Capability Approach en Capability Approach en genderanalyse : genderanalyse :

a love story? a love story?

Anne Snick

Flora vzw – asbl

Expertisenetwerk rond gender, veerkracht en solidaire economie

Réseau d’expertise en genre, résilience et économie solidaire

DEEL 1DEEL 1

waarin de protagonisten waarin de protagonisten

en hun voorafgaande verhouding en hun voorafgaande verhouding

aan het publiek worden voorgesteldaan het publiek worden voorgesteld

PerspectiefHoe draaien de wijzers? Hoe laat is het ?

Impact van positie op wereldbeeld en kennis

Amartya Sen in the officeAmartya Sen in the office

“Hoe economische ontwikkeling bevorderen?”

Flora Expertisenetwerk : “Hoe maatschappelijke gelijkheid bevorderen ?“

legende

2003-2004 : Management ES-Change projectFlora in samenwerking met Prof. Dr. Ingrid Robeyns (CA-expert),

6 gesprekspartners uit de privé-economie en 6 uit de sociale economie

“Reguliere” bedrijven (privé) Sociale economiebedrijven

Productiviteit

Maatschappelijke meerwaarde / kost

Politieke aanbevelingen - Eigenheid van beide types bedrijven erkennen

- Complementariteit en samenwerking versterken

DEEL 2DEEL 2

waarin gepoogd wordt verslag te doen waarin gepoogd wordt verslag te doen van de zoektocht en het wedervaren van de zoektocht en het wedervaren

van professor Senvan professor Sen

Capability Approach: informatiebasis en diagnose

Normatief kader & waarde

Slavernij,lijfeigenschap

Vroegtijdige dood, overbevolking

AnalfabetismeDictatuur, corruptie, communisme

GDP $Geluk

Toegang tot arbeidsmarkt en inkomen, kapitalisme $

Gezondheid, levensduur, geboorte-beperking

Opvoeding, geletterdheid,productiviteits-verhoging

Participatie, inspraak,persvrijheid,gemeenschap

GDP $Groei

- individuele vrijheid - substantial capability to make choices one has reason to value- kwaliteitsvol leven

Voorspelling : vrijheid leidt tot vooruitgang

De voorspelling getoetst aan de ‘fenomenen’

Ontwikkelde economieën

- activering

- kapitalisme

- sociale zekerheid

- Pensioen- stelsel

-universele gezondheids-zorg - ziekte- verzekering

-Leerplicht

- onderwijs-voorzieningen

- democratie

-vrijheid van meningsuiting

- socioculturele sector, middenveld

GDP - $Groei

1. Geen duurzame ontwikkeling 2. Hardnekkige kloof tussen rijk en arm3. Geen samenhang met kwaliteitsvoller leven

De economie kan niet (duurzaam) groeien, want de planeet groeit nietSource: Dennis Meadows 80th Aurelio Peccei Lecture

EU-Chapter of the Club of Rome, Brussels, 21 November 2011

Belgium has one of the world’s highest ecological footprints

Diverse indicatoren van onwelzijn (voor alle inwoners) correleren met mate van inkomensongelijkheid

bron: Wilkinson & Picket: The spirit level, 2010

Niet-voorspelde fenomenen en grenzen van het paradigma Paradigma: aannames over hoe de realiteit gekend en begrepen moet worden

Voorbeeld : het universum volgens Ptolemaeus (87-150 n.C.) De aarde staat onbeweeglijk in het centrum De andere planeten draaien in cirkels om de aarde Onregelmatigheden in geobserveerde bewegingen

= niet voorspeld fenomeen (= ‘anomalie’) Anomalieën worden wegverklaard door epicirkels ( = ‘innovatie’)

Galilei: vertrekt van andere aannames Hypothese van Copernicus: de zon staat in het centrum Gebruikt sterrenkijker om de fenomenen te observeren Zelfde fenomenen, ander verklaringsmodel (paradigma)Paradigma berust zelf niet op wetenschappelijke observatie, maar op

conventies en controle

Ptolemaeus Ptolemaeus in the officein the office

DEEL 3DEEL 3

waarin Flora waarin Flora vertrekkend vanuit de fenomenenvertrekkend vanuit de fenomenen

op zoek gaat naar een nieuw paradigmaop zoek gaat naar een nieuw paradigma

Flora methodologie: co-constructie van kennis

“Fenomenen”: ervaringen van kansarme vrouwen (en mannen) en hun interpretatie van hun situatie (microniveau)

Deze inbreng wordt door het Flora-team als co-expertise gehanteerd en (vanuit gender) geanalyseerd bij het ontwikkelen van kennis over diverse thema’s (mesoniveau)

Wordt vertaald in inzichten en aanbevelingen over maatschappelijke uitsluitingsmechanismen (macroniveau)

Geen wetenschap over de vrouwen maar met hen =de basis van vrijheid en participatie

Triade van co-constructie

Methodiek en analysekader

Gender-analysekader als sleutel tot (on)gelijkheid

1. Eerste feministes: eisen • toegang tot gelijke machtsposities (in processen van

socio-economische ontwikkeling) als mannen • en dus ‘bevrijding’ uit zorgarbeid / privésfeer

2. Dus: V gelijk aan M, maar M rol blijft norm & model (of paradigma) voor ‘ontwikkeling’ (Women In Development)

3. Notie ‘gender’ (g) = toont koppeling van sekse (s) (micro) met maatschappelijk opgelegd rollenpatroon gekoppeld aan (on)macht (power) in diverse domeinen (macro)

g = s. pg = s. p

Kansarme vrouwen : nood aan nieuw paradigma !

4. Niet voorspeld effect: zorgarbeid wordt doorgeschoven naar ‘andere’ (Afro-Amerikaanse) vrouwen (GAnder)

5. Anomalie: strijd tussen M/V dreigt te verschuiven naar strijd tussen vrouwen onderling (klasse, etniciteit...)

6. Noodzaak van bredere analyse • meerdere sociale breuklijnen (sekse + etniciteit + klasse + ...) ten

opzichte waarvan elk individu (m/v) zich situeert, • gekoppeld aan maatschappelijke macht (power, empowerment)

die exponentieel toe- of afneemt.

7. Het model van ontwikkeling zelf moet met het oog op gelijkheid nieuw geformuleerd worden: ‘Gender As Transition’

G = S . p²G = S . p²

Ontmoeting met de Ander : de basis van ‘juiste’ kennis(Emmanuel Levinas)

Laaggeschoolde/allochtone/kansarme/... vrouwen: zijn ‘systematisch’ achtergesteld het ‘systeem’ beter begrijpen vanuit hun perspectief

Belang van systeemdenken en multilevel analyse (micro, meso, macro)

GAnder-denken: niet uit te wissen verschil (o.a. tussen man en vrouw) behoedt tegen ‘universeel’ (of totalitair) denken dat de Ander uitsluit

Toegang tot co-productie van kennis als basis van rechtvaardige samenleving en van solidaire economie

De leefwereld en ervaringen van kansarme vrouwen in België : een breder begrip van ‘arbeid’

$ PRODUCTIVE

WORK

SELF-WORK

SOCIALWORK

Economic $ theory

MAAR:Zorgarbeid alleen als arbeid erkend indien monetair gevaloriseerdWie onbetaald zorgarbeid levert, bouwt geen sociale rechten opZorg voor toekomstige generaties is niet winstgevend…

CAREWORK

Ganderanalyse van de heersendedefinitie, verdeling en valorisatie van arbeid

“keuzes” rond rolverdeling (people have reasons to value)

verwachtingen & ambities in families:

kostenefficientie/max. inkomen

werkgevers’ verwachtingen

$

Stereotypestudies/ sectoren Loonkloof

Socio-economische & culturele factoren

Casus ‘Alleenstaande moeders’de probleemboom in het heersende kader

Teveel zorgarbeid

geen of laag inkomen, geen sociale zekerheid

Armoede, uitsluiting, isolement, afhankelijkheid Secundaire problemen

gevolg

oorzaak

$(*)

(*) $ = symbool voor geld (loon, belastingen, pensioen, kostprijs, …) “Gegeven” het centrale belang van geld in de samenleving …

Anomalieën: oplossingen in het paradigma leiden niet tot voorspeld effect,

maar tot niet-voorspelde (ongewenste) effecten

Zorgarbeid

Inkomen, sociale zekerheid

Participatie, empowerment 3. Activering doelgroep $

2. Aangepast parcours $

1. Ondersteuning $

$ =vehikel

alle zorg vermarkten?

werkloosheidsvallen?

culpabiliserend?

Eenzijdig efficiëntiestreven leidt tot verlies van veerkracht en onderling tegenstrijdig beleid

Voorbeeld: digitale kloof

externaliteitenexternaliteiten

Bankengeld: magische toename van rijkdom- Een bedrag wordt door banken vele keren uitgeleend (virtuele geldcreatie ).- Dit bedrag wordt met interest teruggevorderd, en niet virtueel maar op basis

van reële productie (materialen, energie, …), zelfs al groeit de planeet niet.- De interest op schulden wordt gebruikt voor interesten op spaargeld ; gelijk

(rijk) zijn is onmogelijk, want interest groeit niet aan de bomen.- Geld (‘winst’) vermeerdert virtueel, dus zijn (over)productie, (over)consumptie

en groei doel op zich, staan niet langer in functie van reële noden of welzijn.- Materiële goederen worden (virtuele) ‘waardemeter’ van sociale positie en

steeds ontoereikende ‘invulling’ van identiteit (‘reasons to value…’?) - Geld als enige erkende waardemeter (van alle arbeid) geeft ‘redenen’ om te

blijven consumeren; koopkracht wordt indicator (of synoniem) van welzijn.

