Post on 24-May-2015
Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen
Februari 2013
De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie
Oost-Vlaanderen
Centrale vraag in deze presentatie
2
Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van
de topsectoren in de provincieOost-Vlaanderen?
Hoe meten we internationale concurrentie?
3
In de studie nemen we twee typen concurrentie mee:1. De concurrentie die bedrijven ervaren bij het internationaal exporteren
van hun producten en diensten;2. De concurrentie die regio’s ervaren bij het aantrekken van buitenlandse
bedrijven / investeringen;
De belangrijkste concurrenten voor een regio zijn dus:1. De regio’s met bedrijven die in dezelfde markten proberen hun producten
of diensten te verkopen;2. De regio’s die in dezelfde vijver vissen van internationale investeringen;
Met andere woorden: marktoverlap staat centraal. De belangrijkste concurrenten verschillen daarom per regio en per sector.
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie
Belangrijkste concurrenten o.b.v. marktoverlap (voorbeeld van export)
4
Grootste overlap in de export markten van Amsterdam en Parijs
Meeste concurrentie tussen Amsterdam en Parijs
Amsterdam exportParijs exportWenen export
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 49 e.v. en 181 e.a. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van het meten van internationale concurrentie
Hoe zijn de concurrentiebenchmarks opgebouwd?
5
De benchmarks in deze studie vergelijken per sector en per type concurrentie (export en aantrekken buitenlandse bedrijven) de vestigingsplaatsfactoren (kenmerken van het vestigingsklimaat) in Oost-Vlaanderen met die van de belangrijkste concurrerende Europese regio’s;
Vestigingsplaatsfactoren zijn o.a.: bevolkingsomvang en -dichtheid, concentratie van (gerelateerde) sectoren, netwerkoriëntatie van bedrijven, connectiviteit (over de weg, door de lucht en via havens), kennisinfrastructuur (publiek en privaat) en Bruto Regionaal Product per inwoner;
In totaal: 29 vestigingsplaatsfactoren.
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 47 e.v. en 178 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van als deze vestigingsplaatsfactoren
Welke sectoren nemen we mee in het onderzoek?
6
1. Landbouw2. Voedingsmiddelenindustrie3. Materialenindustrie4. Hightechindustrie5. Chemie6. Energie7. Groothandel8. Logistiek9. Financiële diensten10. Zakelijke diensten
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 172 voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van deze sectoren
Welke regio’s nemen we mee in het onderzoek?
7
Onder regio’s verstaan we 256 Europese NUTS-2 regio’s. In Nederland en België zijn dit de provincies. De NUTS-indeling is een standaard van de EU en is door Eurostat opgesteld;
De NUTS2-indeling beslaat meestal een of enkele centrale steden met hun ommeland, zodat deze regio’s vaak overeenkomen met agglomeraties of metropolitane gebieden;
Basis voor deze keuze is de wens om zo veel mogelijk regionale differentiatie mee te kunnen nemen op het niveau van regio’s en aan te sluiten bij de internationale literatuur over regio’s. Voorwaarde was dat er betrouwbare data waren.
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 46 e.v. voor een inhoudelijke en methodische beschrijving van de regio’s die we in het onderzoek meenemen
Wilt u meer weten?
8
Deze presentatie is gebaseerd op drie PBL-studies.
In deze studies vindt u een overzicht van de relevante literatuur (waarom regio’s cruciaal zijn in een globaliserende economie) en een motivatie van alle keuzes over indicatoren, data en methodiek.
www.pbl.nl
Vragen? Neem dan contact op met:Otto Raspe (otto.raspe@pbl.nl) of info@pbl.nl
We beantwoorden vier vragen voor de provincie Oost-Vlaanderen
9
1. Welke Europese regio’s zijn de belangrijkste concurrenten?2. Welke vestigingsplaatsfactoren zijn belangrijk voor een
goede concurrentiepositie?3. Hoe verhouden deze vestigingsplaatsfactoren zich tot haar
belangrijkste concurrenten?4. Op welke factoren bestaat er een 'gat' met de concurrentie
en welke factoren zijn goed op orde?
We beantwoorden deze vragen voor elke combinatie van sector en type concurrentie (export en buitenlandse investeringen).
