ray Frank. 23 September 1969. "Report of Trip to Republic of Vietnam, 15 August-2 September 1969." Department of the Army. Frederick, Maryland.(16) Bills, Ray W. 26 September 1969. "Memorandum for: III MAF Chemical Officer (Cpt Lott). Subject: Report of Investigation into Possible Herbicide Damage at Vietnamese Naval Compound at Da Nang." Chemical Operations Division. MACJ3-09.(17) US Department of the Army. 15 October 1981. "MACV Fixed Wing Aircraft Herbicide Incidents." Alexandria, Virginia.(18) Le Moine, Thomas F. "Newport Terminal: A Historical Overview of a US Army Port Facility Operated by the 71st Transportation Battalion." US Army. Fort Eustis, Virginia. http://www.allanfurtado.com/newportterminal.html(19) McNaught, David. "Page 31. David McNaught. Some Photos I took In and Around Newport Terminal." http://www.allanfurtado.com/davidmcnaughtnewport.html(20) Farris, Gregory M. "Page 40. Photos from Gregory M. Farris." http://www.allanfurtado.com/gregoryfarris.html(21) Krabbenhoeft, Alfred. "Pages 17-19. Photos from Al Krabbenhoeft." http://www.allanfurtado.com/alfredkrabbenhoeft.html(22) Morawa, Richard Allen. "Pages 53-54. Photos from Rich Morawa." http://www.allanfurtado.com/richmorawanewport.html

(23) Fields, Timothy, Jr. April 13, 1998. "Memorandum on Approach for Addressing Dioxin in Soil at CERCLA and RCRA sites." Office of Solid Waste and Emergency Response. U.S. Environmental Protection Agency. Washington, D.C.(24) De Rosa, Christopher T., et al. August 21, 1997. Dioxin and Dioxin-Like Compounds in Soil, Part 1: ATSDR Interim Policy Guideline. Agency for Toxic Substances and Disease Registry, U.S. Department of Health and Human Services. Atlanta, Georgia.(25) Horvath, Richard L. Undated. "Mystique of the Valley, Fall 1968 Rendezvous with Destiny Magazine." http://www.lcompanyranger.com/Ashau/ashauarticle2.htm(26) Aton, Bert and William Thorndale. Undated. A Shau Campaign, December 1968 - May 1969. Directorate Tactical Evaluation. CHECO Division. US Department of Air Forces.(27) Reed, Raz. "Photos, Articles, and Maps of the A Shau Valley, Page 20." http://www.lcompanyranger.com/Ashau/ashauarticle2.htm(28) Wagoner, Larry. "Photos, Articles, and Maps of the A Shau Valley, Pages 16-17." http://www.lcompanyranger.com/Ashau/ashauarticle2.htm(29) HCL and 10-80 Committee. April 2000. Development of Impact Mitigation Strategies Related to the Use of Agent Orange Herbicide in the Aluoi Valley, Vietnam. HCL, West Vancouver, Canada; 10-80 Committee, Ha Noi, Vietnam.(30) Mai, Tuan Anh. 2006. Sources and Fate of PCDDs and PCDFs in Rural and Urban Ecosystems and Food Chain in Southern Vietnam. Thèse No. 3446 (2005). École Polytechnique Fédérale de Lausanne. Lausanne, Belgium.(31) Lê, Huân. July 13, 2006. "TÜ vÃn sÙc khÕe sinh sän cho nån nhân chÃt Ƕc dioxin: MÕi mòn ch© Ç®i." Báo Lao ñ¶ng. Hà N¶i, ViŒt Nam.(32) Schecter, A., Le Cao Dai, Oaf Papke, Joelle Prange, John D. Constable, Muneaki Matsuda, Vu Duc Thao, and Amanda L. Piskac. May 2001. "Recent Dioxin Contamination from Agent Orange in Residents of a Southern Vietnam City." Journal of Occupational and Environmental Medicine. Volume 43, Number 5.(33) Huÿnh Væn MÏ. June 24, 2001. "NgÜ©i bån cûa nh»ng nån nhân da cam." Báo Lao ñ¶ng. Hà N¶i, ViŒt Nam.(34) Mai, Truyet T. May 2004. "Letters to the Editor - Food as a Source of Dioxin Exposure in the Residents of Bien Hoa City, Vietnam - Schecter et al." Journal of Occupational and environmental Medicine. Volume 46, Number 5.(35) Institute of Medicine. 2003. Dioxins and Dioxin-like Compounds in the Food Supply: Strategies to Decrease Exposure. National Academy Press. Washington, D.C.(36) Wickham, Kenneth G.. 9 December 1969. "Operational Report - Lessons Learned, Headquarters, 101st Airborne Division, Period Ending 31 July 1969 (U)." Department of the Army. Washington, D.C.

