OVAM: circulair bouwenPixii Expertday Circulair Bouwen, 20/03/18

Meg Scheppers, dienst Beleidsinnovatie, OVAM

Agenda circulair (ver)bouwen

�Uitdagingen � opportuniteiten� Maatschappelijk, ruimtelijk, ecologisch

�OVAM: sluiten materiaalkringlopen in de bouw� Tools met focus op maximaal hergebruik en recyclage:

� Totem en 24 ontwerprichtlijnen� Bouwcatalogus

�Concreet aan de slag� OVAM-blackfield: de Potterij� Vlaanderen Circulair: pilootprojecten circulair bouwen

�Delen van info & ervaringen� Brede dialoog en innovatie in bouwsector

20/03/2018 | 2

Maatschappelijke uitdagingen

�Hoge druk op schaarse ruimte en grondstoffen:� demografische evoluties

� Toename van bevolking, veranderende gezinssamenstelling, vergrijzing, verarming, pieken tgv migratie, verstedelijking…

� Acute nood aan extra betaalbare (sociale) huisvesting, scholen, zorg op maat,…

� strengere energieprestatienormen en comforteisen (binnenklimaat)� Renovatie versus nieuwbouw: technisch haalbaar én betaalbaar?� Leegstand kantoren: herbestemming statische kantoorgebouwen?

�Opportuniteit om SLIM en INNOVATIEF te (ver)bouwen:� Demonteerbaar, modulair, aanpasbaar aan diverse functies, multi-

inzetbaar, collectief, coöperatief,….

20/03/2018 | 3

Ruimtelijke uitdagingen

�Visie Vlaamse Bouwmeester:� Huidig ruimtelijk beleid

� Te hoog ruimtebeslag tgv verkavelingen en lintbebouwing (6 ha/dag)� Enorme negatieve impact op mobiliteit en gezondheid

� Toekomst: ruimtelijk rendement op juiste locatie� Verdichting in kernen van dorpen en steden, herstel open ruimte

� Juiste locatie via knooppuntwaarde (VITO): sociale voorzieningen bereikbaar via openbaar vervoer, fiets,…

� Renovatie: BTW 6% afh knooppuntwaarde, elders 21%

�Betonstop 2040: opportuniteit om op juiste locatie te (ver)bouwen

20/03/2018 | 4

• RUIMTE als ‘eindige grondstof’

• Inzetten op • Meervoudig gebruik ruimte• Hergebruik van ruimte (na sanering)• Omkeerbaar ruimtegebruik

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen

Ruimtelijk rendement: herbenuttenbestaand vastgoed

20/03/2018 | 6

20/03/2018 | 7

Transitie: ecologische uitdagingen

�CE: veranderingsgericht bouwen speelt sleutelrol om efficiënt om te gaan met schaarse ruimte én grondstoffen

Schaarste kritieke metalen

materiaalkosten

20/03/2018 | 8

EuropeGrondstoffen-afhankelijk

20/03/2018 | 9

Transitie naar CE in de bouw

Klimaatdoelstellingen tegen 2050:Verlaging ecologische voetafdruk van gebouwenConnectie tussen energie- én materialentransitie:

• Energiezuinig (ver)bouwen (BEN-gebouwen)• Doordacht gebruik van materialen: optimaal waardebehoud met

maximaal hergebruik

Buildings as Material Banks

20/03/2018 | 10

20/03/2018 | 11

OVAM: ambities circulair bouwen in Vlaanderen

Beleidsprogramma Bouw: 5 acties (2014-2020):

Ovam-tools: stimulans tot dialoog & innovatie

Kwantitatieve analyse(LCA):

Belgische tool: Totem

Kwantitatieve analyse(LCA):

Belgische tool: Totem

Kwalitatieve analyse:

24 ontwerprichtlijnen en

Bouwcatalogus

Kwalitatieve analyse:

24 ontwerprichtlijnen en

Bouwcatalogus

Kwantitatieve analyse(LCA&LCC)

Kwantitatieve analyse(LCA&LCC)

20/03/2018 | 13

Focus: ‘Veranderingsgericht bouwen: ontwerprichtlijnen’