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 50 voor een toelichting op deze vier vragen
Leeswijzer van de benchmarks
10
1. De benchmarks zijn gebaseerd op de belangrijkste concurrenten op basis van marktoverlap (zie sheet 3 & 4);
2. De benchmarks laten de 10 belangrijkste vestigingsplaatsfactoren zien (van de totaal 29 die we meenemen in het onderzoek), afgeleid van de belangrijkste concurrenten en dus verschillend per sector en type concurrentie. Dit zijn de concurrentiefactoren;
3. De concurrentiefactoren zijn geordend naar mate van belangrijkheid: de bovenste is het belangrijkste, de onderste het minst belangrijk (van de 10 weergegeven factoren);
4. De stippellijn geeft de gewogen score weer van de belangrijkste concurrenten;
5. De eigen score op een concurrentiefactor is relatief ten opzichte van de belangrijkste concurrenten. Hierbij geldt: hoe hoger de score, hoe beter je scoort t.o.v. je belangrijkste concurrenten. Enkel voor congestie en connectiviteit (nabijheid tot) zeehavens geldt het tegenovergestelde: hoe lager de score, hoe beter.
Zie Raspe e.a. (2012) pagina 69 voor een methodische toelichting op de benchmarks
We laten nu voor Oost-Vlaanderen de benchmarks zien voor de volgende sectoren
11
De benchmark op basis van het aantrekken van buitenlandse bedrijven voeren we voor een sector enkel uit wanneer wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:- Er moeten voldoende buitenlandse bedrijven
(minimaal 10) binnen de regio zich hebben gevestigd voor een zinvolle vergelijking;
- De regio huisvest meer dan 2% van alle buitenlandse bedrijven binnen de sector in heel België EN/OF de regio heeft een relatieve specialisatie qua buitenlandse bedrijven in de sector (locatiequotiënt > 1).
* Voor de sectoren groothandel en financiële diensten voeren we om data-technische redenen in plaats van de benchmark op basis van export een benchmark uit op basis van het opzetten van een buitenlandse vestiging, mits we ook de benchmark voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven hebben uitgevoerd. Zie Raspe e.a. (2012) pagina’s 126, 143 en 174 voor een inhoudelijke toelichting.
Aantrekken buitenlandsebedrijven
Export goederen en /of diensten
1. Landbouw
2. Voedingsmiddelenindustrie
3. Materialen
4. Hightech
5. Chemie
6. Energie
7. Groothandel *
8. Logistiek
9. Financiële diensten *
10. Zakelijke diensten
Wel meegenomen
Niet meegenomen
Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing
12
1. Landbouw
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 59e regio van de 256 in Europa
13
14
Conclusies Landbouw in Oost-Vlaanderen
15
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is relatief gezien zeer hoog;
De hoeveelheid private R&D is relatief gezien zeer hoog en het aantal patenten is iets ondergemiddeld;
De connectiviteit door de lucht ligt sterk boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt onder het
gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 23e regio van de 256 in Europa
16
2. Voedingsmiddelenindustrie
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 16e regio van de 256 in Europa
17
18
19
20
Conclusies Voedingsmiddelenindustrie in Oost-Vlaanderen
21
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt boven het gemiddelde;
De hoeveelheid publieke R&D is relatief laag en de rangscore van de universiteit is relatief gezien zeer hoog;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is iets bovengemiddeld;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt. De connectiviteit via zeehavens ligt sterk boven het gemiddelde;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt onder het gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 113e regio van de 256 in Europa
22
3. Materialen
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 21e regio van de 256 in Europa
23
24
25
26
Conclusies Materialen in Oost-Vlaanderen
27
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt iets onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is relatief gezien zeer hoog;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;
De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt onder het gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 81e regio van de 256 in Europa
28
4. Hightech
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 84e regio van de 256 in Europa
29
30
31
32
Conclusies Hightech in Oost-Vlaanderen
33
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is relatief hoog;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt iets onder het gemiddelde; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 35e regio van de 256 in Europa
34
5. Chemie
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 18e regio van de 256 in Europa
35
36
37
38
Conclusies Chemie in Oost-Vlaanderen
39
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is iets ondergemiddeld en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is relatief hoog;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief beperkt; De mate van clustering van de sector is relatief gezien zeer beperkt.
