Pesten en autisme

Dr. Sander Begeer1, Drs. Sandra van der Meijden2, Dr. Tjeert Olthof1 en Dr. Frits A. Goossens2

1Afdeling Ontwikkelingspsychologie VU2 Afdeling Orthopedagogiek VU

Pesten Veelvoorkomend probleem (ongeveer

20%) Definitie: Systematisch misbruik van

macht, waarbij een persoon die niet in staat is zichzelf te verdedigen het slachtoffer is van negatieve acties van anderen

Nadelige gevolgen Gedrags- en emotionele problemen bij

daders en slachtoffers

Waarom wordt er gepest? Vroeger: de pester is afwijkend

Inlevend vermogen Besef goed en kwaad Paranoide Weinig geliefd

Maar: Pesters ook competent Vrienden, inlevend vermogen, besef goed en

kwaad, sociale intelligentie

Waarom wordt er dan gepest?

Pesten als sociaal competent gedrag Pesten is functioneel

Pesters: Macht, populariteit Niet aardig, wel populair, machtsvoordeel

Slachtoffers: minder macht en populariteit Minder aardig, niet populair, geen voordeel

Pesten is een groepsproces Daders, slachtoffers, meelopers,

aanmoedigers, outsiders, verdedigers

Hoe kun je pesten onderzoeken? Diagnostiek van pesten

Gebaseerd op rapportage door klasgenoten Onderscheid verschillende rollen

Definitie van pesten Pesten is als een of meer kinderen een ander

kind steeds opnieuw lastig vallen en vernederen door dat kind pijn te doen (vb pijn)

Weet jij kinderen die pesten? Gepest worden? Anderen helpen als ze gepest worden?

Een willekeurige klas...Wordt er gepest?

Een willekeurige klas...Wordt er gepest?

Ja, er zijn slachtoffers (geel)…

…en initiatiefnemende daders (rood).

Zijn er vriend(innet)jes met wie men optrekt?

Meestal wel,…

…maar sommige kinderen hangen er wat losjes bij.

Wat doen de “overige” kinderen?

meelopers (paars)…

…en aanmoedigers (oranje).

Daarnaast zijn er verdedigers (blauw)…

…en buitenstaanders (groen).

Pesten en autisme ASS pesten evenveel

2007: 26% pest, 19% slachtoffer 2009: 25% pest, 19% slachtoffer

ASS + ADHD: 5 keer zoveel pestgedrag (daders)

Leerkrachten rapporteren bij ASS relatief meer pesten dan bij leerlingen uit regulier onderwijs Roekel, Scholte & Didden (2009)

Pesten en autisme Risico om gepest te worden

Beperkt sociaal gedrag en beperkt begrip van anderen

Beperkte communicatie, stereotype interesses

‘autisme is niet het probleem, maar dat anderen mij niet accepteren’

Begrip pesten beperkt bij ASS die gepest worden Vaker onterecht situatie als pesten inschatten

(Roekel ea, 2009)

Hoe kun je pesten voorkomen? Beleidsmatig anti-pest beleid/protocolPre

Management (beleid en uitvoering) Leerkrachten en staf (paraatheid) Kinderen (relevante informatie doorgeven)

Preventie Overzichtelijkheid, toezicht

Groepsproces aanpakken Gericht op meelopers Bewustzijn, zelfreflectie, nieuwe rollen,

nieuwe groepjes (kanjertraining, taakspel)

Huidige onderzoeksvragen Prevalentie pesten in kaart brengen Motieven voor pesten Invloed van ernst van het autisme,

cognitieve vaardigheden en comorbide problemen (ADHD, gedragsproblemen)

Wat betekent deelname? Leerlingen vullen gedurende een lesuur

via de computer vragenlijsten in (50 minuten)

Ouders krijgen vragenlijsten thuisgestuurd (30 minuten)

Leerkrachten vullen vragenlijsten in Informatie wordt anoniem verwerkt U krijgt een rapport over autisme

gerelateerde sterke en zwakke kanten van uw kind

5. Wat gebeurt er met de onderzoeksgegevens van de

individuele leerling?

Individuele rapportage aan ouders Uitslag resultaten oudervragenlijst en uitleg Individuele gegevens worden alleen na

expliciete toestemming van de ouders doorgegeven aan school (orthopedagoog)

Regels voor omgang met de gegevens Conform wetgeving Anonieme verwerking Gegevens worden niet doorgegeven aan

anderen, tenzij op verzoek van de ouders

Voorbeeld Oudervragenlijst

Domeinen Social Responsivess Scale

Sociaal bewustzijn Vb: ‘mijn kind komt er tussen wanneer twee mensen in

gesprek zijn’ Sociaal inzicht

Vb: ‘mijn kind neemt dingen te letterlijk’ Sociale communicatie

Vb: ‘mijn kind vermijdt oogcontact of heeft ongewoon oogcontact’

Sociale motivatie Vb: ‘mijn kind is te gespannen in sociale situaties’

Autistische maniertjes Vb: ‘mijn kind denkt of praat telkens weer over

hetzelfde’

Voorbeeld individuele rapportage Social Responsivess Scale (SRS)

Sterke en zwakke kanten (SRS)

5. Wat gebeurt er met de onderzoeksgegevens van de leerlingen als groep?

Rapportage over groepen kinderen Vergelijking met kinderen uit het

reguliere onderwijs Wetenschappelijke artikelen en

proefschrift Toekomst: mogelijk onderzoek

effectiviteit onderwijs/behandel programma’s

Waar kan ik informatie vinden? Kijk op www.ara.vu.nl voor

algemene informatie resultaten van eerdere onderzoeken resultaten van het huidige onderzoek (op termijn)

Overige vragen S.Begeer@psy.vu.nl Tel. 020-5988732 Voor praktische vragen over het onderzoek Sandra van der Meijden S.vanderMeijden@debascule.com Tel: