17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 1

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 2

Entropie van de machineveiligheid

NVVK Veiligheidscongres

17 maart 2011

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 3

Even voorstellen....

Henk Dolleman• Voorzitter WESP• Bedrijf: Arbounie• Functie: Hoger

Veiligheidskundige• Opleiding: Dipl. Ing.• Specialisatie:

Riskmanagement• E-mail:

h.dolleman@planet.nl

Nick de With• Bestuurslid WESP• Bedrijf: FUSACON B.V.• Functie: Directeur/ consultant• Opleiding: HBO Ind. Autom.• Specialisatie:

Machineveiligheid en functionele veiligheid (SIL/PL)

• E-mail: nickdewith@fusacon.nl

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 4

Onze stelling…..

Bij productiebedrijven is op dit moment onvoldoende aandacht voor de

“Entropie van de machineveiligheid”.

Gevolg: dit leidt tot de inzet van onveilige productiemiddelen!

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 5

Wat is nu eigenlijk entropie?

• Entropie is een maat van wanorde, of de afname van bruikbare energie.

• De entropie neemt toe tot een maximum.

• Met het verloop van de tijd vallen alle fysische systemen uit elkaar; alles neigt tot wanorde.

Rudolf Clausius1822-1888

Pruisisch natuurkundigeÉén v.d. grondleggers van de thermodynamica en van

de kinetische gastheorie

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 6

Entropie v.d. machineveiligheid…

Een sticker plakken helpt niet….

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 7

Hoe kunnen veiligheidskundigen

de “entropie van de machineveiligheid” .

echt tegengaan?

Wat te doen om verval en dus ongevallen, incidenten, materiële of

milieuschade te voorkomen?

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 8

ALLE levensfasen machine

1. Specificatie

2. Inkoop

3. Transport

4. Samenbouw en installatie

5. In bedrijf nemen

6. Afstellen

7. Inleren/programmeren

8. In bedrijf zijn

9. Reinigen/onderhoud

10.Opsporen/opheffen defecten

11.Wijzigen/modificaties

12.Buiten bedrijf stellen

13.Ontmantelen

Aandacht voor de “entropie van de machineveiligheid” is noodzakelijk tijdens ALLE levensfasen van een machine!

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 9

Voorbeelden Entropie levensfasen

1. Specificatie

2. Inkoop

3. Transport

4. Samenbouw en installatie

5. In bedrijf nemen

6. Afstellen

7. Inleren/programmeren

8. In bedrijf zijn

9. Reinigen/onderhoud

10.Opsporen/ opheffen defecten

11.Wijzigen/modificaties

12.Buiten bedrijf stellen

13.Ontmantelen

Volgende levensfasen (rood) zullen worden besproken:

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 10

Fase 1: Specificatie

Probleem:

Volgende informatie ontbreekt:

•Opgave EG-Richtlijnen•Opgave geldende Europese C-normen (machinespecifiek)

•Opgave geldende Europese A en B-normen (algemeen)

•Opgave scheiding noodstop en beschermende stop

•Werkschakelaars zwart-grijs

•Enz.

Oplossing:

•Leg EG-Richtlijnen vast•Eis dat wordt voldaan aan de geldende C-norm(en) en de belangrijkste A- en B-normen•Leg duidelijk vast welke specifieke veiligheids-oplossingen gewenst zijn

Een voorbeeld……

Specificatie uit de praktijk: De machine moet voldoen aan ALLE geldende nationale wetgeving en normen…….

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 11

Wet- en regelgeving Machineveiligheid 11

NEN-EN 81 NEN-EN 692NEN-EN-ISO

10218-1/2NEN-EN 280

NEN-EN 619 NEN-EN 378 NEN-EN 930

NEN-EN-ISO 13850

NEN-EN-ISO 13851

NEN-EN-ISO 14118

NEN-EN ISO 14119

NEN-EN ISO

11161

NEN-EN-ISO 13857

NEN-EN- ISO 13849

NEN-EN-IEC 60204

NEN-EN-ISO 14121Voorheen EN1050

NEN-EN-ISO12100

Voorheen EN292

C-n

orm

en

B-n

orm

en

A-n

orm

en

B-1

B-2

Basisveiligheidsnormen

Gevaaraspecten

Veiligheids-voorzieningen

Product-normen

(groepen)

Ca. 800 EN-normen voor machines

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 12

Geharmoniseerde C-norm EN 619:2002 stukgoedtransport

EN 619:2002, par. 5.1.3.8 Drawing-in points on driven roller conveyors:•In the working and traffic area drawing-in points at belt, sprocket or chain drives of driven roller conveyors shall be safeguarded by fixed guards (see Figure D.13).

Bovenzijde afgeschermd

Onderzijde afgeschermd

C-norm zat niet in specificatie van

de “rollenaangedreven” palletbaan …

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 13

Levering in 2010……

Argumenten grote Duitse fabrikant in food & beverage:•Deze eis is absurd…wie stopt daar nu zijn hand in?•Duizenden rollenbanen verkocht en altijd zo uitgeleverd•Geen enkele klant vraagt hierom…•Machine heeft CE en wij zijn verantwoordelijk….

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 14

Fase 2: Inkoop

IIB or not IIB, that’s the question

Wat wordt door de fabrikant geleverd?!

EG-Verklaring van overeenstemming (IIA):

voltooide machine

Inbouwverklaring (IIB): “niet-voltooide” machine

(dan zelf nog CE aanbrengen!)

