Persoonlijkheidsstoornissen

Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren van mensen in vele aspecten van hun leven. Er zijn 10 afzonderlijke typen: • deparanoïde-persoonlijkheidsstoornis• deschizoïde-persoonlijkheidsstoornis• deschizotypische-persoonlijkheidsstoornis• deantisociale-persoonlijkheidsstoornis• deborderline-persoonlijkheidsstoornis• dehistrionische-persoonlijkheidsstoornis• denarcistische-persoonlijkheidsstoornis• devermijdende-persoonlijkheidsstoornis• deafhankelijke-persoonlijkheidsstoornis• dedwangmatige-persoonlijkheidsstoornis

TijdenshetontwikkelingsprocesvandevijfdeeditievanhetDiagnosticandStatisticalManualforMentalDisorders (DSM-5)werdenverscheideneherzieningsvoorstellengedaandie, als zewarengeaccepteerd, tot een aanzienlijke aanpassing zoudenhebbengeleid indemethode vanclassificeren vanmensenmet deze groep stoornissen.Naar aanleiding van het review van deherzieningsvoorstellen op verschillende niveaus heeft de board of trustees van de APA uiteindelijk beslotenomdecategorialebenaderingindeDSM-IVmetdezelfde10persoonlijkheidsstoornissente handhaven.

Deherzieningsvoorstellendienietwerdengeaccepteerdvoorhethoofddeelvanhethandboek,zijnwelgoedgekeurdalseenalternatief,hybridedimensionaal-categoriaalmodel,datindeDSM-5 is opgenomen als een apart hoofdstuk in deel III.Dit alternatievemodel is opgenomenomverderonderzoektestimulerennaardemanierwaaropdezenieuwemethodologiezoukunnenwordengebruiktomindeklinischepraktijkpersoonlijkheidsstoornissenteonderzoeken.

In de DSM-5 is overgestapt van een multiaxiaal systeem naar een nieuw classificatiesysteemwaarindearbitrairegrenzentussenpersoonlijkheidsstoornissenenanderepsychischestoornissenzijn opgeheven.

Beoordelen op één asTotnutoewerddeklinischebeoordelingindeDSMgeorganiseerdaandehandvanvijfassendie betrekking hebben op de verschillende aspecten en invloeden van stoornissen. Een van de aanleidingenvoorde introductievanditmultiaxialesysteemwasdatmeneenprobleemwildeoplossendatnietlangerbestaat:sommigestoornissen,waaronderookpersoonlijkheidsstoornissen,kregenteweinigaandachtvanclinicienonderzoekers.DezestoornissenwerdeningedeeldopAsIIommeeraandachtervoortegaranderen.Sommigecliniciervoerenhetassensysteemechteralsbelastend en tijdrovend. Aangezien er geen fundamenteel verschil bestaat tussen de stoornissen op As-IenAs-IIvandeDSM-IV,isindeDSM-5overgestaptopeensysteemmetéénas.

1 | 5

whitepaperDSM-5

InditsysteemwordendeeerstedrieassenuitdevoorgaandeeditiesvandeDSMgecombineerdtotéénasmetdaaropallepsychischeensomatischeaandoeningen.Hiermeeverdwijnthetkunstmatigeonderscheid tussen aandoeningen, wat zowel de klinische praktijk als het wetenschappelijkeonderzoek ten goede komt.

Ontwikkeling van de classificatie van persoonlijkheidsstoornissenHet eerste aandachtspunt voordewerkgroepPersoonlijkheidsstoornissen voordeDSM-5waseen reviewvan recentonderzoekoverdeze stoornisseneneen inventarisatievandealgemenefeedback vanuit het veld over de categoriale benadering.

Het eerste herzieningsvoorstel van dewerkgroep bestond uit een sterk gewijzigde benaderingvan de diagnostiek. Met deze herziening werd gepoogd de beknopte modellen vanpersoonlijkheidsstoornissen,diesomsterigidezijnomdesymptomenvanpatiëntentekunnenvangen, af te breken en te vervangendoor een trekkenspecifiekemethode.Clinici zouden, alszijditmodelgebruikten,bepalenofhunpatiënteneenpersoonlijkheidsstoornishaddendoortekijkennaardetrekkendieuitdesymptomenvandepatiëntnaarvorenkwamenenelkvandezetrekken te rangschikken naar de ernst ervan.

Zoalsbleekuitdereactievanuithetveldwasditnieuwemodeltecomplexendaardoornietklinischbruikbaar. De werkgroep verwerkte de reacties uit het veld, evalueerde nog meer onderzoeken ontwikkelde op grond daarvan de classificatiecriteria voor persoonlijkheidsstoornissen,omdaarmee tot een synthese te komen van de nuttigste aspecten van deDSM-IV-criteria enkenmerken van de op trekken gebaseerde methode in de eerste herziening.

Ditresulteerdeineentweedevoorstel,eenhybridemodeldatbestonduiteenbeoordelingvanbeperkingeninhetpersoonlijkheidsfunctioneren(demanierwaaropiemandzichzelfenanderenervaart)plusvijfbredegebiedenvanpathologischepersoonlijkheidstrekken.

HoeweldithybridevoorstelnietwerdgeaccepteerdvoorhethoofddeelvanhetDSM-5-handboekishettenbehoevevanverderonderzoekwelopgenomenindeelIII.Clinicidiedezealternatievemethodologiegebruiken,zullenzichbijhetbeoordelenvandepersoonlijkheidvanhunpatiëntenen het classificeren van een persoonlijkheidsstoornis baseren op de specifieke problemen in hetpersoonlijkheidsfunctionerenvande individuelepatiënt enop specifiekepatronenvandiepathologische trekken.

Indehybridemethodologieblijvenzestypenpersoonlijkheidsstoornissengehandhaafd:• deborderline-persoonlijkheidsstoornis• dedwangmatige-persoonlijkheidsstoornis• devermijdende-persoonlijkheidsstoornis• deschizotypische-persoonlijkheidsstoornis• deantisociale-persoonlijkheidsstoornis• denarcistische-persoonlijkheidsstoornis

Elkvandietypenwordtgedefinieerdaandehandvaneenspecifiekpatroonvanbeperkingenentrekken. Bij deze benadering hoort ook een classificatie trekgespecificeerde persoonlijkheidsstoornis (TG-PS),waarvoorkanwordengekozenalsdemogelijkheidwordtoverwogendatersprakeisvaneenpersoonlijkheidsstoornis,maarnietvolledigwordtvoldaanaandecriteriavooreenspecifiekepersoonlijkheidsstoornis. Clinici die deze classificatie gebruiken, vermelden de ernst van debeperkingeninhetpersoonlijkheidsfunctionerenendeproblematischepersoonlijkheidstrek(ken).

2 | 5

Met dit hybride dimensionaal-categoriale model en de componenten waaruit het bestaat,wordt gestreefdnaar een oplossing voor de huidige problemenmet de categoriale benaderingvan persoonlijkheidsstoornissen.DeAPA hoopt dat het feit dat deze nieuwemethodologie isopgenomenindeelIIIzalaanzettentotonderzoekdatwellichtonderbouwingzalopleverenvoorhetwerkenmetditmodelindediagnostiekenbehandelingvanpatiëntenenzalbijdragenaaneengroter inzicht in de oorzaken en behandelingen van persoonlijkheidsstoornissen.

De DSM is het handboek voor clinici en onderzoekers bij de classificatie van psychischestoornissen.DeAmericanPsychiatricAssociation(APA)heeftin2013deDSM-5uitgebrachtnaeenrevisieprocesvan14jaar.Zievoormeerinformatiewww.DSM-5-NL.org

©2013AmericanPsychiatricAssociation.Nederlandsevertaling:BoomuitgeversAmsterdam.Ditwhitepaperisvrijtegebruikenvoorniet-commerciëledoeleinden.VoorcommercieelgebruikdientucontactoptenemenmetBoomuitgeversAmsterdam,info@boompsychologie.nlof(020)5244514.

Dit whitepaper is vertaald door Hilde Merkus (MediaMerkus B.V.)Met dank aan prof. dr. Michiel W. Hengeveld.

3 | 5