Toegankelijkheid Van Trappen Uitgebreid

WTCB-Dossiers – Katern nr. 6 – 4e trimester 2004 – pagina 1

NORMALISERING – REGLEMENTERING – CERTIFICERING .

1 VEILIGHEID, COMFORT EN TOE-GANKELIJKHEID VAN TRAPPEN

Bij het ontwerp van een trap streeft men logi-scherwijze naar het bekomen van een veilige,goed gedimensioneerde en comfortabele trap.In de praktijk blijken veel trappen echter testeil te zijn, de voeten te hinderen of slechtverlicht te zijn. Voor mensen met mobiliteits-problemen of andere beperkingen (bv. slechtzicht) is het gebruik van dergelijke trappenproblematisch of zelfs uitgesloten.

In 1995 publiceerde het WTCB de TechnischeVoorlichting 198 [23] met betrekking tot hou-ten trappen. Hoofdstuk 2 van deze TV gaat die-per in op de fundamentele voorschriften die aandit type trappen worden gesteld. Men kan ech-ter veronderstellen dat het merendeel van dezevoorschriften ook toepasbaar zijn op trappenvervaardigd uit andere materialen. Een van debelangrijke thema’s die aan bod komen inTV 198 is de gebruiksveiligheid (§ 2.4). De ge-formuleerde richtlijnen hebben tot doel onge-vallen, al dan niet met lichamelijke letsels, tevermijden. Een goed ontworpen trap moet metandere woorden de veiligheid van de trap-gebruiker garanderen. Hierbij gaat men uit vaneen redelijk en verantwoordelijk gedrag van degebruiker, of als het om kinderen gaat, van die-genen die over hun veiligheid waken.

De laatste jaren is de aandacht voor de vergrij-zing van de maatschappij en voor personen metbeperkingen sterk gegroeid. Overal in Europa– en dus ook in ons land – worden er (schuch-tere) stappen gezet om te komen tot een betertoegankelijke bebouwde omgeving voor ieder-een. Men gebruikt hiervoor de aanduidingen‘design for all’ of ‘universal design’ [6].

Rekening houdend met deze evolutie is de tijdrijp om de in § 2.4.2 van TV 198 geformuleer-de voorschriften inzake gebruiksveiligheid teevalueren vanuit het oogpunt van toeganke-lijkheid.

Toegankelijkheidvan trappen

Randbemerkingen bij§ 2.4.2 van TV 198

J. Desmyter, ir., afdelingshoofd, afdeling Technologie en Milieu, WTCBC. Decaesstecker, ir., adjunct-labohoofd, laboratorium Schrijnwerk en Gevelelementen, WTCB

Aangezien het aantal ouderlingenen personen met beperkingen in onzemaatschappij almaar toeneemt entrappen voor velen onder hen eenbelangrijke hindernis vormen, dientmen bij het ontwerp voldoende reke-ning te houden met het comfort, deveiligheid en de aanpasbaarheidervan. Om een trap voor minder mo-biele mensen, slechtzienden of blin-den veilig en toegankelijk te maken,is een aangepast ontwerp nodig. Metdit artikel willen we de discussie overwat de term ‘toegankelijke of aange-paste trap’ precies inhoudt, openen.

Dit artikel omvat daarom commentaren op deeisen die gesteld werden in voornoemde TVen tracht – door te verwijzen naar een aantalandere naslagwerken – aanbevelingen te for-muleren om te komen tot een ‘toegankelijke’trap. Vooraf dient echter opgemerkt te wor-den dat er totnogtoe geen eensgezindheid be-staat omtrent de te hanteren maatvoering. Ditkomt duidelijk tot uiting in het samenvattendeoverzicht uit tabel 4 (p. 10-13). Zelfs in eigenland wijken de voorschriften (ook de wette-lijke) dikwijls erg van elkaar af (zie tabel 2,p. 3). De hierna geformuleerde voorstellenkunnen dan ook enkel beschouwd worden alseen aanzet tot discussie.

2 FUNCTIE VAN HET GEBOUW ENDE TRAP

Bij het ontwerp van de trap moet rekeninggehouden worden met de functie van het ge-bouw en de rol van de trap in het gebouw.Het ligt voor de hand dat de eisen voor eenprivate woning (d.i. een eengezinswoning)verschillen van deze voor een gebouw datopenstaat voor het publiek. Hoewel een pri-vate woning doorgaans zonder al te veel pro-blemen bezoekbaar en aanpasbaar kan ge-maakt worden (‹ A), is dit immers geen ver-plichting. Het is en blijft een keuze van debouwheer, die – afhankelijk van zijn budget,

Aangepast, aanpasbaar en bezoekbaar bouwen

Afb. 1 Voorbeeld vaneen toegankelijk toilet.

In de context van woningen en appartementen kan meneen onderscheid maken tussen bezoekbare, aanpasbareof aangepaste woningen.

Een bezoekbare woning is een woning die zondernoemenswaardige problemen bezocht kan worden dooreen persoon met beperkingen. Dit houdt in dat dewoning goed bereikbaar moet zijn (ook voor rolstoel-gebruikers) en dat (minstens) de woonkamer toeganke-lijk is. Bovendien moet er een toilet aanwezig zijn datzelfstandig kan gebruikt worden door de persoon metbeperkingen. In de praktijk wordt slechts zelden aan ditlaatste punt voldaan.

Een aanpasbare woning kan gemakkelijk (zonder al teveel kosten) aangepast worden aan de (nieuwe) nodenvan de gebruikers. In een aanpasbare woning is hetbijvoorbeeld eenvoudig mogelijk een stoeltjeslift of rol-stoelplateaulift te installeren op een trap. Ook het voorzien van voldoende plaats voorde eventuele uitbreiding van een niet-toegankelijk toilet of voor de installatie van eenlift zijn maatregelen die de aanpasbaarheid van een woning vergroten. Hierbij moetmen overigens niet altijd denken aan de aanpassing voor personen met fysischebeperkingen. Voor kleine kinderen kan het immers eveneens nuttig zijn bepaaldeaanpassingsmaatregelen te treffen. Aanpasbaar bouwen kan leiden tot aanzienlijkekostenbesparingen op het ogenblik dat het effectief nodig wordt de woning aan tepassen. Een goede aanpasbare woning is dan ook een woning voor het leven …

Aangepast bouwen is gericht op de bijzondere noden van een welbepaalde persoon. Indit geval worden de specifieke hulpmiddelen onmiddellijk in de woning geïntegreerd.

A



zijn esthetische eisen, ... – bepaalde prioritei-ten zal stellen.

Wat de gemeenschappelijke delen van apparte-mentsgebouwen (bv. trappenhuizen) betreft,kunnen strengere eisen gesteld worden. Vooralindien er geen alternatieve toegangswegen zijn

(bv. lift), moet men voldoende rekening houdenmet de wettelijke voorschriften inzake brand-veiligheid (‹ B) en toegankelijkheid (‹ C).

Gebouwen (of delen ervan) kunnen eveneenseen publieke functie vervullen. Dit is bijvoor-beeld het geval voor winkelruimten, cafés, res-

taurants, theaters, bioscopen, ... Dit type ge-bouwen moet voldoen aan specifieke wette-lijke vereisten inzake toegankelijkheid, die vangewest tot gewest kunnen verschillen (‹ C).Deze eisen kunnen bovendien aangevuld wor-den met voorschriften aangaande brandvei-ligheid (‹ B).

i Dimensionering van trappen, rekening houdend met brandveiligheid

Y. Martin, ir., projectleider, laboratorium Structuren, WTCB

Op het vlak van brandveiligheid van nieuwe gebouwen is het KB van 7 juli 1994, gewijzigd door het KB van 19 december 1997 enhet KB van 4 april 2003, tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan nieuwe gebouwenmoeten voldoen [14] richtinggevend. In dit KB wordt veel aandacht besteed aan trappen, trappenhuizen, overlopen en sassen. Deminimale eisen ten aanzien van trappen die meerdere compartimenten verbinden en dus omsloten zijn (bv. trappenhuizen), wordenkort samengevat in tabel 1. De eisen zijn verschillend naargelang van de hoogte van het gebouw. Ze zijn van kracht voor allegebouwen, met uitzondering van industriegebouwen (hiervoor is een aparte bijlage in voorbereiding), gebouwen bestaande uitmaximaal twee verdiepingen en een totale oppervlakte kleiner dan of gelijk aan 100 m² en eengezinswoningen.

Wij willen erop wijzen dat deze eisen minimale eisen zijn. Ze kunnen dus nog aangevuld worden met gemeenschapseisen, geweste-lijke eisen en eventueel zelfs gemeentelijke voorschriften. Dergelijke voorschriften kunnen bijvoorbeeld geformuleerd worden voorkinderdagverblijven, centra voor buitenschoolse opvang, rusthuizen, ziekenhuizen, sportstadia, …

De reglementering inzake brandveiligheid op de werkplaats (gebouwen waar werknemers worden tewerkgesteld) is opgenomen inartikel 52 van het ARAB [13]. Dit artikel omvat een hele reeks voorschriften voor de uitgangswegen die van belang zijn bij de ontruimingvan het gebouw bij brand. Wat de trapvorm betreft, wordt enkel gesteld dat de vluchtweg in winkels voor kleinhandel niet mag zigzag-gen. Voorts omvat artikel 52.5 een aantal voorschriften met betrekking tot de trapbreedte. Deze moet ten minste 80 cm bedragen. Enkelvoor oude gebouwen (d.i. gebouwen die op 1 juni 1972 reeds bestonden of in opbouw waren) wordt een minimumbreedte van 70 cmaanvaard. Deze breedte kan verhoogd worden naargelang van het mogelijke aantal gebruikers van de trap in geval van nood.

B

Voorschriften

Nuttige breedte van trap-armen, overlopen en sassen

Helling

Aantrede

Optrede

Stabiliteit bij brand van de trap

Stootborden

Mogelijke trapvormen

Overloop

Leuningen

Brandreactie vloerbedekking

Brandreactie muurbekleding

Middelhoge gebouwen(10 m ≤ H ≤ 25 m)

Minstens gelijk aan 80 cm(bereikt ten minste de vereistenuttige breedte, zoals bere-kend volgens bijlage 1 van hetKB van 19 december 1997)

Niet meer dan 75 %, d.w.z.een maximale hellingshoekvan 37°

In elk punt ten minste 20 cm

Maximaal 18 cm

1 h

Massief

– Rechte trapvorm– Wenteltrappen worden

toegestaan voor zover detreden verdreven zijn eneen aantrede van minstens24 cm hebben op de looplijn

– De nuttige breedte van detraparm en de overloop vaneenzelfde compartiment magniet meer dan een doorgangs-eenheid verschillen

– De deurzwaai mag de nut-tige breedte niet beperken

Moeten aan weerszijdenvoorzien worden, tenzij denuttige breedte kleiner is dan120 cm en er geen gevaarvoor vallen bestaat

A2

A1

Hoge gebouwen(H > 25 m)




Maximaal 18 cm

1 h

Massief

Rechte trapvorm

– De nuttige breedte van detraparm en de overloop vaneenzelfde compartiment magniet meer dan een doorgangs-eenheid verschillen

– De deurzwaai mag de nut-tige breedte niet beperken


A2

A1

Tabel 1 Overzicht van de voorschriften uit het KB van 7 juli 1994 ten aanzien van trappen die meerdere compar-timenten verbinden.

Lage gebouwen(H < 10 m)




Maximaal 18 cm

½ h

Geen eis

– Rechte trapvorm– Wenteltrappen worden

toegestaan voor zover detreden verdreven zijn eneen aantrede van minstens24 cm hebben op de looplijn

De nuttige breedte van detraparm en de overloop vaneenzelfde compartiment magniet meer dan een doorgangs-eenheid verschillen


Geen eis

Geen eis



In 2003 werd in ons land de zogenaamde ‘Anti-discriminatiewet’ van kracht [7]. In artikel 2(§ 3) bepaalt deze het volgende : “Het ontbre-ken van redelijke aanpassingen voor de per-soon met een handicap vormt een discrimina-tie in de zin van deze wet. Als een redelijke aan-passing wordt beschouwd de aanpassing diegeen onevenredige belasting betekent, of waar-van de belasting in voldoende mate gecompen-seerd wordt door bestaande maatregelen.” Dezewettelijke bepaling is ook voor de arbeidsom-geving bijzonder relevant. Ze impliceert im-mers dat een persoon met een handicap nietlanger het slachtoffer mag zijn van discrimina-tie op grond van een gebrekkig ontworpen ofonvoldoende aangepast gebouw. Wat het be-grip ‘redelijke aanpassing’ precies inhoudt,wordt verduidelijkt in het protocol ten gunste

van personen met een handicap, dat op 10 mei2004 afgesloten werd tussen de federale over-heid, de gewesten en de gemeenschappen.

Naast de functie van het gebouw dient tevensrekening gehouden te worden met de rol vande trap of het trappenhuis in het gebouw. Zokunnen er bijvoorbeeld alternatieven voorhan-den zijn (zoals een lift) die het gebouw perfecttoegankelijk maken. Anderzijds kan detrappenhal in het kader van de brandveiligheiddeel uitmaken van de vluchtweg. In dat gevalmoet men uiteraard voldoende aandacht be-steden aan de wettelijke eisen terzake.

Ook de plaats van de trap speelt een belang-rijke rol. Trappen kunnen immers zowel bin-nen als buiten een gebouw voorkomen. In dit

artikel spitsen we onze aandacht toe op bin-nentrappen. Ook buitentrappen dienen quatoegankelijkheid goed ontworpen en/of uitge-voerd te worden (‹ D, p. 4). Het merendeelvan de aanbevelingen voor binnentrappen gel-den ook voor buitentrappen. Buitentrappenhebben echter het voordeel dat er meestal meerplaats beschikbaar is om een zachtjes hellendeen toegankelijke trap te realiseren.

3 INPLANTING VAN DE TRAP INHET GEBOUW EN TRAPVORM

De inplanting van de trap is een aspect datvanaf de ontwerpfase van het gebouw in reke-ning gebracht moet worden. Er moet immersvoldoende ruimte aanwezig zijn om een com-

Regelgeving ten aanzien van trappen en toegankelijkheid

De eerste wettelijke eisen aangaande de toegankelijkheid van gebouwen met een openbare functie werden opgenomen in de wet van17 juli 1975 betreffende de toegang van gehandicapten tot gebouwen toegankelijk voor het publiek [24]. In het KB van 9 mei 1977 [11],dat uitvoering geeft aan deze wet, staan vrij expliciete eisen ten aanzien van het trappenhuis. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat detraptreden in de publiek toegankelijke zone van gebouwen maximaal 18 cm hoog en minimaal 23 cm diep moeten zijn (gemeten op delooplijn) en dat iedere trap aan weerszijden voorzien moet worden van een trapleuning met doorlopende handgreep. Deze laatste moet40 cm uitsteken voorbij het begin- en eindpunt van de trap.

Dit KB, dat in Vlaanderen nog steeds van kracht is, werd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vervangen door Titel IV van deGewestelijke Stedenbouwkundige Verordening [4]. Trappen in publiek toegankelijke gebouwen dienen volgens deze Verordening slipvrijte zijn. Net zoals in het KB van 9 mei 1977 wordt de maximale hoogte van de optreden beperkt tot 18 cm. Iedere trap dient aanweerszijden uitgerust te zijn met een doorlopende handgreep, ook aan de overlopen. Voorts wordt aanbevolen de eerste en tweedetrede evenals het begin van de overlopen te voorzien van een zeker kleurcontrast om deze te doen opvallen.

Ook het Waalse Gewest heeft specifieke wetgeving ten aanzien van gebouwen, toegankelijk voor het publiek, met name de artikels 414en 415 van de CWATUP [12]. Hierin wordt gesteld dat trappen in gebouwen met een openbare functie moeten voldoen aan de vol-gende eisen :• de treden moeten slipvrij zijn en de overlopen gekenmerkt door een zeker kleurcontrast• elke trap dient aan weerszijden voorzien te worden van een stevige en continue handgreep. Aan de kant van de muur moet de

handgreep 40 cm uitsteken voorbij het begin- en eindpunt van de trap en mag deze geen gevaar inhouden voor de gebruikers• bovenaan de trap moet op een afstand van 50 cm van de eerste trede een voelbare strip aangebracht worden, ter verzekering van de

veiligheid van slechtzienden.

Tabel 2 geeft een overzicht van de wettelijke voorschriften die per gewest geformuleerd worden op het vlak van de toegankelijkheid vantrappen in gebouwen, toegankelijk voor het publiek.

Wallonië(artikels 414 en 415 van

de CWATUP) [12]

Slipvrij

Moeten aan weerszijdenvoorzien worden

Aan de muurkant, 40 cmvoorbij het begin- en eindpuntvan de trap

Bovenaan de trap, op 50 cmvan de eerste trede

–

–

Voor overlopen

Tabel 2 Overzicht van de wettelijke eisen (per gewest) op het vlak van de toegankelijkheid van trappen in gebou-wen met een openbare functie.

Voorschriften

Treden

Leuningen

Verlengde handgreep

Tactiele markering

Optrede

Aantrede

Kleurcontrast

Vlaanderen(KB van 9 mei 1977) [11]

–


40 cm voorbij het begin- eneindpunt van de trap

–

Maximum 18 cm

Minimum 23 cm

–

Brussel(Gewestelijke

StedenbouwkundigeVerordening) [4]

Slipvrij


–

–

Maximum 18 cm

–

Voor de eerste en de tweedetrede en voor overlopen

C



Afb. 2Voorbeeldvan eenrechtesteektrap.

fortabele trap te kunnen uitvoeren. Te weinigruimte resulteert vaak in een te steile trap of ineen trapvorm die het comfort en de toe-gankelijkheid sterk beperkt.

Trappen kunnen een groot aantal vormen enmaten hebben. Aan de hand van de vorm vanhet grondvlak kan een onderscheid gemaaktworden tussen rechte trappen, spiltrappen,spilsteektrappen en draai- of wenteltrappen.Enkel bij rechte trappen (of traparmen) is delooplijn (d.i. de meest waarschijnlijke plaatswaar de trap zal belopen worden) recht. Rechte

ruimte tussen de lei- en trapwang of tussen detrapwangen, zie afbeelding 3, p. 5), kan de ver-lichting van een trappenhuis met gesloten trap-pen verbeterd worden.

In TV 198 wordt gesteld dat open trappen meerlicht doorlaten. Ze hebben echter als nadeeldat ze iets onveiliger zijn of een onveilig ge-voel geven. Vanuit een wettelijk standpuntblijken er op dit vlak weinig of geen voorschrif-ten te bestaan. Inzake brandveiligheid wordtenkel opgelegd dat de stootborden (m.a.w. deverticale of schuine verbindingsstukken tus-sen twee treden) voor middelhoge en hoge ge-bouwen massief moeten zijn. In de meestepublicaties met betrekking tot de toegan-kelijkheid van gebouwen [2,5,10,21] wordtaangeraden steeds te werken met gesloten trap-pen.

Binnen- en buitentrappen

In vergelijking tot binnentrappenvertonen buitentrappen doorgaanseen kleinere traphelling, een beperkteoptrede en een ruimere aantrede. Ditis niet verwonderlijk aangezien erbuiten minder ruimtelijke beperkingenzijn dan binnen.

Bij buitentrappen is het belangrijkduidelijk aan te geven waar de trapzich precies bevindt. Het risicobestaat immers dat slechtzienden ofblinden door de trap verrast worden.Uiteraard is dit risico het grootstbovenaan de trap. In dit verband ishet logisch dat enkelvoudige tredenbest vermeden worden.

Hierna volgen enkele aanbevelingeninzake de maatvoering van buiten-trappen, die overgenomen werden uitde Building Regulations M [19] :• boven- en onderaan elke traparm

dient men een vlakke overloop tevoorzien met een minimale lengtevan 120 cm

• het vloeroppervlak boven- enonderaan de traparm moet voorzienzijn van een tactiele waarschuwings-markering (voelbare strip) vanminstens 80 cm lang en dit over devolledige breedte van de trap

• de maximale breedte van de trapbedraagt 120 cm, zoniet moet hijonderverdeeld worden

• de optreden en aantreden zoudenuniform moeten zijn

• de hoogte van de optrede is gelegentussen 15 en 17 cm

• de diepte van de aantrede isgelegen tussen 28 en 42,5 cm

• het aantal treden wordt beperkt totmaximaal 12 indien de aantredenminder diep zijn dan 35 cm en totmaximaal 18 indien de aantredendieper zijn dan 35 cm

• de treden zijn bij voorkeur gesloten• de traparm moet aan weerszijden

uitgerust zijn met een continueleuning en handgreep. De maatvoe-ring en vormgeving ervan verschillenniet van deze voor binnentrappen

• brede trappen worden onderverdeeldin trapkanalen van minstens 100 cmen maximaal 180 cm).

trappen kunnen nog verder ingedeeld wordenin rechte steektrappen, scheve steektrappen enenkele of dubbele scheluwe trappen. Ze kunnenbovendien ook gecombineerd worden met eenoverloop (tussenbordes). Zo verkrijgt menrechte bordestrappen, trappen met kwartbordes(ook wel kwarttrappen genoemd) of trappenmet halve wenteling.

Vanuit het oogpunt van toegankelijkheid enaanpasbaarheid verdienen rechte steektrappende voorkeur [8]. Rechte traparmen gecombi-neerd met bordessen zijn echter ook aanvaard-baar. Deze traptypes bieden het voordeel datde treden overal even breed en diep zijn (zebeschikken m.a.w. over uniforme treden), watde veiligheid van de trap sterk verhoogt.

Op het vlak van aanpasbaarheid stellen rechtesteektrappen bovendien het minste problemenbij de installatie van een rolstoelplateaulift ofeen stoellift.

4 VERLICHTING EN VEILIGHEIDVAN HET TRAPPENHUIS

Trappen worden best continu verlicht (daglichtof kunstmatige verlichting). Indien mogelijk,kan overdag gebruik gemaakt worden van denatuurlijke lichtinval. Het ontwerp van het ge-bouw en/of het trappenhuis is hierbij doorslag-gevend. Men moet uiteraard ook opletten voorverblinding. Indien er ramen aanwezig zijnaan het begin of het einde van de trap,kan het noodzakelijk zijn een zon-newering aan te brengen. Door hetdoorzicht te vergroten (d.i. de ho-rizontale projectie van de open

In sommige gevallen [10] kan het aan-gewezen zijn de trap bovenaan te beveili-

gen met een hekje. Visueel gehandicaptenof kinderen zijn dan verplicht het hekje te

openen door het naar zich toe te trekken. Trap-pen waar onderdoor kan gelopen worden, die-nen beveiligd te worden om te verhinderen dateen visueel gehandicapte zich eraan zou stotenen zich aldus zou verwonden.

Tenslotte moet men ook voldoende aandachtbesteden aan de communicatie met de visueelgehandicapte bij het aangeven van het niveauwaarop men zich bevindt. Hierbij kan gebruikgemaakt worden van contrastrijke grote letter-aanduidingen of van braillesignalisatie (bv. opde leuning).

30 - 50 cm

30 - 50 cm

min. 120 cm

min. 120 cm

D



Afb. 3 Looplijn, verdre-ven treden, lepe hoeken doorzicht (*).1. Looplijn2. Verdreven treden3. Lepe hoek4. Doorzicht

5 STAPMODULUS, OPTREDE ENAANTREDE

TV 198 benadrukt dat men bij het ontwerpvan een trap zo veel mogelijk rekening moethouden met de stapmodulus M, die de ver-houding tussen de optrede H en de aantrede Avastlegt. Dit resulteert in een gemakkelijk be-loopbare trap, die de veiligheid en het com-fort van de gebruiker waarborgt. Een voldoen-de grote aantrede geeft immers een goed steun-vlak aan de voet en beperkt het risico op uit-glijden over de trapneuzen. Voor trappen kande stapmodulus M als volgt vastgelegd wor-den (*) : M = 2H + A = 60 ± 3 cm.

De stapmodulus en de verdiepingshoogte zijnbepalend voor de traphelling en de ruimte, no-dig voor de trap. Indien men bij het ontwerpvan het gebouw onvoldoende rekening houdtmet deze elementaire regel, zal de ontwerpervan de trap onmogelijk de aanbevolen stap-modulus kunnen respecteren, wat uiteraard zalleiden tot een minder comfortabele trap.

De ontwerpers van gebouwen en trappen die-nen ook rekening te houden met de wettelijkevoorschriften. Zo mogen trappen die funge-ren als vluchtweg geen optreden hebben diegroter zijn dan 18 cm (‹ B). Ook voor pu-bliek toegankelijke gebouwen zijn er explicieteeisen vastgelegd. Zowel in Vlaanderen als inBrussel is de maximale hoogte van optredenin dit type gebouwen vastgesteld op 18 cm(‹ C). Dit maximum blijkt ook in de litera-tuur inzake toegankelijkheid algemeen aan-vaard te worden. De UN Design Manual [21]spreekt van optreden die bij voorkeur gelegenzijn tussen 12 en 18 cm.

(*) De norm NBN NEN 3509 [3] schrijft eenstapmodulus gelegen tussen 57 en 70 cmvoor, maar vermeldt eveneens dat in deschrijnwerkerspraktijk veelal gewerkt wordtmet een stapmodulus begrepen tussen 59en 65 cm. Onderzoek (uitgevoerd tussen1965 en 1980) naar de beloopbaarheid vantrappen heeft bovendien aangetoond dat degemakkelijkst beloopbare trappen een op-trede van 17,5 cm en een aantrede van 29 cmhebben.

Wat de aantreden betreft, beschikt enkel Vlaan-deren over een expliciete eis. Het KB van 9 mei1977 [11] stelt immers dat de aantrede op delooplijn minstens 23 cm diep moet zijn. Voortrappen die in geval van brand als vluchtwegdienen, geldt een minimum van 20 cm over devolledige breedte van de trap. De literatuur ophet vlak van toegankelijkheid schrijft evenweleen minimum van 28 cm voor en geeft de voor-keur aan aantreden met een diepte van 28 tot32 cm (of zelfs 35 cm, zie [21]). Een voldoendegrote aantrede is vooral nuttig voor personendie verzwakt zijn aan één kant en voor slecht-zienden. Bovendien maken ze het voorzien vanoverlopen minder urgent, aangezien de gebrui-ker ook op de treden even kan uitrusten.

Het voorzien van een grotere aantrede heeftbelangrijke gevolgen voor de benodigde ruimtevoor de trap. De aanbevelingen hieromtrentzullen dus wellicht niet in alle gevallen kun-nen opgevolgd worden.

In tabel 6 van TV 198 (tabel 3), die een over-zicht geeft van enkele veel gebruikte matenvan optrede en aantrede, naargelang van de be-stemming van het gebouw, worden voor-noemde aantreden met een minimale dieptevan 28 tot 32 cm niet vermeld.

Met het oog op toegankelijkheid zou de trapbij voorkeur uniforme treden (m.a.w. overaldezelfde maatvoering voor optrede en aan-trede) moeten hebben. Een eventuele maat-afwijking qua optrede dient opgevangen teworden door de onderste trede. Volgens onzegegevens bestaan er in ons land op dit ogenblikgeen voorschriften met betrekking tot de maxi-maal toegelaten maatafwijking op de optrede.

De Franse norm NF P 01-011 [1] stelt dat dezeten hoogste 0,6 cm mag bedragen, en bijko-mend, maximaal 0,3 cm tussen twee opeenvol-gende treden. Vanuit het oogpunt van toe-gankelijkheid zijn deze waarden wellicht wat tehoog. Wat de aantrede betreft, wordt in de normNBN NEN 3509 [3] een onderling maatverschilvan maximum 0,2 cm toegestaan. Het lijktlogisch te veronderstellen dat de treden overalvlak moeten zijn.

Boven- en onderaan de trap moet men voldoen-de aanloopruimte voorzien : een minimum van120 cm is aanbevolen. Soms kan men op dezeplaats geconfronteerd worden met een deur. Indergelijke gevallen dient men rekening te hou-den met de draaicirkel van de deur (deurzwaai).De afstand tussen de geopende deur en de aan-looptrede moet minstens 40 cm bedragen [18].Om de toegankelijkheid van de trap te bevorde-ren, kan deze afstand best opgetrokken wordentot 120 cm [19]. De trap moet immers ook be-reikbaar zijn voor personen met een handicap.

6 NEUS

Trappen worden vaak voorzien van een uit-springende trapneus. Volgens TV 198 wordendergelijke trapneuzen gebruikt om de beloop-baarheid van de trap te verbeteren. Verder be-vat ze een aantal richtlijnen met betrekkingtot het profileren ervan. De praktijk heeft ech-ter uitgewezen dat deze aanbevelingen nietvoor iedereen gelden. Bij personen die beu-gels dragen en die stijve heupen of knieën heb-ben, is het risico immers groot dat ze met hunvoeten onder de neuzen blijven vasthangen ofstruikelen [19].

Tabel 3 Veel gebruikte maten van optrede en aantrede volgens tabel 6 vanTV 198.

Aantrede

25 tot 28 cm

20 tot 26 cm

18 tot 24 cm

14 tot 16 cm

Type trap

Trap in openbare gebouwen

Centrale trap in woongebouwen

Kelder- en zoldertrappen

Laddertrappen, torentrappen

Optrede

16 tot 17 cm

17 tot 19 cm

18 tot 20 cm

22 tot 23 cm

1

2

3

4

(*) Deze trap is geen ‘toegan-kelijke’ trap. De aanbeve-lingen uit § 3 implicerenimmers dat verdreven tre-den afgeraden zijn.



In ons land blijken er op dit ogenblik geen wet-telijke voorschriften te bestaan voor de maat-voering van trapneuzen. De bepalingen van hetARAB [13], waarnaar verwezen werd in TV 198,zijn immers niet langer van kracht.

In de literatuur inzake toegankelijkheid wor-den uitspringende trapneuzen meestal afgera-den. De voorkeur wordt gegeven aan eenschuin tredenprofiel, waarbij de verticale pro-jectie van de bovenliggende trede (ook ‘wel’genoemd) de onderliggende trede maximaal3 tot 4 cm overlapt (zie afbeelding 4). In deAmerikaanse ADA-ABA-richtlijnen [22] zijnuitspringende trapneuzen dan weer wel toe-gelaten, op voorwaarde dat de bovenzijde vande neus afgerond is (straal van 1,3 cm) en deonderzijde gebogen (curved) of afgeschuind(beveled). De maximale overlapping van deverticale projectie van de bovenliggende tredemet de onderliggende trede moet wel beperktblijven tot 3,8 cm.

Afb. 6 Classificatie van trappen aan de hand van de traphelling.

Afb. 5 Trapneuzen,voorzien van eenvoelbare en vol-doende brede strip.

‰

De gebruiker moet ook kunnen inschatten waarhij best zijn voet plaatst. De trapneus kan hier-toe voorzien worden van een contrasterende,voelbare en voldoende brede strip. In het Vere-nigd Koninkrijk worden strips met een breedtevan 5,5 cm aanbevolen, en dit zowel op de op-als aantrede (zie afbeelding 5).

7 TRAPHELLING

Volgens TV 198 heeft een normale trap een hel-lingshoek gelegen tussen 20° en 45°. Bij trap-pen die als vluchtweg dienen in geval vanbrand is de maximale hellingshoek beperkt tot37°. De aanbevelingen die gesteld worden aande optreden en aantreden resulteren doorgaansin hellingshoeken die ietwat kleiner zijn : vaniets minder dan 19° tot net geen 33°. In demeeste naslagwerken omtrent toegankelijkheidwordt gesteld dat de maximale hellingshoekvan de trap niet groter mag zijn dan 40° [5].

TV 198 gaf een classificatie van trappen aande hand van de traphelling (zie afbeelding 6).Deze indeling zou echter aangevuld kunnen

worden met een klasse van ‘toegankelijke’ trap-pen.

8 LEUNING EN HANDGREEP

Een leuning is onmisbaar voor het gebruiks-gemak en de veiligheid van een trap. De aan-bevelingen die hieromtrent opgenomen zijn inTV 198 steunen voornamelijk op de STS 54[15] en de norm NBN NEN 3509 [3].

Een trap(arm) zou idealiter aan weerszijden uit-gerust moeten worden met een ononderbrokenleuning. In de Nederlandse norm NEN 3509[17] wordt bovendien gesteld dat bij trappenmet een vrije breedte groter dan 120 cm steedseen tweede hoofdleuning moet voorzien wor-den. Deze norm werd voor België echter aange-

past, met nadelige gevolgen voor de toe-gankelijkheid. De norm NBN NEN 3509 geeftnamelijk aan dat de aanwezigheid van eentweede hoofdleuning afhankelijk is van de voor-waarden, opgenomen in het bestek. Ook voortrappen die minder breed zijn dan 120 cm kaneen tweede hoofdleuning bepaalde voordelenbieden.

Volgens de geraadpleegde naslagwerken zoude leuning de traphelling moeten volgen enbij voorkeur voorzien moeten zijn van een bij-leuning. De hoogte van de hoofdleuning tenopzichte van de trapneus zou bij benadering 90tot 100 cm moeten bedragen. De bijleuningbevindt zich best op een hoogte van 60 tot75 cm (zie afbeelding 7, p. 7). Deze bijleuningis vooral interessant voor kleine mensen en kin-deren.

Afb. 4 Trap met een schuin treden-profiel.

3 - 4 cm

1. Hellende vlakken2. Open trappen3. Trappen voor woningen (± 37°)4. Steile trappen (40 tot 45°)5. Machinetrappen6. Ladders7. Toegankelijke trappen (19 tot 33°)

90°

75°

45°

40°

24°

33°

19°20°

In het Verenigd Koninkrijk wordenstrips met een breedte van 5,5 cmaanbevolen, en dit zowel op deop- als aantrede.

2

1

3

4

5

6

7



Afb. 7 Trapvoorzien vaneen hoofdleu-ning en eenbijleuning (*).

30 - 50 cm

min. 120 cm

60 cm

60 cm

Tactielewaarschu-wingsmar-

kering

60 cm

30 - 50 cm

De leuning moet continu zijn en doorlopenaan elke overloop. Op overlopen mag dehoofd- en bijleuning trouwens iets hoger zijndan de waarden die hiervoor vermeld werden(100 cm voor de hoofdleuning en 75 cm voorde bijleuning). Belangrijk is ook dat de leu-ningen aan het begin en einde van de traparmdoorlopen en met ongeveer 30 tot 50 cm ver-lengd worden. Deze aanbevelingen gaan veelverder dan de bepalingen uit de norm NBNNEN 3509 inzake het begin- en eindpunt vande hoofdleuning. Verlengde leuningen makenhet voor personen met een beperkte mobili-teit doorgaans gemakkelijker gebruik te ma-ken van de trap.

Indien de trap een redelijk grote breedte heeft,is het aanbevolen deze met tussenleuningente verdelen in zogenaamde trapkanalen. InTV 198 werd hiervoor verwezen naar hetARAB, waarin werd gesteld dat trappen in han-delsondernemingen met een breedte groterdan 240 cm opgedeeld moeten worden dooreen of meerdere leuningen. Hoewel deze be-paling niet langer van kracht blijkt te zijn, kanze nog steeds als voorbeeld dienen. De UNDesign Manual [21] bevat immers gelijkaardigevoorschriften. Volgens dit document moetentrappen breder dan 300 cm steeds opgesplitstworden en is een afstand van 90 tot 140 cmtussen de leuningen aangeraden.

TV 198 bevat eveneens een aantal aanbevelin-gen ten aanzien van de vrije ruimte tussen dehandgreep en de afgewerkte wand (4 tot 5 cm),die nog steeds aanvaardbaar zijn. Indien dewandoppervlakte ruw is, kan het echter op-portuun zijn deze afstand te verhogen tot 6 cm.De handgrepen kunnen ook in de wand inge-werkt worden, bijvoorbeeld om de trapbreedtezo groot mogelijk te houden. In dergelijke ge-vallen is het aangewezen voldoende ruimte tevoorzien boven de handgreep (bv. om en bijde 15 cm).

De handgreep zelf moet uitgevoerd worden ineen materiaal dat een goede, stevige greep mo-gelijk maakt. Ook de vorm ervan is niet zon-der belang. In tegenstelling tot de voorschrif-ten uit de norm NBN NEN 3509 geven demeeste naslagwerken inzake toegankelijkheidde voorkeur aan ronde handgrepen met eendiameter van 4 tot 5 cm. In de Verenigde Sta-ten [22] is ook het gebruik van niet-rondehandgrepen toegelaten. De omtrek van dezehandgrepen moet echter begrepen zijn tussen10 en 16 cm. Bovendien moeten ze kunneningeschreven worden binnen een cirkel meteen maximale diameter van 5,7 cm. Deze ei-sen zijn vergelijkbaar met de oorspronkelijkebepalingen uit de Nederlandse norm NEN3509 [17] waarin gesteld werd dat de breedtevan een leuning niet meer dan 6 cm mochtbedragen. Deze bepaling werd in de Belgischeversie van de norm niet weerhouden.

Het lijkt logisch te veronderstellen dat scherpekantjes of hoeken vermeden moeten wordenen dat afgeronde uiteinden aanbevolen zijn. Zo-als eerder vermeld, kan men op de leuning inbrailleschrift de verdiepingshoogte kenbaar ma-ken aan blinden of slechtzienden.

Leuningen en balustraden zijn belangrijk van-uit het oogpunt van veiligheid. Dit aspect komtuitgebreid aan bod in de norm NBN NEN 3509en in TV 198. Beide documenten wijzen eropdat de verticale balusters en de elementenevenwijdig met de helling en de leuningenmoeten verhinderen dat kinderen in een on-bewaakt moment van de trap zouden vallen.Balustraden worden als voldoende veilig be-schouwd indien de openingen nergens een bolvan 11 cm kunnen doorlaten (in Nederlandgeldt hier 10 cm). Ze mogen ook niet uitnodi-gen om er op te klimmen.

9 TRAPBREEDTE

De trapbreedte is in grote mate afhankelijk vanhet type gebouw waarin de trap zich bevindten van de functie van de trap. Daarnaast moetrekening gehouden worden met de wettelijke

voorschriften op het vlak van brandveiligheid.In nieuwe gebouwen (‹ B, p.2) moet de trap-breedte ten minste 80 cm bedragen. In oudegebouwen wordt uitzonderlijk een trapbreedtevan 70 cm toegestaan (‹ B, p.2).

Volgens TV 198 bedraagt de benodigde vrijetrapbreedte voor een persoon vanuit een er-gonomisch oogpunt 55 tot 60 cm. Indien mende toegankelijkheid wenst te verhogen, is hetechter aanbevolen een iets bredere trap te kie-zen. In de literatuur met betrekking tot toe-gankelijkheid spreekt men van een vrije trap-breedte van 85 tot 90 cm (in TV 198 : 80 tot100 cm). Voor trappen die door meerdere per-sonen tegelijk en in de twee richtingen gebruiktworden, is een breedte van 150 cm of meeraanbevolen (in TV 198 : 120 tot 180 cm).

De breedte van de trap is ookbelangrijk met het oog op de

aanpasbaarheid ervan. Soms kanhet immers noodzakelijk blijken een

rolstoelplateaulift of een stoeltjeslift te in-stalleren op de trap. In zulke gevallen kan

een ietwat bredere dimensionering flexi-biliteitsverhogend en kostenbesparend werken.

Naarmate de trap breder is, zal men trouwensook meer keuzemogelijkheden hebben. Menkan uitgaan van de veronderstelling dat voorde installatie van een rolstoelplateaulift eenminimumbreedte van ongeveer 90 cm vereistis [21].

(*) De hoogte van de hoofdleuning zoubij benadering 90 tot 100 cm moetenbedragen. De bijleuning bevindt zichbest op een hoogte van 60 tot 75 cm.



