Najaarsbijeenkomst Historische Vereniging Noordoost Friesland

8 november 2008te

EE.

VLAS, van LIJNZAAD tot LIJNWAAD

• Diaserie is samengesteld door de– Friese vereniging voor

historische landbouw AFRON

(Agrarisch Friesland Oud en Nieuw)

Mummie in linnen gewikkeld.

Arch.onderzoek Kimswerd, maart 2006. Vlas in rootput d.d. ca. 1150

4 Oct. 1782 Vlas Merkt te Holwerd (Archief LC)

Blauwbloeivlas

Lijnzaad.

Tonnenzaad uit Riga.• Is dit zo’n ton?

Witbloeivlas.

Vlasteelt in Nederland (1911).

Vlasteelt in Friesland en Groningen (1911)

Van zaaien tot veredelen.

Vlaslint als eindproduct is grondstof voor de linnenindustrie

Landbouw op akkers => akkerbouw

Eggen van akkers.

Zaaiviool.

Lijnzaad-rijen-zaaimachine.

Cambridge rol.

Vlaswieden met ‘de bende’.

Doorsnede vlasstengel.

• 1 de washuid• 2 de bastcellen• 3 de vezelbundels• 4 de groeilaag• 5 de houtpijp• 6 het merg• 7 de holte

Vlastrekken.

Een bekende Iester.

Trekken met machine.

Vlastrekken in 2008 te EE.

Zelfrijdende 3-elements vlastrekmachine (Hoekstra – Westhoek).

Vlas in hokken of ‘stûkjes’.

Vlas op ruiters (met muts).

Vlas op ‘e terskhúszolder.

Transport naar Zeeland?

Geelbloeiend vlas (tuinplant)

Vlas repelen op het veld.

Knopwierje.

Repelen in schuur.

Diploma vlasrepelen.

Repelkam van repelmachine.

Repelen en knopbreken.

Dorsen van ruig.

• Bollenbreker

(Zeeland)

• Bollenbreker,• Interieur.

Schonen van lijnzaad met de wan.

Borga knopbreker in actie.

Kuiper Bedum knopbreker.

Vlas roten in een sloot.

Omstûkje (tekening Ids Wiersma)

Transport geroot vlas.

Dubbele vlastrekker (achterkant).

Dauwroten.

Maaidorsen van (olie-)vlas.

Roodbloeiend vlas (tuinplant).

Werken in het braakhok.

Braakhok met stookhut Roptazijl (stookhut is nu in

Zuiderzeemuseum Enkhuizen).

Friesland koploper met aantal braakhokken.

Vlasbewerken als werkgelegenheid in de winterperiode.

• de akkerbouwer had er belang bij

• de vaste arbeider had er belang bij

• de werkeloze arbeider had er belang bij

• de gemeentelijke armvoogdij had er belang bij

• de middenstand in het dorp had er belang bij

• Het braken van vlas met een ‘braak’.

• Tonbraak.

Zwingelen van vlas.

Trapzwingel molens

• Ongezond

en stoffig

werk

• Zwingelmolen, aangedreven door een motor.

Vlas over de hekel halen.

Het ‘opmaken’ van vlas.

Vlaspakhuis Leeuwarden.

Vlasbewerken en vlashandel in Friesland.

• Braken en zwingelen in hokken of keten.- Aangenomen werk of- Afrekening per bundel gezwingeld vlas- ‘sjudden’ en ‘hjidde’ voor de arbeider- Er werd per week afgerekend- Rendement en kwaliteit per arbeider verschillend- In Friesland weinig uniforme en te kleine partijen- Handel via de beurs in Leeuwarden - Of plaatselijke vlashandelaren of commissionairs- Of Hollandse of Belgische kopers

‘Plainsflax’(tuinplant)

Vlasfabriek Molenend (1898).

Warmwaterroten in ‘rootkamers’.

Zwingelkamer Molenend.

Warmwater-roterij De Vogel te St.Annaparochie (1939).

Coöp. Vlasfabriek De Zuidhoek St. Annaparochie (1941).

Oliemolen.

• Verticale maalstenen• Lijnzaad kneuzen

Slagpers.

• Lijnzaad verwarmen

* Verpakken in paardenharen

zakjes

* Persen In taps toelopende holte

* Verticale slagpers.

• Koekbreker

Spinnewiel.

• Vlas wordt vanuit een ‘rokken’ of een ‘stok’ gesponnen omdat het een lange vezel heeft.

• Wol wordt vanuit ‘de schoot’ gesponnen.

Gezegden en spreekwoorden.

• Dat vlas is niet te spinnen.

• Wij kunnen zelfs niet spinnen, al hadden wij het vlas voor niets.

Weven.

• Weefgetouw

Wevers in Friesland

Waaronder

linnenwevers.

Linnen bleken.

Linnenkast.

Hebt u ook iets

achter het linnen

Of in de oude sok?

Bedankt voor uw aandacht.

Hebt u nog foto’s of een verhaal over vlas of vlasbewerken, laat het ons

even weten.