Personen met geestelijke gezondheidsproblemen op de arbeidsmarkt:

Naar een betere synergie tussen werk en welzijn

Veerle Miranda, PhDDirectorate for Employment, Labour and Social AffairsOECD

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

OESO rapport “Mental health and Work: Belgium”

• Feiten over geestelijke gezondheid en werk in België en andere OESO-landen

• Institutionele structuur en beleid in België

– Ziekte- en invaliditeitsuitkeringssysteem

– Werkloosheidssysteem

– Geestelijke gezondheidssector

• Conclusie

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden problemen op de arbeidsmarkt

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

Tewerkstellingsgraad (in %)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Switzerland Netherlands Norway Australia UnitedStates

Sweden Denmark UnitedKingdom

Austria Belgium

Mental disorder late 2000s No disorder late 2000s Mental disorder mid-1990s No disorder mid-1990s

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden problemen op de arbeidsmarkt

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

42

28

19

21

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Severe disorder Moderate disorder No mental disorder

88

69

26

35

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Severe disorder Moderate disorder No mental disorder

Panel A: Sickness absencePercentage of persons who have been absent from

work in the past four weeks (apart from holidays)(OECD average)

Panel B: Reduced productivityPercentage of workers not absent in the past 4

weeks but who accomplished less than they would like as a result of an emotional or physical health

problem(OECD average)

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden problemen op de arbeidsmarkt

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

Instroom invaliditeit door geestelijke problemen (in % van totale instroom)

0

10

20

30

40

50

60

70

Sweden Denmark Switzerland United Kingdom

Austria Netherlands Belgium Australia Norway

Mid 1990s Latest year

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden problemen op de arbeidsmarkt

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

Totale kostprijs van geestelijke gezondheidsproblemen voor de maatschappij als percentage van het BBP (2010)

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

Austria Belgium Denmark Netherlands Norway Sweden Switzerland United Kingdom

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Veelbelovende institutionele structuur in België

• Vooruitstrevende arbeidswetgeving op gebied van preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door werk, met expliciete instructies voor werkgevers:

– Risicoanalyse– 5-jaar preventieplan en jaarlijks actieplan– Preventieadviseur voor psychosociale aspecten

• Ideale structuur voor snelle interventie en re-integratie van zieke werknemers:

– RIZIV is verantwoordelijk voor zowel primaire arbeidsongeschiktheid als invaliditeit > financiële verantwoordelijkheid en uniforme beoordeling

– Bedrijven, arbeidsgeneesheren en ziekenfondsen zijn allen wettelijk verplicht een actieve rol te spelen

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Vooruitstrevende arbeidswetgeving en geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering

• Bedrijven en preventiediensten:

– Zeer korte periode van gewaarborgd loon > weinig financiële impulsen voor preventie en re-integratie van zieke werknemers

– Weinig bedrijven voeren de risicoanalyse uit (hoge kost, lage sancties, onvoldoende op de hoogte van wettelijke verplichtingen)

– Problematische samenwerking met preventieadviseurs voor psychosociale aspecten (juridische rol, beperkte kennis risicoanalyses)

– Problematische samenwerking met arbeidsgeneesheren (teveel focus op medische controle, tegenstrijdige taken)

• Mogelijke verbeteringen:

– Bedrijven: strengere naleving van wettelijke verplichtingen en verlenging periode gewaarborgd loon

– Preventiediensten: Verleg nadruk van traditionele uitdagingen (werkongevallen) naar nieuwe (psychosociale problemen, re-integratie)

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

• Ziekenfondsen:

– Teveel focus op controle en medische aspecten; weinig kennis over werk

– Geen wettelijke verplichting cliënt snel en frequent te spreken

– Te weinig communicatie met de behandelende arts en arbeidsgeneesheer

– Beschikbare re-integratiemiddelen niet optimaal

• Mogelijke verbeteringen:

– Systematisch contact met de arbeidsgeneesheer + behandelende arts

– Opleiding en ondersteuning voor adviserende geneesheren

– Samenwerking met arbeidsbemiddelingsdiensten

– Nadruk op vroegtijdige interventie en opstellen re-integratieplan > Zwitserland

– Financiële prikkels (negatieve of positieve prikkels) + benchmarking

Vooruitstrevende arbeidswetgeving en geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem

Percentage personen met een ernstige of gematigde geestelijke aandoening die een uitkering ontvangen, voor het laatst beschikbare jaar

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

0

5

10

15

20

25

30

United Kingdom

Norway Australia United States

Belgium

Severe disorder

02468

1012141618

United Kingdom

Norway Australia United States

Belgium

Moderate disorder

Disability benefit Unemployment benefit Social assistance

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem

Ratio van uitgave aan ziekte en invaliditeit over uitgave aan werkloosheid

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

0

2

4

6

8

10

12

14

Belgium United States

Austria Netherlands Australia Denmark Sweden Switzerland United Kingdom

Norway

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Arbeidsbemiddelingsdiensten:

• Screening naar geestelijke problemen

• Veelbelovende projecten voor werkzoekenden met meervoudige problemen, waaronder geestelijke problemen

• Samenwerking met de geestelijke gezondheidssector en welzijn

Mogelijke verbeteringen:

• Wettelijk kader voor samenwerking met RIZIV en OCMW

• Lessen uit andere OESO landen:

– Begeleiding voor personen met geestelijke problemen die nog aan het werk zijn (UK)

– Aanwerven van psychologen (Denemarken)

Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen en werk in de geestelijke gezondheidssector

Aantal psychiatrische bedden per 100.000 inwoners, 2009

0

50

100

150

200

250

300

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Aandeel van personen met geestelijke problemen die in behandeling zijn (in %)

Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen en werk in de geestelijke gezondheidssector

010203040506070

Belgium EU-21 Belgium EU-21Severe disorder Moderate disorder

Non-specialist treatment Specialist treatment

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.

Er is nood aan:

– Verbetering toegang tot passende zorg voor mensen met meer gematigde problemen, (bvb. wettelijke erkenning van psychotherapeuten, terugbetaling kosten psychotherapie, ondersteuning huisartsen, etc.)

– Samenwerking met werk:

• UK: geestelijke gezondheidsdiensten werven arbeidsspecialisten (IAPT: gespecialiseerd in gematigde geestelijke problemen)

• Nederland: hulpverlener gespecialiseerd in psychische problemen ondersteunen huisartsen > toegepast op arbeidsspecialist?

• Denemarken en Nederland: training voor dokters over het belang van werk

Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen en werk in de geestelijke gezondheidssector

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Conclusie

• België heeft een veelbelovende structuur om de uitdagingen op gebied van geestelijke gezondheid en werk aan te gaan:

– Vooruitstrevende arbeidswetgeving op gebied van preventie– Geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering– Vooruitstrevende aanpak van de arbeidsbemiddelingsdiensten

• Maar, het potentieel is niet volledig benut:

– De wetgeving wordt niet goed nageleefd– De belangrijkste actoren zijn passief en reactief en werken

onvoldoende samen: bedrijven, bedrijfsartsen, ziekenfondsen, arbeidsbemiddelingsdiensten en de geestelijke gezondheidssector

– De geestelijke gezondheidssector besteedt te weinig aandacht aan gematigde geestelijke problemen en aan werk.

Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014

Ik dank u voor uw aandacht!

Voor meer informatie en OESO publicaties:

www.oecd.org/els/disability

Voor vragen:

veerle.miranda@oecd.org