Sleutelconcept: de magie van bankengeld $

“De overheid moet stoppen met het geld altijd maar bij de chauffeurs op te halen. Op de duur hebben we geen centen meer over om nog aan andere zaken te spenderen. En dan draait onze

economie vierkant.” Touring, DS 23/01/12

Alternatief paradigma: een andere definiëring, verdeling en valorisatie van ‘arbeid’

(kader ontwikkeld op basis van 15 jaar actieonderzoek)

Casus ‘Alleenstaande moeders van vreemde origine in Brussel’: alternatieve probleemanalyse: kloof tussen leefsituatie en collectieve kaders

Referentiekaders in eigen gemeenschap

Individuele leefsituatie : evenwicht is zoek !

Referentiekaders in Brusselse context

Geen modellen of erkenning als ‘kostwinnende’ moeder

Nieuwe rol : voor inkomen zorgen (in combinatie met zorgarbeid)

Diploma niet erkend, niet ‘productief’ bevonden

Rolpatronen: ‘Een moeder voedt haar kind zelf op’.‘De beste opvoeding komt van de moeder’

Geen ‘ruimte’ voor zorgarbeid; geen kennis van schoolsysteem; geen ervaring met inspraak.

Crèche is voor ‘werkende’ ouders; verwachtingen rond taalkennis, assertiviteit en sociale vaardigheden.

De gemeenschap fungeert als collectief aanspreekpunt bij problemen.

Geen ‘ruimte’ voor persoonlijk welzijn. Schaamte en schuldgevoel Afgesneden van vertrouwde gemeenschap.

Dienstverlening is op individuele klantrelaties gericht, hulp van ‘vreemden’. ‘Activering’ als individueel traject.

Gemeenschap kan (door migratie) eenouderschap (moreel) niet plaatsen. Afwijzing van V. Sociaal netwerk weg door migratie.

Geen ‘ruimte’ voor sociale arbeid; isolement en verlies van sociaal kapitaal.

Bestaande sociaal-culturele collectiviteiten bereiken doelgroep niet. Andere organisaties krijgen geen ruimte voor sociale arbeid.

Casus ‘Alleenstaande moeders van vreemde origine in Brussel’: alternatief kader voor beleidsaanbevelingen

DEEL 4DEEL 4

waarin de twee protagonisten elkaar waarin de twee protagonisten elkaar uiteindelijk ontmoeten (of niet ?)uiteindelijk ontmoeten (of niet ?)

Capability Approach en Gender As Transition: raakpunten en verschillen

Capability Approach Gender As Transition

Voorbij GDP als enige waarde voor ontwikkeling

Voorbij GDP als enige waarde voor ontwikkeling

Vanuit waarden en normen (wat is ‘rechtvaardigheid’ ?)

Vanuit ethische ervaring van onrecht (Levinas) en coconstructie van kennis

Op grond van capabilities (maar geen ‘lijstje’ - cf. Nussbaum)

In alle levensdomeinen en rollen m-v (holistisch)

Individuele capaciteiten en keuzes (ondersteund door sociaal beleid)

Multilevel-benadering: individu is sociaal wezen ’van ik naar wij’ en ‘van micro over meso naar macro’

Inkomen = ‘geen doel maar middel’; (maar geen oog voor impact / macht van bankengeld en financiële logica)

Voorzien in materiële noden is essentiële vorm van arbeid, maar geld $ als enige valorisatie $ moet gecorrigeerd worden

Capability Approach en Gender as Transition : twee perspectieven op een meer sociaal duurzame ontwikkeling ?

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Bron: Ulanowicz, R., Goerner, S., Lietaer, B. & Gomez, R. (2009)

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Resilience ( Efficiency (A)(Diversity + Interconnections) (Streamlined)

Sustainability Optimum

0%

100%

Current Operation of Financial System

Window of Viability

Capability Approach en Gender as Transition : a love story?

Bron: Ulanowicz, R., Goerner, S., Lietaer, B. & Gomez, R. (2009)

Capability ApproachGAnder

?

Dank u voor uw aandachtDank u voor uw aandacht

www.florainfo.be