L4 LETTEREN DE STANDAARDVRIJDAG 27 JULI 2012

op dat moment voelde. Over deverbondenheid die ik voelde meteen gemeenschap waarmee ik totdan toe weinig te maken had ge-had, over de dilemma’s van eendubbele identiteit, en de moeilij-ke keuzes die dat met zich mee-brengt. Vandaaruit heeft het ver-haal vorm gekregen. Een van deredenen dat ik géén autobiografi-sche strip wilde maken, was dat ikde vrijheid wilde om met het ver-haal te doen wat ik maar wilde.Zonder belemmering.’Pedrosa begon zijn carrière als te-kenaar voor animatiefilms. Hijwerkte mee aan de Disney-pro-ducties De klokkenluider van deNotre-Dame en Hercules voor hijzich vijftien jaar geleden aan eenstrip waagde. Sindsdien doet hijniets anders meer. Zijn doorbraakin het Nederlandse taalgebiedkwam er met Drie schimmen, eenaangrijpende striproman over dedood van een kind. Ook Auto-Bio,een humoristische strip over eenman die heel bewust als groenejongen door het leven wil gaan,verscheen in vertaling.‘Drie schimmen is heel belangrijkgeweest. Dat boek heeft me be-vrijd van vastgeroeste gewoontes,en heeft ertoe geleid dat ik ben af-gestapt van formats en reeksen.

TOON HORSTENEen paar jaar geleden kreeg de

Franse stripmaker Cyril Pedrosa(1972) een uitnodiging voor hetfestival van Sobreda, in de buurtvan Lissabon. ‘Een beetje vreemd,want er was nog geen enkel boekvan mij in het Portugees vertaald’,vertelt Pedrosa op het dakterrasvan de Antwerpse stripwinkelMekanik. Hij is tevreden. Zijnmet de Prix Fnac voor de bestestrip van 2011 bekroonde albumPortugal werd recent in het Ne-derlands vertaald, en nog deze zo-mer volgt een Duitse vertaling.‘Mijn grootouders waren Portu-gezen, maar ik was er al in jarenniet meer geweest. Portugalspeelde geen enkele rol in mijn le-ven. Ik had niets verwacht van datweekend in Portugal, maar ikwerd meteen ontroerd door watik zag en hoorde. Alles klonk,rook en voelde heel vertrouwd. Ikvoelde me op een heel warme ma-nier verbonden met de mensen enhet land. Het bleek veel belangrij-ker dan ik dacht, en ik vroeg me afwaarom ik mijn Portugese rootsooit terzijde geschoven had.’Ook in Portugal, een lijvige grap-hic novel van 260 bladzijden,trekt een stripmaker met Portu-gese roots naar het land van zijngrootouders voor een stripfesti-

val. Ook hij wordt ontroerd doorde wereld waarin hij plots rond-wandelt. ‘Dat is meteen ook hetenige autobiografische elementin het hele boek. Iedereen ziet Si-mon, het hoofdpersonage van hetboek, als mijn alter ego. Dat hebik wellicht een beetje over mezelfafgeroepen, misschien had ik ergeen striptekenaar van moetenmaken. Hij moest wel een creatiefberoep uitoefenen, en in een im-passe zitten. Maar hij had net zogoed een beeldhouwer of eenschilder kunnen zijn.’Al tijdens zijn verblijf in Portugalbegon Pedrosa te schrijven en teschetsen. ‘Ik wist meteen dat ikheel dicht wilde blijven bij wat ik

Aanvankelijk wilde ik Portugalnog spreiden over drie albums,met in elk boek telkens het ver-haal van een van de hoofdperso-nages, Simon, zijn vader en zijngrootvader. Maar in overleg metde uitgever hebben we beslist omdat uiteindelijk niet te doen. Hetboek is niet dramatisch opge-bouwd, het draait niet om sus-pense of om cliffhangers. Het zouniet gewerkt hebben. Je moet hetin één keer lezen, dan zie je pasdat heel kleine dingen van bij hetbegin aan het eind van het boekterugkomen. Voor een uitgever isdat natuurlijk niet vanzelfspre-kend, want hij neemt een gigan-tisch risico. Daarom zijn we zoblij dat het boek alle verwachtin-gen ver overtroffen heeft.’