10 VRIJE HOOGTE

Het valt op dat sommige publicaties omtrenttoegankelijkheid maar weinig aandacht hebbenvoor de vrije hoogte van trappen. In TV 198komt dit aspect wel aan bod en wordt een mini-male vrije hoogte van 210 cm aanbevolen. Methet oog op een eventuele aanpassing achteraf, kanhet echter interessant zijn meer vrije hoogte tevoorzien (bv. 220 cm). Het kan immers niet ont-kend worden dat personen steeds groter worden.

Daarnaast is ook voor de installatie van rol-stoelplateauliften of stoeltjesliften een vol-doende hoogte vereist. In bepaalde naslagwer-ken [8] wordt aanbevolen te werken met eenvrije traphoogte van 260 cm. Hoewel niet ont-kend kan worden dat een voldoende vrijehoogte een vlotte transfer op het begin- eneindpunt waarborgt en het gebruik van de liftdoor staande personen toelaat, is deze waardein de praktijk slechts zelden haalbaar (zie af-beelding 8).

11 OVERLOPEN (BORDES)

Het voorzien van een overloop heeft als voor-deel dat de gebruiker even op adem kan ko-men. Dergelijke overloop is zeker te voorzienindien de trap een hoogteverschil overbrugtvan meer dan 250 cm.

De overloop moet voldoende groot zijn. Omde toegankelijkheid te verzekeren, kan bijrechte bordestrappen aangeraden worden deoverloop minimum 120 cm lang te maken, endit over de volledige breedte van de trap [21].Deze aanbevelingen zijn strenger dan deze uitTV 198, waarin sprake is van een minimalebordeslengte van drie aantreden of van tweeoptreden vermeerderd met twee aantreden.

Boven- en onderaan elke traparm moet vol-doende aanloopruimte voorzien worden (zie

den worden. Als dit niet haalbaar is, dient mentoch minimum 40 cm te voorzien tussen degeopende deur en de aanlooptrede.

12 AFWERKING VAN HET LOOP-VLAK

Het loopvlak van de trap bestaat best uit eenslipvrij materiaal, dat ook in natte toestandslipvrij blijft. Bij de keuze van het trapoppervlakdient men de voorkeur te geven aan materialenzonder blinkende of weerspiegelende afwerking.TV 198 wijst erop dat geoliede of geboendehouten trappen meer risico op uitglijden in-houden dan geverniste trappen. De TV vermeldtook dat in de meeste openbare gebouwen anti-slipstrips met een zeker kleurcontrast toege-past worden. Het gebruik van tactiele waar-schuwingen aan het begin en het einde van detrap ten behoeve van blinden en slechtziendenkomt hierin daarentegen niet aan bod.

Volgens de Waalse en Brusselse wetgevingdient men aan het begin en het einde van detrap, evenals op tussenniveaus of overlopen,voelbare strips aan te brengen om de veiligheidvan visueel gehandicapten niet in het gedrangte brengen. Deze strips kunnen in vele kleuren,maten en materialen vervaardigd worden endienen minstens 60 cm lang te zijn over devolledige breedte van de traparm [21]. De stripsvertonen best een zeker kleurcontrast ten op-zichte van de vloer eromheen. Men kan er ookvoor kiezen om de eerste en laatste trede (ofhet begin van de overloop) te voorzien van eenopvallende kleur of uit te rusten met een an-dere vloerbedekking (zie afbeelding 10, p. 9).

13 AANPASBAARHEID VAN DE TRAP

Hiervoor werd reeds meermaals de aandachtgevestigd op het belang van de aanpasbaarheidvan de trap. Hoewel het met een goed ont-werp dikwijls mogelijk is de toegankelijkheidvan trappen te verhogen, blijven deze voorbepaalde personen een onoverkomelijke hin-dernis. Door middel van een aantal bijzondereaanpassingsmaatregelen kan deze situatie ver-holpen worden.

Binnen de woningcontext wordt hiertoe veelalgebruik gemaakt van rolstoelplateau-, stoel-,stastoel- of zweefliften. Deze zijn het eenvou-digst (en dus ook het goedkoopst) te plaatsenop rechte steektrappen. Bij de installatie er-van dient men niet enkel rekening te houdenmet de vorm van de trap, maar ook met demaatvoering (zowel die van het trapgat als vande trap zelf). Om een vlotte transfer mogelijkte maken, moet de trap immers breed genoegzijn en moet er voldoende ruimte zijn aan hetbegin- en eindpunt.

In een eengezinswoning is het niet altijd mo-gelijk alle voornoemde maatregelen en aanbe-

(*) Voor de installatie van een rolstoelpla-teau- of stoeltjeslift wordt in bepaaldenaslagwerken aanbevolen te werkenmet een vrije hoogte van 260 cm [8].

Afb. 8 Aanbevolenvrije traphoogte.

210

cm (

*)

ook § 5) en dient men de vlakheid van hetoppervlak te waarborgen. Zoals gezegd, be-draagt de lengte van het boven- en ondervlakbij voorkeur minstens 120 cm [19]. Deuren enandere hindernissen moeten in deze zone (netzoals op overlopen) zo veel mogelijk verme-

Afb. 9 Vorm en afmetingen van de overloop.

min. 120 cm



velingen uit te voeren. Dit heeft nietenkel te maken met de kosten die hiermeegepaard gaan, maar ook met de ruimte dieingenomen wordt door een toegankelijke ofaanpasbare trap. Daarom dient men reeds vanafde ontwerpfase na te denken over alternatievenvoor de verticale verplaatsing binnen de wo-ning. Men zou bijvoorbeeld kunnen overwe-gen de trap te vervangen door een lift. Menmoet hierbij wel nagaan of dit vanuit een finan-cieel oogpunt op lange termijn een verstandigekeuze is.

Een volgend artikel zal dieper ingaan op deproblematiek van liften in woningen.

14 BESLUIT

Voorliggend artikel toont aan dat trappen moe-ten beantwoorden aan een groot aantal wette-lijke eisen. Trappen vervullen dan ook een es-sentiële rol in het gebouw. In lage gebouwen eneengezinswoningen worden ze vooral gebruiktvoor de verticale verplaatsing, terwijl ze in hogegebouwen voornamelijk dienst doen als vlucht-weg in geval van brand.

Om te voldoen aan de wettelijke vereisten enom het comfort, het gebruiksgemak, de toe-gankelijkheid en de aanpasbaarheid te verho-gen, dient men vanaf het ontwerp van het ge-bouw rekening te houden met de dimen-sionering van de trap. De vorm en de maatvoe-ring van de trap hangen immers in grote mateaf van de beschikbare plaats.

i NUTTIGE INFORMATIE

Dit artikel kwam tot stand in het kadervan een project van ThematischeInnovatiestimulering met als titel‘Toegankelijkheid, aanpasbaarheid eninnovatie in de woningbouw’ dat hetWTCB momenteel uitvoert in samen-werking met NAV (de VlaamseArchitectenorganisatie) en InHAM (hetInnovatiecentrum voor Huisvestingmet Aangepaste Middelen).

Aan de hand van de geconsulteerde naslagwer-ken kan men de aanbevelingen om te komentot een ‘toegankelijke’ trap als volgt samenvat-ten :• een rechte steektrap of bordestrap verdient

de voorkeur. De overlopen moeten vol-doende ruim zijn (minstens 120 cm langover de volledige breedte van de trap). Ditgeldt eveneens boven- en onderaan de trap

• de trap moet voldoende breed zijn (85 tot90 cm)

• de trap is bij voorkeur gesloten, d.w.z. overalvoorzien van stootborden

• de vrije traphoogte bedraagt liefst minstens220 cm

• de optreden zouden overal even hoog (maxi-mum 18 cm) moeten zijn. Eventuele maat-afwijkingen (maximum 0,6 cm) moetenopgevangen worden door de onderste trede

• de aantreden zouden overal even diep moe-ten zijn (minimum 22 cm). Een diepte vanmeer dan 28 cm is echter aanbevolen (zo-genaamde ‘luie’ trap)

• het aantal treden in een traparm dient be-perkt te worden (12 tot 17 treden)

• overstekende trapneuzen zijn afgeraden. Devoorkeur gaat naar een schuin tredenprofiel.