(37) Schecter, A.J., J.J. Ryan, M. Gross, N.C.A. Weerasinghe, and J.D. Constable. 1986. "Chlorinated dioxins and dibenzofurans in human tissues from Viet Nam, 1983-84.". Chlorinated Dioxins and Dibenzofurans in Perspective. C. Rappe, G. Choudhary, and L.H. Keith [editors]. Lewis Publishers. Ann Arbor, Michigan.(38) http://www.fordfound.org/grants_db/view_grant_detail.cfm?grant_id=39336(39) ñ‡, Anh H. October 5, 2006. "CÄn thÆn v§i thuÓc trØ sâu." Báo Sài Gòn Giäi Phóng. Thành phÓ HÒ Chí Minh, ViŒt Nam.(40) Quang ñåt. November 31, 2006. "Xung quanh khu công nghiŒp Tân Quy - ñÃt, nܧc và không khí ÇŠu ô nhiÍm." Báo Sài Gòn Giäi Phóng. Thành phÓ HÒ Chí Minh, ViŒt Nam.

=END=

7- ñ©i SÓng Quanh Ta

- ñåo nhåc lØng danh

Trܧc Çây ai cÛng bi‰t r¢ng Joyce Hatto là m¶t nghŒ sï dÜÖng cÀm n°i ti‰ng. Gi© Çây bà ta låi càng n°i ti‰ng hÖn - khi m†i chuyŒn ÇŠu chÌ là giä måo.

Esther Bintliff(Newsweek)Minh Trang phÕng dÎch (VNN)

S¿ giÓng nhau m¶t cách lå thÜ©ng: Hãy mª m¶t dïa CD cûa Joyce Hatto, bån së nghe ÇÜ®c Yefim Bronfman, Ian Hobson, Vladimir Ashkenazy và hàng chøc nghŒ sï khác, ÇÜ®c sao chép låi m¶t cách cÄn thÆn d¿a trên công nghŒ kÏ thuÆt biên soån nhåc. Vào m¶t bu°i chiŠu tÓi tháng næm Ãm áp, tåi thành phÓ Royston ª Anh, William Barrington - Coupe Çang ngÒi trong cæn nhà gåch såch së cûa mình, vÆt l¶n v§i m¶t danh sách kê khai thu‰ quá hån. Nh»ng cái màn cºa dày và n¥ng che khuÃt không cho ánh sáng l†t ra khÕi cæn phòng khách, vÓn dï Çã chÃt ÇÀy giÃy báo, hóa ÇÖn vi‰t tay và nh»ng lá thÜ cÛ kÏ. Ông ta bÆt TV lên Ç‹ "có bån". M¶t cây Çàn Piano c° hiŒu Steinway n¢m choáng gÀn cä cæn phòng. ñó là m¶t cänh tÜ®ng äm Çåm, và càng buÒn hÖn n»a vì cây Çàn Steinway là sª h»u cûa v® Barrington - Coupe, Joyce Hatto, m¶t nghŒ sï dÜÖng cÀm tØng ÇÜ®c hoan nghênh nhiŒt liŒt vØa m§i qua Ç©i ngay tåi cæn phòng này m¶t næm trܧc. Barrington - Coupe h‰t sÙc buÒn bã. Ông bÕ m¶t dïa CD cûa Hatto vào máy phát, và âm thanh cûa m¶t nghŒ sï dÜÖng cÀm Ç£ng cÃp th‰ gi§i vang lên, ngân nga dܧi trÀn nhà thÃp. Nh¡m m¡t låi và nhÜ th‹ bà ta Çang ª Çây, Çôi bàn tay mänh khänh lܧt trên các phím Çàn. Ông mÌm cÜ©i và nói trong nܧc m¡t: "Nghe Çi, cô Ãy Çã tÆp luyŒn cho ljn khi m†i thÙ thÆt hoàn häo. Bån së không th‹ nghe ÇÜ®c m¶t nghŒ sï nào hay hÖn Çâu". Ngoåi trØ m¶t vÃn ÇŠ duy nhÃt - Joyce Hatto chÌ là giä måo.ViŒc giä måo này không hŠ là chuyŒn nhÕ. Hatto có th‹ ÇÜ®c Çánh giá nhÜ m¶t phiên bän cao cÃp hÖn so v§i Mili Vanilli. Khi qua Ç©i ª tu°i 77 vì bŒnh ung thÜ buÒng trÙng, bà ta Çã phát hành 119 album - Beethoven, Mozart, Chopin - gÀn nhÜ toàn b¶ các CD này ÇŠu Çang bÎ nghi ng© là giä måo. Mª m¶t dïa CD cûa Joyce Hatto và bån së chÌ nghe Yefim Bronfman, Ian Hobson, Vladimir Ashkenazy và hàng chøc nghŒ sï khác, ÇÜ®c sao chép m¶t cách cÄn thÆn b¢ng công nghŒ kÏ thuÆt biên soån nhåc. ThÆm chí ljn các chuyên gia cÛng bÎ lØa. Vào næm 2005, chuyên gia phê bình cûa Boston Globe, Richard Dyer g†i bà ta là "NghŒ sï dÜÖng cÀm vï Çåi nhÃt còn sÓng". ñiŠu Çáng châm bi‰m là ngay khi bà ta bÎ l¶ chân tܧng cách Çây ba tháng - nh© vào công nghŒ Çoán nhÆn thông minh cûa iTunes - nhiŠu ngÜ©i vÅn ti‰p tøc nghe nhåc cûa bà ta và cûa nhà sao chép: ngÜ©i chÒng. Câu chuyŒn cûa h† là m¶t câu chuyŒn tình yêu mù quáng và ÇÀy tham v†ng, ÇÒng th©i gây ra rÃt nhiŠu th¡c m¡c xung quanh kÏ thuÆt thu âm và sao chép. Công nghŒ Çã thành danh cho Hatto, nhÜng cÛng phá hûy nó. Hatto th¿c ra là m¶t ngÜ©i chÖi piano tÜÖng ÇÓi tÓt, nhÜng không ljn mÙc khác thÜ©ng. Trong nh»ng næm 1950, bà ta cÛng có các bu°i trình diÍn ÇÜ®c hoan nghênh tåi London hay Ba Lan. VŠ sau, bà chuy‹n sang thu âm và dåy kèm piano. Barrington - Coupe, trong m¶t bu°i trä l©i phÕng vÃn cûa NEWSWEEK - lÀn ÇÀu tiên trܧc công chúng Hoa Kÿ - Anh Ãy Tr§c h‰t v§i m¶t s¿ công bÓ MÏ - thØa nhÆn r¢ng hÀu nhÜ toàn b¶ cu¶c Ç©i cûa Hatto là "m¶t nghŒ sï không th¿c th‹". Bà ta không còn xuÃt hiŒn trܧc công chúng k‹ tØ næm 1976 v§i lš do bŒnh, nhÜng trong thÆp k› 1990, bà ta låi tung ra

m¶t loåt album ÇÜ®c th¿c hiŒn trong cæn phòng thu âm nhÕ bé Concert Artist cûa chÒng mình. Theo l©i cûa Barrington - Coupe, Hatto quy‰t ÇÎnh thu âm bÃt cÙ khi nào bà ta cäm thÃy Çû sÙc khÕe. Bà ta Çã hình thành m¶t danh møc CD thÜÖng måi v§i sÓ lÜ®ng và chÃt lÜ®ng Çáng kinh ngåc. Theo l©i James Inverne, t°ng biên tÆp tåp chí Gramophone, bà ta là "m¶t thÀn tÜ®ng". Khi Hatto ch‰t vào tháng sáu næm 2006, Concert Artist Çã phát hành 119 Album lÃy tên cûa bà ta. M¶t t© báo Anh vi‰t bài Çã g†i bà ta là "M¶t trong nh»ng nghŒ sinh piano vï Çåi mà nܧc Anh có ÇÜ®c". Nh»ng l©i tung hô chÌ kéo dài chÜa ljn m¶t næm. Khi nhà phân tích tài chính New York Brian Ventura chép dïa Liszt's Etudes cûa Hatto vào máy tính, cÖ sª d» liŒu tr¿c tuy‰n Gracenote nhÆn dång Çây là bän ghi næm 1987 cûa nghŒ sï Hungari Laszlo Simon, d¿a trên d» kiŒn th¿c t‰ là cä hai bän ghi ÇŠu có cùng m¶t Ƕ dài th©i gian nhÜ nhau - chÌ chênh lŒch chÜa ljn 75 phÀn træm giây. Ventura gªi Email cho nhà nhà soån nhåc và nghŒ sï dÜÖng cÀm Jed Distler, ngÜ©i tØng tham khäo rÃt nhiŠu Çïa cûa Hatto trên ÇÎa chÌ ClassicsToday.com. Anh nói: "MÜ©i trong sÓ mÜ©i hai bài ÇŠu có nh»ng Çi‹m tÜÖng t¿. ñoån thÙ 10 chính là Çoån tôi cäm thÃy có ÇiŠu bÃt thÜ©ng. M¶t nÓt nhåc là nÓt ñô trung bÎ låc ÇiŒu, cä hai bän ghi ÇŠu xuÃt hiŒn ÇiŠu này". Distler Email cho Inverne, ûy nhiŒm nhà phân tích âm nhåc Paris Andrew Rose ti‰n hành khäo sát các bän ghi cûa Hatto. Rose xác nhÆn cä hai bài là m¶t, nhÜng bän ghi cûa Hatto có nhiŠu dÃu hiŒu cäi trang Ç‹ cho khác biŒt v§i nguÒn gÓc thÆt cûa nó. Inverne nói: "CÙ nhÜ m¶t ai Çó Çang tìm cách Çeo râu mép giä và mang kính vÆy". Thoåt tiên Barrington - Coupe phû nhÆn tÃt cä m†i chuyŒn. Ông ta nói v§i Inverne trong m¶t cuo56c nói chuyŒn qua ÇiŒn thoåi hÒi tháng hai r¢ng: "Tôi cÛng không bi‰t giäi thích nhÜ th‰ nào". Tuy nhiên sau Çó ông ta vi‰t thÜ gªi cho nhà sän xuÃt bän gÓc Laszlo Simon, Chû tÎch BIS Records Robert von Bahr, và xin l‡i vŠ ÇiŠu này. Ông ta kh£ng ÇÎnh r¢ng Hatto vô t¶i, ông ta cÓ g¡ng ghép các bài trình diÍn cûa nhiŠu ngÜ©i khác vào chÌ nh¢m møc Çích tìm cách che giÃu cÖn Çau do ung thÜ cûa bà ta. Ông ta vi‰t: "Tôi thÆt s¿ hÓi hÆn vì quy‰t ÇÎnh kh© dåi cûa mình, khi luôn mong muÓn Çem låi cho Joyce hånh phúc nhÜng không ng© låi kéo tên tu°i cûa nàng xuÓng bùn Çen". VÃn ÇŠ là: Hatto bi‰t gì vŠ ÇiŠu này, và bi‰t vào lúc nào? N‰u nhÜ theo l©i Barrington - Coupe kh£ng ÇÎnh là bà không bi‰t, thì rõ ràng bà Çã tìm cách ghi âm chÌ v§i m¶t Ƕng l¿c tÓt, tin r¢ng chÒng mình së phát hành nh»ng bän ghi nguyên thûy. ña sÓ các chuyên gia ÇŠu phû nhÆn ÇiŠu này. H† cho r¢ng n‰u nhÜ bà ta Çã th¿c s¿ th¿c hiŒn các bän ghi này thì Barrington - Coupe phäi thuê cä m¶t dàn nhåc l§n. Nhà phê bình âm nhåc Christopher Howell hÕi: "N‰u vÆy, tåi sao không có bÃt kÿ m¶t ai trong dàn nhåc ÇÙng ra làm chÙng?". HÖn n»a, nhà phê bình Anh Jeremy Nicholas nhÆn ÇÜ®c m¶t lá thÜ cûa Hatto có vi‰t: "Nhân tiŒn, tôi có chÖi låi bän Godowsky. Anh thÃy ÇÃy, tôi vÅn chÜa cäm thÃy thÕa mãn". Inverne nói: "ñiŠu này có nghïa là bà ta Çã nghe låi và n‰u có nghe låi, ch¡c ch¡n bà ta phäi bi‰t. ñiŠu này cÛng giÓng nhÜ khi bån nhìn vào ch» kš cûa mình".

