Week 3: Klassiek Griekenland

Margit Pothoven

Opzet

• Groep 1: Perzische Oorlogen (p. 95-97) + vraag A 1

• Groep 2: Sparta/Athene 479-431 vC (p. 97-100) + vraag A 3

• Groep 3: Peleponnesische Oorlogen 431-404 vC (p. 101-102)

• Groep 4: De periode 404-336 vC (p. 103-106)

• Groep 5: Vragen A 4 en A 5

De Perzische oorlogen• Perzen beginnen met verovering westkust van klein-Azie in 547, onder leiding van koning Cyrus.Ze stelden

daar hen gunstig gezinde aristocraten aan die functioneerden als tirannen.

• De klein Aziatische-Grieken kwamen in 499 in opstand, mislukte. Tussen 495-

494 hadden de Perzen diverse overwinningen op land en zee.

• In 492 volgde een strafexpeditie geleid door Darius I naar Athene, omdat zij

hadden geholpen bij de opstanden. Dit leidde tot de slag bij Marathon in 490,

de Atheners wonnen dit.

• Tien jaar later nam Xerxes het stokje over. Klein-Azie was veilig gesteld, maar het Griekse vasteland vormde

nog altijd een dreiging voor de Perzen. Dit keer waren de Grieken verenigd in

een strijdbond onder leiding van Sparta.

• Vanaf 483 had Athene een vloot opgebouwd onder leiding van Themistocles. Perzen vochten tegen de Spartanen en Grieken bij Thermopylae in 480. 300

Spartanen dekten de aftocht van de Griekse land-en zeemacht, maar vochten zich wel hierbij dood.

• De Grieken vluchtten allemaal naar het eiland Salamis. Toen werd ondertussen Athene verwoest door de Perzen. De vloot van de Perzen werd vervolgens

verslagen in de slag bij Salamis in 480.

• Een jaar later werd het Perzische landleger verslagen. Leger trok zich

terug naar Klein-Azie, daar werden de Griekse steden door de Atheense vloot

bevrijd.

• 449: Definitieve wapenstilstand.

Athene en Sparta na 479 v.C.

tijdbalk

477 Athene sticht strijdbond tegen Perzië, de Delisch-Attische Zeebond bestaande uit bondsvloot en legermacht. De bondskas was gevestigd op Delos.

464 opstand van de heloten in Sparta Na 460 werd de Delisch-Attische Zeebond een

instrument van de Atheense machtspolitiek tegenover de bondgenoten (Pericles).

 

tijdbalk

461-446 oorlog omdat Sparta hulp weigert van Atheense leger onder leiding van Cimon. Sparta verkeerde in een fase van stagnatie want het aantal burgers met volledige rechten (Spartiaten) nam af door lage geboortecijfers en degradatie van verarmde Spartiaten tot tweederangsburgers.

 Vanaf 449: Athene sticht een netwerk van kolonies

(klerouchieen). Deze stadstaten hadden vaak een democratisch bestuur. Stadstaten die een oligarchisch bestuur hadden werden vaak pro-Spartaans.

Themistocles (490 -470)

• Vond grote oorlogsvloot een noodzaak

• Streefde naar Atheense hegemonie over heel Griekenland

• Hervorming van het ambt van archont, verkiezing -> loting.

Cimon (470 – 461)

Zocht meer verzoening met Sparta omdat hij vooral de Perzen als grote bedreiging zag. Kwam ten val in 461 toen de oorlog tussen Athene en Sparta uitbrak.

Werd geostraceerd.

Pericles (460-429)

• Onder zijn leiding zette Athene een stelsel van uitkeringen en presentiegelden op, dat de arme burgers in staat stelde daadwerkelijk deel te nemen aan besluitvorming en bestuur.

• Hij voerde een expansionistisch beleid.

