Desig

n C

harles &

Ray

Eam

es -

Hang i

t all

©

Vitra

Onderzoek

Veldtekening

Cultuureducatie

Een beschrijvende

studie met

evaluatieve

SWOT-analyse

21 septemb

De meerwaarde van cultuuronderwijs Cultuurpunt Altena – 14 november 2012

Lode Vermeersch

Senior onderzoeker KULeuven / Vrije Universiteit Brussel

Inhoud

• Genoeg cultuureducatie in het primair onderwijs?

• Wat is cultuureducatie en waarom zouden we? Enkele harde

argumenten

• Effecten of opbrengsten van cultuureducatie onder de loep

• Voor elke leeftijd, ontwikkelingsfase, sociale klas, culturele

achtergrond?

• Werkzame ingrediënten voor goede cultuureducatie in het primair

onderwijs

Inhoud

Genoeg cultuureducatie?

Genoeg cutuureducatie?

Grafiek: Lestijd voor kunsteducatie als % van de totale verplichte lestijd voor

leerlingen van 9-11 jaar (2001-2009). Bron: Education at a glance, OECD.

Wat is cultuureducatie en

waarom zouden we?

“ Alle activiteiten gericht

op het leren over en door

middel van cultuur”

Cultuureducatie

8

9

“Kunst- en cultuureducatie

is niet zo belangrijk voor

hun toekomst…”

10

We verwachten dat de kinderen

opgroeien tot creatieve volwassenen…

maar doen we daar genoeg voor in het

onderwijs?

Zie ook dit filmpje:

http://www.youtube.com/watch?v=phQZ5J-lhTQ van Mark Mieras

Creativiteit en divergent denken

Bron: Land & Jarman (2000). Breakpoint and beyond . Mastering

the future today.

Convergent denken

Divergent denken

Creativiteit en divergent denken

Bron: Efland, A.D. (2002). Art and cognition

Cultuureducatie en leiderschap

Aandeel liberal arts and sciences studenten in:

Studentenpopulatie hoger onderwijs 2.2%

Topposities bij Fortune, de belangrijkste NGO’s en Senaat 11.3%

CEO’s Fortune 500 bedrijven 10.87%

CEO’s Philanthropy 400 NGO’s 11.75%

Amerikaanse Senaat 12%

Tabel: Mark Peltz (2012). Essay on how liberal arts colleges promote

leadership. Zie ook: Albrecht, J. (2012) Technologie of toch filosofie,

literatuur en geschiedenis?

Enkel eerste argumenten…

Zie ook: Ken Robinson (2009). Het element

Effecten en opbrengsten

van cultuureducatie

17

“Wat levert het op? Kunnen

we niet beter een uur taal

geven in plaats van een uur

cultuur?”

18

1. Persoonlijke effecten van cultuureducatie

1. Artistieke / culturele techniek en discipline

Bv. schildervaardigheden en danstechnieken

2. Sterke senso-motorische capaticiteit

Bv. perceptuele vermogens, oog-hand-coördinatie, …

3. Sterkere cognitieve vermogens en vaardigheden

Bv. kennis van culturele disciplines, betere concentratie,

groter leervermogen, …

4. Grotere meta-cognitieve vermogens

Bv. zelfbewustzijn: eigen plaats in cultuur en geschiedenis

Persoonlijke effecten (1)

Belangrijke auteurs: Folkert Haanstra, Ellen Winner, Lois Hetland, …

5. Sterkere generieke basisvaardigheden

Bv. autonomer handelen, grotere nieuwsgierigheid, …

6. Affectieve effecten en effecten op welbevinden

Bv. gevoel van mentaal welzijn, fysieke ontspanning, motivatie,

…

7. Persoonlijkheidseffecten

Bv. open geest, andere attitude t.o.v. kunst, …

8. Effecten op het vlak van communicatie en expressiviteit

Persoonlijke effecten (2)

Veel persoonlijke

effecten zijn moeilijk

empirisch hard te

maken… Vaak

zijn ze:

• onrechtstreeks

• hangen ze vast aan

sociale achtergrond,

• van korte duur

• …

22

Zijn alle effecten van

cultuureducatie wel

positief?

Verbaal onvermogen

Verlangen naar meer

Verslaving

Onmacht het te begrijpen

Zie ook: David H. Hargraeves theorie van esthetische leren door “trauma”

Status

2. Transfer-effecten van cultuureducatie

1. Effecten op andere leer- en levensdomeinen

Bv. geletterdheidsvaardigheden, taalbeheersing, wiskundig

redeneren

2. Effecten op later participatiegedrag

Bv. meer deelname aan cultuur, aan sociale activiteiten,

politiek engagement, volwasseneneducatie…

Transfer effecten

25

Effecten van

cultuureducatie op andere

leer- en levensdomeinen…

Is dat wel de kortste

leerroute?

26

Effecten van

cultuureducatie op andere

leer- en levensdomeinen…

Is dat wel de kortste

leerroute?

“Als je kinderen taalvaardigheden wil

bijbrengen kan je inderdaad beter een uur

taalles geven in plaats van een uur cultuur...

Maar taalles kan tegelijk een goede aanleiding

zijn om het over cultuur te hebben ”

27

3. Sociale effecten van cultuureducatie

1. Sterker actief burgerschap

Bv. bewustwording van culturen, tradities, diversiteit, sterkere

maatschappelijke weerbaarheid (bv. tegen racisme en andere

ongewenste fenomenen)

2. Sociale ontwikkeling

Bv. leren samenwerken, belang van teamwerk, sociale

relaties maken, zingeving in groep, …

3. Bredere maatschappelijke opbrengsten

Bv. gezondheid en welbevinden van de maatschappij, meer

mediawijze samenleving, hoger geletterdheidniveau…

Sociale effecten

29

“We legitimeren wiskunde in onze scholen niet op grond

van hoe het muzikale vaardigheden verbetert. Muziek,

zoals wiskunde, fysica en poëzie is een essentieel deel

van onze cultuur. Kinderen verbeteren hun toekomst

door een beter begrip van de structuur en schoonheid

van cultuur”

(Winner & Hetland, 1999)

Zie ook: Martha Nussbaum (2010). Niet voor

de winst

30

Effecten…

De vele mogelijkheden van

cultuureducatie

33

“Mijn kinderen zijn te jong

om te leren over kunst en

cultuur. Ze begrijpen dat

niet.”

Ervaren

Kijken Genieten

Produceren

Verbeelden

Begrijpen

Analyse

Jargon Geschiedenis

Verwondering

Experimenteren

Wat kunnen en wat doen in het

onderwijs…

Enkele werkzame

ingrediënten in de klas

1. Enthousiasme!

“Unless teachers are in

sympathy with, and feel some

ownership of, the curricula

materials, any educational

efforts are doomed”

(Gardner, 1989)

Enthousiasme

2. Dicht bij de leefwereld van de leerling…

15-11-2012 39

3. Een volledig palet cultuur… ook al krijg je

vuile vingers en een vuile klas

Zie ook: Anne Bamford (2006). The Wow-factor

15-11-2012 40

4. Evenwicht tussen proces/product

en tussen verbreding/verdieping… en geen

UFO’s in de klas!

15-11-2012 41

5. Niet enkel data, lijsten, definities, labels…

maar context en verhaal

15-11-2012 42

6. Curriculum cultuureducatie is best niet

gecompartimenteerd

15-11-2012 43

7. De leerkracht “nadoen” of kopiëren is niet

noodzakelijk gelijk aan inzicht en begrip leren!

Vragen? Reacties?…