CuÓi cùng thì Barrington - Coupe bi‰t ÇÜ®c s¿ thÆt. Ông ta vÓn là m¶t ngÜ©i có bŠ ngoài thân thiŒn, tóc båc, da m¥t nhiŠu n‰p nhæn, khó ai có th‹ nghi ng©. Th‰ nhÜng ông ta Çã qua cái th©i cûa mình. Vào næm 1966 ông ta bÎ k‰t t¶i trÓn thu‰ 1 triŒu USD và Çây cÛng là vø án có giá trÎ cao nhÃt tØ trܧc ljn nay tåi tòa án Old Bailey - London. M‡i khi ÇŠ cÆp ljn vø bê bÓi m§i nhÃt, ông ta nhanh chóng né tránh, nhÆp nh¢ng và nói chuyŒn l§n ti‰ng. Khi thì ông ta nói cái Çàn Steinway ÇÜ®c chuy‹n ljn phòng thu m‡i khi Hatto muÓn thu âm. M‡i khi di chuy‹n Çàn, cÀn phäi có m¶t chuyên gia lên dây Çàn ki‹m tra. Ông ta nói: "Tôi quên mÃt tên anh ta rÒi". Ông ta còn nói ngÜ©i lên dây Çàn là m¶t ngÜ©i "RÃt trÀm l¥ng, thÜ©ng xuyên không thèm trä l©i ÇiŒn thoåi và không dÍ dàng tìm thÃy". Khi ÇÜ®c hÕi Hatto Çã thu âm lÀn cuÓi vào lúc nào, ông ta tuyên bÓ là trong giai Çoån tØ tháng 12 næm 2005 ljn tháng giêng næm 2006, ông ta cÛng nh¡c ljn nhà hát West Road Concert Hall ª Cambridge. Tuy nhiên giám ÇÓc nhà hát George Unsworth nói v§i NEWSWEEK: "Tôi Çã ki‹m tra nhÆt kš làm viŒc và không hŠ thÃy có cu¶c ghi âm nào có liên quan ljn Barrington - Coupe hay Joyce Hatto trong th©i Çi‹m Çó". Khi ÇÓi diŒn v§i s¿ phû nhÆn này, Barrington - Coupe gªi email cho phóng viên NEWSWEEK: "Tôi chÌ muÓn thº anh xem th‰ nào". Sau Çó ông ta bu¶c t¶i phóng viên này là "sæn Çu°i" ông ta. Khi nào này luÆt pháp së bܧc vào cu¶c. Gordon Williams, luÆt sÜ truyŠn thông và giäi trí ª London nói bÃt cÙ vø kiŒn nào chÓng låi Barrington - Coupe ÇŠu là vø kiŒn dân s¿, không phäi là hình s¿. Ông nói: "Chû nhân cûa bän quyŠn - là các công ty ghi âm - có th‹ quy‰t ÇÎnh trÜ©ng h®p này. Các nghŒ sï bi‹u diÍn cÛng có lš do Ç‹ khªi kiŒn n‰u nhÜ cu¶c trình diÍn cûa h† bÎ sº døng mà không ÇÜ®c h† chÃp nhÆn". BIS Records quy‰t ÇÎnh không khªi kiŒn. NhÜng Barrington - Coupe tuyên bÓ vung vít: "ñây không phäi là vø kiŒn ÇÖn giän, vì ai së là ngÜ©i thua kiŒn? H† không có câu trä l©i. N‰u h† tìm ra câu trä l©i, ch¡c ch¡n h† së khªi kiŒn. Ai së bÎ t°n thÜÖng? Ai së là nån nhân?" Ch¡c ch¡n Çó së là nghŒ sï dÜÖng cÀm Paul Kim. Bài trình diÍn nhåc khúc cûa Olivier Messiaen: "Vingt Regards sur l'Enfant - Jésus" Çã bÎ tܧc Çoåt và ghi tên cûa Hatto. NghŒ sï New York này v§i tåp chí NEWSWEEK: "Chúng tôi së mau chóng tha thÙ và cÓ g¡ng tìm hi‹u nguyên nhân khi‰n cho hai ngÜ©i phäi làm ÇiŠu này. Các bän ghi âm cûa tôi là toàn b¶ sáng tåo cûa Messiaen, Çó cÛng là niŠm quy‰t tâm cûa cä cu¶c Ç©i tôi. Tôi Çã phäi träi qua cä m¶t phÀn tÜ th‰ k› nghiên cÙu nghiêm kh¡c, th¿c hiŒn và ti‰n hành ghi âm. ñÓi v§i nh»ng ai có th‹ cܧp Çoåt toàn b¶ công trình quan tr†ng này và ba hoa là cûa mình, h† chÌ g¥p thÃt båi".Câu chuyŒn vÅn chÜa k‰t thúc. Ernst Lumpe là nhà sän xuÃt cûa nghŒ sï dÜÖng cÀm Italy Sergio Fiorentino, ngÜ©i cÛng có th©i gian kš h®p ÇÒng v§i Concert Artist. Sau cái ch‰t cûa Fiorentino vào næm 1998, Barrington - Coupe tuyên bÓ sª h»u rÃt nhiŠu bän ghi âm cûa Fiorentino chÜa hŠ ÇÜ®c công bÓ. Ông ta phát hành các bän ghi âm này dܧi danh nghïa Concert Artist. Lumpe nói; "Tôi hÖi nghi ng© ÇÓi v§i m¶t sÓ bän ghi âm này. Ch¡c

