Typering kernranden

Inspirati egids voor ruimtelijke kwaliteit en ontwikkelings-mogelijkheden van kernrandzones in de provincie Utrecht

TOOLKITKERNRANDZONES

FREELANdSCHAP

Provincie Utrecht

FREELANdSCHAPir. Marc Nolden

17 juli 2014

TOOLKITKERNRANDZONES

INHOUD

1. Inleiding blz 21 Inleidingendoel blz23 Afbakeningenmethodiek blz25

2. Theoretisch fundament blz 27 Kernrandzonesinhistorischperspectief blz29 Woerdenendewandelendekernrand blz31 Kernrandzonealslandschappelijkebijkeuken blz33 Bouwstenenvooreengoedebijkeuken blz35

3. Het landschap blz 37 De5Utrechtselandschappen blz41 GroeneHart,essentieendeelgebieden blz43 Heuvelrug,essentieendeelgebieden blz47 Rivierengebied,essentieendeelgebieden blz51 Eemland,essentieendeelgebieden blz55 Vallei,essentieendeelgebieden blz59

4. De kernen en hun families blz 63 GroeneHart-KleineRivierkernen blz67 GroeneHart-Stroomrugkernen blz75 GroeneHart-Lekzonekernen blz83 GroeneHart-Veenweidelintkernen blz91 GroeneHart-Droogmakerijkernen blz99 Heuvelrug-Boskernen blz107 Heuvelrug-Zuidflankkernen blz115 Heuvelrug-Achterflankkernen blz123 Rivierengebied-KrommeRijnkernen blz131 Eemland-Openpolderkernen blz139 Eemland-Eemzonekernen blz147 Vallei-Mozaiëk-wegkernen blz155 Weeskernen blz163 5dorpen blz165 3steden blz167

5. Tot besluit blz 175 Nabeschouwing blz177 10goudenregels blz179

“Breng mij naar uw rand en ik zeg wat voor stad u bent.”

(Guy Debord)

De Utrechtse kernrandzones

INLEIDING

context en leeswijzer

Kernrandzone als rommelige ‘stortplaats’

buitengebied kernrandzone woonkern

Vooruligteeninspiratiegidsvoorruimtelijkekwaliteitinkernrandzones.HetiseenverdiepingslagvandeKwaliteitsgidsUtrechtseLandschappen,specifiekgerichtopditonderwerp.

Kernrandzoneszijnbijzonderegebied:hetzijndeovergangszonestussenstadenland.Kernrandzoneszijnperdefinitiedynamischeplekkenmeteenmultifunctioneelkarakter.Naastlandbouwenverspreidwonenbevindenzichhierstedelijkgelieerdefuncties,waaronderrecreatievevoorzieningen,begraafplaatsen,rioolwaterzuiveringen,kwekerijen/tuincentraencaravanstallingen.Devormenomvangvandekernrandzoneverschiltperkern,evenalshettypefunctiesendegebruiksactiviteiten.Allesisaltijdinbeweging.

Erwordtweleensgezegddatkernrandzonesineenpermanentestaatvan‘onafheid’verkeren:dynamiekentijdelijkheiddomineren.Datmoetjenietwillenfixerenof‘bevriezen’.Daarmeegooijehetkindmethetbadwaterweg.Welkunjealsgemeente,opbepaaldeplekke,goedekadersbieden,waarbinnendedynamiekgestaltekankrijgen.Eengoedlandschappelijkraamwerkisdesleuteltotruimtelijkekwaliteit,nietdefocusencontroleopindividueleinitiatieven.

Kernrandzonesontberenmomenteeleenintegralebeleidsaanpakenworden(nog)nietalsgeheelenalszodanigbeoordeeld.Daardoorwordenzevaakals

Inleiding en doel

rommeligenonsamenhangendervaren.Ditvraagtomeenherzieningvandebestaandekernrandenenhuninvloedsgebieden,watkanresultereninnieuwpassendbeleidvoordezegebieden.Kernrandzonesvormeneenurgenteontwerpopgave,waarpassenderuimtelijkeconceptenenreceptenvoormoetenwordenontwikkeld.Kernrandzoneszijndevisitekaartjesvanzowelkernalslandschap.Somsbetekentdatactiefbehoudvanbestaanderandenenovergangen.Somsbetekentdatactiefingrijpenenhetcreëerenvannieuwekaders,conditiesofstructurenwaarbinnennieuwe(aldanniettijdelijke)functiesdesgewensthunplekkunnenkrijgen-bijvoorbeeldstadslandbouwofwaterberging.

Dezeinspiratiegidsbiedtuhandvattenvoordeaanpakvandezegebieden,enomderuimtelijkekwaliteitervantestimuleren.

DeProvincienodigtgemeentenuitomeenruimtelijkevisievoorhunkernrandzonesteontwikkelen.Binnendezevisiestaatruimtelijkekwaliteitvoorop.Deprovinciebiedtruimtevoorkleinschaligebouwinitiatieven,mitsdezebijdragenaanhetborgenofvergrotenvandekwaliteitvandekernrandzones.Deambitieisomdekernrandzonesteontwikkelentotwaardevollebetekenisvolleovergangsgebieden,meteengoede(recreatieve)dooradering,waarbijroodeenmiddelis,engeendoel.

Overgangsgebiedtussenstadenland,eendynamischeenconstantbewegenderuimte: the urban fringe

kernrandzone 2

kernrandzone 1

kernrandzone 3

kernrandzone 4

= projectgebied

Modelterverduidelijkingvandeopgavevoorkernrandzones:Nietelkekernrandzonebehoefteenaanpak.Ontwikkelingisalleengewenstdaarwaardekwaliteitvanderandofderandzoneonderdemaatis,en/ofdaarwaarkansenzijnommeerdereopgavenenbelangenteverenigentoteennieuwaansprekendlandschap.

Dedefinitievankernrandzonesbehoeftuitleg,medealsaanvullingopdetekstindeProvincialeRuimtelijkeStructuurvisie(PRS).Kernrandzoneszijnindeeersteplaatsfenomenen,geenprojectgebieden-althansnogniet.Elkekern(ofagglomeraat)isomgevendooreenlandschap.HetovergangsgebiedtussenkernenbuitengebiedISkernrandzone.Nietelkekernrand(zone)behoefteentransformatie.Gemeentenhebbendekeuzeombepaalderandenenovergangsgebiedentebehouden(daarwaardekwaliteitgoedis,enhoejedatkuntbehouden)enandererandzones(vanminderekwaliteit)teontwikkelentotaansprekendegebiedenmetkwaliteiteneenmixvanfuncties.Zieschemalinks.

Kernrandzoneszijnonlosmakelijkverbondenmethetrodecontourenbeleid.Rodecontourenzijngrenzendiesindshetbeginvandezeeeuwomdorpenenkernenheenzijngetrokkenomverdereverstedelijkingvanhetlandschaptegentegaan.Maardatlijdtnietvanzelfsprekendtotruimtelijkekwaliteit.Somsvolgendelijnenindivuelekavelsengebouwen,ofzeliggenvervandebebouwingaf,waardooreronlogischeranden,hoekenenrestruimtesontstaan,waarverrommelingopdeloerligt.

Dekwaliteitvankernrandzonesstaatofvaltmetgoederuimtelijkebegrenzingen,bijvoorkeurgebaseerdop(landschappelijke)stucturen,zoalsbebouwing,wegen,lanen,bosofwater.Zevormeneenraamwerk.Het

Afbakening en methodiek

KaartmetrodecontourenomdorpenenstedenindeprovincieUtrecht

nieuwebeleidvoorkernrandzonesbiedtkansenomsommigegrilligebebouwingsrandenteherzienenomtevormentotvanzelfsprekendeovergangentussenkernenlandschap.Duidelijkmoetzijndatwevangemeentenvragenomnietvanuitprogrammatedenken(waarkunnenweeenmanegeplaatsen?),maarvanuitdekernrandzoneszelf(watisderuimtelijkekwaliteitvanonzeovergangsgebieden,enhoekunnenwedie-aldannietmetprogramma-verbeteren?).

Dezeinspiratiegidsbiedthandvattenvoordewaardebepalingvankernrandzonesenschetstkadersvoordeontwikkelingvandezebijzonderegebieden.Omdathetnietmogelijkisvoorelkekernspecifiekuitsprakentedoen,zijnde115kernenondergebrachtinfamilies-clustersvankernenineengemeenschappelijklandschap.Voorelkefamiliebiedenwehandreikingenvoorhetmakenvananalyses,kernrandtyperingen,detemakenkeuzes(behoudofontwikkelen)enbiedenwekadersengereedschappenvoorgebiedsontwikkeling.

QuaopbouwenonderverdelingiseenduidelijkelinkmetdeKwaliteitsgidsUtrechtselandschappengelegd.Defamiliesvankernenkomendirectvoortuitdegedefinieerdelandschappelijkeeenheden.

THEORETISCH FUNDAMENT

een kleine geschiedenis en een werkbare metafoor

Gezicht op Haarlem met bleekvelden, Jacob van Ruysdael, 1670

Zijnkernrandzonesnieuw?Nee.Zolangerstedenzijn,zijnerkernrandzones.DitbewijstbijvoorbeeldhetschilderijvanJacobvanRuysdael:‘gezichtopHaarlemmetbleekvelden’uitdeGoudenEeuw.Langestrokenwitlinnenliggenhierteblekenindezon.Indeomgev-ingvanHaarlemwarenveelvanzulkeblekerijen,diegebruikmaaktenvanhetzuiverewateruitdeduinen.Delocatie,deomstandighedenendebodemgesteld-heidgavenaanleidingvoordezeactiviteitenindezekernrandzone.Ditgaatnietovermooioflelijk.Ruimtel-ijkekwaliteitgaat,zekerinkernrandzones,vooraloverlogicaenlocatiespecifiekeactiviteiten,passendbijdedynamiekvandeplek.

EenandervoorbeeldishettuinbouwgebiedtenwestenvandestadUtrecht,omstreeks1740.Ookhiertalvanactiviteitenenreuringindekernrandzone,opdevruchtbaregrondenvanhetvoormaligestroomgebiedvandeRijn.Laterwerdeenruimtelijkraamwerkoverhettuingebiedgelegd,indevormvanMoesgrachten(o.a.Croeselaan),waarmeeenerzijdsdewildgroeiaanfunctiesaanbandenwerdgelegd,anderzijdsleiddedittoteenbetervormgegevenenafgebakendgebiedmeteenbetereontsluiting,datweernieuwefunctiesaantrokenhetgebiedverderontwikkelde.Interes-santomtezienhoedezekernrandzoneisingekapseld,getransformeerdenonderdeelisgewordenvanhethedendaagsestedelijkweefsel.Bijna300jaarnadatoisnogsteedshetraamwerktelezenenfungeerthetnogsteedsinderuimtelijkezoneringvanfunctiesensferen.

Kernrandzones in historisch perspectiefGezichtopUtrechtvanuithetwesten,1740

Kortom:kernrandzoneszijnperdefinitieveranderlijkematerie.Watgisterwas,ismorgennietmeer,ofopeenandereplek.Eengroeiendestadstuwtvoortdurendhaarkernrandzonesvoorzichuit,alseenboeggolf.Ditlevertnietalleenbinnenstedelijkerelictenop,zoalshetraamwerkronddeCroeselaanofhetZocherpark(devoormaligegrensenwal)inUtrecht,hetzorgterookvoordatdorpenenstedenvandaagdedag-alsgevolgvanverschillendegroeispurten-eenzeergevarieerdeensamengestelderandhebben.Inelkekernrand(zone)schuilteenschataaninformatieoverdeidentiteitendehistorievandekern,diehandvattenbiedenvoordeontwikkelingvankernrandenenhunzones.

1900 1950 1980

deoudestad,wallen,waterenmuren:de defensieve rand singelparken,buitens,jaren30tuinwijken:de parkrand jaren70bloemkoolwijken,omzoomdewoonerven:de groene rand

1995 2012

jaren90,vinex,thema’s,vollekavels:de ‘naakte’ rand laat-vinex,randjes,verdichting,individualiteit:de rafelrand

IndeontwikkelingvanWoerdenisteziendatdekernrandeendynamischverschijnselisentelkensopschuiftalsgevolgvanuitbreidingen.Ofscher-per:elkekeerontstaateennieuwerand,dietebeschouwenisalseendaadenproductvaneentijdgeest.

Debetekenisvandegrens(zone)verandertmetdejaren:vanaanvankelijkgeslotenendefensiefrond1900,naaropenenparkachtigindejaren30,vanformeelenmarginaalnadeoorlog,breedengroenindejaren70,enweerhardennaaktindejaren90.Eentijdmachineopzich.

Ditlevertvandaagdedageenzeergenuanceerderandop.Dékernrand(zone)bestaatniet.Elkekernheeft,opbasisvanlocatieenomstandigh-edeneenuniekesetaankernrandenvoortge-bracht.Indeprovinciezijntallozetypenkern-randenenzones,diequasamenstelling,leeftijdenruimtelijkeconfiguratieallemaalverschillen.

Belangrijkisdusdevraag:hoegaanweommetdekernrand(zone)alsrelict/erfgoed?Welkeideeënenidealengingendaarachterschuil?Enhoekunnenwedaaropvoortborduren?En:welkebetekenis/vormgevenweaandehedendaagsekernrand(zone)?Watisdeactuelewaardevanhetovergangsgebiedtussenstadenland?Esthetisch?Agrarisch?Recreatief?Elkegemeentevultditnaareigeninzichtin.

Woerden en de wandelende kernrand

terillustratie

Opgave: maak een landschappelijke bijkeuken

lossespullenbijdeachterdeur

lossefunctiesindekernrandzone

bijkeukenalsordenendestructuur

bijkeukenalsrichtinggevenderuimte

goedopbergsysteemvoordespullen

goedeordeningvoordiversefuncties

LLsize:ro

ndhethuis

Esize:ron

Vanuitantropologischperspectief-metafstandenabstractie-zijnkernrandzonestevergelijkenmetdeplekkenbijdeachterdeurenvanonzehuizen.Indatkleinestukjeachtertuinnetnaasthetstoepjezettenwevaakdeafvalcontainers,deklompen,debezems,oudglas,(tijdelijk)afvalenanderespullenneer:netevenuithetzicht,maarwelbinnenhandbereik.

Indekernrandzone,netbuitendestad,isdatnietanders,zijhetopeenandereschaal.Daarvindjesportvelden,begraafplaatsen,tankstations,crossbanen,vuilnisbelten:ookspullenenvoorzieningen,diezeernuttigzijn,maardiewegeenvasteplekgeveninonzedorpenensteden;daarvoorisdegrondvaakteduurendefunctiestetijdelijk.Wezettendezespullenlieverbijdeachterdeurenvanonzedorpenensteden:netevenuithetzicht,maarwelbinnenhandbereik.

Alsjekernrandzonesopdezemanierbekijkt,kunjeconcluderendathetgeenschandeisdatwezehebben.Rafelrandenenrommelzoneshorennueenmaalbijstedenendorpen,zoalsweookaltijdwelwatspullenbijdeachterdeurzullenzetten.Ditgaatvoorbijaanmooioflelijk.Hetislogisch,enverklaarbaar.Devraagisalleen:Hoehoudjehetintoom?Ruimtelijkekwaliteitheeftimmersweleenondergrens.

Watweindelandschapsarchitectuurzoeken,isindebouwkundealbedacht:eenbijkeuken.Debijkeukenis,indebasis,eenbouwwerkaandeachterzijdevanhethuis,datindeloopdereeuwenisontstaanenruimtebiedtenstructuurgeeftaandeverschillende

Kernrandzone als landschappelijke bijkeuken

spullendiezichhierkunnen‘ophopen’.Debijkeukenvormteennuttigeovergangszonetussenhuisentuin,waarbinneneenhelderkadereenvormvanvrijheidenchaosheerst.Jevindterdewasmachine,decv-ketel,hetwasrek,jassen,laarzen,tassen,strooizout,voedselvoorraden,oudpapier,glas-allesnaastelkaar.Debijkeukenalsgebouwheefteenuitstralingdieisafgestemdopdegevelendetuin.

Eengoedebijkeukenheefteengoedopbergsysteem(kastenwanden,planken,stapels),waarbovendieneensysteeminzit(soortbijsoort,ophoudbaarheid,opbereikbaarheid).Kenmerkendisdevrijelooproutetussenbijkeukendeurenachterdeur.Verderiselkebijkeukenanders;elkhuishoudenheeftanderespullenomtebergen,waardoorelkeinrichtingensfeerandersis.Jekuntbijkeukenszelfsgebruikenomjefietstereparerenenjekinderenertelatenspelen-zodatjezoukunnensprekenvanrecreatiefmedegebruik.

Waternodigisinkernrandzoneszijngoedelandschappelijkebijkeukens:robuustegroeneraamwerken,waarinverschillendefuncties(agrarisch,recreatief,wonen,afval,energie),aldanniettijdelijk,eenplekkunnenkrijgen.Dekwaliteitschuiltindestructuur,nietindevormgevingvanfunctiesenbouwvormenopkavelniveau.Debijkeukeniseenframewaarbinnenvrijheidvanbewegenmogelijkis.

Devraagis:hoemaakjeeengoede‘groene’bijkeuken?Hoezietdezeeruit?Waaruitbestaatdie?

Debasis-bijkeuken:eenschakelruimtetussenhuisentuin(ofkernenlandschap)meteenduidelijkebegrenzing(randen),eenvrijelooproute(dooradering),ramen(visueelcontactmetbuiten),eeneigenuitstraling(derand/wandzelf),waareenbonteverzamelingspullen(functies,gebruik)inmoetpassen,‘gevangen’ineenslimopbergsysteem(ordeningsprincipe).

locatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzichtlocatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzichtlocatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzichtlocatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzicht

Debijkeukenplaatsjedaarwaardynamiekis,ofwaarjedieverwacht.Waarliggendeopgavenenkansenomhuidigeentoekomstigevraagstukkenenontwikkelingenaanelkaartekoppelen?Waarkandebijkeukenbijdragenaanhetbehouden/versterkenvanderuimtelijkekwaliteitvandeomgeving?

Debijkeukenisdeintermediartussenhuisentuin,enkernenlandschap.Deafmetingvandebijkeuken/kernrandzonemoetenzichverhoudentenopzichtevandekernenhetlandschap.Maatenschaalhangtafvandesituatieenhet‘laadvermogen’vanhetlandschap/deomgeving.Kleinalshetkan,grootalshetmoet.

Debijkeukeniseenkamerinhetlandschapenheefthelderewanden/randen.Hetlandschapgeeftdaarvaakaanleidingvoor:dijken,wegen,waterlopen,bomenrijen,etc.Nieuwerandenkunjemakenmetdijken,wallen,bomen,water,etc.ErzijninNederlandvelevoorbeeldenvanfraaiegroeneovergangen.

Debijkeukeniseen‘doorwaadbare’ruimteenheefttenminste1logischeroutevanbinnennaarbuiten.Ditkaneenbestaandewegzijnofeennieuwe.Deroutedooradertdebijkeukenenmaakthembereikbaar,zowelvanbinnenuitalsvanbuitenaf.Deentreeszijncrucialeplekken,envormendesgewensthelderebakens.

locatie / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees

locatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzichtlocatiekeuze / oriëntatie afmeting / begrenzing type randen / overgangen routing / entrees functies / ordening zichtlijnen / aanzicht

Debijkeukenisperdefinitieeenruimtedatplaatsbiedtaanveleverschillendefuncties.Omdatdefunctiesveriërenishetbelangvaneenrobuustopberg/ordeningssysteemvooraldeze‘spullen’temaken.Bestaandekavel-enlandschapsstructurenkunnenaanleidingzijn,maarooknieuwe(rationele,conceptuele)systemenzijndenkbaar.

Debijkeukenverbindtbinnenmetbuiten.Zichtrelatiesenhetvisuelecontacttussenkernenbuitengebiedzijndaarbijcruciaal.Erzijnvelemanierenenvormenomzichtrelatiestotstandtebrengen.Hetlandschapgeeftdaarvaakzelfalaanleidingvoor:openvelden,zichtopkerktorens,doorkijkjestussendebomendoor,etc.

Bouwstenen voor een goede bijkeuken

Hetoverzichthiernaastbiedtinspiratieenhouvastvoorhetkomentoteengoedebasisuitrustingvoordeinrichtingvankernrandzones,wanneerdezeactiefontwikkelddienenteworden.

Hetisnietzodatelkekernrandzoneontwikkeld(getransformeerd)moetworden.Nietoveralhoeven‘bijkeukens’tewordengebouwd.Kernrandzonesdiequakwaliteitprimascorenenwaargeenaanleidingisomietsteveranderen,blijvenbehouden-ofwordenoppunten(routing,verblijf)geoptimaliseerd.

Geenenkelebijkeukenisuiteindelijkhetzelfde.Deinvulling,sfeerensystematiekverschiltperlandschap,enperregio.Debasisuitrustingvanelkekernrandzonewordtingevuldvanuitdespecifiekelandschappelijkeligging,situatie,omstandighedenenbehoeften.Zoonstaanregiospecifiekeraamwerkenronddekernen,waarruimteisvoorspecifiekefunctiesensferen.

functies / ordening zichtlijnen / aanzicht

HET LANDSCHAP

als basis en vertrekpunt voor de ontwikkeling van kernrandzones

Topografischekaart,2013

1.openheid2.(veen)weidekarakter

3.landschappelijkediversiteit4.rustenstilte

1.robuusteeenheid2.reliëfbeleving

3.extremehistorischegelaagdheid

1.schaalcontrastvanzeeropennaarbesloten2.ensemblevanrivier-uiterwaard-oerverwal-kom

3.ensemblevanstuwwal-flank-kwelzone-oeverwal-rivier4.dekrommerijnalsvestingenvestiging

Groene Hart Heuvelrug Rivierengebied

DeprovincieUtrechtkent5hoofdlandschappen,namelijk:hetGroeneHart,deUtrechtseHeuvelrug,hetRivierengebied,EemlandendeGelderseVallei.DezeonderverdelingisovergnomenuitdeKwaliteitsgidsUtrechtseLandschappen,envormthetvertrekpuntvoordekernrandtyperingen.

Voorelklandschapishierhetruimtelijkschemaweergegevenenzijndekernkwaliteitenbenoemd.Hetvormtdecontextvoordekernrandzones.Doelisomvanuitdezebepalingenverderdoorteredereneren.

Opdevolgendepagina’swordtperlandschapdeessentieendedeelgebiedenbeschrevenenbenoemd,bijwijzevansamenvattingvandeKwaliteitsgids,waarmeewesystematisch-vangrootnaarkleinenvanbuitennaarbinnen-indebuurtvandekernrandzoneskomen.

De 5 Utrechtse landschappen

1.extremeopenheid2.slagenverkaveling

3.(veen)weidekarakter4.historievandezuiderzee

1.rijkgevarieerdekleinschaligheid2.stelselvanbeken,griftenenkanalen3.overgangvanvalleinaarstuwwal

4.grebbelinie

Eemland Vallei

Topografie2013

Topografie1920

Infrastructuur

Reliëf

Bebouwing

Dynamiek

Groene Hart

HetUtrechtsedeelvanhetGroeneHartisindebasiseenveenweidelandschap,waarrustenopenheiddebelangrijk-stedragerszijn.MaarhetGroeneHartismeerdandat.Opdehogergelegenstroomruggenheeftdedynamiekdeoverhand.Hierhebbendeaanvankelijkoudetransportassen-rivierenenoevers-moderneopvolgersgekregen:snelwe-gen,spoorlijnen,kanalen-dieophunbeurtweernieuweimpulsenaanhetlandschaphebbengegeven.

Verderheeftdeaanlegvanbuitenplaat-sen,inbijvoorbeelddeVechtzone,geleidtothetontstaanvanlandschappenmetmonumentalebebouwingenoudeparkbossen,dieintiemenbeslotenzijn.DatgeldtookvoorgrotedelenvanPlas-sengebiedenhetpetgatenlandschap.Erzijnveleboerderijenlinten,gehuchten,dorpenenstedenzoalsWoerdenenMijdrecht,vanoudtotjong,diededy-namiekinhetGroeneHartaantonen.

HetGroeneHartisuniekvanwegedecentraleliggingtenopzichtevandegro-terestedelijkeagglomeratiesindeom-geving-deRandstad.Datspanningsveld,deinteractiemethetstedelijkgebieden

essentiederolvanhetGroeneHartalsuitloopge-biedvoordevelebewoners,maakthetdatditlandschapstypezofacinerendis:rustenreuringgaansamen.

Deovergangentussendeverschil-lendelandschappenzijnvaakeeuwe-noud:somshardenscherp,somszachtengeleidelijk.Datgeldtookvoordehedendaagseovergangentussenstadenlandendemanierenwaaropsnelwe-genende(groene)omgevinginelkaargrijpen.

Deambitieisomdediversiteitophetschaalniveauvandelandschappenendedeelgebiedentevergroten.Daarbijwordendekernkwaliteitengerespect-eerd.Defocusligtophetbehoudenenversterkenvandedeelgebiedenenhetcontrasttussen:

1. openheidenintimiteit2. rustenreuring3. oudeennieuweovergangen

Beschrijving

Rivierlinten

Smallezonerondeenkleinerivier,metwegen,ervenenbeplantingenaanweerszijden.Hetligtverhoogdinhetopenweidelandschap,metgrastaludsopdeovergang.

Bredezonerondeenmeanderenderivier,meteenmozaïekvanlandgebruik.Veelopgaandgroen,dorpenlangsderivierenslingerendewegenmetgeleidelijkeovergangennaarhetomliggendelandschap.Nabijheidvanhardeinfrastructuur.

Openzonerondeenbrederivier,ingekaderddoordijken,waarlangsbebouwingslintenenmozaïekvanlandgebruik.Buitendijksisopenenonderinvloedderivierdynamiek.Debinnendijksezonegaatgeleidelijkoverinopenweidelandschap.

Openruimtevanweideland.Slotenmethogewaterstandengevenrichtingaanhetgrasvlak.Randenvandeopenruimtewordenscherpbegrensddoorrivierlinten.Hetgebruikvanhetweilandgebeurtvanuitdielinten.

Uitgestrektopenweidelandschapmetstrokenverkavelingenhogewaterstanden.Ontginningsassenenbebouwingslintenstaanhaaksopelkaar,achterkadenzijnbeplant.Maatenschaalkomtvoortuitdecope-ontginningen.

Uitgestrektopenweidelandschapmetopstrekkendeverkavelingenhogewaterstanden.Rechteengekromdebebouwingslintenlopenhaaksopdeverkavelingenbegrenzenderuimtenaardehorizon.Erzijndrievarianten:opstrekkendveen,petgatenenplassen.

Openweidelandschapmetorthogonaleopzet.Openboerderijlintenlangsstrakkewegenmetbomenrijendoorsnijdenderuimte.Hogegrasdijkenbakenendedroogmakerijafvanhetomliggendelandschap.

Openweidelandschapmetstrokenverkaveling.Openruimtenwordenbegrensddoorlangedichtebebouwingslintenenparallellebeplanteachterkaden.Hetlandschapheefteensterkelengterichting(XL).Dedieptevanderuimteheeftzijnbasisindecopeontginning.

Rivierlintenverbindendestadmethetbuitengebiedenmoetenruimtebiedenvoorverblijfsrecreatieenlandelijkwonen.Vanbelangisaantesluitenbijdemaatenschaalvanditdeelgebied.Kleinschaligheidstaatdusvoorop.

Opdestroomrugblijftdedynamiekbepalend.Ruimtevoorgolfterreinenengroenvoordebewoners,incombinatiemetrood,ishiermogelijk.Behoudvandoorzichtennaardevelden,behoudvanafzonderlijkekernen,behoudenlogicavanvoor-enachterkantenvankernen.

IndeLekzoneoverheerstopenheidenrust.Binnendijks,aandevoetvandedijk,isdoorbebouwing,erfbeplantingenenboomgaardenveeldynamiek.Opgave:versterkenvanhetdoorgaandekaraktervanrivierensemblemetbehoudvancontrasttussenbuitendijksenbinnendijks.

Indebasis:uiterstzorgvuldigeomgangmetdelegeruimte.Contrastenversterkenmetbeslotenlintenenstroomruggen.

Groteterughoudendheidinhettoevoegenvanelementendiederagfijnelijnvoeringtebovengaan.Geeninbreukdoenopdekarakteristiekeindelinginkamers,enopdeoverheersendeleegtedaarbinnen.

Extraaandachtvoorhetbelevenvandeopenheidvanafdedwarsverbindingen.

Decivieltechnischeratiovandenegentiendeeeuwmoetherkenbaarblijven.

Delintenendeachterkadenblijvendehoofdrichtingvandeopenheidbepalen.Derandenvandewaardenvrageneenmeergenuanceerdebenadering.

zones velden

Stroomruggen Lekzone Openpolder Blokontginningen Opstrekkendveen Droogmakerijen Waarden

Deelgebieden

dynamiek

essentie

opgave

Groene Hart

deelgebiedenen opgaven

Opbasisvanhetoverzichtvandeelgebiedenendegeschetsteopgavenkunjestellendatindezones-dusderivierlinten,stroomruggenenlekzon-relatiefveeldynamiekindekernrandzonestoelaatbaaris,endatjuistindevelden-indeopenveenweidelandschappen-gepleitwordtvooreengenuanceerdeenzoterughoudendmogelijkeomgangmetdekernrandzones.

Ingeenlandschapisdedynamiekgelijk.Datheeftverschillendeconsequentiesvoorkernrandzones.Bijderivierlintenendestroomruggen,endekernrandzonesterplaatse,isdedynamiekgebaseerdopdenabijheidvaninfrastructuur,bijdedroogmakerijenisdatmedeingegevendooreencombinatievandelandschappelijkeschaalenbeleid(bedrijventerreinen).

Indebasisgeldt:daarwaardynamiekiskanopwordenvoortborduurd:daarzijnenerzijdskansenomaantehakenopdehoogdynamischeprocessen,enanderszijdsomdezeontwikkelingenzogoedmogelijkte‘vangen’enteverankereninhet(‘tragere’enlaagdynamische)landschap.Datvraagtomgoedelandschappelijkraamwerken,waarbinneneenbepaaldevrijheidvanfunctieskanbestaan.Waarweinigtotgeendynamiekis,kanhetbestewordengeconsolideerdenwordeningezetopeenzosmalmogelijkeovergangszone.

Uitgangspunten voor kernrandzones

Topografie2013

Topografie1920

Infrastructuur

Reliëf

Bebouwing

Dynamiek

Heuvelrug

DeUtrechtseHeuvelrugmanifesteertzichalseenlandschappelijkeeenheid.Dezewordtbepaalddoorhetdoorlo-pendereliëf,watzichsterkmanifesteerttenopzichtevandeomliggendevlakkereenmeeropenlandschappen.Hetgrond-gebruikisgevarieerd.

HetdominantevoorkomenvanbosgeeftdeUtrechtseHeuvelrugeensortbosdeken.Dezewordtafgewisseldmetheide,vennenenstuifzand,waardoordeUtrechtseHeuvelrugeenrobuusteschakelisvoorhetnatuurnetwerkindeprovincieUtrecht.OpenplekkenopdeUtrechtseHeuvelrugzijnaanhetbosgerelateerdennietaandewegen.Dor-penenkernenliggenvoornamelijkaandezuidflank,langsdeprovincialeweg.Dedynamiekconcentreertzichdanooklangsdezezone,enlangsdeprovincialewegtussenUtrechtenAmersfoort.

Deambitieisomderuimtelijkeenverha-lendekernkwaliteitenvandeUtrechtse

essentieHeuvelrugtebehouden,endaarwaarmogelijk,teversterken.Hetgaatom:

• instandhoudenvanhetreliëf;• instandhoudenvanhetsamen-

hangendboscomplex.

Deprovinciezetinophetversterkenvandediversiteitindelandschappenendeelgebieden,enrichtzichopdriezaken:

1. Reliëfendoorsteken:deheuveltop-penenwegen

2. Zoneringgebruik:wonen-werken-recreatie

3. Bijzondereaandachtvoordriege-bieden(z.o.z.)

Beschrijving

Deelgebieden

bebostetoppen zuidflank achterflank laagten

Beslotenboslandschap,opeenlanggerektereliëfrijkezandrug,metverspreidliggendeopenplekken.Gemengdloof-ennaaldhout,lanenenhakhout.Doorgaandewegenvoerenhaaksoverderug.Eenuitgebreidnetwerkvanpadendooraderthetgebied.Bebouwingbeperktzichtotenkeleconcentraties.

Overgangslandschapopderandvandestuwwal,Ingeklemdtussenbeslotenbosopdeheuvelrugendemeeropengraslandenvanhetrivierengebied.Eendoorgaandewegvoertdoorhetgebiedenrijgtdevelekernen,landgoederenenbuitenplaatsenaaneen.Dekernenzijnvanelkaargescheidendoorbos.

Overgangslandschapaandenoordoostzijde,tussendebebostestuwwalrugenhetlagergelegenhalfopenlandschapvandeGeldersevallei.Dezezijdekentgeendoorgaandestructurenparallelaanhetreliëf.Dehoeveelheidbebouwingisbeperkt.Luwteoverheerst.

Bebostgebiedmetdrieheuvelsomgevendoorlaagten.Bebouwingskernenliggentegenenopdeheuvels.Langsderandenvandelaagtenliggenlandgoederenenbuitenplaatsenmetgrachtenenwaterpartijen.Indelaagtenliggenlanggerekte,openruimtenvangrasland:eenverveendgebiedwaartweeflankensamenkomen.

Vergrotenvanhetverschiltussendebeslotenbebostetoppenendemeer(half)-openflanken.Laatdebostoppenhetecologischehartvandeheuvelrugzijn.Geenextrabebouwingopdehogerug,alleenopdeflanken.Nietvergravenvanhetreliëf,maarhetaccentuerenervan.

Blijfteenintensiefgebiedmetvelegebruiksvormen.Eventueleuitbreidingenvankernenzijnkleinschaligtezijn,enliggentennoordenoftenzuidenvandekernen.Permanenterecreatiezijnhieropophunplaats.Locatieeninrichtingvandeterreinenmoeteneenbijdrageleverenaandeversterkingvandeidentiteitvandezuidflank.

Blijftdeluweflank.Enkelewoonkernenliggenalslosseeilandjeslangsdehelling.Geenuitbreidingsmogelijkhedenvoorkernen.Indeachterflankistijdelijkerecreatie(zoalskampeerterreinen)ophunplaats,dichtbijwegendievanafdeUtrechtseHeuvelrugkomen.

Consolideren.Uitbreidings-mogelijkhedenbuitendekernenzijnzeergering.Intensiefwonenenrecreatiebijvoorkeuropdezuidflank,extensievevormenopdeachterflank.

dynamiek

essentie

opgave

Heuvelrug

OpbasisvanhetoverzichtvandeelgebiedenendegeschetsteopgavenkunjestellendatdezuidflankhetmeestdynamischedeelgebiedvandeHeuvelrugis,enzichomdieredenhetbesteleentvooreventuelenieuweontwikkelingenindekernrandzones.Hetlaadvermogenvandezezoneisgroterdanindeanderedeelgebieden.Bovendiengeldendebebostetoppenprimairalsnatuurgebiedwaarluwteenrustkwaliteitenzijnenwordennagestreefd.

Voorwaardebijeventueleontwikkelingenindeflankisdatdekernenalskralensnoerlangsdewegblijvenbestaan,endetussenliggenderuimteonbebouwdblijft.Eventuelenieuweontwikkelingenindekernrandzoneskunnentennoordenoftenzuidenvandekerneneenplekkrijgen.Demogelijkhedenzijndanrelatiefgroot.Functieskunnenvariërenenmogenintensiefenpermanentvankarakterzijn.Middelgrotegebouwenkunnenhierbijvoorbeeldeenplekkrijgen.

Inhetbetreffendehoofdstukover‘Flankdorpen’leesjeovereenspecifiekeaanpakvoordekernrandzones.

Topografie2013

Topografie1920

Infrastructuur

Reliëf

Bebouwing

Dynamiek

Rivierengebied

HetRivierengebiediseenlandschapmeteenlanggerekteopbouw.Doordefysiekeondergrondenhetmenselijkge-bruikdaarvan,zijnverschillendedeelge-biedenontstaan.Elkdeelgebiedheeftzichontwikkeldrondomeencentraleruggengraat.Ronddezeruggengraatisdeeigenidentiteitvanelkdeelgebiedhetsterksteteervaren.Deovergangentussendeelgebiedenzijnvrijweloveralgeleidelijk,zonderscherpegrenzen.Deverschillentussendedeelgebiedenzijngoedtebelevendoorroutesdwarsopderuggengraatenkenmerkendeverge-zichten.Deplekkenwaarruggengratenbeginnen,eindigenofelkaarontmoetenverdienenextraaandacht.Hierkomenruimtelijkekenmerkenenverhalenbijelkaar.

DitzijndefocuspuntenvanhetRivierengebied.Enkelezijnalsaan-dachtsgebiedaangewezen,omdaterveeldynamiekisofomdatbehoudextrainzetvraagt.Dekernkwaliteitenstaanhieronderdruk.

Centraalstaathetwaarborgen,versterk-enenontwikkelenvandeeigenident-iteitenvandevijfdeelgebieden:

essentieFlank,Langbroek,KrommeRijn,Ned-errijn/LekenSchalkwijk(zievolgendepagina),waarbijdekarakteristiekekenmerkenlangsdecentraleruggen-graathetbesttotuitingkomenendedeelgebiedenaanderandengeleidelijkovergaaninanderedeelgebieden.

DeprovincieondersteunthetuniekekaraktervanhetgebieddoordeambitiesterichtenopdemeestonderscheidendekenmerkentenopzichtevandeandereUtrechtselandschappen.Ditbetekentdatdeprovinciehaarambitiemetbe-trekkingtotdekernkwaliteitenvanhetRivierengebiedtoespitstoptweezaken:

1. Versterkenvandegebiedsidentiteitronddevijfruggengraten

2. Bijzondereaandachtvoorgebiedenwaarruggengratenbeginnen,eindi-genofelkaarontmoeten

Beschrijving

Deelgebieden

flank langbroek krommerijn schalkwijk nederrijn/lek

BosrijkgebiedronddeoudewegvanUtrechtnaarKeulen,metstatigelandhuizen,tabaksschuren,eenkralen-snoervandorpenentalrijkelanenenzichtrelatiesdehellingaf.

Natvlakgebiedrondeenwegenweteringineenasymmetrischprofiel,meteenlintvanridderhofstedenenboerderijenenaanweerszijdeneenopstrekkendeverkavelingmeteenritmischeafwisselingvanbosjes,kavelbeplantingenvelden.

SlingerendlandschapmetKrommeRijnenprovincialewegalsbelangrijkstelijnen,voerendlangsdorpen,boomgaarden,weilandenenakkers,meteengrotevariatieaandwarsrelaties.Rivierenwegzijnindegeschiedenisvelemalenverlegd,watherkenbaarisaandiverseouderivierlopenenoudewegenmetbebouwingslinten.

Openweidegebiedrondeenweteringmetveledwarssloten.Oostelijkwordtdeweteringbegeleiddooreenwegenlintbebouwing,westelijksplitsenwegenlintbebouwingzichvandeweteringaf.

Openlandschaprondderivierenparallelledijken,metweidenenvloedbosjes,steenfabriekenenveerhuizenaandwarskades,boerderijlintlangsdedijkenpanoramischeuitzichtenoverdeomgeving.

OntwikkelenvanzichtlijnenvandestuwwalrichtingdeKrommeRijn.Hetversterkenvanhetbeplanteprofielenhetdoorgaandezichtoverdeprovincialeweg.Behoudenenversterkenvaneenduidelijkeafwisselingvanlossekernenenruimegroengebiedenronddeweg(=ruggengraat).

BehoudvanhetprofielvandeLangbroekerweteringmetdoorkijkjesvanennaarderidderhofsteden.Behoudvandekarakteristiekecopeverkavelingmetdeafwisselingvanopensmalle,langgerekteruimtenenopstrekkendeboskavels,grienden,houtsingelsenlanen.Recreatieveroutesdwarsdoorlangbroek,vanKrommerijntotstuwwal,zodatdedwarsdoorsnededoordeverschillendedeelgebiedenbeterbeleefbaarwordt.

ZichtbaarmakenvandeKrommerijnalsrivier,ookvanafdeprovincialeweg.Vergrotenvandebelevingvanfruitteeltlangswegenwater.Eenbeterevisuelerelatietussendedorpen,rivierenwegdoormiddelvangebiedseigenlandmarks(kerktorensenmolens).

Behoudvancopeverkavelingindeopenkom.Infrastructuuristegastinhetlandschapendusonbeplant(behalveAR-kanaalenA27).Behoudvanzichtopenvanafhet‘eiland’.Ontwikkelingenmetbehoudvanlintstructureni.c.m.deweteringen.Vergrotentoegankelijkheidenbeleef-baarheid.NHWkanaanleidingzijnvooranderevormenvanrecreatie.

Behoudvisueelcontactmetriviervanafdedijk;aaneen-geslotenooibossenzijnhiernietophunplaats.Verbeterenvandezichtbaarheidvandijken,wielen,vergravingenencivielewerken.BenadrukkenvandedijktussenAmerongenenWijkbijDuurstede,alsmarkantedijklichaamenontginningsbasisvandebinnen-énbuitendijksegronden.BehoudenversterkenvandegeleidelijkeovergangtussenLekdijkenLangbroek.

essentie

opgave

dynamiek

Rivierengebied

Opbasisvanhetoverzichtvandeelgebiedenendegeschetsteopgavenkunjestellendatveelvandegesteldelandschappelijkedoelentendelebehaaldkunnenwordendooreengoedeontwikkelingvanuitdekernrandzones.Delinktussenkernenlandschap,enderecreatieveverbindingen,kunnenhierhetbestetothunrechtkomen.

BijvoorbeeldhetvooreengrootpubliekenaanwonendenbeleefbaarmakenvandeKrommeRijn,datalseenblauweadervlaklangsdekerneninhetrivierengebiedmeandert.Metkleineingrepenindekernrandzoneskandekerninkwestieeenfrontaandezerivierkrijgen.OmdatdoorhetRivierengebiedookeenprovincialewegvoert,nagenoegparallelaanderivier,iserdubbeledynamiekenzijnmeerdereopgavenmetelkaartecombineren.

DeovergangtussenRivierengebiedenHeuvelrug-deFlank-iseveneenseenboeiendendynamischgebied,waarmomenteelalveelgebeurdenwaarveelontwikkelingenindeluchthangen.Eengoedekernrandontwikkelingkanhetverschilmaken.Ditlandschapsensemblewordtnaderuitgewerktinhethoofdstukover‘Flankdorpen’behorendebijdeHeuvelrug.

Topografie2013

Topografie1920

Infrastructuur

Reliëf

Bebouwing

Dynamiek

Eemland

Arkemheen-Eemlandiseenweidsenopenweidegebied.Deopenheidwordtbegrensddoorduidelijkherkenbareranden.Opafstandlijkenzestrakeneenduidig,vandichtbijvariërenderandenvanplektotplek.

Hetcontrasttussendeweidseopenruimte,waardelucht360˚rondzich-tbaarisendewindvrijspelheeft,endegeborgenbeschutteruimteopdeervenenachterderanden,iscruciaalindebelevingvanArkemheen-Eem-land.

OphetooglijktEemlandeenduidig,maaringebruikeninfunctiesishetmeervoudigmeteensamenspelvanvoornamelijkagrarische,ecologischeenrecreatievefuncties.Bebouwingligtachterderandenofalseilandeninopenlintenindeweidseruimte.Sub-tieleverschillenindeopenheid,doorbeheervanhetgrasland,lijneninhetmaaiveldenlagegrasdijken,verrijken

essentiedebelevingvanhetopengebied.Vandichtbijgevendelagedijkenenopenlinteneengeledingindeopenheid.Gezienvaneenafstandwordenzeonderdeelvaneengrotereopenruimte.

DeambitievoorEemlandrichtzichop:

1. Versterkenvandeopenheidinhetalgemeen.

2. Bijzondereaandachtvoorderandenenstad-landovergangen(Heuvelrug,Bunschoten,Amersfoort,Veluwe-meer)

3. Aandachtvoorspecifiekegebieden:A1,spoorBaarn-Soest,Wespentaille

Beschrijving

Deelgebieden

eempolder eemzone overgangen

Eenopengrastapijtmetrechtelijnen.Rechteslotenenwegendoorkruisenhetinslagenverkaveldeweidelandschap.Boerenervenliggenalsbeplanteeilandjesinlosselintenindeopenruimte.Deweidsheidwordtbenadruktdoordemeerbeslotenrandeneromheen.

VlakgraslandmetrechteenmeanderendelijnentussenbeidedijkenvandeEem.Hetgebiedbestaatuiteenopenveenweidelandschapmetlijnenhaaksopderivier.Binnendijksligtlangsdedijkeenopenlintvanbebouwing.Buitendijksliggenervenopterpen.

Graslandmetrechteengekniktelijnenmetmeerofminderbeplantinglangskavelranden.Deovergangvandeopenpoldersnaardezeflankenwordtgekenmerktdoorhettoenemenvanopgaandebeplantingenbebouwing.Debeslotenrandenbenadrukkendeextremeopenheidvandepolders.

Behoudenvanhetopenlandenhetveenweidekarakter.Voorkomenvannieuwebebouwinginhetopengebied.Voorkomdichtslibbenvandeboerderijlinten:behouddoorzichten.Eventueleanderebebouwingsvormen,zoalsmaneges,zoveelmogelijkinderandzonesvestigen.Eventuelenieuwbouwofanderefunctiesbijvoorkeurindedorpen,achterderandenvandeopenheid.

HerkenbaarhoudenvandeEemzone,alsdeelgebiedmeteigenruimtelijkekarakteristieken.Behoudenvandecontinueopenruimtelangsdeeem,vanrandmeertotAmersfoort.Wanneerzichontwikkelingenvoordoen,dezeaangrijpenomdeopenheidteversterkendoorverplaatsingvanbebouwing,begroeiingofandereopgaandeelementen.

Ruimtevoorontwikkeling;wonen,recreatie,bedrijvigheid.Funcitesopgenomenbinnen(aangezette)beplantingsstructuren.

essentie

opgave

dynamiek

Eemland

OpbasisvanhetoverzichtvandeelgebiedenendegeschetsteopgavenkunjestellendaterzowelindeopenpolderalsinhetstroomgebiedvandeEemweinigruimteisvoor(grootschaloige)ontwikkelingenindekernrandzones.Erwordtmetnameaangestuurdopeensmallegestileerdeovergangvankernnaarlandschap:kernenzijnkleineeilandenineengroenezee.Datbetekentnietdaterniksmag.Nieuwefunctieskunnenbijdragenaanhetnuancerenvaneenrand,ofdezeaanhalen.Groenkanzobetaaldwordenuitrood.Alsderuimtelijkekwaliteitvandekernrandzonemaarvooropwordtgesteld.

LangsderandenvanEemland,indezogenaamde‘overgangen’,ismeerdynamiek-medeingegevendoordenabijheidvanhet(uitbreidende)Amersfoort,endeagrarisch-recreatieveontwikkelingenlangsdedijkbijEemnes.Omdaternietmeerderekerneninditlandschapsensemblebevinden(geenkernenfamilie),ishiergeenaparthoofdstukaangewijd.DealgemenebepalingenuitdeKwaliteitsgidszijnhiervankracht.

Topografie2013 Topografie1920 Reliëf Bodem

Water Infrastructuur Bebouwing Dynamiek

Vallei

Inhetvoornamelijkagrarischeland-schapvandeGelderseValleiishetlastigomjeteoriënteren.AlleendeHeuvelruggeeftenigeoriëntatieaanhetgebied-vooralinhetBinnenveld.DeValleiisrijkgevarieerddoorafwis-selingvanbebouwing,bosjes,lanen,agrarischepercelenmethoutwallenen-singelsopdekavelgrenzen.Deopenruimtenverschillenvanmaatenschaal.

VerborgenindeValleiliggenlijnstruc-turenalsbeken,kanalen,griften,deGrebbelinieendePonlijn.Ooklandgoederen,kastelenenfortenliggenminofmeerverscholeninhetlandschap.Somszijndezeverborgenelementenineenszichtbaar,maarmeestalzijnzenietherkenbaar.Ditmaaktzetotbijzon-derelijnenenpunteninhetlandsc-hap.

Vroegerwashetlandschapvelemalenkleinschaliger.Deruimtenzijngrotergewordendoordatveellandschape-lementenzijnverdwenen.Deklein-schaligheid,dieditlandschapjuistzoaantrekkelijkmaakt,dreigthierdoorverlorentegaan.

essentieIndeValleizijn3deelgebiedenteonderscheiden:Mozaïek,StrokenenBinnenveld(zieookvolgendepagina).Elkgebiedheefthaareigensfeerenidentiteit.

Deprovinciezetinophetwaarborgenenversterkenvandecontrastentus-sendedeelgebieden.Deverborgenstructurenmoetenbehoudenblijvenenbijzondereaandachtkrijgendoorzeplaatselijkteaccentueren.

DeambitieisomhetonderscheidendvermogenvandeValleitenopzichtevandeandereUtrechtselandschap-pentevegroten.Ditbetekentdatdeprovincieinzetopdriezaken:

1. Versterkenvandegebiedsident-iteitindedriedeelgebieden

2. Hetbehoudenvandeverborgenstructuren

3. Bijzondereaandachtvoor3ge-bieden

Beschrijving

Deelgebieden

mozaïek stroken binnenveld

Halfopencoulisselandschapmetgrotediversiteitbeplantingselementen.Inmaatenvormvariërendelandschapskamersvormeneenmozaïek.Bomenrijen,lanen,bospercelen,houtwallenenboomgroepenomkaderenakkers,weilanden,tuinbouwpercelenenkwekerijen.Wegenenverscholenbekenslingerendoorhetgebied.Dorpenenervenliggendoorelkaarenzijnverscholentussenhetgroen.

Halfopenlandschapvanlanggerekteruimten,omzoomddoorbeplantewegenenkavelgrenzen.Eenmixvanlanen,rijenknotbomen,houtsingels,bospercelen,graslandenmaïsakkers.Beplantewegenengriftenlopenmetgeknikterechtstandendoorhetlandschap.Ervenmetoudeennieuwegebouwenliggendoorelkaarinopenlinten,verscholentussenhetgroen.

OvergangslandschapvandeheuvelrugnaarhetopenweidegebiedronddeGrift.Continuzichtopdehogebebosteheuvelrugendelaaggelegenopenruimte.Destrokenverkavelingligthaaksopdeheuvelrug,metlangewegendieloodrechtopdeverkavelinglopen.Weg-enkavelrandbeplantinginhetnoordelijkdeelverdwijntinhetzuidelijkdeel;evenalsdeagrarischelintbebouwing.Hetgemengdelandgebruikinhetnoordengaatoverinnatgraslandinhetzuiden.

Hetintacthoudenvandeonregelmatigemozaïekverkaveling.Verdichtingvanhetlandschappelijkraamwerk:wegenenperceelgrenzen(eiken).Stimulerenvanafwisselendlandgebruikvanweilanden,akkers,enbospercelenenlandgoederen.Aanzettentotcompactedorpenofverspreidebebouwinglangswegen(voornamelijkopdekzandruggen).

Instandhoudenvandelanggerektepercelen.Verdichtenvanhetlandschappelijkraamwerk:wegenenperceelgrenzen(houtsingelsofwilgen).Stimulerenvanafwisselendlandgebruikvanweilanden,akkers,enbospercelenenlandgoederen.Aanzettentotcompactedorpenofopenlintenlangswegen.Eventuelebedrijfsvergrotingbinnenmaatenschaalvanhetlandschap.Versterkenvangroterelanggerekteruimteninhetlandbouwontwikkelingsgebied.

InstandhoudenvanlanggerektepercelenendebijzondereverkavelingvandeMeent.Behoudvanslotenpatroon.Verdichtenvanhetlandschappelijkraamwerkcomformbestaandelandschappelijkegradienten(oostbesloten,westopen):geldtvoorwegenenperceelgrenzen.Behoudvanafwisselendlandgebruikinhetwestennaarweilandeninhetoosten.Stimulerenvannieuwelandgoederentegendeheuvelrug.Behoudvanzichtlijnendwarsopdeheuvelrugenzichtenoverdevelden.

essentie

opgave

dynamiek

Vallei

Opbasisvanhetoverzichtvandeelgebiedenendegeschetsteopgavenkunjestellendatinhetmozaïeklandschap,waarnaastveleervendiversedorpenlangsdoorgaande(oude)wegenenlanenliggen,endatdaardemeestedynamiekis-endusdeopgavenvoordekernrandzoneshierhetmeestnaarvorenkomen.Deovergangsgebiedeninde‘stroken’enhetbinnenveldzijnvooralagrarisch,metveelverspreideerven,maarweinigkernen.

Deambitieominhetmozaïekdeonregelmatigeverkavelingintacttehoudenenhetlandschappelijkeraamwerkteverdichtenkandirectgekoppeldwordenaandeopgavenvoorkernrandzones.Datgeldtookvoorhetaanzettentotcompactedorpenofverspreidebebouwinglangswegen.Daarwaarderandenrafeligendiffuuszijn,kunnenontwikkelingenbijdragenaandelandschappelijkeherstelopgave.

Inhethoofdstuk‘Mozaïek-wegkernen’wordthierverderopingegaan.

DE KERNEN EN HUN FAMILIES

en de overeenkomstige aanpak voor kernrandzones

De Utrechtse families van dorpen

Kleine rivierkernen

Boskernen

Kromme Rijnkernen

Stroomrugkernen

Zuidflankkernen Achterflankkernen

Lekzonekernen Veenweidelintkernen Droogmakerijkernen

Open polderkernen Eemzonekernen

Mozaïek-wegkernen

Kleine rivierkernen

GROENE HART

Abcoude

De Hoef

Baambrugge

Hekendorp Loenersloot

Nieuwer ter Aa

Oudewater Amstelhoek

Nigtevecht

Vreeland

Linschoten

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGEMAKERIJKERNEN

Kleinerivierkernenzijnkernenineensmallelandschapszonerondeenkleinerivier(zoalsdeVecht,Angstel,WaverenGein),metwegen,ervenenbeplantingenaanweerszijden.Indebuurtliggenrelatiefgrootschaligeinfrastructuur.Dekernenzijnkleinschaligenagrarischvanaard.Dekernenhebbeneenmatigegroeimeegemaaktenzijndaardoorcompactvanopzet.Indekernrandzonegebeurtweinig.Deovergangvankernnaarlandschapisrelatiefsmalenabrupt,watindezespecfiekesituatiealseenkwaliteitwordtgezien.

Overeenkomsten en kenmerken

smalle verhoogde zonne in openlandschap: = structuurdrager

hoofdzakelijk veeteelt in het omliggende landschap

boerenerven en wegbeplanting op en langs het lint

DNA kleine rivierdorpen: overeenkomsten en kenmerken

historische kern is klein en nog steeds herkenbaaan aan het water

ligging van nabije infrastructuurbrengt stedelijke dynamiek

gelijkmatige stedenbouwkundige groei, geen dominante groeifasen

kleinschalige verspreide functiesin de kernrandzone

Kleine rivierkernen

Opvallendbijdekleinerivierdorpenisdegrotediver-siteitaan(bebouwings)randenrondomdekern.Elkegroeifasevandekernisvertegenwoordigd,waarmeedehistorischegroeivandekerninderandisaftelezen.Jetrefterdeoudelinten,bijdeentrees,jaren50blokken,jaren70blokkenomzoomdmetgroen,enrecentenieuwbouw.Ditiseenkwaliteitopzich,eniseenrondgangwaard.

Destaatenkwaliteitvanderandenverschiltwelerg.Somsiseenrandfraaigestilleerd(zoalsdejaren50rand,meteenwilgendijkjealsintermediairtussenkernenlandschap),somsiseenrandhardenbot(zoalsbijrecentenieuwbouw).Doorverschillendeoriëntatiesvandewoningen,zowelnaarbinnenalsnaarbuitengekeerd,ontstaanachterkantenenvoorkanten,enduskansenenopgavenvooreenkwaliteitsslag.

Dekleinerivierislangetijdstructuurdragergeweest,dekernwasaltijdgerichtophetwater,maarsindsdejaren70isditordenendprincipegrotendeelsverlaten,enwordtermeervlaksgewijsdepolderinontwikkeld.Ditiseenvalkuil.Blijfzoekennaareenmanieromhetwaterweermeeralsstructuurdragervoorontwikkelin-genintezetten,zodatdezekernenspecifiek,enbinnenhunidentiteitblijven.

Observati es

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Kernrandtypering

= OK = OK = OK = KANS/OPGAVE

afwisselendgrondgebruikkleinschaligheid,zichten

kleinesobereblokkenvolwassentuinen

bredegroenzoom:intermedi-artussenveenweideenkern

volgebouwdekavelnaaktinlandschap

Baambruggealsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

versterkenwegbeplantingbehouddoorkijken

vergroenenachterkanten

nvt nvt nvt

behoudgroenerandevt.zoneverbreden

delentoegankelijkmaken

behoudgroene(tuinen)zoomdeelstoegankelijkmakenklompenpad/uitzichtpunt

realiserenvangroenezoomparkzoneof‘overtuinen’

variatiebomen

KANS:nieuwgebiedmetmixvanfunctiesbinnengroenraamwerk

dijklinten jaren50rand jaren70rand jaren90-00rand

Keuzemogelijkheden en recepten voor kwaliteitverbetering

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Opgave en gereedschappen bij ontwikkeling

Opgave

Ontwikkelingenindekernrandzoneszijnquamaatenschaalbeperkt.Kleinschaligeontwikkelingenzijnmogelijk,mitszebijdragenaanhetherstelvande(genuanceerde)dorpsrand.Datkanmetkleinprogramma,dateenafwisselendbeeldvanroodengroenoplevert.Gebouwenhebbeneenkleinekorrel.Essentieelisvoorttebordurenopderuimtelijkekarakterstiekenvanhetgebied:ontwikkelingenzijnbijvoorkeurgebaseerdopdestructuurdrager(ofeenafgeleidedaarvan):eenwaterlint.Belangrijkeruimtelijkeaspectenenensemblesindekernrandzonezijnhetdorpssilhouette(aanzicht),dedorpsentree(aankomst),dedorpsrand(vormenstaat)endeuitzichtenoverhetpolderland.

Ontwerpgereedschappen

Inhetvoorbeeldhierboveniseen2ewaterloopgegravenaandeoostrandvandekern(daarwaardekwaliteitmatigis).Langshetwaterzijnwoonkav-elsgesitueerdmeteenjaag-enwandelpadmetwilgenerlangs.Inderuimteertussenzijnhuidige(eneventueletoekomstige)randfunctiesingebed(sport,kleinschalig,groen,lokaal),dieindeloopdertijdkunnentrans-formerennaarbijvoorbeeldpermanenterewoonfuncties.

Voorbeeld

Stroomrugkernen

GROENE HART

Breukelen Harmelen

Woerden

Montfoort IJsselstein

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Stroomrugkernenzijnmiddelgroteplaatsenineenbredelandschapszonerondeenmeanderenderivier.Dezoneligtverhoogdinhetlandschap,endestedelijkedynamiekis,mededoordenabijheidvaninfrastructuur(bundels),relatiefgroot.Dekernrandzonesparallelaandestroomrugvormenaanweerszijdeneengeleidelijkeovergangnaarhetopenlandschap.Daarvindjeakkers,weiden,bossagesenboomgaarden,waarnahetlandschapovergaatinopenveenweidenmetstrokenverkaveling.Denieuweinfrastructuurisgrootschaligenligtparallelaandeouderivierendestroomrug.Hierdoorisopbepaaldeplekkendegeleidelijkeovergangveranderdineenscherpegrens.

brede semi-besloten zone met mix van grondgebruik

open veenweidelandschap rondom stroomrug en kern

sterk gegroeide kernen (’70)met uitbreiding de polder in

DNA stroomrugkernen en omgeving

industrieterreinen rond de kernop stroomrug, bij dorpsentrees

invloed nabije infrastructuur/bundels parallel aan stroomrug

kernranden raken vaak oude linten

verspreide middelgrote functies(sport en groencomplexen)

Stroomrugkernen

Opvallendisdaterindeafgelopendecenniaeensemi-industriëleverstedelijkingsbandisontstaanopdestroom-rug(tussenrivierendijk/weg),meteenuitbreidingsklontdepolderin.Ditzijnvoornamelijkwoningenuitdejaren70,meteenrandjevanwoningenuitdejaren90.Dezeuitbreidingenlijkentezijngerichtopderegionaleinfra-structuur.Hetcontrastmetdeopenpoldersindeomgev-ingblijftbehouden,ookalschurkensommigestroom-rugkernentegenanderelandschapsstructurenaan,zoalsveenweidelinten.

Vergelekenmetrivierlintenvertellenderandeninveelminderematedehistorischegelaagdheidvandekern:monotoner:grotegroeiindejaren70(depolderin,vandestroomrugaf).DoorgaandedijkwegenzijnindeloopderjarengeasfalteerdenN-wegengeworden,diebed-rijventerreinenhebbenaangetrokken-endenieuwedorpsentreesvormen.Kernrandenrakensomsdeoudedijkenenkleinschaligelintenindewaarden,endenieuwebedrijventerreinenmethungrotekorrelinterfererenmetdefijnzinnigestructuurvandeoudedijklinten.

Dezichtenopdeomliggendewaardenvanafdestroom-rugendekernrandenzijneenkwaliteit,maarheleharderanden-zoalsbijrecentenieuwbouw-ondermijntdezekwaliteit.Beteristezoekennaarnuanceringvandezeovergang.Degrootsteopgaveligtbijhetverzachtenvandeovergangbijzoweldebedrijventerreinenalsbijderecentenieuwbouw,dienaaktinhetlandschapliggen.

Observati es

Kernrandtypering

afwisselendgrondgebruikkleinschaligheid,zichten

= OK = REDELIJK = OK = KANS/OPGAVE

forseloodsenlangsweg,achterweteringenbomenrij

bredegroenzoom:intermedi-artussenveenweideenkern

volgebouwdekavelnaaktinlandschap

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Montfoortalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

versterkenwegbeplantingbehouddoorkijken

vergroenenachterkanten

nvt nvt nvt

aanleggroenblauweoeveraanzettenhaakselandschapsstructuurafwisselendezichtenopveenweiden

realiserenvangroenezoomparkzoneof‘overtuinen’

variatiebomen

KANS:nieuwgebiedmetmixvanfunctiesbinnengroenraamwerk

dijklinten bedrijvenrand jaren70rand jaren90-00rand

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Opgave

Houddekernopdestroomrug.Ontwikkelingindezekernrandzoneskunnen/mogenquamaatenschaal(relatief)grootzijn.Destroomrugiseenbrederobuustestructuur.Doelisvooralommeteventuelenieuweontwikkelingenbijtedragenaanhetherstelvandedorpsrand,metnameindepolder-waardejaren70en90uitbreidingeneendominantbeeldindeopenheidopeisen.Datkandoorbijvoorbeeldoverdehelelengteeennieuwegroenstructuurmetprogrammaterealiseren.Lievernogvindenontwikkelingenplaatsopdestroomrugzelf:destructuurdragervankernenindezelandschapszone-waarmeedezeontwikkelingenkunnenbijdragenaanhetverstevigenvandeidentiteitvandezekernen.

Inhetvoorbeeldhierbovenislangsdeoostelijkerandeenlandgoedgetekend,omderafeligenieuwbouwrandvaneenrobuustezoomtevoorzien,metmogelijkhedenvoorwoonclustersenandere(recreatieve,tijdelijke)functies.Tegelijkertijdvormthetlandgoed,meteenlangesingel,eenhelderegroenegrensmethetopenveenweidelandschap.Gekoppeldaandezestructuurzoueenontwikkelingopdestroomrugeenbijdragekunnenleverenaaneenmeerrepresentatieveentree,meteenduidelijkconnectiemethetwaterengebruikvan‘stroomrugse’beplanting.

Voorbeeld

Lekzonekernen

GROENE HART

Jaarsveld Tull en ‘t Waal

Lopikerkapel

Uitweg

Hagestein

Vianen

Everdingen

Wijk bij Duurstede

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKZONEKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Lekzonekernenzijn,metuitzonderlijkvanVianenenWijkbijDuurstede,relatiefkleinewoonkerneninhetinvloedsgebiedvandeLek.Dezonebinnendijksisrelatiefbesloten,metdaarindekernen,debebouwingslinteneneenmozaïekvanlandgebruikenboomgaarden.Hetopengebiedbuitendijksisextensieverenonderdeelvandedynamiekvanderivier.Deintiemebinnendijksezonegaatgeleidelijkoverinhetopenweidelandschap.Dedijkenmetdaaraanenlangszijnforsenlopenparallelaanderivier.Bijnaelkekernheefteenkerk,eenkerkpleintjeenisinmeerofminderemategegroeidvanuiteenlintstructuur.

Lekzonekernen

+Tullaan‘tWaal(rivierengebied)+wijkbijDuurstede(rivierengebied)

OpvallendisdewijzewaaropdeLekzonekernenvanafdejaren70vlaksgewijszijngegroeid.Daarvoorontwikkeldendekernenzichvoornamelijklangsdedijkenbinnendeoeverwal-alsnatuurlijkestructuurdragervoorbebouwing.Netalsbijdekleinerivierlintenzijndezedijkdorpenbinnenenkeledecenniavanlintennaar‘klonten’getransformeerd.Hierdoorzijndecharmanterafelrandenvanhethistorischelintonzichtbaargeworden,engaannuschuilachterdenieuwerandenvandejaren70en90bebouwing,dieminofmeernaaktinhetlandschapliggenenzichopdekomgrondenoriënteren.

VanafdeLekdijkervaarjenogwelsteedsdehistorischelintbebouwing,dekerkenenkelemonumentaleboerderijen.Zolangdedijkdedoorgaandewegblijft,isditeenbelangrijkekwaliteit.Verspreidindeomgeving,opdekomgronden,zijnenkelesportcomplexenenkleinegroenerecreatievefunctiesgesitueerd.Dezezijnsomsverwevenmethistorischerelicten.

Vanafdejaren90ziejedeuiterwaarden(vanuitdegedachtevanPlanOoievaar)verandereninwaterrijkenatuurgebieden,alsonderdeelvandegehelerivierendynamiek.Hiermeeisdenadrukopdedijk/oeverwalalsdragervoor‘verstedelijking’vergroot,endaarmeeookhetcontrasttussenbinnen(inhetdorp)enbuiten(hetrivierenlandschap).

Observaties

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKZONEKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Kernrandtypering

continudijklichaammetboerenervenendijkwoningen

= OK = OK = REDELIJK = KANS/OPGAVE

concentratiehistorischebebouwinglangsdedijk

vlaksgewijzewoningbouwmetgroeningepakt

lossevoorzieningenachteroudelintennaastweg/entree

Everdingenalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

aanzettenerfbeplantingbehoudopenheidenzichten

eventueelextrapadenbuitendijks

nvt nvt nvt

versterkenbeslotensfeer,vergroenenbehoudzichtennaardeLek

eventueelextrapadenbuitendijks

aanzettentuinenrand,diversiteitopenbaarpad,zichtenopkommogelijkhedenvoorommetjes

behoudontsluitingvanafdijk/lintgroenraamwerkalsovergangnaarkom

behoudkleinschaligheid

KANS:nieuwoeverwallandschap,focusopdijk;groenraamwerkvan

fruitbomen,plekvoorwonenensport

ervena/ddijk oudekerna/ddijk jaren70/90rand ouderandmetachterkavels

Voorbeeld

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKZONEKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Opgave

Houddekernopdeoverwal.Vermijdgroeidekommenin.Ontwikkelingindekernrand-zoneszijngeörienteerdopdeLekdijk.Hetensemblevandijkenoeverwalisdebelan-grijkstestructuurdrager.Achterkavelskunnenbenutworden,mitszeontslotenwordenvanafdedijk.Hiermeewordtdelogicavandelekdijkdorpenintactgehouden.

Ontwikkelingenzijnquamaatenschaalger-ingendienenzichteverhoudentotdekorrelvanbebouwinglangsdedijk.Gebruikvaneenlandschapsstructurenhaaksopdedijkbiedenhouvastvoorhetcreëerenvaneenrobuustraamwerk.Dezecoulissenwerkingdraagtbijaandehetbehoudenenversterk-envandegeleidelijkeovergangvandebeslo-tenoeverwalnaardeopenkomgronden.

Inhetvoorbeeldhierbovenislangsdewestelijkekernrandeenlandgoedgetekendmetwoningenensportvelden.Eenlaanvanafdedijkdeoever-walinwordtbegeleidmeteenstripvanfruitbomen.Dewaaiervormvanbeplantingsstrokenenopenplekkenvormtvanafdedijkeenritme.Samenmetanderebomenrijen,hagen,enpadenvormtditeenraamwerkvoorontwikkelingen.

Veenweidelintkernen

GROENE HART

Zegveld

Tienhoven

Groenekan

Kokengen

Westbroek

Polsbroek

Hollandse Rading

Cabauw Benschop

Kamerik

Maartensdijk

Lopik Zijderveld Schalkwijk

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Veenweidelintkernenzijnwoonkerneninhetextreemopenlandschapvandeveenweiden.Zezijnontstaanvanuitdeontginningsassen,vaakbijeenkruisingmeteenweg,enzohaaksdepolderin.Deopenruimtenronddekernenwordenvaakbegrensddoorverderopgelegenrechte/gekromdebebouwingslinten,dijken,rivierlintenenbospercelen.Maatenschaalisenorm.Leegteendewolkenluchtenbepalenhetbeeld.Hetlandschapheefteenstrokenverkavelingmetlanggerektepercelenensmallesloten.Dekernenzelfzijnrelatiefkleinenhebbeneenbescheidengroeimeegemaakt.Indekernenligthetaccentophetagrarischeleven.Dedynamiekisbetrekkelijk.

Veenweidelintkernen

+Schalkwijk(rivierengebied)

Bijnalleveenweidelintdorpenhebbenindejaren50en70eengroeispurtmeegemaakt.Deoorspronkelijkeagrarischelintenzijnverdichtenvaakzijnuitbreidingenvanditlintafgekomen,dewaardenenkomgrondenin.Ditresulteertinkernranden,waarvandebebouwingminofmeernaaktinhetlandschapstaan.Jezietookmooierevoorbeelden,waarbijtuineneenzoomvor-menendaarmeeeenfraaieintermediairtussenkernenlandschap.Ontwikkelingenuitdejaren90enrecenteuitbreidingenzijnseriematig,waarbijdekavelsveelvollerzijnbebouwd,ennognaakterinhetlandschapstaan.Hierisderuimtelijkekwaliteitvandeovergang-szonematig.

Opvallendisookhoespaarzaamdedoorkijkenvanafhetlintdepolderinnogzijn.Doorverdichtingvanhetlint,endeverlengingdaarvandeafgelopenjaren,iservanafdewegsteedsmindercontactmethetommel-and.Resterendedoorkijkenzijnwaardevol.

Diversefuncties(sport,waterzuivering,tuinen)liggenverspreidronddekern.Somszijndezeplekkenland-schappelijkingepast,somstotaalniet.Opvallendisweldatdemaatenschaalvandezenieuwe(haakse)structuren-dwarsdoordepolder-somszogrootis,datdezebijnatweeontginngingsassenmetelkaarverbindt.Hierdoorwordensomscrucialeopenruimtengehalveerd.

Observaties

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Kernrandtypering

compactengevarieerdlintmetdoorkijkenopdepolders

= OK = OK = KANS/OPGAVE = REDELIJK

tuinenzoomalsintermediartussenkernenlandschap

recentenieuwbouw,vollekavels,palaanlandschap

divfunctiesinopenheid,tus-sen2ontginningsassen

Benschopalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

stimulerendiversiteitvoortuinenbehoudzichtenoverdeweideneventueelextrapadenhetlandin

nvt nvt nvt

strevennaar‘platte’randzoneterugbrengenbeplanting/bebouwing

vlakkefuncties:sportveldenetc

nieuwehaaksewoonlintengroenraamwerkvansingels

ruimtevoorgroenefunctiesicmwonen

oudelint/basis jaren70rand jaren90-00rand tussenland

realiserengroenezoomparkzoneof‘overtuinen’

groeneintermediair

Voorbeeld

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Opgave

Houddekernzosmalmogelijkengerichtopdeoudeontginningsas.Voorkomverdere‘verstening’vandekommenendewaarden.Deopgaveligtinhetzoekennaarhetmaxi-malelaadvermogenvanhetoudelint.Somsbetekentdatverdichtenvanhetlint,somsbetekentdathetcreeërenvanstructurenhaaksophetlint.

Belangrijkishetbehoudvanzichtenopdeopenweidenvanafhetlint.Daarvoorzijnmogelijk‘panorama-percelen’nodig,dieaangekochtkunnenworden.Ditzoudentegeli-jkaanleidingenkunnenzijnvooreenwegnaarachteren,waarlangswoningengepositioneerdzoudenkunnenworden.Belangrijkisomderuimtetussendebestaandekernrand(metrecente‘naakte’nieuwbouw)eneennieuweontwikkelingopentelaten.

Inhetvoorbeeldhierbovenzijnlangsdewestelijkekernrand2haaksewoon-lintengetekend,diebestaandebeplanteperceelgrenzenvolgen.Deruimtetussendebestaandekernrand(metrecentenieuwbouw)enzo’nwoonlintisbewustopengelaten,omzichtenoverdeweidentekunnengaranderen.Indezeruimtekunnen‘platte’functies,zoalssportveldenenbegraafplaatseneenplekkrijgen.

Droogmakerijkernen

GROENE HART

(nieuw) Mijdrecht (nieuw) Vinkeveen

(nieuw) Wilnis Waverveen

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Droogmakerijkernenzijnkernenopnieuwland,datisaangewonnennadroogleggingvanveenmeren.Dekernenzijnveelaluitbreidingenvanouderedijkdorpendieaanvankelijkaanhetmeerlagen.Hetgaatomwoonbebouwingenbedrijventerreinen.Zeliggeninnieuweopenweidelandschapenzijningepastindeorthogonaleopzetvandedroogmakerij.Jevindernaastdekernenookveleopenboerderijlinten.Rechtlijnigewegenmetbomenrijendoorsnijdenderuimte.Hogegrasdijkenbakenendedroogmakerijafvandeomliggendelandschappen.

Droogmakerijkernen

Opvallendindeontwikkelingvandedroogmakerijkernenisdatzijvanafdejaren50eenenormegroeispurthebbenmeegemaakt,enhetnieuwelandhebbengekoloniseerd.Dezeontwikkelingzijngrootschaliggeweest,waarbijvlaksgewijs,binnendemoduulmaatvandepolder,won-ingbouwisgepleegd.Hierbijishetlint,alseeuwenoudestructuurdragerverlaten.

Inzekerezinisditnieuwelandschapmetzijnorthogo-nalestructuurdenieuwebasisvoorontwikkelingen.Derationaliteitvandewegen,beplantingenbebouwingiseenkwaliteitopzich.Desnelheidwaarmeedeafgelopendecenniaisgebouwdroeptwelvraagtekensop.Hetlijktalsoferweinigtijdwasvooreengoedelandschappelijkeinpassing.Dejaren70wijkenzijn,vergelekenmetanderelocaties,vrijsober,waarbijdebebouwingsrand-opeendunnetuinenzoomna-vrijwelnaaktinhetlandschapligt.Voorderecentenieuwbouwuitdejaren‘90en‘00geldthetzelfde.Hierisderuimtelijkekwaliteitmatig.Diverseparkjes,groentjes,golfbaantjesensport-enspeelveldjesvoordeze‘linie’zijngeprojecteerd,wateen(voordroog-makerij-begrippen)rommeligbeeldoplevert..

Degrootschaligebedrijventerreinvormendoorhunmaatenschaaleigengebieden,diemisschiennietuitnodigenvoorverblijf,maarweldegelijkgoedzijningepastindestructuurvandedroogmakerij.Aandachtspuntzijndeen-treesendedoorgaandewegenerlangs,dieweinigvandekernenzelflaatzien.Indekernrandzonevandedroog-makerij-kernenvindjeookmetregelmaatglastuinbouw,watindeopenpolderopvallendeelementenzijn.

Observaties

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Kernrandtypering

compactengevarieerdlintmetdoorkijkenopdeweiden

vaaktuinenzoomalsschakeltussenkernenlandschap

recentenieuwbouw,vollekavels,naaktinlandschap

omvangrijkehallenenloodsen,zichtbaarvanuitpolder

Mijdrechtalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

behoudintiemesfeer,variatie,groenbehoudzichtennaardepolderbescheidenerfbeplanting,achter

nvt nvt nvt

verzachtenhardehardgroen-blauwebermlangsweg

daarwaarkanbeplantingbijhallen

KANS:nieuwpolderlandschap,zo‘vlak’mogelijk,binneneenheidvandroogmakerijcombinatievanfuncties,wonenensport

oudelint jaren70rand jaren90-00rand bedrijvenrand

realiserengroenezoomparkzoneof‘overtuinen’

groeneintermediair

Voorbeeld

Opgave

Eventuelenieuweontwikkelingenindekernrandzoneszijnzoveelmogelijkgebaseerdopdemodulmaatenorthogonalestructuurvandedroogmakerij.Hetismogelijkombinneneeneenheidvandedroogmakerijeenandereinvullingtekiezen,bijvoorbeeldwater,ofmoerasnatuur-waarbinnennieuwefunctiesingepastkunnenworden.Benuteerstdenogonbenuttenruimtebinnenderodecontour.Maakheldereentrees.Daarwaardatnietis,zijnaanleidingenomhetbetertedoen.Vaakisdatbijrecente(kleinschalige)woningbouw,diealskleinerommelblokjesvoordebebouwingsrandliggen.Omdatdekernendichtbijelkaarliggen,iserredenvoorgemeentenomsamenplannentemakeninhetgezamenlijketussengebied.

Inhetvoorbeeldhierbovenisbinneneenmoduulmaatvandedroogmakerijeenwatervlakmetmultifunctioneleeilandengetekend.Aanleidingwaseennieuwebouwblokbijdeoostelijkeentreevandekern,datals‘ruis’voordebebouwingsrandligt.Deingreepintroduceerteenrobuustestructuurwaarbinneneenritmevanclustersliggen.Deboerenervenaanhetlintzijngeïntegreerd.Deeilandenbiedenplaatsvoorwoningen,sportveldenenanderelokalefuncties,dieoptermijnweertetransformerenzijn.

Groene Hart

KLEINE RIVIERKERNEN

STROOMRUGKERNEN

LEKDIJKKERNEN

VEENWEIDELINTKERNEN

DROOGMAKERIJKERNEN

Boskernen

HEUVELRUG

Den Dolder Soesterberg

Austerlitz Lage Vuursche

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Boskernenzijnkleinetotmiddelgrotekernenineenvoornamelijkaaneengeschakeldbeslotenboslandschap.Dekernenendebossenliggenbovenopeenlanggerekte,reliëfrijkezandrug,metverspreidliggendeopenplekkenenzandverstuivingen.Tussendekernenvindjeeendiversiteitaanloof-ennaaldhout,lanenenhakhout.Doorgaandewegenvoerenhaaksoverhetreliëf,doordedorpen,terwijleenuitgebreidnetwerkvanpadenparallelaanhetbosmassiefloopt.Dekernenenhunbebouwingzijnhelderafgebakende(‘open’)plekkeninhetbosmassief.

Overeenkomsten en kenmerken:

1Boskernen

Bosdorpenzijnvanoudsherkernendiezijnontstaanopdekruisingvan(zand)wegenopdeheuvelrug.Deinvloedvanhetspoorisgrootgeweestopdegroeienon-twikkelingvandezekernen,enopdebedrijvigheid.Tochzijndekernenaltijdbescheidenvanomvanggebleven.

Nadeoorlogzijnervelewoonblokkenbijgekomen,metnameindejaren50,60en70.Datgeldtookvoordetoenamevanbedrijventerreintjes.Demeestenwoningenuitdieperiodenzijngeörienteerdopdenaarbuitenvoer-endewegenenvormengroenewoonlintendoorhetbos,terwijlrecentewoningen(woonclusters)vlaksgewijszijnontwikkeldenminofmeereenhapuithetboshebbengenomen.Rondomdekern,inhetbos,bevindenzichen-kele‘satellieten’vanhetdorp:inrichtingen,sportparken,bedrijventerreintjes.

Derandenenovergangenzijngrillig.Woonwijkenenbebouwingsconcentratieszijnalsrodevingersdienaarbuitenwijzen.Evengoedprikthetomliggendebosmassiefmethaargroenevingersnaarbinnen.Hetvaltopdathetlaadvermogenvanhetbosgrootis:hetvisueleeffectvannieuwebebouwingofanderefunctiesindekernrandisvanverafniettezien,alleenvandichtbij.Ditmaaktveelmogelijk,maarisgeenvrijbriefvoorvoortgaandever-stedelijkingvanhetbos.Inhet(aaneengesloten)boszijndenatuurwaardenhetgrootstegoed.Dewoonlintenvor-mengeschiktemanierenomroodengroenmetelkaartevervlechten.Erzijngeenprominenteentreesofpoorten.Dorpenopenenzichineens.

Observaties

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Kernrandtypering

chiquewoonlintendoorhetbos,besloten,afwisselend

= OK = KANS/OPGAVE = OK = REDELIJK

grootschaligegekleurdelood-senenpandentegenbosrand

weelderigegroenzonemet2-onder-1kappersaanbos

chiqueprojectmatigewoon-clusters,‘hapjes’uithetbos

DenDolderalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

minderdominantewegbeplantingwegbeeldbepaalddoor(bos)tuinen

bijentreesopeningenmaken

nvtnvt nvt

minderhekken,meernatuur:greppels,wallen,struweel,berkenpadennaar/doorbos(pauzerondje)

KANS:nieuwewoonlintenmakenverlevendigenbedrijfsrandevt.nieuweplekinbos

minderhekken/erfgrenzenmaarnatuurelementen:greppels,wallen,struweel

aanplantbomen/heestersopterreingeleidelijkeovergangnaarbos

minderverharding,meergras,zand

woonlinten bedrijvenrand jaren50-70rand recentewoonclusters

Voorbeeld

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Opgave

Houddekerncompact.Kernrandzonesdienenmetterughoudendheidaangepaktteworden.Denabijheidvanhetbosiseenkwaliteit.Hetgevaarbestaatdatwoningbouwofandereontwikkelingenaandebestaanderandgeplaktworden,ensteedsmeervanhetbosafsnoeptenhetbosnietalleenfysiekmaarookmentaalsteedsverderwegkomtteliggen.

Beteris,wanneermenbesluiteenbepaaldekernrandzonetetransformeren,omvoorttebordurenophetprincipevandewoonlinten.Maaknieuwelintendoorhetbosdienaareenbestaandeofnieuweplekvoeren.Ditzijndestructuurdragersvoornieuweontwikkelingen.

Inhetvoorbeeldhierbovenisterplekkevanhetbedrijventerrein,buitenderodecontour,eentweetalwoonlintenvoorgestelddiehetomliggendebosinslingeren.Aanditlintzijnwoningengesitueerdmettuinendiedoorlopenhetbosin.Elkelintvoertnaareenreedsbestaandeofeennieuweplek;inditgevalvoormaligvliegveldSoesterberg.Hierkunnennieuwefuncties(aldanniettijdelijk,agrarisch,gerichtopsport,etc)eenplekkrijgen.

Zuidflankkernen

HEUVELRUG

De Bilt / Bilthoven Zeist

Doorn Leersum

Driebergen

Elst Remmerden

Amerongen

Rhenen

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Zuidflankkernenzijnkerneninhetovergangslandschaptussendebebostestuwwalendemeeropennattegraslandenvanhetrivierengebiedtenzuidenervan.Kenmerkendisdedoorgaandewegoverdegehelelengtevandeflankdiedekernenaaneenrijgt,enrichtinggeeftaandestructuurenontwikkelingvandekernen.Erliggenvelelandgoederenenbuitenplaatsenrondomentussendekernen.Dekernenopdezuidflankzijnduidelijkvanelkaargescheiden.Dooraanpassingenindewegverlichtingbuitendebebouwdekom,zijndewoonkernenook’snachtsvanelkaargescheiden.Deruimtetussendekernenisvoornamelijk‘landschap’enbos.

2Zuidflankkernen

Flankkernenzijngemiddeldgrote(somsgrote)kernenopdeflankvandeheuvelrug,tussenbossenenenken,enpoldersenlandgoederen.Langetijdzijndezekernencompactgebleven,eniserweiniggroeigeweest.Totnadeoorlog,waarvanafdejaren50totdejaren80gelijkmatigmaarstelselmatignieuwewoningenzijngebouwd-eerstlangsdedoorgaandeweg,toenlangsdewegenhaaks(enkruislings)opdeweg,laterzijndezetussenruimtenopgevuld.

Eriseenduidelijkonderscheidinwoontypologieensfeertussendenoordenzuidrandvandezekernen.Inhetnoordenishetbosconstantvoelbaar,zijnergroenestratenenboslanen,enisdeovergangnaardeheuvelruggeleidelijk.Tenzuidenvandekernishetmindergroen,enhebjevanafdestratenzichtophetlagergelegenopenpolderlandschap.Dewoningenzijnhiergoedkoper,enhiervindtjeookdemeestevoorzieningenen(tijdelijke)functiesbinnenofvlakbuitendekernrand.Destructuurvanhetlandschapendelamellenwerkingdieuitgaatvandebeplantingvanperceelrandeniskenmerkend.

Degrootsteopgaveindekernrandzonesrondomdeflankdorpenligtinhetbehoudenvandetweeverschillendesferentussennoordenzuid.Metnameaandezuidkantzijnerkansenomdesomsnaaktliggendebebouwingenfunctiesbeterteintegrerenindestructuurvanhet(polder)landschap,metbehoudvanzichtenenzondereenfronttemaken.

Observaties

Kernrandtypering

boslanenalsintermediairtus-senkernenbos,gevarieerd

= OK = OK = OK = KANS/OPGAVE

oudeweg/lintmetverspreidehuizenenwinkels,entree

woonblokkenenrijwoningenmettuinenaanopenenk

hardeonlogischeovergangtussenkernenpolder

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Leersumalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

minderhekkenenhardeerfgrenzenmeernatuurlijk:wallen,greppelstoegankelijkheidbosmetpaden

nvtnvtnvt

aanzettenwegbeplantingeventueelverdichtennoordzijdebehoudzichtennaarzuiden

zwaretuinenalsgroeneenk-randpubliekebereikbaarheidrandeventueelpadoverakker

verzachtenvandeovergangaanzetten(haakse)erfbeplanting

versterkenzichtenengroenstructuren

KANS:nuancerenrand:coulissenmakennatuurontwikkelingmetrecreatieen/oflandgoedmetwoonclusters

jaren50-70bosrand oudeweg/lint jaren50-70enk-rand polderrand

Voorbeeld

Opgave

MaakvandezuidelijkekernrandzoneeengeleidelijkeovergangnaarhetstrookverkaveldepolderlandschapendeLangbroekerwetering.Kenmerkendzijndaardeafwisselinginbosstrokenenopenland:coulissen.Jevindternaastagrarischebedrijven,ooklandgoederen.Eencombina-tievaneenlandgoedmetagrarischeerveneneventuele(tijdelijke)sport-ofcultuur-functieskanhaalbaarzijnvoordegewenstetransformatie.

Vanbelangisomquamaatenschaalaantesluitenophetlandschap.Programmadientlokaalengroentezijn,methetaccentsportenvoedsel.

Inhetvoorbeeldhierboveniseenlandgoedgetekenddatisingepastindeverkavelingvandepolder.Groenstructuren(singelsensloten)diehaaksopdeheuvelrugstaanzijnaangezet.Incombinatiemetdebestaandeerven,en-kelebosstroken,openlandenditlandgoedonstaateenafwisselenderand,endaarmeeeengeleidelijkeovergangnaarhetlandschap.Ophetlandgoedkunnenmeerderezones/functiesbestaan,metelkeenandereinvulling:vanagrarisch,cultureel,sportenwonen-ofcombinaties.

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Achterflankkernen

HEUVELRUG

Maarn Maarsbergen

Overberg Achterberg

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Achterflankkernenzijnkerneninhetovergangsland-schaptussendebebostestuwwalenhetlagergelegenmozaïeklandschapvandeGelderseVallei.Kenmerkendzijndelanggerektebospercelen,afgewis-seldmetakkers,weilandenenboerenerven,diedoor-lopentotaandewoonkernenendekernranden,ensomsookverder.DenoordflankvandeHeuvelrugisluwerdandezuidzi-jdeenkentgeendoorgaande(weg)structuurparallelaanhetrelief.WelvoertdeA12overdeHeuvelrugenschampt,samenmethetspoor,dekernenMaarnenMaarsbergen.Deoverigewegenzijnkleinschaligerenvolgeneenmeerwillekeurigpatroon.Dekernenopdeachterflankzijnvoornamelijkagrarischvanaard.Dehoeveelheidbebouwingisbeperkt.Dekleinewoonk-ernenenlandgoederenliggenalslosseeilandjeslangsdehelling.

3Achterflankkernen

Kernenopdeachterflankzijnkleinencompact.Vanoudsherwarenditagrarischegehuchten,opdegrensvanstuwwalenvallei.Nogsteedstrefjeermonumentaleboerderijen.Derolvanhetspoor,enlaterdeautowegen,ismedebepalendgeweestvoordegroeivandekernen.Erverrezenbeginjaren20specialearbeiderswijken.Degroeiisechternietexplosiefgeweest.Hoeweldeinvloedvandejaren70goedzichtbaaris,zijndemeestekernenkleinenagrarischgebleven.InMaarnheeftdejaren70eenietszwaarderestempelgedruktopdeontwikkelingvandekern,alsookopdekernrandenzones.Traditionelerijtjeswoningenstaanhiersomspalaanhetcoulisselandschap.

Hetcoulisselandschapaandeoostkantvandekernenkentnogvelegavesingels,houtwalleneneikenlanen.Erzijnlanggerektelandschapskamersmetverschillendagrarischgebruik,datincombinatiemetenkelehistorischeboerderijeneenafwisselendbeeldoplevert.

Deentreesvansommigekernenzijndoorinvloedvaninfrastructuurenmobiliteitgetransformeerdtothybrideruimtenwaaroudeboerderijen,tankstations,jaren50-woningenenanderegebouwennaastelkaarstaan.Ditlevertnietaltijdeenfraaienrepresentatiefbeeldvandekernop.Dekernrandentegendebosrandenzijnmeeruniformenbesloten,metenkelenuancesinbouwtypologie.Jetrefterwoningenuitdejaren20en30,maarookhedendaagsevilla’s.Hetlaadvermogenvandezekernrandzonesisrelatiefgroot.

Observati es

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Kernrandtypering

beslotenbosranden,gevarieerdebebouwing

= OK = OK = REDELIJK = KANS/OPGAVE

singelsenlanenmetboerenervenenkamers

uniformewoonblokken,minimalegroenerand

interngerichte‘eilanden’,autonomecampingstrip

Maarnalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

minderhekkenenhardeerfgrenzenmeernatuurlijk:wallen,greppelstoegankelijkheidbosmetpaden

nvtnvtnvt

behoudlangestructuren,doorkijkencontrasttussenbosstrokenensingelsmeerklompenpaden,dooradering

meer‘grensgroen’,intermediairevt.verbredensloot,oevers,riet

nieuwerouteslangs/doorlandschap

verzwarengroeneomzominggebruik/dooradering‘inpakgroen’contrastmetopenkamerstructuur

KANS:ontwikkelingcoulissestructuuraanzettenlandschapsstrook,coulisseXLruimtevoordivprogrammaenroutes

massievebosrand oudecoulisserand jaren70rand nieuwbouwenleisure

Heuvelrug

BOSKERNEN

ZUIDFLANKKERNEN

ACHTERFLANKKERNEN

Voorbeeld

Opgave

Voorkomverrommelingvandeoostelijkekernrandzoneenzetinopeenrobuusthalfopenstrokenlandschap,alsovergangsgebiednaardemeeropenvallei,enversterkdaarmeehetcontrastmetdebeslotenbosrandenaandezuidwestkantvandekern.Gebruikbestaandelandschapspatronenom‘boslamellen’temaken,diesamenmetdeopenkamerseenaangenaamritmevormeneneenafwisselendbeeldoplevert.Binnendebeslotenbospercelenontstaatruimtevoordiverseontwikkelingenenfuncties.Vanbelangisomquamaatenschaalaantesluitenophetlandschap.Programmadientlokaalengroentezijn,methetaccentsportenvoedsel.

Inhetvoorbeeldhierbovenisbinneneenvandeboslamelleneenvoorzie-ningenstrookgetekend,dielangsdedoorgaandewegvanhetcentrumtotdeValleiligt.Opdezemanierwordtdelengterichtingvanhetlandschapbenadrukt.Binnendezestrookiseencombinatievanwonen,recreatie,sportennatuurmogelijk.Destrookisomringdmetwatergangenenwandelpaden.Haaksopdestrookiseveneenseenpadgetekent,dieverschillendegroeneplekken(vancampingnaargolfbaan)inhetlandschapaaneenrijgt.

Kromme Rijnkernen

RIVIERENGEBIED

Bunnik

Werkhoven

Cothen

‘t Goy

Rivierengebied

KROMME RIJNKERNENKrommeRijnkernenzijnkernenineenrelatiefkleinschaligenslingerendlandschapvandeKrommeRijn.Derivierendeprovincialewegzijndebelangrijkstecontinuedoorgaandelijneninhetgebied,waaraandekernenliggen.Dekernenliggenvaakeen1zijde(bocht)vandeKrommerijn,enhebben(zekervanafdejaren70)eenbehoorlijkegroeidoorgemaakt.Tochvormendekernenrustigewoongemeenschappen.Indeomgevingzijnboomgaarden,weilandenenakkerstevinden,meteengrotevariatieaandwarsrelatiesvanafdeweg.DeKrommeRijnendewegzijnindeloopdereeuwendiversemalenverlegd,watherkenbaarisaanouderivierlopenenwegenmetbebouwingslinten.

1Kromme Rijnkernen

Opvallendisdewijzewaaropdekerneninslechts30jaarinomvangzijnverdubbeld.DemeesteKrommeRijnkernenhebbenderivierofdeoudewegenalsordenendestructuurverlaten.Woonblokkenenwijkenkruipenvlaksgewijsdepolderin.Deinvloedvaninfrastructuurisgroot,veeluitbreidingenvolgennieuwegroteinfrastructuurinendoordekernen:radialen,singelsenrondwegen.Derandendiedaarmeeontstaanzijngeneriekeninwisselbaar.Deoudestad(metbrinkenkerk)gaathierachterschuilenisnauwelijksmeervanbuitenafteervaren.

Recentewoningbouwprojecten,metdenadrukopvrijstaandewoningen(vaakzondertuinof‘buffer’tussenwoningenlandschap)leverteennaakterandeneenonrustigbeeldvanuithetlandschapop.Derandenzijnvaaknietopenbaartoegankelijk.

Rondomdekerntrefjeveelkleinschaligegroenerecreatievefuncties,zoalsparkjes,voetbalvelden,tennisvelden,golfbanenetc-dieinderestruimtentussenderodecontour/bebouwingsrandenderivierofwegterechtzijngekomen.Ditlijkteenslimmebenuttingvanoverhoekjes,maardeoptelsomvandezeplekkenisgeenuitnodigenderepresentatieverand-metnamebijentrees.

Observaties

Kernrandtypering

weelderigetuinenlangsKrommeRijnmetuitzicht

= OK = KANS/OPGAVE = OK = REDELIJK

parkweg:1kanthuizen/tuinen,anderekantonbepaalderuimte

zwaarbeplantewegmetredelijkzichtopkern

ingepaktblokjenieuwbouw,groen,maarinterngeörienteerd

Rivierengebied

KROMME RIJNKERNEN

...alsrepresentatievekern

Odijkalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

meergevarieerdebeplantingaanplantmeerfruitbomenjaag/wandelpadoverkant

nvtnvt nvt

nuanceren/stilerenparkwegtoevoegenhagenenbloemvakkenbehoudzichtenopKrommeRijn

meervariatiebeplantingswaleventueelaanplant2-zijdiggebruikvanfruitbomen

verstevigengroenerandalszoommeergevarieerdebeplanting

meerfruitbomen

KANS:nieuwoeverlandschap,‘voorkant’tijdelijkenpermanentprogrammagroen-blauwraamwerkmetroutes

watertuinenzoom parkweg provincialeweg jaren90-00rand

Voorbeeld

Opgave

Maakvandekernrandzoneeennieuwoever-landschap.Maakvoorkanten.GebruikdeKrommeRijnalsstructuurdragerenbasisvoorruimtelijkekwaliteit.Maakvandeonbepaalderestruimteswezenlijkeplekkenaanhetwater(aldannietprogramma)erverbindtzedoorpadenhaaksophetwaterenaanweerszijdenvandeKrommeRijnaanteleggen.Zoontstaateenraamwerk.GezienhetrelatiefhogelaadvermogenvanhetKrommeRijngebied(halfopenlandschapencoulissenvanakkersenboomgaarden)kanerquaprogramma,maat/schaalenkor-relgroottevanbebouwingvrijveel.Program-madientgerichttezijnoplokalebehoeften(sport,cultuur,voedsel);geenregionalefuncties.

InhetvoorbeeldhierboveniseenoeverparkofringparkvoorgesteldlangsdeKrommeRijn,waarinverschillendeplekken,veldenenzonesliggen,diedooreennetwerkvanpadenaaneengeschakeldzijn.Belangrijkisdetoegankelijkheid,zowelvanafhetlandalshetwater.Programmakanvariëren:wonen,sport,cultuur,natuur-gebaseerdopspecifiekekwaliteitenvandeplek.

Rivierengebied

KROMME RIJNKERNEN

Open polderkernen

EEMLAND

Bunschoten-Spakenburg

Eemnes

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

Openpolderkernenzijnkernendiealscompacteeilandenineengroeneopenzeeliggen.Kenmerkendzijndeorthogonalestructurenenrechtelijnenvandekavelsensloten-diehunoorspronghebbenindeopstrekkendeontginning.Rechteslotenenwegendoorkruisenhetinslagenverkaveldegroenegras.Deweidsheidvanhetlandschapbestaatbijdegratievangoedelandschappelijkebegrenzingen-endusookvangoedegeslotenkernranden.Dieovergangenzijnsmalenderandenzijncompactenwordenvoornamelijkgevormddooreenzoomvanopgaandebeplantingenbebouwing.

1Open polderkernen

Opvallendisdemanierwaaropdekernenvankleinschaligelintbebouwingeninenkeledecenniazijnuitgegroeidtotforsewoonkernenmeteenhaastvierkanteopgezet.Metnamedeontwikkelingenindejaren70,meteenvlaksgewijzeinvullingvanderuimteineenpoldergrid,hebbendaartoebijgedragen.

Detypewoningenenstedenbouwkundigepatronendiedatmetzichmeebrachtenhebbendebelevingvandekernenvanuitdepolderdrastischveranderd.Debouwblokkenkerenzichnaarbinnen,naarhetwoonerf,waardooraandeachterkant(dekantvanhetlandschap)eenzoomvantuinenisontstaandieweliswaareenaangenameintermediairvormttussenkernenlandschap,maardieweiniggebruikswaardeheeftenniettoegankelijkisvoorpubliek.

Bijdedorpsentreeszijnveelbedrijventerreinenontstaan,endeverschillendevormenenkleurenvandehallenenpandenzijnvanvertezien.

Bijrecentenieuwbouwvanafdejaren90ziejedat,vergelekenmetdejaren70blokken,dekavelsveelvollerzijnbebouwdenerweinigruimteisvoortuinen.Hoeweldezehuizenwelgerichtzijnophetlandschap,enduseenvoorkantvormen,isdemonotonestripaanhuizenvanuitdepoldereendoorninhetoog.

Observaties

Kernrandtypering

openlanschaprijkttotoudelintenbebouwing

tuinenzoomalsintermediairtussenpolderenwoonerf

onbepaalderuimtetussenbebouwingsrandendijk/lint

forseloodsenengebouwenachterlagegroeneberm

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

Bunschoten-Spakenburgalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

versterkenlintalsstructuuraanzettenwegbeplanting

behoudcontrast/zichtoppolder

nvt nvtnvt

verduurzamensortimenttuinenmakendoorsteek,toegangrandpadlangsslootaanoverkant

kaderen/‘framen’tussenland:toevoegenwal,hagen,bomenbehoudzichtenoplint/dijk

verzachtenrand,camouflerenaanleggroen-blauweoevers

wal,sloot,bomenrij

nieuwelandschapsstrip,‘voorkant’tijdelijkofpermanentprogramma,routes

makenvangroen-blauwraamwerk

oudelint jaren70rand tussenland bedrijvenrand

Voorbeeld

Opgave

Houdekernrandzonecompact.Datwillenzeggen:streefnaareensmalleovergang-szone.OntwikkelingenzijnmogelijkbinneneenlandschappelijkraamwerkdatgebaseerdisophetorthogonalegridvandeEempol-der.Ditisdestructuurdrager.Dezestructuurmoetdanwelverstevigd,danwelgemaaktworden.Ditkandoormiddelvanwegen,slotenenwegbeplanting.DeopenheidvandeEempolderiseenkwaliteit/ervaringdiedichtbijmoetzijn.

Bestaandegroengebiedjesensportfunctieswordenopdezemanierverankerdinhetgrid,ennieuwefunctieskunnenbinnenditsysteemeenplekkrijgen.Belangrijkishetbehoudvanzichtlijnenenopenheidrichtingdepolder.

InhetvoorbeeldhierbovenisaandeoostrandhetorthogonaleverkavelingssysteemvandeEempolderaangezetenverstevigd.Hetkadertbestaandeontwikkelingenvormtdebasisvooreventuelenieuwe(gebouwde)ontwikkelingen.Debestaandebebouwingsrandvaltbinnenditgridenwordtaangezetmeteengroenezoomenwegbeplanting.Indeopenruimtewordengebouwenvoorgesteld(inlijnmethetlandschap)metdaartussenopenplekkenvoordiversefuncties.

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

Eemzonekernen

EEMLAND

Eemdijk

Eembrugge

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

EemzonekernenzijnkernendiegerelateerdzijnaanhetstroomgebiedvandeEem.Dedorpenliggenopofaandedijkenenzijnomslotendooropenveenweidelandschapmetlijnenhaaksopderivier.Infeitezijnhetkerkdorpen,diedeafgelopenjarenniettotnauwelijkszijngegroeid.DedynamiekronddeA1isweltezien,indevormvanbedrijventerreinen.Binnendijks,langsdedijken,ligteenopenlintvanbebouwing.Buitendijksliggenervenopterpen.Deextremeopenheidiseenkwaliteit,diedoorloopttotaanderandenvandedorpen.

2Eemzonekernen

Opvallendindeontwikkelingvandezekernenisdewijzewaarop,metnamerecentelijk,deloopvanderivierwordtaangepastaandebehoeftenvandetijd.Indejaren90ziejebijvoorbeeldbijEembruggedatereenbochtwordtafgesneden,enereennieuweluweoeverlangsdeEemontstaat.

VerderzijndeEemzonekernenindebasiskleinekernendieindeafgelopendecenniaamperzijngegroeid.Tenminstequawoonbebouwing.Detoenamevanbedrijventerrein,indebuurtvandesnelweg,isaanzienlijk.Hierziejedathetaanvankelijkedijkdorpjegeheelomsloteneningekapseldisdoorbedrijventerreinenenindustrie,gerichtopdeprovincialeweg,maardieeenachterkantnaarderivieroplevert.Hoogdynamischeprocessenhebbengripgekregenophet(laagdynamische)landschapssysteem.Hierisderuimtelijkekwaliteitvertezoeken.

Hetcontrasttussendebeslotensfeerindekern,endeopenheidvanhetomliggendelandschapisgroot:eenkwaliteit.Hetaangezichtvanhetdorpvanuithetlandschapverdientextraaandacht.

Observaties

Kernrandtypering

geleidelijkeverdichtingtotaanhistorischekern

agrarischeervenlangsdijkvormenlosseelementen

industrieenhavensdominerenrivieroever

loodsenlangsweg,bijentree,achterlagegroeneberm

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

Eemdijkalsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

accentuerenkaaldijklichaambehoudcontrastbeslotendijkdorpen

versterkenzichtenoverweiden

nvt nvtnvt

behoudlossestructuurervengeenhoge,maarlageerfbeplantingversterkenzichtenoverweiden

daarwaarmogelijk:rietkragennadrukopzichtenanderekant

wandelpadlangsoever

aanleggroen-blauwebermgebruikvanwallenensingelsbomenplantendaarwaarkan

opzoeknaardijkalsstructuurdragerbuitendijkskansenvoornattenatuurmogelijkewoningbouwlangsdijk

oudedijk/lint ervenrand industrie-oever bedrijvenrand

Voorbeeld

Eemland

OPEN POLDERKERNEN

EEMZONEKERNEN

Opgave

Houdekernrandzonecompact.Volgtenallertijdendedijkalsstructuurdrager.Kansenzijnervooralbuitendijk-hetgebiedtussendedijkenvanhetstroomgebiedvandeEem.Hierkunnennatuurlijkontwikkelingenrecreatienieuweeconomischemogelijkhedenbieden,eventueelaangevuldmetnieuwebebouwingaandedijk.

Belangrijkeruimtelijkeaspectenindezekernrandzonezijn:hetdijklintendaarmeehetdorpssilhouette(eenhuizenplukjeopdedijkomringdooreengroenezee),dedorpsentree(zoveelmogelijkzichtoppoldereneem)endedorpsrandzelf(voorkanten,kleinekorrel,tuinen,rietkragen).

Inhetvoorbeeldhierboveniseenextrawaterloopgegraven,inlijnmetdevergravingenvanenkelejarengeleden.DitbrengtdeEem,derivier,hetwater,hetrietzodichtmogelijkbijdedijkendeweg.PassantenervarenzozoveelmogelijkdeEemendiensnatuur.Ditkanversterktwordendoordeoeversaantezettenmetrietkragen.Hiermeewordtdeindustriemeernaardeachtergrondgedrukt.Langsdedijkkunnen,inlijnmetdeandereerven,nieuwewoonkavelswordengesitueerd.

Mozaïek-wegkernen

VALLEI

Achterveld Woudenberg

Renswoude

Vallei

MOZAIEK-WEGKERNENMozaïek-wegkernenzijnmiddelgrotekernenopdekruisingvanwegenineenhalfopencoulissenlandschap.DekernenvindenvaakhunoorsprongalskIeingehuchtbestaandeuiteenclusterboerderijenenenkelevoorzieningen.Indeomgevingvandekerneniseengrotediversiteitaanbeplantingselementen,diesteedsinmaatenvormvariëren,enzoeenmozaïekvanlandschapskamersvormen.Bomenrijen,eikenlanen,bospercelen,houtwallenenboomgroepenomkaderenakkers,weilanden,tuinbouwpercelenenkwekerijen.Wegenvanennaardekernenzijnbeplant.Dedorpenenveleboerenervenliggenverscholeninhetgroen.

1Mozaïek-wegkernen

Opvallendindeontwikkelingvandezekernenisdatzetotdejaren60vrijeenvoudigeagrarischewegdorpenwareneninnoggeen50jaarzijnuitgegroeidtotforsedorpen,waarsteedsmeervraagisnaarnieuwewoonmilieus.Ditlegtnietalleeneendrukopdevoorzieningen,ookopderuimteindekernrandzones.

Hetlandschapisvergelekenmetdesituatierond1900minderkleinschalig.Doorschaalvergrotingindelandbouwenderuilverkavelingenindejaren50en60ishetaanvankelijkecoulissenlandschapopenergeworden.Hetareaallandbouwgrondisminofmeergelijkgebleven,maarhetaantalboerenisdrastischteruggenomen.Tegelijkertijdisderecreatievedrukophetlandschapgroot.Ronddekernenziejecampings,B&B’s,recreatieplassenenbungelowparken.

Deuitbreidingenvandekernenvanafdejaren70hebbenrelatiefhardegrenzenopgeleverdnaarhetlandschap.Tochvaltopdathetcoulisselandschap,doorzijnkamersstructuurditgoedkanhebben.Ditgeldtvoornamelijkvoordekleinschaligeplannen.Recenteseriematigenieuwbouwvoegtzichmindermakkelijkinhetlandschap.Welwordennatuurlijkebegrenzingengezochtvoordewoningbouwprojecten,zoalsbosrandenenandereinhetcoulisselandschapaanwezigeelementen.Doordegroeivandekernenneemtookdedrukophetverkeertoe.Rondsommigekernenisaleenrondwegaangelegd,bijanderenhangthetindelucht.Hierendaarzijnbedrijventerreinerggrootuitgevallenenoverstijgendeschaalvanhetlandschap.

Observaties

Vallei

MOZAIEK-WEGKERNEN

Kernrandtypering

gevarieerdebebouwing,intiemesfeer,zichtopkamers

= OK = REDELIJK = OK = KANS/OPGAVE

hallenenloodsenbijentreeenlangsoeversvanbeek

bouwblokkenverscholenachtertuinenenbospercelen

recentenieuwbouw,vlakken,nietinlijnmetlandschap

Renswoudealsrepresentatievekern

uitgangssituatie

BEHOUD+

ONTWIKKELING

versterkenzichtenopkamersvergrotenentree-ervaring

evtafwaarderendoorgaandeweg

nvt nvt nvt

aanplantenbeek,riet,wilgversterkenkamerstructuur

evt.padviabrugnaaroverkant

stimulerenstijlimpulstuinenminderwilgroei/onderbeplanting

openbareroutebuitenkant

aanleggroenezoomversterkenkamerstructuur

routeslangsranden

gebruik/benuttinglandschapskamerprogrammaaanderanden,reuringlage/plattefunctiesinderuimte

oudeweg bedrijvenrand/oever jaren50-70rand jaren90-00rand

Voorbeeld

Vallei

MOZAIEK-WEGKERNEN

Opgave

Ontwikkelingenindekernrandzonedienenzoveelmogelijkgepaardtegaanmetlandsc-hapsbouwen-herstel.Hetcoulissenlandsc-hap,zoalszichdatrond1900manifesteerde,vormteenbelangrijkeinspiratiebronenbasisvoorontwikkelingeninrichting.Kansenliggendaarwaarhetlandschapalkleinschaligenbeslotenis-zodatdaaropin-gespeeldkanworden,ofdaarwaardit(nog)nietzois,enerkansenzijnomdetransfor-matieingangtezetten.Dehardemonotone(langgerekte)bebouwingsrandvanrecentenieuwbouwvormteendirecteaanleidingomdezetenuancerenenbetertevervlechtenindestructuurvanhetlandschap.Dewegalskarakteristiekelementinditland-schapkaneenrichtsnoerzijnomfunctiesenontwikkelingenaantekoppelen.

Inhetvoorbeeldhierboveniseenhardelanggerektebebouwingsrandvanrecentenieuwbouwaangepakt,enhaaksdaarop-vanuitdekern-eenweg/laangetekendmetervenerlangs.Delaanmeteikenisgebaseerdopeenoudelijninhetlandschap,envormtdeaanzetvaneennieuwraamwerkvanlanenensingels,bekenensloten.Hierbinnenonstaannieuwelandschapskamers,diegeschiktzijnvoordiversefuncties.Afwisselingenvariatiezijnuitgangspuntenbijdeinvulling.

Losstaande dorpen en steden

WEESKERNEN

Baarn Houten

Leusden Soest

Langbroek

Weeskernen

5 DORPEN

3 STEDEN

Ineensystematiekwaarindevelekernenvandeprovinciewordenondergebrachtinfamiliesvankernenineengemeenschappelijklandschapsensemble,zijneraltijdkernendienietbinnendezefamiliestevangenzijn,enopzichzelfstaan.Omdatergeziendeeigenheidvandezekernenniet1:1naarandere(aangrenzende)kernen,enhunbepalingen,verwezenkanworden,ishetvanbelangomhetstappenplantedoorlopen,datalsbasisdientvoordeanderekernrandtyperingen:

Maakeenhistorische(morfologische)analysevandekern,enbepaaldelandschappelijkeonderleggerendestructuurdragervandekern,alsmededeplekkenmetdemeestedynamiekendeinvloedvaninfrastructuur.

Typeerdeverschillende(bebouwings)randenvandekernenderelatiemethetaangrenzendelandschap.Beoordeelderuimtelijkekwaliteitvanzowelderandalsdekernrandzoneenbepaalwelkerandenaankwaliteitkunnenwinnenenwelkerandenbehoudenkunnenblijven-enformuleervoorbeidedeopgave.

Zoekvoorelkekernrandzonenaaraanleidingenvoorhetversterkenvanhetlandschappelijkeraamwerk,envuldezeaanmetgebiedseigenelementen.Introduceerdesgewenstgeschiktefunctiesdiedeidentiteitvandekern(rand)versterken,envathetgeheelsamentoteensamenhangendruimtelijkontwerp.

5 dorpen

Houteniseengroeikernuitdejaren70endeenigekernopdeHoutensevlakte.HoutenligttechnischgezieninhetRivierengebied,maardekernvoegtzichnietbijdeKrommeRijnkernenalsdeSchalkwijksekern(en).Baarniseenkern,datlandschappelijkgezienin‘tGooiligt,bijBlaricumenLaren,inhethogeboslandschap.BaarnligttussendeHeuvelrugenEemlandin.Soestligtalsenigekernindelaagtetussendehogebossenvan‘tGooiendievandeHeuvelrugengrenstaanEemland.Leusdeniseengroeikernuitdejaren70,tegenAmersfoortaan,enligtinhetovergangsgebiedtussendeHeuvelrugendeVallei.LangbroekiseveneenseenkerninhetRivieregebied,maaruitzondelijkdoorzijnliggingindelandgoederenzonerondomdeLangbroekerwetering.LangbroekligttussendeflankvandeHeuvelrugendeKrommeRijn.

Utrecht Amersfoort

Veenendaal

Weeskernen

5 DORPEN

3 STEDEN

DeprovincieUtrechtkentdriegrotesteden:Utrecht,AmersfoortenVeenendaal.Dezegebiedenlatenzichmoeilijkvangenindesystematiekvandefamiliesvankernen.Destedenoverstijgenhetlandschapwaarinzeliggen:hetzijnlandschappenopzichgeworden,meteeneigendynamiek,historieenidentiteit.Datvraagtomeeneigenaanpak,ommaatwerk.

Omdatdekernenomvangrijkzijngrenzenzevaaknietaanéén,maaraanmeerderelandschappen.Vanwegedezeverschillendeaangezichten,wordtervoorhetbepalenvandekoersvoordezespecifiekerandzonesverwezennaardekernrandtyperingenuitdevorigehoofdstukken.

Opdevolgendepagina’swordtperstadenperrandnadereuitleggegeven.

3 steden

Stroomrugkernen

Lekzonekernen

Veenweidelintkernen

Kromme Rijnkernen

Zuidflank-kernen

Weeskernen

5 DORPEN

3 STEDENUtrechtgrenstaan4grotelandschappen,enheeftdaarmee4basistypenkernrandzones.Voorelkezoneverwijzenwenaardelandschappenendekernrandtyperingenindevorigehoofdstukken.

DewestrandDestadgrenstmetLeidscheRijnaanhetGroeneHart.ZievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaandeopenveenweidenendebredestroomruggendehoofdstukkenVeenweidelintkernenenStroomrugkernen.

DenoordrandDestadgrenstookhieraanhetGroeneHart,maardanaandeopstrekkendeveenontginningenrondWestbroekenGroenekan.ZievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaanhetopenlandschaphethoofdstukoverVeenweidelintkernen.

DeoostrandDestadgrenstmetdeUithofaandeHeuvelrugenhetKrommeRijngebied.Zievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaandebossenenhethalfopenrivierenlandschap,dehoofdstukkenZuidflank-kernenenKrommeRijnkernen.

DezuidrandDestadgrenst,metinbegripvanNieuwegeinenVreeswijk(maarzonderIJsselstein),aandeLekzone.ZievoordeomgangmetdekernrandzonegrenzendaandeLek,hethoofdstukoverLekzonekernen.

Utrecht

Boskernen

Mozaïek-wegkernen

Eemzonekernen

Open polderkernen

Weeskernen

5 DORPEN

3 STEDENAmersfoortgrenstaan3grotelandschappen,enheeftdaarmee3basistypenkernrandzones.Voorelkezoneverwijzenwenaardelandschappenendekernrandtyperingenindevorigehoofdstukken.

DenoordrandDestadgrensthieraanEemlandenArkemheen.TussenAmersfoortenBunschotenisnogeensmallestrooklandschap.ZievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaandeopenveenweidendehoofdstukkenEemzonekernenenOpenpolderkernen.

DezuidwestrandDestadgrensthieraandebossenvandeHeuvelrug.ZievoordeomgangmetdezekernrandzonehethoofdstukoverBoskernen.

DezuidoostrandDestadgrensthieraandeVallei.Zievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaanhetkleinschaligecoulisselandschapvanakkers,velden,lanenenwegenhethoofdstukMozaïek-wegkernen.

Amersfoort

Mozaïek-wegkernen

Boskernen

Noordflank-kernen

Weeskernen

5 DORPEN

3 STEDENVeenendaalgrenstaan2grotelandschappen,enheeftdaarmee2basistypenkernrandzones.Voorelkezoneverwijzenwenaardelandschappenendekernrandtyperingenindevorigehoofdstukken.

DeoostrandDestadgrensthieraandeVallei.Zievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaanhethalfopencoulisselandschapenhetluwebinnenveld,dehoofdstukkenMozaïek-wegkernenendeAchterflankkernen.

DezuidwestrandDestadgrensthieraandeHeuvelrug.ZievoordeomgangmetdezekernrandzonegrenzendaandebebostestuwwalendeluweflankvandeHeuvelrug,dehoofdstukkenBoskernenenAchterflankkernen.

Veenendaal

TOT BESLUIT

nabeschouwing en de 10 ‘gouden regels’

DeProvincieUtrechtkentveletypenlandschappen.Dediversiteitishoog.Desteden,dorpenenkernenzijneveneensdivers.Vandeintotaal115woonkernenishetmerendeelkleinencompact.Veelvandehistorischekernrandenzijnnogintactenbeleefbaar.MetuitzonderingvanMijdrechtenenkelekernenopdeoudestroomruggenvaltdegroeivanindustrie-enbedrijventerreineninhetlandschapmee.Kortom:hetUtrechtselandschap,endaarmeeookdekernrandzoneszijntamelijkgroenenlandelijk.Datmoetwordengehandhaafd.Voorkomurbansprawl.Redeneervanuithetlandschap,nietvanuitprogramma.

Elklandschap,endusookeenkernrandzone,heefteenbepaald‘laadvermogen’.Datbetekentdateengebiedvanuitlandschappelijkoogpunteenbepaaldehoeveelheid(rode)ontwikkelingenkanhebben.Inhetenelandschapisdatmeerdanindeander.HetlaadvermogenvanbijvoorbeelddekernrandzonesindebeslotenbossenvandeHeuvelrugisgroterdandeopendorpsflankenindeveenweiden,vanwegehetvisueleeffect.Inhalfopenlandschappen,zoalshetcoulisselandschapvandeVallei,biedtdekamerstructuurenhetnetwerkvanwegeneveneenseenaardig‘opvangnet’,waarmogelijkhedenzijnvoorontwikkelingen,mitsdezezichvoegeninhetkleinschaligemozaïeklandschap.Hetoverschrijdenvanhetlaadvermogenvaneenlandschapheeftdesastreusegevolgenenisonomkeerbaar.

Nabeschouwing

Kernrandzoneszijnonlosmakelijkverbondenmethetrodecontourenbeleid.Rodecontourenzijngrenzendiesindshetbeginvandezeeeuwomdorpenenkernenheenzijngetrokkenomverdereverstedelijkingvanhetlandschaptegentegaan.Maardatlijdtnietaltijdtotruimtelijkekwaliteit.Somsvolgenlijnenindivuelekavelsengebouwenofliggenvervandebebouwingaf,waardooreronlogischeranden,hoekenenrestruimtesontstaan.Verrommelingligtdanopdeloer.Dekwaliteitvankernrandzonesstaatofvaltmetgoederuimtelijkebegrenzingen,gebaseerdopstucturen,zoalsbebouwing,wegen,lanen,bosofwater.Hetnieuwebeleidvoorkernrandzonesbiedtkansenomdezerafelrandenomtevormentotvanzelfsprekendeovergangentussenkernenlandschap.

Degrootschaligewoningbouwvandejaren70heefteengrotestempelgedruktopdeomvangenuitstralingvandewoonkerneninUtrecht.Veelkernenzijnindietijdverdubbeldenvanhunoorspronkelijkestructuurdragerafgegroeid.Hiermeeissomsdekarakteristiekerelatiemethetlandschapverlorengegaan.Debebouwingsrandenvandejaren70blokkenzijnnietzeldenmonotoon,grauwenhebbeneennegatieveinvloedopdekwaliteitvandeaangrenzendekernrandzone.Somszijndezewoonwijkenechteromzoomdmetfraaiegroenstructurenof

tuinzones,welkegoedeintermediairsvormentussenkernenlandschap–metnameindeopenveenweidelandschappen.Opgaveishiervooralomdezekernrandzonesquafunctie,gebruikendooraderingeenkwaliteitsslagtegeven.

Degrootschaligewoningbouwvandejaren90(VINEX),heefteveneenseengroteimpactophetlandschapgehad.Diebouwperiodekenmerktzichdooreenseriematigeenhyperefficientebenaderingvanhetbouwen:kavelswerdenmaximaalbenut,waardoorerweinigtuinofopenbareruimteoverbleef.Gevolgisdatdewoonblokkenvaaknaaktinhetlandschapliggen.Indeperiodevlaknadeeeuwwisselingziejedateropkleinereschaalwordt(door)gebouwdenerperkavelwordtontwikkeld.Ditlevertsomseenwelkomevariatievanderandop,maarsomsookziejedaterrareblokjesenhoekjesontstaan,dieeenonsamenhangenderandoplevert.Somskerendewoningenzichzelfsafvanhetlandschapenontstaanerachterkanten.Deruimtediehetkernrandzonebeleidbiedtkangebruiktwordenomdezerandenteherstellen.

Ervoerenveelspoor-,water-enauto(snel)wegendoordeprovincie.Daarwaarsnelwegenenafslagenzijn,ontstaan‘hetegronden’ofacceleratiegebieden.Ditzijnplekkenwaardehoogdynamischeprocessenvanvervoerenmobiliteitgripkrijgenophet(laagdynamische)landschapmethaarnatuurlijke

systemen.BijvoorbeeldbijWoerden,inderuimtetussensnelwegendorp,waardiverseautogarages,stallingen,moestuinenenverenigingsgebouwenliggen.Hierloerthetgevaarvanverrommelingenhetverliesvanlandschappelijkekwaliteit.Ditvraagtomaandachteneenkwaliteitsimpulsdoormiddelvanhetaanzettenvanlandschappelijkestructuren.Rodeontwikkelingenindekernrandzonekunnenhiereenpositieverolinspelen.Bouweninhetlandschap,enhetcreërenvanwaarde,kaneenimpulsvoorhetlandschapbetekenen,mitsdeontwikkelingengeëntzijnopdelandschappelijkeonderleggerenhetDNAvandekern.

Wegbelevingspeelteenbelangrijkerolbijdeinrichtingenvormgevingvankernrandzones.Deruimtelijkeervaringvanafdeweg,dielangsofdoordekernrandzonevoert,iscruciaal.Ontwerpnietvanafboven,vanafdekaart,maarvanuithetveld,vanafdepaden.Organiseereenschouwmetdebetrokkenpartijeninhetgebied,enbepaalderuimtelijkekwaliteitaandehandvanvragenals:Hoenaderjedekernvanuithetlandschap?Hoeonderscheidtzichdekern?Hoeopentzichdekernrandzone.Hoemakkelijkvindikmijnwegdaarin?Wanneerbenikindekern?Belangrijkeruimtelijkeeenhedendieindevisieenhetontwerpkunnenterugkomenzijn:hetaanzicht(vanveraf),hetdorpssilhouetteendeentree(vandichtbij).

Kernrandzones zijn geen randen of grenzen, maar bredere landschappelijke zones waarin het spanningsveld tussen kern en landschap zichtbaar wordt. Benader kernrandzones daarom altijd op een hoger schaalniveau, niet alleen op het niveau van de rand.

10 gouden regels

Kernrandzones zijn gebieden die bij uitstek gekenmerkt worden door dynamiek en verandering. Kernrandzones zijn nooit hetzelfde en altijd in beweging. Plan dat niet dood. Omarm de vrijheid. Durf los te laten.

Kernrandzones zijn niet nieuw. Zo lang er steden bestaan, zijn er kernrandzones. Kernrandactiviteiten schuiven op zodra een dorp of stad uitbreidt, als een boeggolf. Weet dat er na een transformatie van een kernrandzone nieuwe kernrandactiviteiten kunnen ontstaan in de nieuwe kernrandzone. Heb niet de illusie dat het ‘klaar’ is.

Kernrandzones vragen niet om een conventioneel masterplan of totaalvisie waarin alles is vastgelegd, maar om een open verhaal - een uitnodiging. Schets een speelveld met aantrekkelijke voorwaarden. Zet in op uitnodigingsplanologie. Zoek de spelers, speel het spel.

Kernrandzones zijn geen ‘stortplaatsen’ voor functies die je toevallig even kwijt moet. Kernrandzones zijn de visitekaartjes van dorpen en steden, het eerste wat men ziet. Wees er trots op. Maak ze aantrekkelijk. Maak ze representatief.

Kernrandzones zijn er in vele soort en maten. Geen enkele kernrandzone is gelijk. Ontdek het unieke van je ‘eigen’ kernrandzone. Ontdek het locatiespecifieke. Stel dat centraal. Draag dat uit. Buit het uit.

Niet elke kernrandzone behoeft een ontwikkeling. Ontwikkel alleen daar waar de landschappelijke kwaliteit onder de maat is, of waar kansen zijn om een nieuw landschap te maken. Behoud de gebieden waar de kwaliteit goed is of waar weinig urgentie is. Koppel kans aan opgave, niet mogelijkheid aan programma.

Denk bij de ontwikkeling van een kernrandzone aan het bouwen van een bijkeuken (een ruimte tussen huis en tuin, waar - net als tussen kern en landschap - verschillende spullen bij elkaar kunnen staan). Investeer in een goed landschappelijk raamwerk, waarin verschillende spullen (functies) een plek kunnen krijgen. Borg de kwaliteit van de structuur, niet van de afzonderlijke plekken.

Ga als gemeente niet alleen aan de slag. Zoek samenwerking met eventuele buurgemeenten. Ontdek het gezamenlijke landschap waarin de kernen liggen. Vind elkaars belangen. Formuleer samen kwaliteiten en ambities voor het gebied en benoem kansen en opgaven. Daarna volgt maatwerk.

Schoenmaker, blijft bij je leest. Laat je in de fase van inventarisatie en visievorming begeleiden door een erkend landschapsarchitect of ruimtelijke strateeg. Weet wat je niet weet. Laat je adviseren, laat je inspireren. Landschap vraagt om vakmanschap; geef het.

• KwaliteitsgidsUtrechtseLandschappen,ProvincieUtrecht,2001• ProvincialeRuimtelijkeStructuurvisie2013-2028,ProvincieUtrecht,2012• Publicatiestadsranden,ArchitectuurcentrumAorta,Utrecht,2012• Rafels,randenenroutes,atelierOverijssel,2008• Elkdorpzijneigenkleur,atelierOverijssel,2008• Tekenenenrekenenaancontourenvankleinekernen,BGSV,2001• Opdesmallegrensvanstadnaarland,afstudeerscriptieGijsBreeman,WUR,2011• Geefkwaliteitaandekernrandzone,afstudeerscriptieNielsDijkstra,HogeschoolUtrecht,2012• KernrandvisieMontfoort,afstudeerscriptieRachelBakbier,WUR,2014• StadsrandenatlasvandeZuidvleugel,LOLA,EricLuiten,2011• Dorpalsdaad,bouwstenenvoordorpeninhetoosten,BuroZijaanzicht,2004• Dorps-DNANoord-Holland,La4Sale,2009• KleineKernenKookboekNoord-Holland,La4Sale,2002• VechtsBouwen,studienaarbouwontwikkelinginplassengebiedUtrecht,La4Sale,2002• VisiestadsrandenNetwerkstadTwente,Strootman,2011• DeOnbebouwdeKom,adviesProvinciaalbouwmeesterZuid-Holland,EricLuiten,2011• Handreikingdorpseigenuitbreiden,ProjectbureauBelvedere,2008• Verstedelijkingindestadsrandzone,Planbureauvoordeleefomgeving,2009• Staatvandestadsrand,interviewDavidHamers,Stadswerk,2011• Tussenland,Planbureauvoordeleefomgeving,DavidHamers,2004• AdviesKernrandzones,ProvinciaalAdviseurUtrecht,IngeborgThoral,2014• KernrandvisieDeBiltWest,NieuweGracht,TerraIncognita,2013

Bronnen en leestips

Copyright©2014,FREELANdSCHAP,Utrecht.Nietsuitdezeuitgavemagwordenovergenomen,verveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestandofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeauteur.

FREELANdSCHAP|MarcNoldenPostadres:Coornhertstraat493521XGUtrecht06-29193153marc@freelandschap.nlFR

EELANdSC

Typering kernranden

Documents

Transcript of Typering kernranden

Squints in Nederland Definitie, typering en inventarisatie · 2013. 2. 12. · architectuurgeschiedenis (Utrecht 1953) 162. 198 KROESEN Het artikel van Ada van Deijk uit 1989 over

111018 meerjarenplan 2013-2016 v0 6 [met kaft] en kaarten/Raad/RN 122...meerjarenplan ‘Koers 2010-2012’ van Brainport Development NV. Opzet en aanpak Na een korte typering van

Van Trijntje tot de Leeuwinnen: de Canon van Open vensters ... · Typering, opdracht en werkwijze 14 1.1 De Canon van Nederland sinds 2006 15 Basisonderwijs en pabo's 16 Voortgezet

wiskundeonderwijs - Kennisnet€¦ · Typering gebruik Verantwoordelijkheid van leraar om wel of geen gebruik van ict te maken bij het lesgeven Voor merendeel leerstofonderdelen zijn

U-Talent Docentactiviteiten 2019 – 2020 · hoe komt een match op basis van HLA-typering tot stand? Hoe is stamceldonatie landelijk en globaal geregeld? Natuurlijk wordt ook het

Schoolondersteuningsprofiel · 2020. 8. 19. · DEEL I INVENTARISATIE 1 Typering van de school In ons schoolplan en in onze schoolgids hebben wij uitgebreid beschreven waarvoor onze

Schoolondersteuningsprofiel€¦ · 10 G renzen van de zorg ... Het schoolondersteuningsprofiel begint in hoofdstuk 1 met een korte typering van onze school en van de ondersteuning

Kengetallen Openbare Verlichting - PublicSpaceInfo.nl · GVO drukkers & vormgevers B.V., Ede Eerste druk: maart 2004 ... 2.1 Inleiding 2.1.1 Algemene typering van de werkwijze 2.1.2

Christelijke Tarot - Handleiding · Genoemde omschrijving en hernieuwde duiding zijn gebaseerd op een door Hajo Banzhaf gegeven typering en verklaring van Waites 4 x 10 kleine nummerarcana,

Beleidsplan 2017 - 2020 · 2018. 6. 29. · 2 1.Korte typering Kerngegevens 2015 Amsterdam Sinfonietta: 65 concerten, 50 kinderconcerten, 2,5 M€ omzet, 71% eigen inkomsten, 50.500

Aan het werk met passend beroepsonderwijs...1 De weg naar werk 1 1.1 Introductie 1 1.2 Beleidsontwikkelingen 2 1.3 Onderzoeksvragen 5 1.4 Het onderzoek 6 1.5 Leeswijzer 7 2 Typering

ROAAanpassing in tabel 6.1 op pagina 35 Voor de ITA typering van het mbo4 gelden de volgende correcties: ... Het ROA is de leden van de POA Programmacommissie en de commissie van financiers

INHOUD · 2021. 1. 27. · 2 INHOUD 1.Inleiding 3 2. Methodiek 4 3. Status, typering en begrenzing 5 4. Systeemanalyse 6 5. Maatregelen 8 6. Doelen 11

Dr. L. BOSCH - chg.kncv.nluuid:a9530470-2c50-4b6b-b303...typering (de vorm, een chemische verbinding of een proces, resp. enzymatische activiteit), dat zich opnieuw openbaarde in latere

Beschrijving “example of good practice” 3 · 2011. 3. 17. · 1. Typering van de school De Triangel Mariaheide Maasmechelen ... vrijheid om deel te nemen aan de extrasolaire activiteiten.

Vergelijking van methoden voor detectie en typering van ... · different part of the viral genome is detected in patients than in food and water samples, ... sample types. For both

Jaargang 114 | 2018 | NUMMER TEGEN DE TUBERCULOSE · 2018-04-23 · genome sequencing’ (WGS), in aanvulling op routinediagnostiek en VNTR-typering. Het gaat om een onderzoeksproject

Abiotische typering van bostypen in Nederland · het Ministerie van LNV (Beleidsondersteunend Onderzoek: Cluster Ecologische hoofdstructuur – thema Abiotische randvoorwaarden voor

Hoge Resolutie Typering van Coxiella burnetii · 2011. 12. 23. · Coxiella burnetii, de veroorzaker van Q-koorts, in kaart te brengen om hiermee de ontwikkeling van verbeterde typeringsmethodes

ICPC · ICPC Vragenlijst bemoeizorg voor verslaafden Een typering van de bemoeizorgprogramma’s in Nederland Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Tranzo van Universiteit van Tilburg