twitter.com/janrotmans

Schoon Water Project :vanuit transitieperspectief

Den Bosch, 12 Maart 2014

We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

Kantelperiode

1. weefsel van de samenleving verandert

2. structuur van de economie verandert

3. disruptieve technologische doorbraken

Overgang naar Samenleving 3.0 DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

Horizontaal

Decentraal

Bottom-up

Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

Opbouw van duurzame samenleving

We zitten hier

Kantelperiode

oude orde nieuwe orde

banken financiële coöperaties

energiebedrijven lokale energie initiatieven

bouwbedrijven 3D-netwerken / hubs

verzekeringsbedrijven broodfonds netwerken

thuiszorg organisaties lokale zorg initiatieven

Oude Orde vs Nieuwe Orde

oude paradigma nieuwe paradigma

exploitatieco-operatie

structurenmensen

waarde ontlenen waarde creëren

lineaircyclisch

Paradigma Wisseling

Do it ourselves society

Participatiesamenleving

Sociaal doe het zelvenSamenleving van onderop

burgerkracht

Samenleving 3.0

Burger Initiatieven

500 lokale energie initiatieven

60 lokale zorg coöperaties

80 broodfondsen

tientallen lokale munten

collectieve bouwprojecten

biobased

bottom-up

decentraal

circulairmaatwerk

CO2-arm

Nieuwe maakindustrie

Economie 3.0

diensten op maat zonder centrale organisatie

producten op maat in nieuwe maakindustrie

schoner en slimmer produceren

machine & robot vervangen de mens

Economie 3.0

bitcoin crowdfunding ‘peer-to-peer’ betalen

van petro-haven naar bio-haven

energieneutrale huizen drijvend bouwen

digitale leerplatforms chemievrije gemeenten

Voorbeelden Economie 3.0

De echte crisis komt nog

crisis diep geworteld in ons economisch systeem

we lossen de echte oorzaak van crisis niet op

crisis keert in andere gedaante terug

ecologische crisis is de echte crisis

Clean Tech Industry snelst groeiende industrie in de wereld

300 miljard dollar in 2012 - 30% groei t.o.v. 2011

China $ 60 miljardDuitsland $ 45 miljardVS $ 40 miljardItalië $ 17 miljardNederland $ 5 miljard

Nieuwe Economie is ‘booming’

Nieuwe Economie in Nederland

Clean Tech = ca. 2% van BNP

Groene Economie = ca. 4% van BNP

in 2025 11% - 21% bij 15% groei per jaar

in 2030 22% - 43% bij 15% groei per jaar

elke euro geïnvesteerd in de groene economie

levert 3 euro rendement op voor economie

elke euro geïnvesteerd in de zwarte economie

kost de samenleving 2 euro

PBL, 2013

PBL, 2013

Rendement van Nieuwe Economie

Hoe werken Transities?

Transitiefundamentele verandering van structuur, cultuur, werkwijze

structuur: institutionele, economische, fysieke infrastructuur

cultuur: gedeelde beelden, waarden, paradigma’s

werkwijzen: routines, regels, gedrag

fundamentele omslag in denken, organiseren, handelen

Hardnekkige Problemen

complexe problemen die moeilijk oplosbaar zijnomdat ze diep geworteld zijn in onze structuren

regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen

niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau

niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door deniche onschadelijk te maken of op te nemen

transitie = regime-wisseling = machtswisseling

Transitie = Machtswissseling

Transitie Sturing

organisch sturen: combinatie van top-down & bottom-up

koplopers mobiliseren, dan het peloton, dan achterblijvers

richting geven en ruimte bieden

stimuleren, experimenteren, selecteren, opschalen

politiek kan versnellend of vertragend effect hebben

Transitie Sturing Aanpak

visie en transitieagenda

transitie-arena

transitie-experimenten

evalueren en leren

Schoon Water Project

nee, want er is geen persistent probleem

kan technisch en innovatief worden opgelost

ja, want er is gedragsverandering voor nodig

veel partijen bij betrokken in complex proces

Schoon Water Project een Transitie?

Transitie van vervuild naar schoon grond- en oppervlaktewater

zonder bestrijdingsmiddelen

Voorontwikkeling

Stabilisatie

2030

Schoon Water in Brabant

Acceleratie

Take-off

Start Schoon Water project

2000 2014

Huidige situatie

tijd

Transitiefase van Schoon Water

op kantelpunt

40 grondwaterbeschermingsgebieden

11 kwetsbare grondwatergebieden in project

27 kwetsbare grondwatergebieden nog niet in project

nog veel bedrijven en burgers nog niet aangesloten

75% van landbouwareaal nog niet

Transitie Schoon Water

klein begonnen [twee gebieden, Waalwijk en Budel]

koplopers (boeren Waalwijk & Budel) dan peloton

samen: Provincie, Brabant Water, ZLTO, Waterschappen

opschaling naar 6 en toen 11 gebieden

slimme strategie van verleiden en pushen

handelingsperspectief voor betrokken partijen

Transitie Aanpak Schoon Water

in 11 gebieden is milieubelasting ver onder norm

totale reductie milieubelasting van 70%

verbreding heeft geleid tot 30% reductie milieubelasting

18 gemeenten doen mee en zijn bijna chemievrij

duizenden mensen onderhouden hun tuin chemievrij

Schoon Water Succes

14 jaar van 1 – 18 gemeenten

15 jaar van 18 – 38 gemeenten

bedrijven zijn nog geen probleemeigenaar

bedrijventerreinen nog een probleem

hoe krijgen we de achterblijvers mee?

Lastigste Deel Komt Nog

NIET hetzelfde als uitrollen van recept

achterblijvers anders benaderen dan koplopers

dwingender sturen en verplichtender opereren

constant vertellen van succesvol verhaal

lat steeds hoger leggen

Opschaling

Succesvol project in regio wordtzelden herhaald buiten regio

systematisch vastleggen van leerervaringen

maak het onafhankelijk van sleutelfiguren

maak inzichtelijk wat winst is van chemievrij

integraal onderdeel van lespakket scholen

maak het onderdeel van identiteit van Brabant

Verankering

Brabant Chemievrij in 2025

niet-landbouw: verbod bestrijdingsmiddelen?

landbouw: onduidelijk

Green Deal Schoon Water: niet bindend

Opschaling schoon water?

Beleid Rijksoverheid

opschaling vergt strategie en communicatie

leerervaringen vastleggen is cruciaal

succesverhaal constant communiceren

opschaling van onderop, weinig dwang van boven

Inzichten