Relatie mond(on)gezondheid

en algemene (on)gezondheid bij

kwetsbare ouderen

NVGd

3 april 2009

Claar Wierink,

tandarts-geriatrie

Werkzaam in verpleeghuis Vreugdehof

te Amsterdam,

Geriatrische Verwijspraktijk

te Amstelveen

Vreugdehof

• Mondzorgcoördinatoren

• Multidisciplinair werken

• Samenwerking ergotherapeut

Vragenlijst

• Denk je zelf je eigen tanden en kiezen of een

gebitsprothese te hebben op 80-jarige leeftijd?

• Ben je tevreden over de mondzorg die wordt

geleverd door jouw team? Waarom en wat is

jouw rol daarin?

• Laat je eigen tanden eens poetsen door

bijvoorbeeld je partner of een collega. Hoe

voelde dat?

Conclusies op basis van vragenlijst

• Eigen mondgezondheid lijkt van invloed op

het uitvoeren van de mondzorg.

• Er lijkt verdeeldheid te bestaan over of de

mondzorg wel of niet goed wordt uitgevoerd.

• Bij problemen bij het tandenpoetsen, wordt

voornamelijk de tandarts ingeschakeld, er

wordt niet gedacht aan de ergotherapeut.

Dag van de mondzorg

Poetsen bij de pop en dan bij de bewoner.

Rol ergotherapeut

• Mondverzorgingsmiddelen aanpassen, zodat een oudere

weer zelfstandig de mondzorg kan uitoefenen.

• Ouderen helpen mondzorg (weer) een vast onderdeel

van het dagprogramma te laten zijn door het kiezen van

een geschikt vast tijdstip en het ondersteunen en

herhalen van de handeling.

• Bij psychogeriatrische ouderen met gedragsproblematiek

kan een ergotherapeut zoeken naar een geschikte

methode om poetsen toch mogelijk te maken,

bijvoorbeeld met een snoezeltechniek.

Samenwerking ergotherapeut en tandarts,

helemaal zo gek nog niet…

Literatuur

Diabetes-patiënten

3-4 x verhoogde kans op parodontitis

parodontitis beïnvloedt glucose-regulatie

behandeling parodontitis kan behandeling

diabetes ten goed komen

Medisch Tandheelkundige-interactie

Bij slecht gereguleerde diabeten:

Verhoogde kans op infecties

Vertraagde wondgenezing

Orale implicaties:

Verhoogd risico op parodontitis, cariës en

Candida-infecties

Hyposalivatie

De oudere, demografische

gegevens

Aantal ouderen:

2006: 2,2 miljoen 65-plussers

2030: 4 miljoen 65-plussers

2006: 93,7% woont zelfstandig

Toekomst: percentage blijft gehandhaafd.

Multipathologie

Bron: Ouderen Nu en in de Toekomst

SCP, RIVM, VWS

Gebitsprothesen bij bevolking, 16 jaar en ouder

Relatie mond(on)gezondheid en

algemene (on)gezondheid

Verspreiding orale micro-organismen via

• de bloedcirculatie

• het lymfestelsel

• de tractus digestivus

• de tractus respiratorius

Verspreiding orale micro-organismen is

predisponerend voor ontstaan:

• endocarditis

• cardiovasculaire ziekte

• aspiratiepneumonie

Verspreiding orale micro-organismen is

predisponerend voor ontstaan:

• endocarditis

• cardiovasculaire ziekte

• aspiratiepneumonie

Endocarditis

• orale bacteriëmie

• risico bij elke bloedige orale behandeling

• vooral anaërobe micro-organismen

• groter risico bij bloedige behandeling in

geïnfecteerd gebied

Prevention of infective endocarditis:

Guidelines from the American Heart

Association

A guideline from the American Heart Association

Rheumatic Fever, Endocarditis and Kawasaki Disease

Committee, Council on Cardiovascular

Disease in the Young, and the Council on Clinical

Cardiology, Council on Cardiovascular Surgery and

Anesthesia, and the Quality of Care and Outcomes

Research Interdisciplinary Working Group

JADA, januari 2008

Reden voor herzien richtlijn• Risico op endocarditis groter bij dagelijkse

activiteiten, zoals kauwen en tandenpoetsen.

• Een optimale mondhygiëne beperkt het risico op endocarditis veroorzaakt door dagelijkse activiteiten. Belangrijker dan tandheelkundige behandeling!

• Antibioticum profylaxe voorkomt slecht een zeer beperkt aantal gevallen van endocarditis bij patiënten die een tandheelkundige behandeling ondergaan.

• De risico’s van het (veelvuldig) gebruik van antibiotica wegen niet op tegen de baten.

Richtlijn preventie bacteriële endocarditisNederlandse Hartstichting, augustus 2008

Endocarditis-profylaxe alleen geïndiceerd bij patiënten met:

1. Eerder doorgemaakte endocarditis

2. Hartklepprothese (inclusief bioprothese, allograft en conduit)

3. Bepaalde aangeboren hartafwijkingen:

- Onbehandelde cyanotische hartafwijkingen

- Met shunts of conduits gepallieerde cyanotische hartafwijkingen

- Volledig gecorrigeerde hartafwijkingen met gebruikmaking

van prothese materiaal -> alleen gedurende de eerste zes maanden na behandeling.

- Behandeling aangeboren hartafwijking met restafwijking ter plekke van een patch of device waardoor endothelialisatie wordt belemmerd.

Preventie bij risicopatiënten endocarditis

• amoxicilline, 3 gram per os 30-60 min. vóór

behandeling

• bij overgevoeligheid voor of behandeling met

penicilline in de 7 dagen vóór de behandeling:

clindamycine 600 mg per os 30-60 min. vóór

behandeling of intraveneus 30-60 min. vóór

behandeling

Verspreiding orale micro-organismen is

predisponerend voor ontstaan:

• endocarditis

• cardiovasculaire ziekte

• aspiratiepneumonie

Relatie mondgezondheid en

cardiovasculaire ziekte

• statistisch significant

• causaal?

Parodontitis Cardiovasculaire

ziekte

Confounders

Prof. dr. H. ten Cate,

internist-vasculair geneeskundige

• Bacteriën verspreiden zich met regelmaat in

bloedbaan (bv. door tandenpoetsen),

• Grotendeels gefagocyteerd door macrofagen,

• Infiltreren in de vaatwand en veroorzaken een

ontstekingsreactie.

• Deze herhaalde inflammatoire stimulatie heeft

mogelijk een ongunstig effect op de vaatwand,

versnelling proces van atherosclerose, verhoogd

risico op plaque ruptuur en trombusvorming.

Conclusies

• Relatie parodontitis en cardiovasculaire

aandoeningen bewezen

• Causaal verband aannemelijk

• Behandeling vermindert systemische

ontstekingsmediatoren

• Mondzorg van groot belang!

Verspreiding orale micro-organismen is

predisponerend voor ontstaan:

• endocarditis

• cardiovasculaire ziekte

• aspiratiepneumonie

Aspiratiepneumonie

Infectie van de pleura of het longparenchym door

inhalatie van met micro-organismen geïnfecteerde

stoffen uit de orofarynx

Tandplaque reservoir voor

luchtwegpathogenen

Sumi et al, 2007

• Onderzocht tandplaque van 138 zorgafhankelijke

ouderen

• Luchtwegpathogenen in de tandplaque van

64,5% van de ouderen

• S. aureus (24,5%), K. pneumoniae (18,1%),

P. aerugionosa (18,1%), E. cloacae (11,6%)

Aspiratiepneumonie bij kwetsbare ouderen

• incidentie 12:1000

• toename incidentie bij ouderen (>75 jaar)

tot 34:1000

• belangrijke oorzaak van overlijden

• 20-45% van alle infecties

Predisponerende factoren

• afname functie afweermechanismen en

immuunsysteem

• slechte mondgezondheid

• slikproblematiek

• niet zelfstandig eten

• onzelfredzaamheid bij mondzorg

• aanwezigheid luchtwegpathogenen

Belang mondzorg

Yoneyama et al, 2002

• 417 ouderen

• Interventiegroep: na iedere maaltijd gedurende 5 minuten gepoetst door verzorging.

Tandarts of Mondhygiëniste 1x per week

Controlegroep: poetst zelf

• Afname koorts, aantal pneumonieën, overlijden door pneumonie (studieduur 2 jaar)

• Mondzorg van belang voor dentaten en edentaten!

Adachi et al, 2007

• 40 verpleeghuisbewoners > 65 jaar en

40 controlepersonen

• interventiegroep: 1x per week mondzorg

uitgevoerd door mondhygiëniste

controlegroep: poetste zelf of werd gepoetst

door verzorging

• afname luchtwegpathogenen en koorts,

significant minder ouderen overleden aan een

aspiratiepneumonie (studieduur 2 jaar)

Diabetes Mellitus

Aspiratie- Mond- Endocarditis

pneumonie gezondheid

Cardiovasculaire

ziekte

Mondgezondheid en

mondzorg bij ouderen,

van levensbelang!

Dank u wel voor uw aandacht.