In voor zorg! Utrecht, 17 maart 2014

De opdracht en stijl van de netwerkbestuurder

Prof. Dr. Patrick Kenis Academic Dean en Hoogleraar Beleid- en Organisatiewetenschappen Universiteit van Tilburg

Versterken van eigen machtspositie (economies of power)

Reduceren van onzekerheid

Legitimiteitsoverwegingen (economies of legitimacy)

Motieven van organisaties om met anderen samen te werken …

Versterken van eigen machtspositie (economies of power)

Reduceren van onzekerheid

Legitimiteitsoverwegingen (economies of legitimacy)

Efficiëntie overwegingen (economies of scale)

Effectiviteitsoverwegingen (economies of quality)

Motieven van organisaties om met anderen samen te werken …

Samenwerkingsverbanden – een ééndimensionale voorstelling

Zelfstandige

organisaties Eén nieuwe

organisatie

Contractuele

samenwerking

Preferred

suppliers

Joint venture

Deelneming

Coöperatie

Fusie/overname

Samenwerkingsverbanden – een ééndimensionale voorstelling

Zelfstandige

organisaties Eén nieuwe

organisatie

Contractuele

samenwerking

Preferred

suppliers

Joint venture

Deelneming

Coöperatie

Fusie/overname

“… opgaan in iets groters …, verlies van

controle …, verlies van identiteit, standaardisering van processen en producten …, efficiëntie-gedreven, verlies aan maatwerk, ontslagen, fusie-gedoe, …”

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

Contracten

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

Nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Organisatie-

netwerken

Contracten

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Efficiëntie en/of effectiviteit

Contracten

Onzekerheids-reductie

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

+ nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk

Efficiëntie en/of effectiviteit

Efficiëntie deelproducten

Contracten

Onzekerheids-reductie

Organisatie-

netwerken

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

+ nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk

Efficiëntie en/of effectiviteit

Efficiëntie deelproducten

Contracten

Onzekerheids-reductie

Organisatie-

netwerken

Trend in zelfstandige organisaties: Shrinking Core, Expanding Periphery

Source: Gulati & Kletter (2005) Shrinking Core, Expanding Periphery: The Relational Architecture of High Performing Organizations. California Management Review 47:3.

Trend in zelfstandige organisaties: Shrinking Core, Expanding Periphery

Source: Gulati & Kletter (2005) Shrinking Core, Expanding Periphery: The Relational Architecture of High Performing Organizations. California Management Review 47:3.

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

+ nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk

Efficiëntie en/of effectiviteit

Efficiëntie deelproducten

Contracten

Onzekerheids-reductie

Organisatie-

netwerken

Contracten …

Gemeenschappelijke aankoop, e.a.

Contractuele afspraken: wederzijds te leveren diensten

Gecontracteerde voorkeursleverancier

Service level agreement (dienstenniveaus)

Deelneming: organisatie B neemt belang in organisatie A

Outsourcing

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

+ nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk

Efficiëntie en/of effectiviteit

Efficiëntie deelproducten

Contracten

Onzekerheids-reductie

Organisatie-

netwerken

Shared Service Center

Bron: Strikwerda, J. (2010). Shared Service Centers II: Van kostenbesparing naar waardecreatie. Assen/ Den Haag: Van Gorcum/ Stichting Management Studies.

“Een SSC is een resultaatverantwoordelijke eenheid (RVE) [in de interne organisatie van een onderneming of instelling] die tot taak heeft het leveren van gespecialiseerde diensten [aan operationele eenheden (business units, divisies)] op basis van een overeenkomst tegen een verrekenprijs.”

Shared Service Center

Bron: Struik & Brugman (2008) Life Cycle Model voor Service Service Center. Facility Management magazine, November, p. 63- 65

r

Beter …

Fusie/overname Zelfstandige

organisatie

Samenwerkingsverband

van zelfstandige

organisaties

+ nieuwe

organisatie

(SSC, joint

venture)

Efficiëntie/Macht

Soevereiniteit/ controle/specialisme

Effectiviteit (nieuwe producten): complexiteit/ flexibiliteit/ maatwerk

Efficiëntie en/of effectiviteit

Efficiëntie deelproducten

Contracten

Onzekerheids-reductie

Organisatie-

netwerken

…. verbinden en delen informatie, middelen, activiteiten en competenties van soevereine1 en unieke organisaties om samen een outcome te bewerkstelligen die geen van de organisaties afzonderlijk tot stand kan brengen.

1 geen eenheid van eigendom en leiding

resultaat

Samenwerken tussen meerdere organisaties of Organisatienetwerken …

Voorbeelden waar organisatie-netwerken aan de orde zijn

resultaat Creëren van veilige

woonwijken

Creëren van werkgelegenheid in achtergestelde regio’s

Verminderen van het spijbelen en schoolverzuim

Integratie van nieuwe burgers

Verhogen van de levenskwaliteit voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel

Verhogen van levenskwaliteit voor kwetsbare ouderen die nog thuis willen blijven wonen

Voorkomen en stoppen van kindermishandeling

Betere zorg voor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening

Wanneer organisatienetwerken als organisatievorm gebruiken?

Complexe vraag …

Leveren van maatwerk …

Complexe vraag …

Bron Tussen institutioneel aanbod en organische vraag : een onderzoek naar de vraag wanneer en hoe gemeenten zouden moeten samenwerken in het organiseren en regisseren van de zorg rondom jeugd en gezin. M. van Leeuwen, Z. Brouwer, W. de Jong, A. van Woudenberg en P. Kenis (2011).

Het leveren van maatwerk “één gezin, één plan, één regisseur”

Gebasseerd op: C.K. Prahalad & M.S. Krishan (2008) The New Age of Innovation. McGraw Hill.

Thuiszorg

Bron:

Joe Ludlow and Belinda Vernon

(2011) Impact networks.

Charities working together to

improve outcomes. NPC.

De twee centrale uitdagingen in succesvolle organisatienetwerken?

Management VAN het organisatienetwerk …

Management IN het organisatienetwerk …

DIFFERENTIATIE

Innovatie Maatwerk

Complexe uitdagingen

Management VAN succesvolle organisatienetwerken

DIFFERENTIATIE

INTEGRATIE

Innovatie Maatwerk

Complexe uitdagingen

Management VAN succesvolle organisatienetwerken

DIFFERENTIATIE

INTEGRATIE

Innovatie Maatwerk

Complexe uitdagingen

Management VAN succesvolle organisatienetwerken

Management VAN succesvolle organisatienetwerken

Bestuurlijke controle op netwerk

Aansprakelijkheid

Verantwoording RvT

Netwerkleiderschap

Wie in, wie uit?

…

Management VAN succesvolle organisatienetwerken

Management IN succesvolle organisatienetwerken

Leiding hebben: de leiding nemen in ONen

Leiding delen: deelnemen in ONen

Netwerkwaardecreatie: participeren in netwerkwaardecreatie

Verlies soevereiniteit: verlies van (een deel van de) soevereiniteit als organisatie

verantwoording netwerkparticipatie door kosten-baten analyse voor eigen organisatie

door waarde die het netwerk kan toevoegen aan probleemoplossingen

Netwerkgericht: aanpassen van eigen organisatiestructuren ten behoeve van de netwerkoutcome (flexibiliteit)

Organisatiegericht: behouden van structuren om eigen belang te beschermen (rigiditeit)

Management IN succesvolle organisatienetwerken

Medewerkers detacheren: medewerkers detacheren naar netwerkorganisatie

Medewerkers behouden: medewerkers binnen de eigen organisatie houden

Medewerkers autonoom: professionals uit de eigen organisatie autonomie toestaan om tot netwerkdoelstellingen bij te dragen (autonomie)

Medewerkers onder controle: professionals moeten zich in alles verantwoorden naar de eigen organisatie (verantwoording)

Verschillende vormen van organisatienetwerken

Organisatienetwerken

Bron: Milward, H.B and Provan, K.G. ,A Manager’s Guide to Choosing and Using

Collaborative Networks. IBM Center for The Business of Government, 2005.

Organisatienetwerken

OPENING MINDS TO IMPACT THE WORLD