Definitie

voortplanting is het maken van nieuwe organismen

Op 2 manieren:

Ongeslachtelijke voortplantinger zijn geen mannelijke en vrouwelijke voortplantingscellen

er is geen bevruchting

een deel van het organisme groeit uit tot een nieuw

voorbeelden:

stekken (Geranium)

bollen (Tulp)uitloper (Aardbei)

wortelstok (brandnetel, bamboe)

deling (bacterie, alg)

knollen (Aardappel)

Geslachtelijke voortplantinger zijn mannelijke en vrouwelijk geslachtscellen

er is bevruchting

nakomelingen lijken op de vader en op de moeder

planten

mannelijk vrouwelijk

geslachtscel stuifmeel (pollen) eicel

geslachtsorgaan meeldraad stamper

Dieren (en mensen)

mannelijk vrouwelijk

geslachtscel zaadcel eicel

geslachtsorgaan teelbal eierstok

Vrouw (symbool voor Venus)

Man (symbool voor Mars

PlantenPlanten die zich geslachtelijk voortplanten hebben ALTIJD bloemen.De stamper is het vrouwelijke orgaan, de meeldraad het mannelijke

schematisch:

1 stempel2 stijl3 vruchtbeginsel4 stamper5 kroonblad6 helmknop7 helmdraad8 meeldraad9 kelkblad10 (bloem)steel

BestuivingHet overbrengen van stuifmeel van een meeldraad op een stamper van een plant van dezelfde soort

insectenbestuiver windbestuiver

1 windbestuiver insektenbestuiver2 windbestuiver insektenbestuiver

bloemen Klein, groen Gekleurd, opvallend

3 windbestuiver insektenbestuiver

bloemen Klein, groen Gekleurd, opvallend

stuifmeel Klein, licht , soms met luchtblaasjes

‘zwaar’, groot, met weerhaakjes

4 windbestuiver insektenbestuiver

bloemen Klein, groen Gekleurd, opvallend

stuifmeel Klein, licht , soms met luchtblaasjes

‘zwaar’, groot, met weerhaakjes

Hoeveelheid stuifmeel

Heel erg veel Gewoon veel

5 windbestuiver insektenbestuiver

bloemen Klein, groen Gekleurd, opvallend

stuifmeel Klein, licht , soms met luchtblaasjes

‘zwaar’, groot, met weerhaakjes

Hoeveelheid stuifmeel

Heel erg veel Gewoon veel

stempel Buiten de bloem, vaak groot en veervormig

In de bloem, meestal niet al te groot

6 windbestuiver insektenbestuiver

bloemen Klein, groen Gekleurd, opvallend

stuifmeel Klein, licht , soms met luchtblaasjes

‘zwaar’, groot, met weerhaakjes

Hoeveelheid stuifmeel

Heel erg veel Gewoon veel

stempel Buiten de bloem, vaak groot en veervormig

In de bloem, meestal niet al te groot

nectar nee ja

Stuifmeelkorrels (nummer 1) ontkiemen

Er groeit een buis (nummer 2) door de stijl (nummer 3) naar het vruchtbeginsel. De buis heetstuifmeelbuis of pollenbuis

De kern van de stuifmeelkorrel versmelt met de kern van de eicel in het zaadbeginsel (nummer 4)

Dit heet BEVRUCHTING

De bevruchte eicellen groeien uit tot de zaden

Het vruchtbeginsel groeit vaak uit tot de vrucht

Paprika met zaden

Framboos

Meloen met zaden

Zaden…

Sommige zijn grootEn zwaar

Andere zijn veel kleiner

Dit ‘zaadje’ kan wel 2,5 kg wegen!

VERSPREIDING VAN ZADEN

Door dieren:

passief

Blijft met weerhaken aan de vacht hangen

actief

De dieren eten de zaden en/of vruchten

Klis

Hulst

appel

lijsterbes

Door de wind

De zaden of vruchten hebbenverschillende manieren om langer In de lucht te blijven

VERSPREIDING VAN ZADEN

Parachute: PaardebloemDeltavleugel: Linde

Pluis: Wollegras en Katoen Vleugels: Esdoorn en Den

VERSPREIDING VAN ZADEN

Door de plant zelf

De plant ‘schiet’ de zaden weg

Bijvoorbeeld het Viooltje

Voortplanting bij dieren

Er zijn bij de meeste dieren zowel mannetjes als vrouwtjes

Er zijn ook uitzonderingen

Bijvoorbeeld: de regenworm heeft vrouwelijke en mannelijke geslachtsorganen

Zo’n organisme noemen we HERMAFRODIET

GeslachtskenmerkenPrimair

secundair

Kenmerken die bij de geboorte aanwezig zijn

Penis en balzak

Vagina, baarmoeder, schaamlippen

Kenmerken die tijdens de puberteit verschijnen(een jongen wordt een man, een meisje een vrouw)

Bredere schouders, haargroei in oksels en schaamstreek, zwaardere stem, eerste zaadlozing (natte droom)

Borstgroei, haargroei in oksels en schaamstreek, rondere vorm, eerste menstruatie

Secundaire ontwikkeling

borstontwikkeling

schaamhaar

okselhaar

1e menstruatie10 11 12 13 14 15 16 leeftijd

spermavorming

schaamhaar

okselhaar

baardgroei

stemwisseling

10 11 12 13 14 15 16 leeftijd

meer haar op de schedel

rondere vormen

bredere heupenbredere schouders

borsthaar

grotere gestalte

Borstontwikkeling

- gevormd in de teelballen - 0,05 mm groot - voortbeweging door golvende bewegingen van een staartje - 300 tot 500 miljoen per zaadlozing - levensduur : 48 tot 72 uur

