Post on 25-Dec-2014
description
Het dorp van de 21e eeuw
Frans Thissen
Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Nisse, een dorp in verandering
Het dorp van de 21ste eeuw
1955 1979
2012
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Verandering en Onzekerheid
Geert Mak (1996): “hoelanger ik in het dorpverbleef, des te meerbesefte ik dat het eigenlijkallemaal nog moestbeginnen.
Alleen: niemand wist wátmoest beginnen, enwaarheen het ging”
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Opzet
• Begrippen: leefbaarheid, sociale vitaliteit,sociale infrastructuur
• Territoriale binding en schaalveranderingen
• Van autonome dorpen naar woondorpen
– Ontwikkeling van dorpen in de Westhoek
– Sociale cohesie in Vlaamse Ardennen
– De betekenis van grenzen in de Westhoek
• Het dorp van de toekomst
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit
Het dorp van de 21ste eeuw
Bewoners OmgevingLeefbaarheid: oordeel vanbewoners over hun omgeving(wordt de omgeving doorbewoners als passend ervaren)
Sociale vitaliteit: inspanningen eninitiatieven van bewonersgericht op hun omgeving
Traditionele sociale vitaliteit:meedoen en/of trekker zijn
Vernieuwende sociale vitaliteit:Openstaan voor en eenbijdrage leveren aanverandering
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Sociale infrastructuurvan dorpen
Het dorp van de 21ste eeuw
Voorzieningen
Verenigingen
Activiteiten
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
De veranderende relatie met deomgeving
Territoriale binding:
• Economische binding(werk)
• Functionele binding(voorzieningen)
• Sociale binding (familieen vrienden)
• Culturele binding(identiteit)
• Politieke binding(zeggenschap)
Schaalveranderingen:
• Schaalvergroting
– Lokaal ‘verlies’ van werk envoorzieningen
– Toename van ruimtelijke keuzevrijheiddoor automobiliteit
– Lokale winst in dorpen (recreatie, zorg)
• Schaalverkleining
– Toenemend belang van woning(en) enrecreatie
• Van Dorpsbinding naar Lokaalbewustzijn
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Autochtone of autonome dorp
• Je bent er geboren of opgegroeid, je
komt ‘van het dorp’ (leefpaden)
• Je werkt er en je doet er je
boodschappen: je woont ‘op het dorp’
(dagpaden)
• Traditioneel referentiekader: machtig
beeld
Woondorp
• Je bent er gaan wonen omde mooie woning enaangenamewoonomgeving
• Voor je sociale contactenen voorzieningen ben jeniet afhankelijk van hetdorp
• Opkomend referentiekader
Dorpen (en hun bewoners) in verandering
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Leefbaarheid in het autonome dorp
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Leefbaarheid in het woondorp
Het dorp van de 21ste eeuw10
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Visie autonome dorp: verlies
Het dorp van de 21ste eeuw
• Ontwikkeling inwonertal:
• Absolute afname (44)
• Relatieve afname (20)
• Relatieve toename (28)
• Ontwikkeling aantalvoorzieningen:
• Afname (42)
• Gelijk gebleven (13)
• Toename (4)
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Visie woondorp: verandering
Het dorp van de 21ste eeuw
• Woonkwaliteit:
• Stagnerend (32)
• Dynamisch (27)
• Gemeenschapsinitia-tieven:
• Afgenomen (1)
• Gelijk gebleven (38)
• Toename (20)
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Sociale cohesie in de Vlaamse Ardennen
Het dorp van de 21ste eeuw
Oordeel over sociale cohesiein de buurt / dorp
negatiefpositief
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Sociale cohesie in de Vlaamse Ardennen
Het dorp van de 21ste eeuw
Aandeelarbeiders
Inkomen Zonderjob
Oriëntatie
Bewoners Ronse,geboren engetogen in destreek
Modaal Modaal Laag Lokale familie envoorzieningen incentra elders(gescheiden naartaal)
Dorpsbewonersgeboren engetogen in destreek
Modaal Hoog Laag Zeer lokaal,regionaleidentiteit
Bewoners buiten destreek geboren(niet 4)
Laag Hoog Laag Regionaleoriëntatie, sterkepolitieke invloed
Bewoners afkomstiguit niet-westerselanden
Hoog Laag Hoog Lokale familie enlokalevoorzieningen
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Grensdorpen Westhoek
• Stagnatie in kleine kernen en oudecentra langs de taal- en staatsgrens:– Combinatie van lokaal functieverlies en
gebrekkige woonkwaliteit
– Streekbewoners met een traditioneledorpsbinding
• Positief oordeel is vooral gebaseerdop de woonfunctie:– De woning komt eerst: regionale
woningmarkt
– Woonomgeving: dorpse rust, veiligheid,kwaliteit woonomgeving (natuur,landschap)
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Grensdorpen Westhoek
Het dorp van de 21ste eeuw
Grenzen zijn voor veelbewoners sociaal encultureel een belangrijkescheidslijn
Twee “Grensmilieus”:
1. Traditionele grensmilieu
2. Moderne grensmilieu– Kosmopolitisch: regionale
stedelijke oriëntatie (metopen grenzen)
– Lokaal bewust: oriëntatieop het dorp alswoonmilieu
Grensgebied met poort naarFrankrijk
Platteland met open grenzen
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Dorp van de 21e eeuw
• Ruimte: Ruime regionale handelingsruimte incombinatie met lokale oriëntatie op ‘dorps’woonmilieu (‘Stadt und Land, Hand in Hand’)
• Tijd/Ruimte:– Levensfase
– Deeltijdwonen
• Emotionele binding: van dorpsbinding naarlokaal bewustzijn
• Verbrede wonen: Wonen – Zorg – Welzijn
Het dorp van de 21ste eeuw
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Dorp van de 21e eeuw
1. Kwaliteit van de woonfunctie(woning en directewoonomgeving)
2. Ontmoetingsplekken die zichkenmerken door ‘openheid’ naaralle bewoners
3. Sociaal kapitaal: bewoners metgrote sociale netwerken diekunnen binden maar ook bruggenkunnen en willen bouwen
4. Actieve oriëntatie van bewonersop de veranderende identiteit vanhun dorp: “vertellen van verhalen”
Het dorp van de 21ste eeuw
Het dorp van de 21e eeuw
Frans Thissen
Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM