Toegankelijkheidvan

signalisatie en informatie in en rond het gebouw

Iedereen wil zo zelfstandig mogelijk zijn dagelijkse activiteiten kunnen vervullen. De signalisatie en informatie die van belang zijn voor het gebruik van een gebouw moeten bijgevolg duidelijk waarneembaar en te begrijpen zijn. Ook de manier waarop visuele, auditieve en tactiele informatie worden aangebracht en vormgegeven speelt een grote rol. Want wat heb je aan een toegankelijke ruimte als je ze niet kan vinden?

De informatie-overdracht kan gebeuren op verschillende manieren. Via informatie, of bewegwijzeringsborden, maar ook via publicaties of een mondelinge toelichting zoals bijvoorbeeld een luidspreker. Ook technologische middelen zoals bijvoorbeeld beeldschermen moeten toegankelijk zijn.

Ditwenkenbladiseenleidraadomdetoegankelijkheidvansignalisatieeninformatieinenrondeengebouwteverbeteren.

Hetgeeftontwerpers,bouwherenengebouwverantwoordelijkeneenaantaltipsomdekwaliteitvandeinformatie-voorzieninginenrondhetgebouwteverhogen.

Algemeen•Signalisatieomvathetgeheelaanelementenzoalsbewegwijzerings-eninformatieborden,naambordjes,routegeleiding,…Zegeeftdebezoekerdenodigeinformatiezodatdezeopeeneenvoudigemaniergebruikkanmakenvanhetgebouwenzijnvoorzieningen.

-Bewegwijzeringgeeftsteedseenbeperktevorm vaninformatieweerzoalseennaamvaneenlokaal ofeengebouw.

-Informatie(bordenofpanelen)omvatteneenmeer uitgebreidereinhoudzoalseenomschrijvingvan deaanwezigediensten,tekstblokkenmeteen informatieveuitleg,…

•Correcteenduidelijkeinformatieoverdrachtkomtiedereentengoedeenisessentieelvoorpersonenmeteenbeperking:

-Personenmeteenauditievebeperkinghebben voornamelijknoodaanvisueleinformatie.

-Voorpersonenmeteenvisuelebeperkingis deaanwezigheidvantactieleofauditieveinformatie, deaandachtvoorkleur-encontrastgebruikof grootletterschriftnoodzakelijk.

-Personenmeteenverstandelijkebeperking, cognitievestoornis,personendiedetaalnietkennen ofpersonendiemoeilijkhedenhebbenmetlezen (o.a.kinderen),…zijnaangewezenoppictogrammen ensymbolen.

•Eenconsequentgebruikvaninformatieenuniformiteitindeuitvoeringswijzezijnvanbelang.Hetgebruikvaneenzelfdelettertype,stijlvandepictogrammen,typeensysteemvaninformatieborden,…zorgenervoordatergeenonduidelijkhedenontstaan.

Bewegwijzering•Bewegwijzeringissteedsaanwezig.Zebevindtzichopplaatsenwaardeomgevingnietduidelijkleesbaaris,waarknelpuntenaanwezigzijn(onduidelijkestructuurvangangenofpaden,richtingsveranderingen,…)enopplaatsenwaarbeslissingengenomenmoetenworden.

•Debewegwijzeringisvanopdelooproutesenvanafeengrotereafstandgoedzichtbaar.Zewordtnietgehinderddooroverhangendgroen,verlichtingsarmaturen,tijdelijkeofpermanenteobjecten,…

•Eriseenduidelijkcontrastaanwezigtussendelettersen/ofhetbordendeomgeving.Isditnietmogelijkofmoeilijkterealiseren,danhebbendebordeneencontrasterendeomranding.

Plaatsing van de bewegwijzering:•Kleineleesafstand(bijvoorbeeldaandeuitgang vandelift):

-opeenhoogtetussen1,40en1,60m•Groteleesafstand(bijvoorbeeldopeenparking,ineengroteinkomhal,aanduidingvandenooduitgang): -onderzijdeopeenhoogtevanmin.2,10m

Informatie (borden of panelen)•Informatie(borden)bevindtzichopeenlogischelocatiezoalsindeinkomhalofbijdetoegangtoteenparkeerterrein,detoegangtoteenparkoftuin,…

•Informatiebordenwordensteedsuitdelooproutegeplaatst.Zezijndrempelloosbereikbaar.Voorhetbordiseenvrijeenvlakkeopstelruimte(diametervanmin.1,50m)aanwezig.

•Panelenmeteenbevestigingaandewandstekenmax.10cmuitofwordeningewerkt(bijvoorbeeldineennis),zodatzegeenobstakelvormenopdelooproute.

•Deinformatie(inhoudvaneenbordofpaneel)isgemakkelijkentotopneuslengtebereikbaar.

Plaatsing van informatieborden:•Kleineborden(bijvoorbeeldeennaambordjeaaneenlokaal):

-opeenhoogtetussen1,40en1,60m•Middelgroteborden,hoogtebordongeveer1m(bijvoorbeeldeeninformatiepaneelineenmuseum):

-middelpuntvanhetbordvoorzienopeenhoogte vanongeveer1,25m

•Groteborden,hoogtebordmeerdan1m(bijvoorbeeldhetoverzichtvandedienstenineenziekenhuis):

-onderzijdebordopmin.75cm -ondereenhoekvan10°gekanteld.

140c

mà160

cm

Leesbaarheid, duidelijke boodschap•Eenvoudvaninformatieiscruciaal.Geefalleendemeestessentiëleinformatieweer.

•Structureerdetekst,biedtgroterestukkeninformatietrapsgewijsaan.

•Gebruikeenvoudigeendirectetaal:zoweinigmogelijkvakjargon,abstractebegrippenenafkortingen.Gebruiksteedsdezelfdewoorden,ookalsjehierdoorinherhalingvervalt.

•Vultekstennietuittotaanderechterkantlijn(blok),zorgwelvooreenrechtelijnaandelinkerzijde.

•Foto’s,schema’s,plannetjes,…verduidelijkenenondersteunendeleesbaarheid,zekerbijlangeretekstenofgrotereinformatieblokken.

•Plaatstekstopeeneenkleurigeachtergrond.Vermijdtransparantedragersofoneffenachtergrondenzoalsbeeldenoffoto’s,zijzorgenvooreenonduidelijkebeeldvorming.

•Contrastenhebbeneengroteinvloedopdeleesbaarheid.

Reflecties en verblinding•Bijinformatievoorzieningenachterglasisergeenrechtstreekselichtinvalophetglas.Voorzieantireflecterendglasofeenzonweringomreflectietevoorkomen.Houddeafstandtussenhetglasenhetinformatiebordzokleinmogelijk.

•Positioneerkunstmatigeverlichtingopeengoedewijze.Dezekanextrareflectieophetglasveroorzaken.

•Vermijdhinderlijkeschitteringen,verblindingenenreflectiesdoorgebruiktemakenvanmattematerialenvoorhetbordenhetopschrift.

Visuele informatieLetters, cijfers en tekens•Gebruikgeencursievetekstenoftekstdieenkeluithoofdlettersbestaat.

•Gebruikeenschreeflooslettertype(zonderdwarsstreepjesaandeuiteinden):Schreeflozeletter/Schreefletter.

•Degroottevanlettersencijfersisafhankelijkvandeleesafstand(vuistregel):

-Algemeen:min.1/100vandeleesafstand, voorbelangrijkeinformatie1/25.

-Opbeeldschermen:nietkleinerdan3mm. -Voorbewegwijzering:min.1/100vandeleesafstand, min.5cm.

•Hoelangerderegel,hoegroterderegelafstand(richtlijn): -Deregelafstandbedraagtminimaal1/30van deregellengte.

•Splitstelefoonnummers,schrijfbedragenincijfers(nietinletters)engebruikgeenRomeinsecijfers.

Contrasten en kleurgebruik•Contrastishetverschilinhelderheidtussentekens,teksten,beeldenoffigurenendeachtergrond.

•Indienkleurgebruikcorrectwordttoegepast,ondersteuntditdecontrastwerking.

•Kiesvoorzuiverecontrasterendekleuren(geenpasteltinten,reflecterendeoffellekleuren)enbeperkhetaantalverschillendekleuren.

•Vermijdbestvolgendecombinaties: -rood–groen:eengrootaantalpersonenkandeze kleurennietvanelkaaronderscheiden.

-zuiverzwart–wit:ditgeeftvaakeentegroot contrastmetmogelijkverblindendewerking.

•Hetverschilinhelderheidkanmenziendoorfoto’s,beeldenofteksteninkleur,omtezettennaargrijswaarden(zwart-witkopie).

•Hetgebruikvangrijswaardenlevertmeestaleengoedresultaatop(donkereletters/figurenopeenlichteachtergrondoflichteletters/figurenopdonkereachtergrond).

•Geefbeelden,foto’senlettersinkleureenzwarteomranding.Zoblijvenzeookvoorpersonendiegeenkleurenkunnenonderscheidenleesbaar.

140c

mà170

cm10

°

Pictogrammen, logo’s en symbolen•Pictogrammengeveneenduidelijkeneenvoudigbeeld vanhetopschriftdatzevervangen.Vervangteen pictogramdetekst,dangeefthetsteedseenzelfstandigbegripweer(geencombinatievanbegrippen).•Logo’s(bijvoorbeeldvaneenbedrijf)ensymbolen(bijvoorbeeldde‘LeeuwvanVlaanderen’)gevennietaltijddeletterlijkebetekenisvanhetbeeldweer,zekunnenookeenabstracteuitbeeldingbetreffen.

•Pictogrammen,logo’sensymbolenwordendoorgaanssnelleropgevangendantekstenofwoorden(bijvoorbeeldde‘P’vanparking).

•Gebruikzoveelmogelijkgestandaardiseerde(en/ofeenvoudige)ofinternationaalgoedgekeurdepictogrammen.Iedereenherkentineenoogopslagveelvoorkomendepictogrammenzoalsdatvoordeuitgang,hettoilet,delift,...

•Tekstincombinatiemeteenpictogram,logoofsymboolzorgtervoordatdeinformatiebeterbegrepenwordt.

Auditieve informatie•Geluidkanzoweleenpositievealseennegatievebijdrageleveren.Ononderbrokengeluidenzoalsbijvoorbeeldeenroltrap,eenrateltikker,eenfontein,…

kunnendeoriëntatievergemakkelijkenvoorblindenenslechtziendenmaarookvoorpersonenmeteenauditievebeperking.Geluidwerktechternegatiefalshet‘lawaai’isenanderegewenstegeluidenvervormtofblokkeert.

•Geluidsoverlastisvaakhinderlijk.Ondersteundaaromakoestischdoorbijvoorbeeldzoweinigmogelijkgladde,sterkweerkaatsendeoppervlakkentegebruiken.

•Auditieveinformatiekandoorhetvoorzienvaneenringleiding,eenaudiogids,eenomroepsysteem,…:

-Eenringleidingiseendraadloossysteemdat gebruiktkanwordendoorpersonenmeteen

hoorapparaat.Hetzorgtervoordatstorende omgevingsgeluidengefilterdworden.Hetkan voorzienwordeninaula’s,vergaderzalen, schouwburgen,…

-Eenaudiogidsiseentoestelwaarmeemen, opeenmetnummersaangeduidelocatie, informatiekanopvragen.Menkandezedan beluisterenviabijvoorbeeldeenkoptelefoon. Hetkangebruiktwordeninmusea,voorrond- leidingenineengebouw,…

•Dekwaliteitvanauditieveinformatieissteedshelder(geenechoofnagalm).

•Auditieve(gesproken)informatieisvooriedereeneenmeerwaarde.Denkmaaraanhetomroepenvaninformatieineenwinkel,begeleidingdooreengids,...

230c

m

140c

mà160

cm

Tactiele informatieAlgemeen•Tactieleinformatieomvatelkevormvaninformatiediemendoormiddelvandetastkanlezen.

•Tactieleelementenzijnvoorblindeenslechtziendepersonenvaakeennoodzaak.Ookvooranderepersonenkunnenzijeenwaardevolletoevoegingzijn.

•Algemeenwordentweegrotegroepenonderscheiden: -Ondersteuningvandevisueleinformatie (borden,brochures,…),onderdevormvantactiele informatieborden,reliëfborden,maquettes,...

-Ondersteuningvandeleesbaarheidvanderuimte (aangevenvanderouteinenrondeengebouw), onderdevormvanroutegeleiding.

Tactiele ondersteuning van informatie•Tekstuelegegevenswordeninverschillendevormenvoorzien.Omdatnietiedereenbraillekanlezenbestzowelinbraillealsinvergrootlettertype.

•Heelwatpersonenmeteenvisuelebeperkinggevendevoorkeuraanhetgebruikvanletters,cijfers,symbolen,…inreliëf.

•Letters,cijfersentekensuitgevoerdinreliëfliggensteedsophetbord(nieteringegraveerd).Degrootteligttussen1,5en6cm.EengeschiktlettertypeisbijvoorbeeldHelveticaBold.

•Personenmeteenvisuelebeperkinglezenmetdehanden.Detactieledelenvaneeninformatieborddienenzoaangebrachttewordendatdelezermeteenvlakkehanddeinformatiekandetecteren(vlakoflichthellendnaarachtergeplaatst).

•Reliëfborden,maquettes,…wordenoptimaalookonderrijdbaarvoorzien.

•Slechtziendepersonenhebbenmeestalvoldoendeaaneentekstinvergrootlettertype.

Routegeleiding•Routegeleidingbestaatuiteencombinatievannatuurlijkeenkunstmatigegeleiding.

•Hetgebruikvankleurcontrasten,verschillendematerialen,groenvoorzieningen,…draagtsteedsbijtoteenintuïtiefgebruikvanderuimte(bijvoorbeeldeengekleurdestrookopdevloerdiedelooprichtingaangeeft).

•Hoemeernatuurlijkegeleidingaanwezigis,hoemindertoevoegingennoodzakelijkzijn.Isdenatuurlijkegeleidingechterniettoereikendofverwarrend(bijgevaarlijkeencomplexesituaties),danmoetkunstmatigegeleidingvoorzienworden.

•Natuurlijkegidslijnenwordengevormddoorpermanentaanwezigeelementeninenrondhetgebouw(bijvoorbeelddewandenvangangen,trapleuningen,…):

-Hetzijnlijnvormigeelementendieopgrondniveau zichtbaarenvoelbaarzijn.

-Zevolgeneenlogischewegensluitenaanop eenobstakelvrijedoorgangofroute. -Zezijnsteedsrechtlijnig,bijvoorkeur ononderbrokenofaaneengesloten.•Kunstmatigegeleidingwordtgevormddoortoegevoegdeelementen(bijvoorbeeldnoppen-ofribbelpatronenopdevloer,verendeoppervlakken,…):

-Geleidelijnen(ribbelpatroon)duideneenrichting aan(bijvoorbeeldinlangegangen). -Waarschuwingsmarkeringen(noppenpatroon) waarschuwenvoorgevaar(bijvoorbeeld t.h.v.trappen). -Informatiemarkeringen(verendevlakken)geven informatieweer(bijvoorbeeldeeneindpunt, toegangoffunctieineenruimteofgebouw).•Hetvoorzienvankunstmatigegeleidingissteedseencomplexgegeven.Hetisaanteradenvoorhetontwerpendeuitvoeringadviestevragen.

Algemene tips•Houdbijhetontwerpenvaneengebouwrekeningmeteenlogischeopbouw.Eeneenvoudigestructuur,vormgevingenorganisatievanderuimtenzorgtervoordateenbezoekerzijnomgevingeenvoudigenintuïtiefkanaanvoelenengebruiken.

•Dekeuzevanmaterialenenhetgebruikvankleurenvoorvloerenenwanden,maarookeengoedebasisverlichtingvormensteedseenaandachtspunt.

•Eengoedontwerpdientaltijdondersteundtewordendoorinfodragers.

•Voorziecombinatiesvanvisuele(zicht),auditieve(gehoor)entactiele(tast)informatiebronnen.Opiedereinformatiedrageris(inelkevorm)hetzelfde,volledigeverhaalterugtevinden.

•Bewegwijzerings-eninformatiebordendieookbijavondofnachtdienentefunctionerenkunnenbestvoorzienwordenvaneengoedeverlichting.

•Bepaaldekleurenhebbeneenpsychologischebetekenis.Maakgebruikvandeassociatiesdiebijdekleurenpassen.Zostaatroodbijvoorbeeldvoorgevaarlijkesituaties,groenvoorveiligheid,blauwverwijstnaarhygiëneenwordtvaakgebruiktvoordeaanduidingvansanitairevoorzieningen,...

•Geefcorrecteinformatieoverdetoegankelijkheidvaneengebouwofomgeving.Niemandheefterbaatbijindieneengebouwtoegankelijkerwordtvoorgestelddanhetinwerkelijkheidis,zekerpersonenmeteenbeperkingniet.

Indezelfdereekszijnookdevolgendewenkenbladenverschenen:

Toegankelijkheidvan...appartementsgebouwen,bankgebouwen,bibliotheken,cultuur-engemeenschapscentra,gebeds-enbezinningshuizen,groengebieden,hogescholenenuniversiteiten,hotels,kantorenvanvrijeberoepen,medischepraktijken,publiekdomein,restaurantsencafés,scholen,socialediensten,speeltuinen,sporthallenenzwembaden,stembureaus,studiedagen,voetbalstadions,voetpaden,winkels.

RegelgevingGajeeenpubliektoegankelijkgebouw(ver)bouwen,dandienjeinVlaanderenrekeningtehoudenmetde‘GewestelijkeStedenbouwkundigeVerordeningvan5juni2009inzaketoegankelijkheid’.

Surfnaarwww.toegankelijkgebouw.bevoormeerinformatieoverdezeregelgeving.Jevindterookhet‘Handboektoegankelijkheidpubliekegebouwen’,werktoolsenheelwattipsvoorhetrealiserenvantoegankelijkegebouwen.

Databank Toegankelijk VlaanderenWiljeeentoegankelijkgebouwinVlaanderenvindenofwiljedetoegankelijkheidvanjegebouwbeterkenbaarmakenaanbezoekers,surfdannaarwww.toegankelijkvlaanderen.be.

Praktische informatie

Dit wenkenblad is een publicatie van Inter, met de steun van het Vlaamse Gelijkekansenbeleid.

Hoofdzetel InterBelgiëplein 13510 HasseltTel. 011 26 50 30info@inter.vlaanderenwww.inter.vlaanderen

Vestigingen Inter

Ditwenkenbladvermeldteenaantal basisrichtlijnen. Voormeerspecifiekerichtlijnenenadviesopmaat vanuwprojectkuntuterechtbijInter:

Kantoor Sint-NiklaasParklaan 115b9100 Sint-NiklaasTel. 03 766 49 68

Kantoor Roeselare - EventsSint-Jorisstraat 18800 RoeselareTel. 051 24 22 06

Kantoor BruggeBaron Ruzettelaan 7/08310 BruggeTel. 050 60 20 75

U kunt dit wenkenblad ook aanvragen bij: Vlaamse OverheidAgentschap Binnenlands BestuurAfdeling Gelijke Kansen, Integratie en InburgeringHavenlaan 88 bus 701000 BrusselTel. 02 553 58 46gelijkekansen@vlaanderen.be

© Inter