Aantal buitenlandse bedrijven: Niet van toepassing
40
6. Energie
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 36e regio van de 256 in Europa
41
42
Conclusies Energie in Oost-Vlaanderen
43
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector ligt sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is iets ondergemiddeld;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De connectiviteit over de weg ligt boven het gemiddelde en de mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt; Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 55e regio van de 256 in Europa
44
7. Groothandel
Opzetten buitenlandse vestiging: Oost-Vlaanderen is de 50e regio van de 256 in Europa
45
46
47
48
Conclusies Groothandel in Oost-Vlaanderen
49
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is relatief hoog;
De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het
gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 39e regio van de 256 in Europa
50
8. Logistiek
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 39e regio van de 256 in Europa
51
52
53
54
Conclusies Logistiek in Oost-Vlaanderen
55
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld;
De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 68e regio van de 256 in Europa
56
9. Financiële Diensten
Opzetten buitenlandse vestiging: Oost-Vlaanderen is de 50e regio van de 256 in Europa
57
58
59
60
Conclusies Financiële Diensten in Oost-Vlaanderen
61
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Het aandeel bedrijven in buitenlandse handen, het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland en het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen alle drie sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld;
De hoeveelheid private R&D is iets bovengemiddeld en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde;
De efficiëntie van het netwerk van de sector is iets ondergemiddeld; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde en
de concentratie van de zakelijke dienstverlening ligt onder het gemiddelde.
Aantal buitenlandse bedrijven: Oost-Vlaanderen is de 61e regio van de 256 in Europa
62
10. Zakelijke Diensten
Omvang export: Oost-Vlaanderen is de 42e regio van de 256 in Europa
63
64
65
66
Conclusies Zakelijke Diensten in Oost-Vlaanderen
67
Ten opzichte van de belangrijkste concurrenten: De bevolkingsdichtheid is relatief gezien zeer laag en de bevolkingsomvang is relatief gezien zeer beperkt;
Zowel het aandeel bedrijven met vestigingen in het buitenland als het aandeel buitenlandse bedrijven in de sector liggen sterk onder het gemiddelde;
Het aandeel van de regio in de totale Europese export ligt sterk onder het gemiddelde;
De rangscore van de universiteit is iets bovengemiddeld;
De hoeveelheid private R&D is relatief hoog en het aantal patenten is relatief beperkt;
De connectiviteit door de lucht ligt iets boven het gemiddelde. De mate van congestie is relatief gezien zeer beperkt;
Het bruto regionaal product per inwoner ligt onder het gemiddelde; De concentratie van de financiële dienstverlening ligt sterk onder het gemiddelde.
Het vestigingsklimaat van Oost-Vlaanderen samengevat 1
68
Alle topsectoren overziend, concluderen we t.a.v. de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren dat:
Goed op orde zijn: – Private R&D (bovengemiddeld)
› Maar het aantal patenten is ondergemiddeld
– Positie universiteit (bovengemiddeld)› Maar de hoeveelheid publieke R&D is relatief laag
– Connectiviteit door de lucht (bovengemiddeld)– Connectiviteit over de weg (bovengemiddeld)
› Bovendien is de mate van congestie relatief beperkt
Het vestigingsklimaat van Oost-Vlaanderen samengevat 2
69
Verdere conclusies t.a.v. de vestigingsplaatsfactoren:
Minder goed op orde zijn: – Urbanisatievoordelen
› Massa (sterk ondergemiddeld) en dichtheid (ondergemiddeld)
– Europees exportaandeel (ondergemiddeld)– Aandeel buitenlandse bedrijven (sterk ondergemiddeld)– De Hightech, Materialen en Chemie clusters (allen sterk
ondergemiddeld)– Concentratie Financiële Dienstverlening (sterk ondergemiddeld) en
Zakelijke Dienstverlening (ondergemiddeld)
De investeringsagenda voor Oost-Vlaanderen bestaat vooral uit het handhaven van de goede factoren en het inlopen of compenseren van het gat wat er is t.o.v. de belangrijkste concurrenten.
70
Resumé
Strategieën om dit te bewerkstelligen: Zie Notitie "Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio's".