College 8

Film in de Russische Federatie (1991 - 2013)

Politieke ontwikkelingen na 1991 Einde van de Sovjetunie (25

december 1991). Gorbatsjov draagt macht over aan Boris Jeltsin

Politieke crisis in 1993. President tegenover democratisch gekozen parlement (belegering van het Witte Huis)

Jeltsin herkozen als president in 1996

Putin volgt hem op (1999) en wordt in 2000 gekozen tot president.

Etnische conflicten

Eerste Tjetsjeense

oorlog (1994-96)

Bomaanslagen Moskou (september 1999) → Tweede Tsjtsjeense oorlog

Economie Shock therapie Jegor

Gaidar (1992): prijzen worden losgelaten → hyperinflatie, salarissen en pensioenen kunnen niet uitbetaald worden

Scherpe devaluatie van de roebel (1994, 1998) – opkomende middenklasse weggevaagd.

Toename corruptie, belastingontduiking, georganiseerde misdaad

Filmindustrie na 1991

Aanvankelijk toename filmproductie (geen bemoeienis censuur, financiering door witwaspraktijken)

Ineenstorten van filmdistributiesysteem (door de staat beheerd)

Filmprogrammering in bioscopen vooral gericht op buitenlandse (Amerikaanse) films

Videopiraterij maakt Russische filmproductie op voorhand al verliesgevend.

Genres Misdaadfilms, Action flicks

(Brother, Balabanov, 1997)

Comedies: uitgangspunt is vaak de confrontatie met het Westen → luchthartige verkenning van de Russische nationale identiteit)

- Peculiarities of the National Hunt in Autumn, Rogozhin 1995)

- Window to Paris (Okno v Parizh, Mamin, 1993)

- I Want to Go to Jail (Khochu v t’iurmu

Historische films over voor-revolutionair Rusland

The Russia We Lost

(Rossiia kotoruiu my poteriali, Govorukhin, 1992)

The Siberian Barber (Sibirskii tsiriul’nik, Mikhalkov, 1997)

The Romanovs (Romanovy, Panfilov, 2000)

In het algemeen: sterk revisionistische kijk op Revolutie en Sovjettijdperk

Stanislav Govorukhin

Nikita Mikhalkov

Historische films over het Stalinistische tijdperk Burnt by the Sun

(Utomlennye solntsem, Mikhalkov, 1994)

Khrustalev, My Car (Khrustalev, mashinu!, German, 1998)

Moscow, Parade (Prorva, Dykhovichnyi, 1992)

Hammer and Sickle (Serp i molot, Livnev, 1993)

In het algemeen: aandacht voor corruptie, perversie, onmenselijkheid van stalinistisch regime.

De actiefilm: historische parallellen met de jaren ‘20

Noodzaak te

concurreren met Hollywood

Vraag naar meer toegankelijke genres

Pogingen om een Russisch equivalent te vinden

Crisis en herstel (eind jaren ’90)

Dieptepunt in Russische filmproductie sinds Stalin: in 1996 worden er slechts 28 films uitgebracht

1995-96: nieuwe wetgeving (o.a. tegen piraterij) schept voorwaarden voor herstel

Verbetering infrastructuur en toenemende invloed Kinotavr filmfestival in Sotsji

Herstel van de Russische filmindustrie in feiten en cijfers Massamedia steeds meer onder

controle van het Kremlin

Economisch herstel (door export gas en olie)

Door economisch herstel, ook groei filmproductie → Rusland vijfde filmindustrie ter wereld (2006)

Hoogtepunten vanaf 2000:

- The Return (2003 Gouden Leeuw, Venetië)

- Roads to Koktebel (2004, “Beste Film” International Film Critics’ Association)

- Night Watch (2004) Productiekosten $ 3.5 miljoen; $ 10 miljoen inkomsten door kaartverkoop)

Bioscoop- en TV-films vanaf 2000 (belangrijkste tendenzen) Afname misdaad- en

politiefilms

(Nieuwe) bloeiperiode voor:

- Literatuurverfilmingen (Dostoevskij, Solzjenitsyn, Bulgakov, Dudintsev)

- Auteurcinema (Sokurov, Zvjagintsev, German jr.)

- Remakes van Sovjet-klassiekers (nostalgie?)

- Historische films/ biopics

Openingsscène uit Master and Margarita (Bortko, 2005)

Remakes: Office Romance

Eldar Rjazanov, 1977 Sarik Andreasian, 2011

Remake en sequel: Irony of Fate

Remakes en sequels Inspelen op nostalgie naar de tijd van

het “ontwikkeld socialisme”?