431-421413-404

PELOPONNESISCHE OORLOGEN

ALGEMENE INFORMATIE

• Sprake van twee Peloponnesische Oorlogen– Eerste 431-421– Tweede 413-404

• Vonden plaats in de gehele Griekse wereld, van Ionie in het oosten tot Sicilie in het westen

• Sprake van grote gevechten met inzet van grote legers en vloten in tegenstelling tot voorgaande oorlogen.

EERSTE PELOPONNESISCHE OORLOG 431-421

• Athene onder leiding van Pericles wilde Sparta uitputten door korte aanvallen vanuit Zee en hen uitlokken tot een langdurige belegering van Athene.

•  Dood van Pericles in 429• Sparta had te weinig geld voor een lange oorlog. • Athene komt er goed vanaf, behoudt machtspositie in

Griekenland, vrede in 421. Wel een derde van de bevolking verloren aan de epidemie

• Niet echt een winnaar

TWEEDE PELOPONNESISCHE OORLOG

OORZAKEN VERLIES ATHENE• Athene verliest uiteindelijk door volgende oorzaken

– Athene verliest beste deel van de vloot en leger door mislukte poging om hegemonie op Sicilie te veroveren (415-413)

– Alcibiades liep over naar Sparta terwijl hij deze onderneming op touw had gezet

– Spartanen hinderden de landbouw en mijnbouw in de zilvermijnen door bezetting van het fort Decelea

– Perzie koos de kant van Sparta door haar te bevoorraden, hierdoor liepen bondgenoten van Athene over naar Sparta

– In 405 Atheense vloot verslagen door de Spartanen onder leiding van Lysander bij Aigospotamoi

• Athene capituleert in 404 wegens voedselgebrek

TWEEDE PELOPONNESISCHE OORLOG

GEVOLGEN VOOR ATHENE• Gevolgen van de tweede Peloponnesische

oorlog–Aantal mannelijke burgers teruggelopen van

35.000 naar 21.000–Deltisch-Attische Zeebond opgeheven–Lange muren afgebroken –Pro-Spartaans oligarchisch bewind

• Na een jaar weer sprake van democratie

De periode 404-336 v.Chr.

Oorlog zonder einde

• 404: Sparta, Thebe en Athene nog steeds in oorlog met elkaar – geen een sterk genoeg om Griekenland te overheersen

• Sparta in moeilijkheden: tekort aan Spartiaten

• 413-340: Verdeel-en-Heerstactiek Perzen

De Tweede Attische Zeebond

• 377: Athene richt Attische Zeebond op

• 362: Bondgenoten in opstand

• 355: Bond valt uiteen

Sociale en militaire veranderingen

• Peloponnesus: boeren verarmen en worden noodgedwongen militair

• 371: Keerpunt coalitieoorlogen• Epaminódas van Thebe – slag bij Leuctra

• Serie oorlogen en revoluties• Machtsvacuüm

De opkomst van Macedonië

• Tot 360: Macedonië achtergelegen gebied

• 359: Macedonische koning Philíppus II moderniseert leger naar Thebaans model

• Philíppus: bewonderaar Griekse cultuur

• 337: Corinthische bond – alle staten behalve Sparta

Einde Klassieke periode

• 338: Einde van de periode der vrije autonome staten

• Demósthenes: Athene zelfstandig

• Isócrates: vereniging van alle Grieken

• 336: Philípus vermoord

Vraag A4

• 487: Voorstel Themístocles• 462: Inperking Areópagus• 462: Supervisie wetgeving• 450: Vergoeding• 399: Presentiegelden• 429: demagogen

Vraag A5

• 6e eeuw opkomst Carthago• Veroveren westpunt Sicilië• 480: poging overname Carthagers en

verslagen door leger van Syracuse• Etruskische vloot vernietigd• Midden 5e eeuw binnenlandse oorlogen

tussen kolonisten en de inheemse bewoners• Eindeloze oorlog van 409 tussen Grieken en

Carthagers • Romeinse rijk veroverd Sicilië