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 15

Fase 2: Inkoop

Probleem:

• Niet vastgelegd of levering onder IIA of IIB moet

• Inhoud EG Verklaring van overeenstemming (EG-VVO) wordt niet (vooraf) gelezen

• Bij Factory Acceptance Test (FAT) geen controle aspecten zoals veiligheids-afstanden en functionaliteit veiligheidsmaatregelen

Oplossing:

• Eis een IIA levering, want alleen IIB voor niet-voltooide machine

• Check EG-VVO op juistheid en volledigheid

• Pas FAsT toe! “s” van safety. Voer tijdens de FAT diepgaande controle op diverse veiligheidsaspecten uit

Opmerking uit de praktijk: We eisen dat de klant onder CE en dus veilig levert.

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 16

Fase 4: Samenbouw/installatieUitspraak uit de praktijk:

Alle deelmachines hebben een CE-markering, dus dan is het totaal ook CE.

Eindgebruiker Machinebouwer A

Machinebouwer BMachinebouwer C

Eindgebruiker koopt anno 201x

3 machines met CE-markering

van fabrikant A, B en C.

Machines worden in lijn gezet.

Zonder afspraken ontstaat:

een CE-stoelendans…..

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 17

Fase 4: Samenbouw/installatie

Probleem:

• CE+CE+CE ≠ CE• Geen overkoepelende

risicobeoordeling (RB)• Noodstop werkt niet op lijn• Verschil in signaallampen• Verschil in opschriften• Geen overkoepelende

gebruiksaanwijzing (GBA)• Geen Technisch Dossier

(TD)

Oplossing:

• Maak vooraf CE-afspraken• Laat RB voor geheel maken• Zorg voor rood-gele

lijnnoodstop• Schrijf uitvoering

signaallampen voor• Schrijf eenheid voor in de

opschriften (toetsen/paneel) • Realiseer de

overkoepelende GBA + TD

Uitspraak uit de praktijk: Alle deelmachines hebben een CE-markering dus dan is het totaal ook CE.

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 18

Fase 5: In bedrijf nemen

Probleem:

• Geen inbedrijfstellings-keuring (IBK) of alleen op basis van de Arbowet

• EG-VVO niet gecheckt• GBA niet gecontroleerd• Alleen veiligheid tijdens

productie wordt gecontroleerd.

Oplossing:

• Doe IBK op basis CE-eisen en EN-normen

• Controleer EG-VVO op taal/inhoud/ondertekening

• Controleer GBA op taal/inhoud/volledigheid en diepgang

• Controleer veiligheid in alle gebruiksfasen: afstellen/instellen/reinigen

Ervaring uit de praktijk: De arbomedewerker bekijkt de machine, niet gehinderd door machineveiligheid normkennis.

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 19

Fase 9: Reiniging/onderhoud

• Onderhoud één van de meest gevaarlijke fasen

• Machine niet goed veilig te stellen door ontbreken middelen

• Veilig stellen wordt niet correct uitgevoerd

• Gevolg: onverwacht opstarten

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 20

Fase 9: Reiniging/onderhoud

Probleem:

• Procedure fabrikant in GBA niet gevolgd

• Geen technische maatregel voor draaiend onderhoud/reinigen

• Geen duidelijke werkinstructie gemaakt

Oplossing:

• Beoordeel behoefte van omzeilen veiligheden tijdens FAT/SAT actie fabrikant EN gebruiker!

• Pas eisen Bijlage I par. 1.2.5 toe zie volgende sheet

• Zorg voor duidelijke werkinstructies en toezicht

Uitspraak uit de praktijk: De machine moet echt draaien bij onderhoud; onderhoudsmensen overbruggen veiligheden…

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 21

Wettelijke eis: MRL Bijl. I par. 1.2.5

EN eis uit geharmoniseerde norm

NEN-EN-ISO 12100:2010 par. 6.2.11.9:

1. Vergrendelbare functiekeuzeschakelaar

2. Hold-to-run schakelaar

3. Extra eisen:– Stap-voor-stap– Low speed, etc.

4. Geen onverwachte bewegingen door beïnvloeding sensoren

Correcte beschermende maatregelen bij uitgeschakelde beveiligingen

Courtesy: Jokab Safety Sweden

Hold-to-run

schakelaar

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 22

Fase 10: Opsporen en opheffen van defecten

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 23

Fase 10: Opsporen defecten

Een nette schakelkastof toch niet…!?

Mogelijk (dodelijke) oplossing…

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 24

Voorbeelden Entropie levensfasen

1. Specificatie

2. Inkoop

3. Transport

4. Samenbouw en installatie

5. In bedrijf nemen

6. Afstellen

7. Inleren/programmeren

8. In bedrijf zijn

9. Reinigen/onderhoud

10.Opsporen/ opheffen defecten

11.Wijzigen/modificaties

12.Buiten bedrijf stellen

13.Ontmantelen

Volgende levensfasen (rood) zullen worden besproken:

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 25

Onze stelling…..

Bij productiebedrijven is op dit moment onvoldoende aandacht voor de

“Entropie van de machineveiligheid”.

Gevolg: dit leidt tot de inzet van onveilige productiemiddelen!

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 26

Onze oplossing…..

1) Verhoog de norm- en wetskennis van machineveiligheid bij directie, inkoop, productie, arbo, schoonmakerservicemonteur en onderhoudsman

2) Implementeer een controlesysteem voor ALLE levensfasen van de machine, zodat veel ellende wordt voorkomen!

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 27

NL-talige uitleg MRL 2006/42/EG

MRL is 29-12-2009 van kracht geworden! Ca. 44 pag.

Engelse “Guide” (ca. 440 pag.!!)

via www.newapproach.org Febr. 2011: In het Nederlands

beschikbaar op volgende link:

http://bit.ly/NL-gids_MRL2006

17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: “Entropie van de machineveiligheid” 28

Lezing

Entropie van Machineveiligheid

Zijn er nog vragen?

http://bit.ly/NL-gids_MRL2006