Simon, met al zijn twijfels, isgeen vanzelfsprekend hoofdperso-nage.‘Nee, zeker niet. Vrijwel al zijnproblemen ontstaan door de din-gen die hij niet zegt. Hij zwijgt. Al-les is te wijten aan stilte. Het ismoeilijk daar een verhaal op tebouwen. Er zit wel beweging in,maar snel gaat het niet. Ik hoopdat de lezer blij is wanneer Simoneen beetje vooruitgang boekt enhij vrede vindt – hoe weinig ook –zonder dat hij meteen alles moetoplossen.’‘Moeilijk is ook dat de band die Si-mon met andere mensen heeftvooral gebaseerd is op dingen dieer niet meer zijn, die geen deelmeer uitmaken van zijn leven.Zijn grootouders, Portugal, detaal… Dat is typisch voor migran-tenfamilies. Ze zijn met mekaarverbonden door iets wat er nietmeer is. Je ziet ook vaak dat er inzulke families mythes ontstaan,verhalen die verteld worden omde dingen te plaatsen. Omdat eranders niets is. Simon gaat opzoek naar de puzzelstukjes waar-mee hij zijn eigen verhaal rondkan maken. Maar uiteindelijkmoet hij leren dat zijn verhaalnooit af zal zijn. Er zullen altijdontbrekende puzzelstukken zijn.’

Mag ik zeggen dat ‘ik ben wie ikben’ de bottomline van het boek is?‘Zeker. Dat zegt het helemaal. Ophet moment dat ik aan het boekwerkte, was er in Frankrijk veel tedoen over identiteit, over immi-gratie, over de Franse natie die ingevaar zou zijn… Terwijl het heelsimpel is. De grootvader van Si-mon heeft zich duidelijk uitge-sproken: “Ik ben geen immigrantuit Portugal, zoals ik geen zwarte,Jood of nog iets anders ben. Ikben wie ik ben, die ene mens”.’

Niemand behoort in de eersteplaats tot een groep, maar is altijdeerst een individu. Is het dat?‘Ook. Ik probeer zoveel mogelijkempathie met mijn personages tehebben, en me niet boven hen testellen. Ik hou niet van boekenwaarin de personages gebruiktworden om een punt te maken.Niemand is reduceerbaar tot éénaspect van zijn persoonlijkheid,tot één gevoel. Iedereen is inge-wikkeld en heeft zijn eigenaar-digheden, iedereen is ambigu. Ikwil echte personages, van vlees en

bloed, met hun grote en kleinekanten, en geen personages die eralleen maar zijn omdat ze in hetdiscours van de auteur passen.’

In uw boek worden veel verhalenuit een familiegeschiedenis ver-teld. Een van de personages zegt‘het zijn oude verhalen, maar hetzijn de onze’. Wat zoekt Simon in dieverhalen?‘Hij weet niet wat ze hem bren-gen, maar hij beseft wel dat hij erniet aan kan ontsnappen. Of je nuvan je familie en haar verhalenhoudt of niet, of ze nu mooi zijn ofniet, je familie is er nu eenmaal enze heeft invloed op je leven. Fami-lieverhalen vormen mee het fun-dament van ons leven. Mensenhebben verhalen nodig, wij wil-len onze geschiedenis kennen.Konijnen hebben daar bijvoor-beeld geen last van. (lacht) Simonvoelt dat er een leegte is, en hij wildie vullen. Omdat hij dan makke-lijker zal kunnen leven. Dat is deonuitgesproken reden van zijn te-rugkeer naar Portugal.’