Indien men niet kan vermijden dat de verti-cale projectie van de bovenliggende trede deonderliggende trede overlapt, dient de neusonderaan afgeschuind of gekromd te zijn. Detrapneus wordt best voorzien van een con-trasterende, voelbare en voldoende brede strip(van ongeveer 5,5 cm)

• de trap moet aan weerszijden uitgerust zijnmet continue leuningen en handgrepen dieaan elke overloop en boven- en onderaan ver-lengd worden. De trapleuning zou idealiterde traphelling moeten volgen, maar magboven- en onderaan de trap wat verhoogdworden. Hoewel de handgreep best rond is,mag deze ook een andere vorm aannemenvoor zover de diameter van de omvattendecirkel kleiner is dan 5,7 cm. Het gebruik vande handgreep wordt vergemakkelijkt dooreen voldoende afstand te voorzien tussen dehandgreep, de wand en de leuningdrager

• naast de hoofdleuning (op een hoogte van90 tot 100 cm) moet men ook een bijleuningvoorzien (op een hoogte van 60 tot 75 cm)

• brede trappen moeten door middel van tus-senliggende leuningen in trapkanalen onder-verdeeld worden. De trapkanalen zijn bestniet te breed

• het trapoppervlak moet slipvrij zijn (*).Tactiele markering en kleurcontrast kunnenaangewend worden om trap, treden, leuningen handgreep te laten opvallen

• trappenhuizen dienen goed verlicht te wor-den.

Zoals reeds vermeld, mogen deze aanbevelin-gen enkel als aanzet tot discussie beschouwdworden. Er bestaat immers nog geen eensge-zindheid omtrent de te hanteren maatvoering(zie tabel 4, p. 10-13).

Het spreekt voor zich dat men bij het ontwerpen de maatvoering rekening dient te houdenmet de functie van het gebouw. Van publiektoegankelijke gebouwen mag men uiteraardmeer verwachten. n

Afb. 10 Voorzien van tactiele markeringen voor blinden en slechtzienden.

min. 120 cm

60 cm

Tactielewaarschu-wingsmar-

kering

(*) Het slipvrije karakter van bouwmaterialenzal aan bod komen in een aantal volgendeWTCB-publicaties.



Integrale toegankelijkheid(2003) [5]

Minimum 120 cm

Minimum 210 cm

–

Minimum 30 cm

Maximum 18 cm

57 tot 63 cm

Gesloten

–

–

Niet overstekend

–

–

Ja

100 cm

70 cm

40 cm

Ja

Makkelijk glijdend

–

–

–

Slipvrij

Bovenaan

Op 50 cm van de trede

–

Ja

Na maximum 12 treden

Minimum 120 x 120 cm

–

–

Tabel 4 Samenvattend (niet-beperkend) overzicht van de richtlijnen inzake ‘toegankelijke’ binnentrappen.

Praktijkgids aanpasbaarbouwen (1994) [8]

Minimum 85 cm

260 cm

Niet te steil

–

–

Comfortabel

Gesloten

Rechte (steek)trap(armen)

–

Niet overstekend

–(tredenhoek maximum 15°)

Ja

Ja

85 cm

55 cm

40 cm

Ja

Makkelijk glijdend

Diameter 4 tot 5 cm

Minimum 4 cm

Minimum 6 cm gemeten vanafde bovenzijde van de hand-greep

Slipvrij

Boven- en onderaan

–

–

–

Halverwege

–

–

–

Voorschriften

Vrije breedte

Vrije hoogte

Helling

Aantrede

Optrede

Stapmodulus

Treden

Trapvorm

Maximale breedte van hettrapkanaal

Vorm van de trapneus

Maximale projectie vande neus

Tactiele uitvoering

Kleurcontrast

Hoogte van de hoofd-leuning

Hoogte van de bijleuning

Verlenging van de leuning

Contrast

Vorm

Maatvoering

Afstand tussen dehandgreep en de wand

Handgreepdrager

Oppervlak van de trap

Waar ?

Afstand tot de trede

Oppervlakte

Tactiele communicatie

Overloop

Grootte van de overloop

Aanloopruimte bovenaan

Aanloopruimte onderaan

Trap

neus

Leun

inge

nH

andg

reep

Un logement pour tous(1998) [2]

–

–

–

28 tot 32 cm

16 tot 18 cm

–

Gesloten

–

–

Niet overstekend

3 cm

Ja

Ja

90 (100) cm

65 (75) cm

50 cm

Ja

–

–

–

–

Slipvrij

Boven- en onderaan

Op 50 cm van de trede

–

Ja

–

–

–

Tact

iele

waa

r-sc

huw

ings

-m

arke

ring



Technische VoorschriftenSociale Woningen Brussel

(1997) [16]

–

–

–

28 tot 32 cm

16 tot 18 cm

60 tot 64 cm

Gesloten

Rechte traparmen

–

Niet overstekend

–

Ja

Ja

90 (100) cm

65 (75) cm

50 cm

Ja

–

–

–

–

Slipvrij

Boven- en onderaan

–

–

Te voorzien

Kan eventueel voorzien worden

–

–

–

Tabel 4 Samenvattend (niet-beperkend) overzicht van de richtlijnen inzake ‘toegankelijke’ binnentrappen (vervolg).

Voorschriften

Vrije breedte

Vrije hoogte

Helling

Aantrede

Optrede

Stapmodulus

Treden

Trapvorm




Tactiele uitvoering

Kleurcontrast




Contrast

Vorm

Maatvoering


Handgreepdrager


Waar ?


Oppervlakte


Overloop




Trap

neus

Leun

inge

nH

andg

reep

Tact

iele

waa

r-sc

huw

ings

-m

arke

ring

Ontwerpgids LevenslangWonen

Binnen de woning(1999) [20]

Minimum 90 (80) cm

Minimum 220 cm

–

Minimum 22 cm

Maximum 18 cm

–

Gesloten

Rechte steektrap of bordestrap

–

Niet overstekend

Tredenhoek van ongeveer 15°

–

–

85 cm

(60 cm)

Minimum 30 cm

Ja

Stevig

Diameter 4 tot 5 cm

Minimum 4 cm


Slipvrij

–

–

–

–

–

–

–

–

Ontwerpgids LevenslangWonen

Gemeenschappelijke delen(1999) [20]

Minimum 80 cm

Minimum 220 cm

–

Minimum 20 cm

Maximum 18 cm

–

Gesloten

Rechte steektrap of bordestrap

–

Niet overstekend

Tredenhoek van ongeveer 15°

–

–

85 tot 120 cm

(60 cm)

Minimum 30 cm

Ja

Stevig

Diameter 4 tot 5 cm

Minimum 4 cm


Slipvrij

–

–

–

–

–

–

–

–




Voorschriften

Vrije breedte

Vrije hoogte

Helling

Aantrede

Optrede

Stapmodulus

Treden

Trapvorm




Tactiele uitvoering

Kleurcontrast




Contrast

Vorm

Maatvoering


Handgreepdrager


Waar ?


Oppervlakte


Overloop




Trap

neus

Leun

inge

nH

andg

reep

Tact

iele

waa

r-sc

huw

ings

-m

arke

ring

ADA/ABAChapter 5 : Stairways and

Handrails(2004) [22]

–

–

–

Minimum 28 cm

10 tot 18 cm

–

Gesloten

–

–

Bovenaan afgerond

Maximum 3,8 cm en tredenhoekmaximum 30°

–

–

86,5 tot 96,5 cm

(Maximum 71 cm)

Minimum 30,5 cm

–

Continu

– Rond : diameter 3,2 tot5,1 cm

– Andere vorm : omtrek van 10tot 16 cm (ingeschreven bin-nen een cirkel met φ 5,7 cm)

Minimum 3,8 cm

Minimum 3,8 cm gemetenvanaf de onderzijde van dehandgreep

Slipvrij, vlak, stabiel, …

–

–

–

–

–

–

–

–

Guide des NormesLuxembourg (2000) [9]

Minimum 120 cm

–

–

Minimum 28 cm

Maximum 16 cm

–

Gesloten

Bij voorkeur rechte trap

–

Te vermijden

–

–

–

(90 cm)

(70 cm)

Minimum 30 cm

Ja

–

–

–

–

Slipvrij

–

–

–

Ja

Na maximum 10 treden

–

–

–

UN Design Manual(2003) [21]

Minimum 90 cm

–

–

28 tot 35 cm

12 tot 18 cm

–

Gesloten

Rechte (steek)trap(armen)

–

Niet overstekend

4 cm

Ja

Ja

85 tot 95 cm

70 tot 75 cm en/of 60 cm

30 tot 45 cm

Ja

Rond

Diameter 4 cm

4 tot 5 cm of 6 cm

–

Slipvrij

Boven- en onderaan

–

Minimum 60 cm over devolledige breedte

–

Bij een hoogteverschil van meerdan 250 cm

Minimum 120 cm over devolledige breedte

–

–




Voorschriften

Vrije breedte

Vrije hoogte

Helling

Aantrede

Optrede

Stapmodulus

Treden

Trapvorm




Tactiele uitvoering

Kleurcontrast




Contrast

Vorm

Maatvoering


Handgreepdrager


Waar ?


