Zorguitgaven in perspectief

NVZ Jubileumcongres

1 december 2016

Jan Derk Brilman

Plv directeur Macro-Economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt

Inhoud

1. Waarom groeien de uitgaven in de zorg?

2. Hoe wordt de zorg gefinancierd?

3. Wat staat ons te wachten met de Tweede Kamerverkiezingen?

Blok 1 – de zorguitgaven

1. Om hoeveel geld gaat het eigenlijk?

2. Hoeveel groeien de uitgaven in de komende jaren?

3. Waarom groeien de zorguitgaven?

Kosten internationaal vergeleken

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 4

10,8%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

Zorguitgaven in % van het bbp, 2015 Bron: OESO (2016)

Bij curatieve zorg

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 5

5,5%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

Curatieve zorguitgaven in % van bbp, 2014 Bron: OESO (2016)

Hoeveel gaat er nu precies om in de zorg?

VWS gebruikt het (bruto) Budgettair Kader Zorg (2017: €73,5 mld)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 6

CBS-definitie: 93,9 mld (2013)

Bruto BKZ: 73,5 mld

Netto BKZ: 68,5 mld

Eigen betalingen

(eigen risico)

Zorg in

aanvullende

verzekering

Kinderopvang Gedecentraliseerde

zorg (GGD’s)

Waar gaat dat geld heen? (1)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 7

29%

34%

27%

6% 2% 1%

BKZ – € 73,5 miljard (2017)

MSZ

Overig Zvw

Wlz

WMO

Jeugdzorg

Overig

Zorguitgaven in perspectief

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 8

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 9 9

En in de komende jaren

Groei collectieve uitgaven 2017-2021, MLT (CPB)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 10 10

Lasten groeien vooral door Zvw-premie

Voor saldo geen probleem (premies stijgen mee!) maar de koopkracht…

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

11

Waardoor groeien de zorgkosten zo hard?

• Komt het door de vergrijzing?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

12

Waardoor groeien de zorguitgaven zo hard?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 13

Welke trends zijn er nog meer?

Hogere welvaart Duurdere (en

betere) technologie

Patiënten stellen hogere eisen aan

zorg

Hogere arbeidsparticipatie minder ruimte voor mantelzorg?

Meer ziektes kunnen

opgespoord en behandeld worden

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 14

Hoe komt CPB aan 4,9% groei per jaar in MLT?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 15

1,5% • Algemene prijsontwikkeling (≈ inflatie)

0,7% • Specifieke prijsontwikkeling in de zorg

1,2% • Demografische ontwikkeling (o.a. vergrijzing)

-0,1% • Beleid dat nog in de planning zit

0,7% • Inkomensgroei (effect van hogere welvaart)

0,9%

• Onverklaarde groei (aangenomen wordt dat die gelijk is aan de onverklaarde groei in de afgelopen decennia)

4,9% • Totale groei

Blok 2 – Hoe wordt de zorg gefinancierd?

1. Hoeveel betaalt de gemiddelde burger aan zorg?

2. Hoe wordt dat geld verdeeld?

3. Welke politieke keuzes liggen achter de financiering?

Waar komt het geld vandaan?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 17

Nominale premie

• Als enige onafhankelijk van zorggebruik of inkomen

• Nog steeds niet voor iedereen hetzelfde:

• Collectiviteiten

• Verschillende premies per verzekeraar

• Korting met vrijwillig eigen risico

• Moet iedereen die betalen? Bijna!

• Gemoedsbezwaarden

• Militairen

• (Wanbetalers)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 18

Inkomensafhankelijke bijdrage (IAB) Zvw

• Afdracht werkgever (onzichtbaar)

• 50/50-verdeling werknemer/werkgever

• Voor zelfstandigen en ouderen laag tarief

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

19

Eigen betalingen

• Inkomensafhankelijk?

• Zvw: niet

• Wlz/WMO: sterk afhankelijk (tot aan kostprijs)

• Rechtvaardig?

• “Boete op ziek zijn” of solidariteit tussen gebruikers en premiebetalers

• Effectief?

• Remeffect moeilijk meetbaar, wel aanwijzingen

• Zorgmijding kostenremmend of gevaarlijk?

• Afschaffen eigen risico?

• Kosten: €4,5 miljard

• Geschat: € 630 mln hogere zorgconsumptie

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

20

Wlz-premie

• Zit verstopt in eerste en tweede schijf inkomstenheffing

• Voor meerdere jaren vast

• Kostendekkend over kabinetsperiode

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

21

Belastingen

• Veel zaken komen uit belastingen:

• WMO en Jeugdzorg ( € 6,7 mld uitkering aan gemeenten)

• Rijksbijdrage kinderen (€ 2,5 mld)

• Rijksbijdrage HLZ (2015-2018: loopt af van € 1,8 mld naar nul)

• Zorgtoeslag (€ 4,4 mld)

• Academische ziekenhuizen / opleidingen (€ 1,3 mld)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota

22

Zorgtoeslag

• Tegemoetkoming in zorgkosten voor lage inkomens

• Iemand betaalt nooit meer dan normpercentage

• Wordt vaak aangepast bij koopkrachtreparaties

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 23

Hoe stroomt het geld in de zorg?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 24

Wlz Zvw

Welke groepen betalen meer/minder?

Afhankelijk van

zorggebruik?

Afhankelijk van

inkomen?

Nominale premie

Eigen betalingen /

IAB (bijdrage werkgever)

Wlz-premie

Belastingen

Zorgtoeslag

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 25

Nom. premie en eigen

risico niet afhankelijk,

maar wel zorgtoeslag

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 26 26

Tegelijkertijd steeds groter beroep op solidariteit

Elk jaar…

• Gaan hoge inkomens meer betalen voor lage inkomens

• Gaan gezonden meer betalen voor (chronisch) zieken

• Gaan jongere generaties meer betalen voor oudere generaties

Solidariteitsoverdrachten

Lange termijn herverdelingseffecten

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 27

Blok 3 – Wat staat ons te wachten bij de TK-verkiezingen?

1. Overzicht agenda

2. Waar worden de besluiten genomen over de zorguitgaven?

Ambtelijke voorbereiding

• Input voor verkiezingsprogramma’s:

• Zorgkeuzes in Kaart (voorschot op Keuzes in Kaart)

• Studiegroep Begrotingsruimte

Financiële opgave voor volgend kabinet: € 0

• Studiegroep Duurzame Groei (NIEUW)

Versterking verdienvermogen

Meer doelmatigheid door verminderen praktijkvariatie

Meer ruimte voor zorginkoop op basis van kwaliteit

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 29

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

Partijen bereiden zich voor…

• Partijen schrijven hun verkiezingsprogramma’s

• Partijen stellen hun kandidatenlijsten op

• Moeten beide langs het verkiezingscongres (meestal geen grote wijzigingen).

• Partijen stellen spreadsheet op voor het CPB Keuzes in Kaart : nieuwe inzichten

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 30

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

Keuzes in Kaart

• CPB rekent de verkiezingsprogramma’s door

• Verwachte publicatiedatum: midden februari (maand voor verkiezingen)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 31

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

VERKIEZINGEN

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 32

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

Coalitievorming

• Kamer benoemt informateur om coalitiemogelijkheden te verkennen (2012: Henk Kamp).

• Kamer benoemt informateur(s) om coalitieonderhandelingen te leiden (2012: Henk Kamp en Wouter Bos)

• Coalitie smeedt een regeerakkoord met visie en beleidsprioriteiten: TWBZ als input?

• Financiële paragraaf regeerakkoord met uitgaven- en inkomstenkaders, maatregelen en begrotingsregels.

• Kamer benoemt formateur om kabinet samen te stellen (2012: Mark Rutte)

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 33

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

Vaststellen Regeerakkoord

• Coalitie stelt het uitgavenkader (BKZ) vast voor de kabinetsperiode (met een lager groeipad vanwege de koopkrachteffecten van stijgende premies?)

• Frame: “bezuiniging” of “minder meer”?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 34

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

% B

BP

Regeerperiode 2017 – 2021 (?)

• Uitvoeren beleid uit regeerakkoord binnen de uitgavenkaders

• Wetgeving

• Nieuwe HLAs?

• MBI?

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 35

Voorjaar en zomer 2016

Nu Voorjaar

2017 15 maart

2017 Na

verkiezingen Na beëdiging

kabinet

Cijfers

https://www.staatvenz.nl/

Ook als app!

De zorgmiljarden in de Miljoenennota 36