Mannelijke voortplantingscellen: zaadcellen

Voortplantingsstelsel van de man (schematisch)

Urineblaas

penis

eikel voorhuid

zaadblaasjeprostaatzaadleiderzwellichaamurinebuisbijbalteelbalbalzak

orgaan Taak (functie)

teelbal Maken van zaadcellen en mannelijk geslachtshormonen

bijbal Tijdelijke opslag van zaadcellen

zaadleider Vervoer van zaadcellen

zaadblaasje Vocht toevoegen aan zaadcellen zodat deze beter gaan bewegen

prostaat Vocht met voedingsstoffen toevoegen aan zaadcellen

penis Inbrengen van sperma in een vagina

zwellichaam Brengt de penis in erectie

eikel Gevoelig voor seksuele prikkels

- gevormd in de eierstokken - 1 eicel om de 28 dagen - 0,2 mm groot ( . ) - vanaf de puberteit tot de leeftijd van 45 – 50 jaar - wordt voortbewogen door

fijne trilhaartjes in de eileiderwand

- levensduur: 12 tot 24 uur

vrouwelijke voortplantingscellen: eicellen

Voortplantingsstelsel van de vrouw (schematisch)

baarmoedereileider

eierstok

urineblaas

urinebuis

vagina

Orgaan Taak (functie)

eierstok maken van eicellen en vrouwelijk geslachtshormoon

eileider Vervoer van eicellen, het begin van de eileider noemen we de trechter

baarmoeder Hierin vindt ontwikkeling van het embryo plaats

vagina Hierin komt sperma bij de geslachtsgemeenschap (coïtus)

clitoris Is gevoelig voor seksuele prikkels

Kleine schaamlippen Maken slijm, waardoor de toegang tot de vagina glad wordt

maagdenvlies Sluit de vagina gedeeltelijk af

De menstruatiecyclus (gemiddeld 28 dagen)dag 1: eerste dag van de menstruatieGedurende de eerste 5 dagen wordt het verdikte baarmoederslijmvlies, samen met de onbevrucht eicel, afgestoten: de menstruatie

Vanaf het einde van de menstruatie tot de 14e dag rijpt een eicel in de eierstok

dag 14: ovulatie of eisprong. De eicel komt vrij

tussen dag 15 en dag 28 wordt het baarmoederslijmvlies steeds dikker

De tijdbalk van de menstruatiecyclus

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

dag 1 t/m 5menstruatie

dag 5 t/m 13de eicel rijpt

dag 14ovulatie

dag 13 t/m 15Vruchtbare periode

dag 5 t/m 28 Het baarmoederslijmvlies wordt steeds dikker

baarmoederslijmvlies wordt steeds dunner

Als de eicel NIET bevrucht wordt, begint na dag 28 de cyclus opnieuwAls de eicel WEL bevrucht wordt, blijft het baarmoederslijmvlies dik

De bevruchting en innesteling in de baarmoederwand

De bevruchting:eicel en zaadcel ontmoeten elkaar en

versmelten

De kop van de zaadcel dringt de eicel binnen

Na de bevruchting gaat de eicel zich delen..

Het delende organisme heeft tot ongeveer 2 maanden na de bevruchting nog niet een duidelijke menselijke vorm

We spreken van een EMBRYO

Na 2 maanden is een duidelijke menselijke vorm herkenbaar

Het embryo is veranderd in

een foetus

De ontwikkeling van het kind (hoef je niet te leren, interessant om te zien…)

Innesteling

• Eicel zet zich stevig vast in baarmoederslijmvlies• Slijmvlies wordt dikker

• Slijmprop ontstaat in baarmoedermond

3 weken

• 2 mm• Embryo ligt in vruchtwater bescherming tegen

schokken• Placenta & Navelstreng ontstaan

(voor uitwisseling stoffen met moeder)

4 weken

• 6 mm• Begin hersenen / ruggegraat

• Staart• Hart (zakje onder hoofd)

5 weken

• 10 mm• Ogen, neus en mond ontwikkelen

• Start ontwikkeling ledematen

6 weken

• 15 mm• Gezicht steeds duidelijker

• Ontstaan ribben

8 weken

• 4 cm• Alle organen aanwezig

• Begin vorming zenuwstelsel• Spieren beginnen te werken

• Embryo heet nu FOETUS!

13 weken (3 maanden)

• 8 cm / 28 gram• Lichaam produceert zelf bloedlichaampjes

• Spieren sterker ‘schoppen’

16 weken (4 maanden)

• 15 cm / 125 gram• Foetus bedekt met laagje donzig haar• Huidcellen maken huidsmeer

(bescherming)• Geslachtsorganen ontstaan (zien via

echoscopie)

21 weken (5 maanden)

• 23 cm / 380 gram• Zintuigelijke reacties bijv reacties op licht, geluid en

bewegingen moeder• Foetus kan draaien

7 – 9 maanden

• 7 mnd: 38 cm / 1300 gram• 8 mnd: 40 cm / 2500 gram• 9 mnd 3000 – 4000 gram

• Foetus ligt steeds vaker met hoofdje naar beneden

Na ongeveer 40 weken ( 9 maanden):

Geboorte