ch¡n trong chúng có m¶t bän không phäi là do Fiorentino chÖi". NhÜng ông cÛng không ti‰n hành khi‰u kiŒn vì giäi tích r¢ng "Tôi chÜa bÎ thiŒt håi gì". Tuy Hatto Çã qua Ç©i, nhÜng vø bê bÓi này rõ ràng së còn änh hܪng ljn th‰ gi§i âm nhåc c° Çi‹n trong nhiŠu næm n»a. Inverne nói: "Tác Ƕng sâu s¡c nhÃt chính là nh»ng câu hÕi vŠ bän quyŠn". Christopher Howell, m¶t nghŒ sï dÜÖng cÀm, tóm t¡t ÇÖn giän hÖn: "Không th‹ nào nghï r¢ng sän phÄm cûa mình låi bÎ m¶t ngÜ©i khác thay Ç°i". TØ lâu nay, viŒc biên soån låi vÅn ÇÜ®c chÃp nhÆn trong lïnh v¿c này. Do Çó làm th‰ nào Ç‹ phân biŒt ÇÜ®c m¶t anh chàng chuyên Çi sºa ch»a và Çåo nhåc? Distler nói: "Phong cách - bån không th‹ nào ghép phong cách ÇÜ®c". Theo ông, vø Hatto chÌ thành công vì "Barrington - Coupe rÃt sành sÕi vŠ các nghŒ sï dÜÖng cÀm" - ngoåi trØ ngÜ©i mà ông ta k‰t hôn.

=END=

8- GÜÖng XÜa Tích CÛ

- Vì ñâu Nên N‡i

Mõ Sàigòn (SGT)

Tuy‰t Låp là ngÜ©i ôn hòa thanh nhã, thích chuyŒn phiêu lÜu, nên không th‹ ª nhà lâu ÇÜ®c. MË là Lã thÎ thÃy vÆy m§i nói v§i Låp r¢ng:- S¿ nghiŒp không màng. Công danh cÛng ch£ng lo, rÒi ít n»a cܧi xin mÀn ræng con tính?Låp thoäi mái Çáp:- Con nít không bÎ té thì không th‹ l§n. CÛng vÆy, n‰u con chÌ ª nhà, quanh quÄn trܧc sau, thì ít n»a l« muÓn... dâu làm sao b¡t dính?Lã thÎ b¿c mình g¡t:- Dâu thì tao ch†n. Cܧi hÕi thì tao lo. Còn bây chÌ ÇÙng bên mà nhào dzô rinh lÃy.Låp cho dÅu không ÇÒng š v§i mË, nhÜng nghï t§i câu già néo ÇÙt dây, nên ÇÜa ÇÄy mà r¢ng:- Cu¶c Ç©i thÜ©ng Ãm lånh, nên con ngÜ©i ta muÓn sÓng còn phäi æn ª cho Çúng th©i Çúng ti‰t. Có ÇiŠu, sÙc m¶t mà vác hai. Áo mÕng manh Çi dܧi tr©i mÜa lånh, thì cho dÅu có hi‰u Çåo ÇÀy vai cÛng khó bŠ bÜng vác.Ngày n†, Låp qua Thi‹m Tây chÖi. Ch£ng may g¥p cܧp cån nên tiŠn nong mÃt cä. ñang lo âu là vÆy, bÃt ch®t thÃy m¶t lão tiŠu phu ª triŠn dÓc trܧc m¥t, bèn ráng sÙc chåy theo, rÒi hô l§n:

- Tai hå nguyŒn gánh cûi vŠ nhà. ChÌ xin m¶t chén cÖm Ç‹ có th‹ gi» xác thân mai này cho... má nó!Lão ông quay ÇÀu låi, thÃy Låp trên dܧi chÌ có b¶ ÇÒ dính tåm vào thân, bèn chán nän nói:- Quan nha chÎu Ön vua, hܪng l¶c nܧc, mà không ra sÙc làm viŒc, ljn n‡i con dân phäi thÜ©ng xuyên tay tr¡ng, bÎ l¶t t§i xÜÖng, thì thiŒt là không ra cái gì h‰t cä!ñoån, nhÕ gi†ng nói v§i Låp r¢ng:- BÎ mÃt có nhiŠu không?Låp bÓi rÓi Çáp:- VØa ra khÕi quán bia ôm, nên thiŒt không bi‰t mÃt nhiŠu hay mÃt ít!Lão ông gÆt gÆt mÃy cái, rÒi thân thi‰t nói:- Th‰ cÆu Çã có v® con gì chÜa?Låp v¶i vàng Çáp:- Tai hå chÜa có š Çón ch©, nên ljn hôm nay vÅn mình không chi‰c bóng.Lão ông nghe vÆy liŠn ÇÜa tay vuÓt râu mÃy cái, rÒi thûng th£ng nói:- ThÆt ra cܧi ÇÜ®c v® ch£ng phäi là khó khæn l¡m Çâu. Trܧc khi nghï ljn n® duyên, thì phäi nghï t§i sÙc mình cái Çã. N‰u nhÜ chÌ tÆn sÙc, và chÌ tÆn sÙc thôi, thì s¿ thành công chØng hÖn phân nºa, ho¥c ch£ng Ç¥ng gì. NhÜng n‰u nghi‰n ch¥t hai hàm ræng låi. Quy‰t m¶t trÆn æn thua, thì cÖ h¶i thành công së nhiŠu thêm lên n»a. Mà nói cho cùng - Çã là ngÜ©i ai ch£ng muÓn có Çôi - nên cái khó nhiŠu khi låi do... tܪng tÜ®ng mà ra ÇiŠu ra ti‰ng.RÒi kéo tay Låp mà nói r¢ng:- MuÓn trª thành m¶t ngÜ©i tØng träi thì phäi nhiŠu kinh nghiŒm, mà muÓn có kinh nghiŒm thì phäi chÖi cho t§i b© t§i b‰n. Nay cÆu Çã tr¡ng tay. Sao không tính k‰ Ç‹ ngày mai chÖi ti‰p?Låp trÓ m¡t ra nhìn lão ông, ngÖ ngác nói:- ñÃt lå quê ngÜ©i, thì cho dÅu có thiŒn š thành tâm, cÛng khó hÖn lên tr©i Çó vÆy.Lão ông ngúc ngo¡c cái ÇÀu m¶t hÖi mÃy cái, rÒi bÃt ch®t hÕi:- Có th‹ thúc ÇÄy ngÜ©i Çàn ông chÖi xä láng. BÃt k‹ xác thân. ThÆm chí chuyŒn ch‰t sÓng cÛng không cÀn bi‰t t§i, là cái gì?Låp mau m¡n Çáp:- RÜ®u!Lão ông l¡c ÇÀu nói:- RÜ®u. ChÌ khi‰n cho ngÜ©i ta phÃn khích lúc ÇÀu, nhÜng ch‰t mË khúc sau, thành thº s¿ nghiŒp công danh khó mà làm ngon ÇÜ®c.RÒi Ç¥t tay lên vai cûa Låp, månh miŒng nói:- ñàn ông Çåi trÜ®ng phu, khi không mà tay tr¡ng làm nên, thì chÌ vì... tình. Ch§ không th‹ vì m¶t lš do nào khác. VÆy, h‰t tiŠn không Çáng s®. Cái

