Project CirrusProject CirrusDuurzame Ontwikkeling in het HTNODuurzame Ontwikkeling in het HTNO

Niko Roorda

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

2000

De uitdaging2040: Duurzame samenleving

2030: Industrie & overheid handelen duurzaam

2020: Velen duurzaam afgestudeerd

2010: Onderwijs is duurzaam

Uitdaging voor het Uitdaging voor het Hoger OnderwijsHoger Onderwijs

Maatschappij: Noodzaak (factor 20)

Bedrijfsleven: Vraagt erom (en is onze klant)

Hogeschool: Kans (concurrentie stud.werving)

Intern: Logische stap in organisatie-ontwikkelingEFQM fase 5 (total quality): “Men anticipeert op ontwikkelingen ...

... zowel het werkveld als de samenleving als geheel ...”

HBO: Ambitie: méér dan trendvolger

Vijf redenen voor DO in HO

OntwerpProductieOnderhoudHergebruik

Levenscyclus-gericht

Opleiding A

Opleiding B

Opleiding C

Opleiding D

Multidisciplinair

Product

Productiesysteem

Bedrijfsvoering

Maatschappelijkeomgeving

Systeem-benadering

3 Dimensies:

Externe steun

• Overheid• Ministerie van VROM• Provincie Noord-Brabant• Gemeente Tilburg

• NGO’s, bijv.• NCDO• DTO-KOV• Milieudefensie

Expertise en geld (70% van € 2 miljoen):

• Ca. 20 bedrijven, bijv.• Xerox• Van Melle• Essent (vh. PNEM)• Rockwool• PD&E (vh. NedCar)

• HBO-Raad• Vernieuwingsfonds

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

• Extern netwerk………

• Personeel…………….

• Onderwijs…………...

• Bedrijfsvoering……...

• Evalueren en borgen...

• Resultaatverspreiding..

• Meetmethode• Opnemen in beleid en kwaliteitszorg

• Instroom van expertise• Uitstroom van expertise: Kenniscentrum

• Scholingsplan in duurzaamheid

• Duurz. beroepscompetenties• Onderwijsmethodiek• Duurzaamheid in onderwijsinhoud

• Milieuzorg, duurzaam gebouw

• Actieve verspreiding van alle resultaten naar het gehele HBO

Doelen

1999

2000

2001

2002

1998 Projectvoorbereiding

2003 Symposium

Projectuitvoering

Tijdpad

Projectleider

Stuurgroep DT(Directie + Opl. hoofden)

Verantw. Directielid Curatorium(externe raad van toezicht)

Gastlector

Projectteam(ca. 14 - 20 personen)

Kernteam(ca. 4 - 5 personen

Organisatie

Docenten-scholing

Duurzaamheidin onderwijs

Duurzamebedrijfsvoering

Commerciëleduurzaamheids

projecten

Duurzaamheid in marketing

& PR

Kernteam:DT-experts

Specialisten:de diepte in

Alle medew.:Inleiding DT

Beroeps-competenties

Curriculum

Kwal.borging

Landelijk

Lokaal

Methodologie

Inhoud

Toetsing

Criteria

Auditing-instr.

DuurzameFTN

Project-strategie

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

1999 2000 2001 2002

ScholingProjectteam Scholing

Alle docenten &OntwikkelingDuurz. Onderwijs Invoering

&Externe verspreidingvan resultaten

Personeelsontwikkeling

Project-team

Brede endiepe

expertise

Bedrijven

Expertisecentra

Alledocenten

Basiskennis

Energie-specialisten

Ontwerpers

Chemici

Enz.

Projectteam:• onderwijst collega’s• schrijft onderwijs

De oorspronkelijke opzet ...

Docententeams:

• maken onderwijs• “learning by doing”

Projectteam:• onderwijst collega’s: basis DO• begeleidt collega’s

… veranderde in

en studenten !

(gemiste kans)

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

“Circa 40 modulen waarin duurzame technologie is geoperationaliseerd in inhoud en werkvormen:

• deels gemeenschappelijk, deels opleidingsspecifiek

• over alle studiefasen verdeeld: • propedeuse• 2e/3e jaar• stage• afstudeerfase ”

Beoogd doel:

Projectplan (1998), pag. 8

Samenleving en bedrijfsleven in 2005 .. 2010

Beroepsprofiel

Opleidingsdoelen

Leerplan, onderwijsmethodiek

Onderwijsmodulen

SchrijfplanBeoogde aanpak:

Duurzame technologie

Paradigma-verschuiving

bestaat nietTechnologie

kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling

Duurzame Ontwikkelingis gebaseerd op een evenwicht tussen drie hoofdaspecten:

People

Planet Profit

- consumptiepatronen- welvaart / armoede- bevolkingsgroei

- wet- en regelgeving- democratie, mensenrechten- internationale verdragen (Kyoto)

Sociaal

Politiek / juridisch

- emissies, afval- veiligheid, gezondheid- biodiversiteit

- grondstoffen en energie- kringlopen sluiten- eco-efficiency

Milieu

Technologisch

- maatsch. verantw. ondernemen (MVO)- productiepatronen- groen investeren

- bedrijfsmissie, -verantwoordelijkheid- kwaliteits- en milieuzorg- marketing

Economisch

Bedrijfskundig

People

Planet

Profit

“K.I.V.A.”