Karakteristiek voor tendens om continuïteit in Russische geschiedenis te benadrukken?

Remakes van klassiekers zeer geschikt voor nieuwe commerciële strategieën (product placement)

Sinds 2000: ontdekking van de sequel als melkkoe

Ljubov’- morkov’ 1,2 en 3 (comedie met als thema het (dis-)functioneren van het moderne gezin) → invloed van Freaky Friday (Mark Waters, 2003)?

Historische films/ biopics

Films/ TV series over het leven van (2005), Brezhnev (2005), Jekaterina Furtseva (2011), Zhukov (2012), Gagarin (2013), sommige eenduidig positief, anderen ironisch, ambigu.

Terugkeer naar concept van het verleden als de geschiedenis van “grote mannen” (en vrouwen)?

Films over het leven onder het “ontwikkeld socialisme” (1953-85). Idealiserend, nostalgisch (The Vanished Empire Shakhnazarov, 2008) of juist vernietigend (Cargo 200, Balabanov, 2007)

The Vanished Empire

Brezhnev (2005)

Historische films/ biopics

Onder Putin veel films over heldhaftige episodes in Russische geschiedenis (1612, WO II)

Voorbeeld: Admiral (over het leven van Alexander Kolchak (1874 – 1920), aanvoerder van de “Witten” tijdens Burgeroorlog)

Admiraal onder de tsaar, na 1917 Opperbevelhebber van het Witte Leger

Gearresteerd en geëxecuteerd door de bolsjewieken

Admiral (Alexander Kolchak)

Admiral (2008)

Film is historisch redelijk accuraat;

Centrale elementen: verzet tegen de bolsjewieken en romance met Anna Timirjova (getrouwd evenals Kolchak zelf)

Productiekosten $ 20 miljoen; een van de duurste Russische films ooit;

Ook als TV serie uitgebracht voor Kanaal 1 (propagandakanaal Kremlin)

De terugkeer van goszakaz (op bestelling van de staat)?

Admiral niet “monarchistisch”

of “anti-commnistisch”

Kolchaks enige ambitie in de film: herstel van een krachtig en goed geleid Rusland

“Historische promiscuïteit”: kritiekloos omarmen van de hele Russische geschiedenis (Sovjet en pre-revolutionair)

Parallel met het huidige Rusland (Burgeroorlog = jaren ‘90; Kolchak = Putin)?

De alternatieve historische films van Aleksej German jr. (1976 - ) Zoon van Aleksej German

sr. (My Friend Ivan Lapshin, 1982; Khrustalev, My Car!, 1998)

The Last Train (Poslednii poezd, 2003), gesitueerd in 1944-45 aan het Ostfront.

Garpastum (2005), 1914, St. Petersburg

Paper Soldier (Bumazhnyi soldat, 2008), 1961, Baikonur.

Garpastum (2005) Losjes gebaseerd op leven

van voetballende broers Andrej en Nkolaj Starostin

Ingrijpende gebeurtenissen (WO I) getoond vanuit onbekommerd perspectief van broers

Beroemde tijdgenoten als perifere personages (Achmatova, Blok)

Lange shots en precision staging

Aleksei Balabanov Afgestudeerd aan

vertalersopleiding Gorki (nu: Nizhni Novgorod) in 1981

1990: afronding versnelde regisseursopleiding VGIK

Inventief, controversieel, “auteur” of regisseur van blockbusters?

Aleksei Balabanov (1959- )

Filmografie (vetgedrukt = must see)

Brother (1997) Of Freaks and Men

(1998) Brother-2 (2000) War (2002) Cargo 200 (2007) Morphine (2008) Stoker (2010) Ik ook (2012)

Formele kenmerken films Balabanov Geweld!

Prominente rol voor

soundtrack (meestal geen originele score, maar reeds bestaande tijdgebonden songs → invloed Tarantino?)

Songteksten vaak als (ironisch) commentaar op plot.

Anti-amerikaans, anti-semitisch

Brother (1997) Onverwachte low-budget hit;

Geeft beeld van de “dolle”

jaren ’90);

Publiek gewend aan misdaadseries, misdaadromans en voortdurende verslaggeving in pers over misdaad;

Bijzondere “onafhankelijke” positie van hoofdfiguur Danila.

Vervolg op Brother: Brother-2 (2000). Handeling in Moskou en Chicago

Danila Bagrov (Sergei Bodrov jr. 1971 – 2002)

Who is who? De twee broers

Danila Viktor

Who is who? Tegenstanders, helpers

De “ronde” (mafiabaas)

Hofmann (“de Duitser”