LCA = analyse van de impact van materialen gedurende 1 levenscyclus => TOTEM

LCA = 1 levenscyclus = 60 jaar

‘Module D’ in LCA: potential for reuse en recycling for a next life cycle (discussion is on-going on European level)

integration

MMG � TOTEM (22/02/18): Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials

20/03/2018 | 15

Objectiveren en verminderen van de milieu-impact van gebouwen:

Inventarisatie en modellering• Berekening van totale milieu-impact van gebouwelementen:

• wetenschappelijk gebaseerd obv Europese (CEN- en PEF) indicatoren• aangepast aan Belgische lokale context (3 gewesten)• 17 individual indicators, 1 globale geaggregeerde score, in €/m²

Evalueren van milieu-impact• Inzicht van materialenimpact per levenscyclusfase: prioriteiten

Optimaliseren: • Reductie van milieu-impact via ‘varianten’ gebouwelementen

20/03/2018 | 16

17

www.totem-building.beSAVE THE DATE:

Lancering

Seminaries

Opleidingen

Helpdesk @

Start communication

17|04

Gent

26|04

Namur

3|05

Bxl

ONTWIKKELINGEN TOOL

20/03/2018 | 17

18

EPD

UITBREIDING BIBLIOTHEEK

EPB

UITBREIDING METHODOLOGIE

BIM …

TOEKOMSTPERSPECTIEVEN

20/03/2018 | 18

Tool OVAM: 24 ontwerprichtlijnenveranderingsgericht bouwen

Bron: S. Brand, shearing layers of change

2014: 23 ontwerprichtlijnen: kwalitatieve analyse op circulariteit

OVAM-Studie ‘Veranderingsgericht bouwen: ontwikkeling van een evaluatie- en beleidskader’ (2014, VITO, VUB, K.U.L.)Verlaging milieu-impact over meerdere levenscycli, via flexibeledemontage en hergebruikOnafhankelijkheid van bouwlagen van S. Brand

2016: link gezondheid: 1 extra fiche ‘ventilatie’:OVAM/LNE: Studie EVR-Ceraa (2016)Link veranderingsgericht (ver)bouwen en gezondheidsaspecten (binnenklimaat)

20/03/2018 | 19

20/03/2018 │20

Tool OVAM: 24 fiches met ontwerprichtlijnen

23 (+1) ontwerprichtlijnen

Studie OVAM: ontwerprichtlijnenveranderingsgericht bouwen

�School ‘Vlindertuin’ Mechelen: vloeropbouw

�Criteria gelaagdheid en onafhankelijkheid

Traditioneel ontwerp Ontwerp voor demontage

20/03/2018 | 21

Source: Brand, shearing layers of change

OVAM-STUDY

Conventionele vloeropbouw

22

Alternatieve dynamische

vloeropbouw

20/03/2018 | 22

Veranderingsgericht bouwen in de praktijk

AZ Groeninghe, Kortrijk: de polyvalente draagconstructie maakt het mogelijk een extra verdieping te bouwen op bepaalde vleugels en laat verschillende invullingen toe (cf. criterium ‘polyvalentie’, ‘uitbreidbaarheid’ ‘veranderlijke functieverdeling’ )

20/03/2018 | 23

AZ Groeninghe, Kortrijk: Osar Architecten, Baumschlager eberle, Itten & Brechbühl

Ontwerprichtlijnen in modulaire woningbouw

Kwalitatieve analyse op circulariteit (VUB)LLEXX & SKILPOD: innovatieve modulaire conceptenOntwerprichtlijnen rond hergebruik, omkeerbaarheid, demontage (zonder schade aan andere elementen of bouwlagen), …Conclusies en aanbevelingen

20/03/2018 | 24

Concreet aan de slag: Potterij(site)

20/03/2018 | 25

�Potterij: blackfield OVAM (2015): zwaar vervuild terrein (droogkuis), ‘blinde vlek’ in centrum van Mechelen� Saneringskost >> verkoopwaarde van terrein

�Pilootproject Vlaamse Bouwmeester ‘Terug In Omloop’ (TiO): ontwerpend onderzoek voor circulaire herontwikkeling (2018-2021)� Doel: circulair laboratorium: kleinschalige productie, stadslandbouw,

educatie, creatieve kunsten,….� Projectregisseur: BUUR� Partners: Stad Mechelen, Thomas More, Sociaal Huis, Vlaanderen Circulair� IABR 2018-2020: selectie TiO-Potterij (Start 1 juni 2018)

Concreet aan de slag: Potterij(site)

20/03/2018 | 26

�OVAM: tijdelijk gebruik Potterij (2018-2021)� Projectregisseur: BUUR i.s.m. Miss Miyagi (alternatief vastgoed)

� Living lab veranderingsgericht bouwen op Potterij (LLAB) in 2018: experimenteerruimte circulair laboratorium:

� uittesten en optimaliseren van circulair bouwsysteem met het oog op circulariteit

� multidisciplinair brainstormen over een circulaire collectieve invulling, financiering, beheer,…

� optimaal benutten van kleine gedeelde ruimte� actief samen aan de slag rond een specifiek thema van CE

(studenten, VDAB-werkzoekenden,…)� …..

Concreet aan de slag: Potterij(site)

�Living lab: demo op Potterij:� Juunoo: een (vaste) interieurwand, demonteerbaar en

herplaatsbaar als een volgende wand (https://www.juunoo.com/)

�Meer info: http://www.ovam.be/potterij

20/03/2018 | 27

Concreet aan de slag:pilootcases circulair bouwen

Team Vlaanderen Circulair (1/1/2017): 20 projecten circulair bouwen: o.a.

CIRE: Circulair Renoveren van publieke gebouwen (Factor4, VEA, VUB)Circulair Zorgwonen: Durabrik, Social Impact Fonds Toontjeshuizen. Cocreatievan 9 zorgpartners, UA, UG. Econocom Lease: knelpunten en oplossingen rond financiering van circulaire businessmodellenEndeavour platform: niet-bouwen aan een circulaire stad: ontdekken van potentieel van bestaand gebouwenpatrimonium

Lerend netwerk: circulair aankopen, circulaire business modellen, coöperatieve woonvormen, financiering CE,….

Álle info: http://vlaanderen-circulair.be/nl

20/03/2018 | 28

21/03/2018 │29

Subsidies VC voor Rotor-platform:ontmanteling en verkoop van herbruikbare gebouwelementen (http://rotordb.org/)

20/03/2018 | 29

Veranderingsgericht én gezond bouwen: meer info:http://www.ovam.be/veranderingsgerichtbouwen

20/03/2018 | 30

Circulair bouwen in de praktijk: http://www.ovam.be/praktijkvoorbeelden

20/03/2018 | 31

Circulair bouwen in publieke aanbestedingen

Vlaamse Overheid: Facilitair bedrijf: beheerder van publiek vastgoed in Vlaams Gewest

Acute nood in sociale woningbouw, scholen, ziekenhuizen,…• sterk fluctuerende behoeften

Tool GRO• Verplichte standaardeisen op circulariteit• Checklists: aanpasbaarheid van gebouw, schoonmaakbewust

ontwerpen, gebruikerscomfort,…

• Totem is opgenomen in GRO

20/03/2018 | 32

Circulair bouwen: conclusie

20/03/2018 | 33

�Rol OVAM in CE: facilitator� Circulair bouwen: beleid, sensibilisering, subsidiëring,…

� Focus: maximaal hergebruik en recyclage

�Transparantie en neutraliteit� Via OVAM-studies, -tools én -pilootcases

� Brede dialoog én innovatie in de gehele bouwketen

�Complex, contextgevoelig, transformatiepotentieel?� Startkapitaal? Gebouwtoepassing? Nieuwbouw of renovatie?

�Optimisme: vele koplopers en pilootprojecten in Vlaanderen� Nood aan opschaling

20/03/2018 | 34

CE = Doughnut economics (Kate Raworth)

Ecologie is geen luxe die er pas bijkomt als al het andere is geregeld, maar het uitgangspunt van een sociaal, rechtvaardig leven.

Dank voor uw aandacht!

Vlaamse overheid

Openbare Vlaamse

Afvalstoffenmaatschappij

Stationsstraat 110

2800 Mechelen

T: 015 284 284

F: 015 203 275

www.ovam.be

info@ovam.be

Contact: meg.scheppers@ovam.be

015/284.551