Kennis: Milieu-effectenSchaarste aan resourcesDuurzame energie-soorten

Inzicht: ConsumentengedragCultuurverandering

Vaardigheden: Levenscyclusanalyse (LCA)BedrijfsscanInterdisciplinair samenwerken

Attitude: Lange termijn-denkenVerantwoording afleggen

Onderwijs

B

Onderwijs

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

“Circa 40 modulen waarin duurzame technologie is geoperationaliseerd in inhoud en werkvormen …”

Beoogd doel:

• Basismodule;

• Beperkt aantal nieuwe modulen;

• Vooral bestaande modulen aangepast;

• Stages & afstuderen: interdisciplinaire experimenten

Resultaat:

De Basismodule Alle HTNO in NL

Welkom op de site van

Project CirrusHogeschool Brabant

Hot News: Symposium ‘Leren van ervaringen voor de toekomst’ op 10 oktober2003 (Klik hier voor het programma)

Uitreiking Cirrus prijs op 3 oktober 2003 (Klik hier voor het programma)

Welcome on the English site of the CIRRUS projectIntegrating Sustainable Development in Higher Education

organisatie en activiteiten van Project Cirrus

informatie, literatuur en materiaal over onderwijs in duurzame technologieen ontwikkeling. Met veel links naar andere sites op dit gebied

verduurzaming van de activiteiten en de gebouwen van de hogeschool

de door project Cirrus ingestelde scriptie prijs

samenvatting van het project

Hogeschool BrabantDuurzame Technologie

basismoduletoolboxenonderwijswerkstukkenliteratuurintegratielinksstartpagina

Basismodule Duurzame Technologie De basismodule biedt een eerste kennismaking met het terrein van duurzame technologie.

Geïnteresseerden kunnen een gedrukt exemplaar van de basismodule aanvragen via info@projectcirrus.net.

De basismodule is in zijn geheel te downloaden, lees eerst de voorwaarden.

www.projectcirrus.net

Presentaties en publicaties

• (Inter)nationale onderwijsconferenties, bijv.• Eur. Netwerk voor Technisch Hoger Onderwijs, Belfast

• Copernicus-netwerk van Universiteiten en Hogescholen, Krakow

• Lezingen voor HBO-Raad, NCDO, VVM, enz.

• 4 presentaties tijdens EESD congres, TU Delft (2002)

• Publicaties in diverse vakbladen en boeken

• Cirrus Symposium, okt. 2003

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

Cirrus Eindrapport

• Beschrijving en evaluatie van het proces• Overzicht van alle resultaten• Onze leerervaringen• Tal van bijlagen, elders te gebruiken• Link naar www.projectcirrus.net

AISHEAISHEAuditing Instrument forAuditing Instrument for

SustainabilitySustainability

in Higher Educationin Higher Education

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek en externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Medewerkers

5.2 Studenten

5.3 Werkveld

5.4 Maatschappij

1 2 3 4 5AISHE

PLAN

DO

CHECK

Protocol *

AISHE

Huidige situatie

Gewenste situatie

Prioriteiten

Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs

KeurmerkDuurzaam

HogerOnderwijs

Hogeschool BrabantFaculteit Techniek & Natuur

voor alle opleidingen

2001: Het Ei van Columbus

“Nationale VROM-prijs voor innovatie en duurzame ontwikkeling”

Uit het juryrapport:

“Project Cirrus springt er uit vanwege de breedte en de impact in de beroepspraktijk van de ingenieur.”

Cirrus PrijsHogeschool Brabant

Faculteit Techniek & Natuur

voor de beste afstudeer-prestatie i.v.m.

DuurzameOntwikkeling

1. De uitdaging 2. De aanpak 3. Het personeel 4. Het onderwijs 5. De resultaten 6. De evaluatie 7. Aanbevelingen

Project Cirrus

Onderwijs:Niet teveel nieuw onderwijs: vooral aanpassen van het bestaande

Docenten: deels nascholing, deels learning by doing

Projectteam:Zorg voor een topteam!

Tijdpad:Calculeer zorgvuldig. Vermenigvuldig daarna met 2.

Verantwoordelijkheid:Ligt bij het management, houd hem daar!(Van wie is het probleem?)

Projectleider

Stuurgroep DT(Directie + Opl. hoofden)

Verantw. Directielid

Projectteam(ca. 14 - 20 personen)

Kernteam(ca. 4 - 5 personenBorging:

Inbedden in algemene kwaliteitszorg

PLANPLAN1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek en externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Medewerkers

5.2 Studenten

5.3 Werkveld

5.4 Maatschappij

1 2 3 4 5AISHE

PLAN

DO

CHECK

CHECKCHECK

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek en externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Medewerkers

5.2 Studenten

5.3 Werkveld

5.4 Maatschappij

1 2 3 4 5AISHE

PLAN

DO

CHECK

Losse beginstappen

ACTACT

DODOBeleids-

enactiviteiten-

plan

Resultaten

TijdFrustratiefase

Projecttempo

Cirrus1999 - 2002

Technisch onderwijs

Lector & Kenniskring2003 -

Bedrijfsleven (MKB)

Project(en) inAvans Hogeschool ?

2004 - Technisch onderwijs Economisch onderwijs Sociaal onderwijs Pabo Kunstonderwijs Etc.

?

Partners

Bedrijven Hogescholen Overheden