Oppervlakte


Overloop




Trap

neus

Leun

inge

nH

andg

reep

Building Regulations MBuildings other thandwellings (2004) [19]

Minimum 120 cm

–

–

Minimum 25 (30) cm

15 tot 17 cm

–

Gesloten

–

100 tot 180 cm

Te vermijden

2,5 cm

–

Ja

90 tot 100 (110) cm

Eventueel op 60 cm

30 cm

Ja

Comfortabel

– Rond : diameter 4 tot 4,5 cm– Ovaal : dikte 5 cm

6 tot 7,5 cm

Minimum 5 cm

Slipvrij

–

–

–

–

Na maximum 12 (16) treden

–

Vlak en minimum 120 cm

Vlak en minimum 120 cm

Tact

iele

waa

r-sc

huw

ings

-m

arke

ring

Building Regulations MDwellings

Private Stairs (2004) [19]

Minimum 90 cm

–

Maximum 42°

24,5 tot 26 cm of 22,3 tot 30 cm

15,5 tot 22 cm of 16,5 tot 20 cm

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

‘Geschikt’ en continu

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

Building Regulations MDwellings

Common Stairs (2004) [19]

–

–

–

Minimum 25 cm

Maximum 17 cm

–

Gesloten

–

–

‘Geschikt’ profiel

1,5 tot 2,5 cm

–

Ja

90 cm

–

30 cm

–

‘Geschikt’ en continu

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

Vlak, minstens even lang alsbreed

Vlak, minstens even lang alsbreed



LITERATUURLIJST

1. Association française de normalisationNF P 01-011 Escaliers droits en maçonnerie. Parijs, AFNOR, mei 1945 (bevestigd in augustus 1974).

2. Association nationale pour le logement des personnes handicapées (ANLH)Un logement pour tous. Pour une Wallonie accessible … Brussel, ANLH, december 1998 (1).

3. Belgisch Instituut voor NormalisatieNBN NEN 3509 Trappen in woningen en woongebouwen. Benamingen, definities en afmetingen. Brussel, BIN, 1995.

4. Brussels Hoofdstedelijk GewestGewestelijke Stedenbouwkundige Verordening. http://www.gsv.irisnet.be.

5. Ceenaeme R. en Plessers W.Integrale toegankelijkheid. Antwerpen, Provinciebestuur van Antwerpen (Dienst Werken en Infrastructuur), juni 2003.

6. Desmyter J., Klepfisch G. en Deboutte P.Toegankelijkheid van de bebouwde omgeving. Een introductie. Brussel, WTCB, WTCB-Tijdschrift, nr. 3, 2002.

7. Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal OverlegWet van 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van eenCentrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding. Brussel, Belgisch Staatsblad, 17 maart 2003.

8. Froyen H.-P., Van Baelen L. en Zeelmaekers P.Praktijkgids aanpasbaar bouwen, aangepast wonen. Kermt, VZW Toegankelijkheidsbureau, 1994.

9. INFO-HANDICAP a.s.b.l.Guide des Normes Luxembourg. Hesperange (Groothertogdom Luxemburg), INFO-HANDICAP a.s.b.l.,http://www.eca.lu/documents/gdn.pdf, 2000.

10. Jacobs R. en Vergauwe S.Richtlijnen voor de aanpassing van gebouwen voor visueel gehandicapten. Brussel, Blindenzorg Licht en Liefde,http://www.blindenzorglichtenliefde.be/801_TG.HTM.

11. Koninklijk Besluit van 9 mei 1977 genomen in uitvoering van de wet van 17 juli 1975 betreffende de toegang van gehandicapten totopenbare gebouwen (artikelen 2 en 4, § 1). Brussel, Belgisch Staatsblad, 8 juni 1977.

12. Ministère de la région wallonne (Direction générale de l’aménagement du territoire, du logement et du patrimoine)Code wallon de l’aménagement du territoire, de l’urbanisme et du patrimoine (CWATUP). http://www.cwatup.be.

13. Ministerie van Arbeid en TewerkstellingAlgemeen reglement voor de arbeidsbescherming (ARAB). Brussel, MAT, 5de uitgave met bijwerkingen.

14. Ministerie van Binnenlandse ZakenKB van 7 juli 1994, gewijzigd door het KB van 19 december 1997 en het KB van 4 april 2003, tot vaststelling van de basisnormenvoor de preventie van brand en ontploffing. Brussel, Belgisch Staatsblad, 26 april 1995.

15. Ministerie van Verkeer en InfrastructuurSTS 54 Borstweringen. Brussel, MVI, Eengemaakte Technische Specificaties, 1994.

16. Nationale Vereniging voor de Huisvesting van Personen met een Handicap (NVHPH)Technische Voorschriften voor de toegankelijkheid en de aanpassing van sociale woningen voor personen met een handicap of metbeperkte beweeglijkheid. Brussel, NVHPH, september 1997 (2).

17. Nederlands Normalisatie-instituutNEN 3509 Trappen in woningen en woongebouwen. Benamingen, definities en afmetingen. Delft, NNI, 1983.

18. Office of the Deputy Prime MinisterThe Building Regulations 1991. Approved document K. Protection from falling, collision and impact. http://www.odpm.gov.uk, 1998.

19. Office of the Deputy Prime MinisterThe Building Regulations 2000. Approved document M. Access to and use of buildings. http://www.odpm.gov.uk, 2004.

20. Platform Wonen van OuderenOntwerpgids Levenslang Wonen. Leuven, Platform Wonen van Ouderen (in samenwerking met het Ministerie van de VlaamseGemeenschap), http://users.skynet.be/platform.wonen/, 1999.

21. United NationsAccessibility for the Disabled. A Design Manual for a Barrier Free Environment (UN Design Manual) (3).http://www.un.org/esa/socdev/enable/designm/.

22. U.S. Access BoardADA and ABA Accessibility Guidelines for Buildings and Facilities. Washington, U.S. Access Board,http://www.access-board.gov/ada-aba.htm, 23 juli 2004.

23. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het BouwbedrijfHouten trappen. Brussel, WTCB, december 1995.

24. Wet van 17 juli 1975 betreffende de toegang van gehandicapten tot gebouwen toegankelijk voor het publiek. Brussel, BelgischStaatsblad, 19 augustus 1975.

(1) Deze studie werd uitgevoerd op vraag van Minister W. Taminiaux van het Ministère de l’action sociale, du logement et de la santé van het WaalseGewest, in samenwerking met COOPARCH-R.U.

(2) Deze studie werd uitgevoerd op verzoek van de Staatssecretaris voor Huisvesting E. Tomas, ten behoeve van de Brusselse Gewestelijke Huisvestings-maatschappij (B.G.H.) en de Openbare Vastgoedmaatschappijen (O.V.M.) in het kader van de constructie, de renovatie en het herstel van socialewoningen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in samenwerking met COOPARCH-R.U.

(3) Dit document werd opgesteld door het Urban Management Department van de Lebanese Company for the Development and Reconstruction of BeirutCentral District (SOLIDERE), in samenwerking met de Economic and Social Commission for Western Asia (ESCWA) van de United Nations en met degoedkeuring van het Ministry of Social Affairs en het National Committee for the Disabled.

t

Toegankelijkheid Van Trappen Uitgebreid

Documents

Transcript of Toegankelijkheid Van Trappen Uitgebreid