Çáng s® là không có Ƕng l¿c thúc ÇÄy mình ki‰m tiŠn, nên m§i chÎu an thân. Ngàn hôm rét Çói.Låp nghe lão ông giäi bày nhÜ vÆy, cäm Ƕng ljn b¶i phÀn, nhÜng khi nghï ljn hoàn cänh cûa bän thân, vÅn không giÃu ÇÜ®c n‡i lo âu Çang ngày Çêm hiŒn diŒn, bèn Üu tÜ nói:- Tai hå tuy chÜa có b¢ng Ti‰n sï, nhÜng låi bi‰t làm thÖ, nên có th‹ dåy Çôi ÇiŠu ch» nghïa. ChÌ là ÇÃt khách quê ngÜ©i. Ai hi‹u mà gi§i thiŒu cho?Lão ông cÜ©i tÜÖi Çáp: - Chû cûa tôi, có m¶t ngÜ©i con trai, ham chÖi hÖn là ham h†c, nên vÅn thܪng Ç‹ š ljn các bÆc tôn sÜ, hÀu m©i ljn dåy cho con cûa mình, nhÜng tiŠn mÃt tÆt mang, nên ljn hôm nay vÅn i xì không ti‰n!Låp nghe các bÆc tôn sÜ còn ch£ng làm æn gì ÇÜ®c, hà huÓng lång quång nhÜ mình, bèn nh¶n nhåo tim gan, xua tay nói:- ThÙ thiŒt còn mÀn không ÇÜ®c. Tai hå là ÇÒ giä. Lë nào làm Ç¥ng mà tin ÇÜ®c hay sao?Lão ông cÜ©i to Çáp:- Cá nào thì mÒi Çó. CÆu chû thích æn chÖi, mà lúc nào cÛng nghe ljn nhân lÍ nghïa trí tín, thì cho dÅu có muÓn vui lòng mË cha, cÛng khó mà yên ÇÜ®c. Còn cÆu. Nay bia ôm mai thÎt rØng, mÓt bài båc lai rai, thì không nói cÛng bi‰t trúng hÖn... Bà hÖn CÆu.Låp nhÜ mª c© trong bøng, mØng rÖn nói:- Dåy h†c mà dåy cách æn chÖi, thì bäo Çäm së hÖn thÀy trong ít tháng.RÒi theo lão ông Çi vŠ. Lúc ljn nÖi, Låp ÇÙng Ç®i ª phòng khách. BÃt ch®t có m¶t cø già Çi vào, râu tóc båc phÖ, hܧng vào Låp mà nói r¢ng:- Nhà tôi h† ñan. Nay tiên sinh thÜÖng th¢ng con ngu dåi cûa tôi, mà nhÆn dåy d‡ nó, thì công Ön Ãy nguyŒn kh¡c cÓt ghi tâm, ngàn næm báo Çáp.Låp không ng© s¿ tình xäy ra nhÜ vÆy, bèn hÓt hoäng thÜa:- Døng nhân nhÜ døng m¶c. Tai hå nguyŒn së h‰t sÙc bình sinh Ç‹ chû nhân ÇÜ®c yên tâm mà Çuôi ÇŠ nuôi sÓ.TÓi Ãy, Låp Çang thoäi mái uÓng NgÛ gia bì. Ch®t ñan công tº bܧc vô, cÜ©i reo nói:- ThÀy có ch» thì dÍ tìm. ThÀy chÎu chÖi m§i là khó ki‰m. ThiŒt là quá Çã!ñoån, lôi trong túi ra m¶t bÎch nai khô, mà nói r¢ng:- Thú thÆt v§i thÀy. Em không cÀn LJ Çåt Ç‹ làm quan, mà chÌ muÓn h†c ít ch» Ç‹ vi‰t thÜ tình cho t§i.Låp tØ nào t§i gi©, chÌ nghe h†c cho cha mË vui, ho¥c ki‰m ÇÜ©ng ti‰n thû, nhÜng chÜa hŠ nghe h†c Ç‹ vi‰t thÜ tình, bèn h‰t sÙc ngåc nhiên. Th¡c m¡c nói:- Công tº tr¡ng trÈo, ra vÈ phong lÜu, låi con nhà giàu, thì chuyŒn yêu ÇÜÖng ÇÄy ra còn không h‰t. Sao låi phäi lo?ñan công tº buÒn hiu Çáp:

- NgÜ©i Çàn ông bÃt hånh là ngÜ©i có nh»ng gì mình không muÓn, và muÓn nh»ng gì mình không có. Ch£ng phäi vÆy sao?Låp gÆt gù Çáp:- ñúng!ñan låi nói:- Thanh PhÜ®ng. NgÜ©i ª làng bên. Ch£ng nh»ng n°i ti‰ng hoa khôi mà nÃu lÅu không làm sao chê ÇÜ®c. ñã vÆy còn thích chuyŒn thÖ væn, nuôi bÀy chim, cá. ThÜ©ng nói v§i chúng bån r¢ng: "ChÒng mà thi‰u Çi phÀn lãng mån, thì ch£ng thà ª vÆy còn hÖn. Ch§ không th‹... dùi Çøc m¡m nêm cho h‰t Ç©i h‰t ki‰p". ñám bån nhao nhao nói: "Dùi Çøc vÅn hÖn là lë bóng. Ch§ Çàn ông ÇÜ®c mÃy ngÜ©i lãng mån? Không nhÆu thì Çánh bài. Không Çánh bài thì cá ng¿a quanh næm. MÀn ræng ki‰m thÃy?". PhÜ®ng xua tay Çáp: "LÃy v®, mà phäi nh© mai mÓi, là tÀm thÜ©ng. LÃy v®, mà t¿ tay vi‰t thÜ tình, thêm hò hËn xa xôi, m§i là Çúng n® duyên cûa tr©i cao se k‰t." RÒi thª ra m¶t cái, mà nói r¢ng:- Em cÀn vi‰t thÜ tình, Ç‹ có th‹ vÀy duyên tÖ tóc, mà các thÀy trܧc chÌ bi‰t có TÙ thÜ, nên phäi... Çu°i Çi là vì duyên c§ Çó! Låp ngÅm nghï m¶t chút, rÒi cÄn tr†ng nói:- Th‰ công tº Çã gªi thÜ lÀn nào chÜa?ñan th‹u não Çáp:- RÒi! NhÜng sau khi džc xong, PhÜ®ng nh¡n låi r¢ng: "Vi‰t thÜ theo ki‹u vi‰t... Çi‰u væn, thì sao không vŠ cõi vïnh h¢ng mà vi‰t?"Låp låi hÕi:- Th‰ công tº có bi‰t tåi sao mình thua không?ñan kh° sª Çáp:- Không!Lúc Ãy, Låp rót ÇÀy ly rÜ®u, rÒi cøng v§i ñan m¶t phát, dzô Çû træm phân, mà nói r¢ng:- Công tº thua là vì không bi‰t tÆn døng cái thÃt båi Ç‹ chuy‹n thành bàn th¡ng. ChÌ có vÆy thôi, bªi con gái thÜ©ng ra nhË då, låi dÍ mûi lòng, nên ch‰t ÇËp lai rai. Nay công tº phäi thành tâm nhÆn l‡i, rÒi xin ngÜ©i ta m¶t cÖ h¶i, Ç‹ cäi tº hÒi sinh, thì ch¡c ch¡n tin vui së vŠ trong s§m tÓi.RÒi lôi trong b†c ra m¶t chÒng giÃy, tha thi‰t nói:- S¤n rÜ®u s¤n khô. Ngåi ngùng chi mà ngÒi im không vi‰t?ñan nghe nhÜ ÇÜ®c thÀy ti‰p thêm nguÒn sinh l¿c, bèn lÃy cây bút nguyên tº, phóng tay vi‰t: TØ lúc em Çoån tuyŒt tình anh, bên hàng cây ngô ÇÒng. Anh vÅn thÜ©ng ljn Çó Ç‹ t¿ hÕi bän thân, cÛng nhÜ hÕi ông Tr©i: Tåi sao låi chia rë chúng ta? Tåi sao phäi ÇÓi xº v§i chúng ta cån tàu ra nhÜ th‰? NhÜng rÒi lòng anh dÎu låi, khi hi‹u ÇÜ®c r¢ng: Thì ra hôm Çó em tØ chÓi tình anh không phäi vì ông Tr©i, mà chính nh»ng dòng ch» cûa anh, Çã làm em thÃt v†ng. Anh bi‰t em Çã mÃt lòng tin. Hûy Çi ÇiŠu tÓt ÇËp, và anh

cÛng bi‰t, chÌ v§i vài câu này - em thÆt khó mà ti‰p nhÆn låi anh - nhÜng chuyŒn gì cÛng không th‹ tuyŒt ÇÓi, n‰u em cho anh m¶t cÖ h¶i, Ç‹ làm låi tØ ÇÀu, thì anh tin r¢ng, mình së ª ÇÜ®c v§i nhau...

=END=

**********************************