Portugal lijkt me in uw boekmeer een imaginair land. Een landdat uiteindelijk alleen in de fantasievan Simon bestaat.‘Dat klopt, en dat klopt niet. Por-tugalis voor Simon een deel vanzichzelf, waarnaar hij op zoekgaat. Dus is het voor een grootdeel imaginair. Anderzijds is elkland imaginair. Als je mij vraagtFrankrijk te beschrijven, kan ikdaar probleemloos drie maandenaan één stuk over praten. Maarzelfs dan zal ik nog altijd niet ge-zegd hebben wat Frankrijk uitein-delijk is, wat het wezen van hetland uitmaakt. Met Portugal ishet net zo, al kan ik natuurlijkniet zo lang over Portugal pratenals over Frankrijk, omdat ik tengronde niet weet wat het betekentom Portugees te zijn. Ik ben erniet opgegroeid, ik ben niet in dietaal groot geworden.’

Simon ontmoet veel Portugezen.Wat ze hem zeggen, wordt niet ver-taald. Het staat in het Portugees inuw boek.‘Ik wilde dat de lezer in dezelfdesituatie verkeert als Simon. Hijontmoet veel mensen, maar ver-staat niet wat ze zeggen. Tochkomt de boodschap vrijwel altijdover. De lezer begrijpt wel dat hetiets teders is, of iets vriendelijksof welwillends. Iedereen maaktdat wel eens mee. Je begrijpt nietwat er gezegd wordt, maar het ge-voel komt over.’

Wanneer hij door de straten vanLissabon wandelt, hangt er eenwolk van gesprekken en muziek inde stad. Ook die dialogen zijn nietvertaald. Om dezelfde reden?‘Ik probeerde de sfeer te vattenvan geluiden die in de achter-grond hangen als je door een stadwandelt. Gesprekken die je nietbegrijpt, de stem van een kind,muziek die uit een flat naar bui-ten komt… Sommige lezers von-den dat heel vervelend, hebben zeme gezegd. Natuurlijk is dat heelfrustrerend. Ook voor Simon.Maar dat is natuurlijk net de re-den dat ik het in het boek heb ge-stopt.’

‘Portugalbestaatniet. Net zomin alsFrankrijk’

‘Migranten en hun familie zijn met mekaarverbonden door iets wat er niet meer is. Ze zijnverzameld rond een leegte.’ Een gesprek met de

Franse stripmaker Cyril Pedrosa over zijnmeesterlijke striproman Portugal.

CYRIL PEDROSA OVER ZIJN MEESTERLIJKE STRIPROMAN ‘PORTUGAL’

‘Mensen hebben verhalen nodig,

Cyril Pedrosa. © C. Lebedinsky

we willen onze geschiedenis kennen’

L5LETTERENDE STANDAARDVRIJDAG 27 JULI 2012

Een striptekenaar die emotio-neel en professioneel in een dood-lopend straatje zit: er zijn span-nender hoofdpersonages dan Si-mon, de protagonist van Cyril Pe-drosa’s striproman Portugal.Simons drama is bovendien datveel dingen in zijn leven foutlo-pen omdat hij zwijgt. Hij praatmet zijn vriendin noch met zijnvader. Toch slaagt Cyril Pedrosaerin om met een zwijgend, twijfe-lend en vastgelopen hoofdperso-nage een prachtig en warm boekte maken.Dat is voor een groot deel te dan-ken aan zijn grafische virtuosi-teit. Elk van de drie hoofdstukkendie samen dit 260 bladzijden dik-ke boek vormen, heeft een totaalandere vormgeving. Het centraledeel is het meest klassieke en doetzelfs wat aan een Franse praat-film over een bruiloft denken.Ook narratief verbluft Pedrosa:de aanvankelijk achteloze manierwaarop Simon in Portugal opzoek gaat naar zijn identiteit endie van zijn familie wordt op eenheel geloofwaardige manier ver-teld. Hij wordt ondergedompeldin een liefdevol bad van indruk-ken en gebabbel (dat hij vaak zelfsniet verstaat), en vindt daar uit-eindelijk betekenis en genegen-heid. Een boek over afkomst, mi-gratie en familie ontpopt zich toteen lofzang op de kracht en deschoonheid van het individu. (tho)

CYRIL PEDROSAPortugal.Silvester, 264 blz., 39,90 €.★ ★ ★ ★ ★

De schoonheidvan het individu