Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 1

Elektromagnetische compatibiliteitGSM verbod, heeft het nog zin?

Ido de Boer, klinisch fysicus, Maasstad ziekenhuis, Rotterdam

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 2

Inhoud

• EMI: het verschijnsel, de onderzoeken

• Wat zeggen de normen en is dat afdoende

• Gebruik van zenders en straling

• Risicoanalyse, beleid ziekenhuis

• En verder

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 3

Elektromagnetische Interferentie (EMI)

• Door andere apparatuur of zenders

• Interferentie op de functie van het apparaat

• Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) nodig om EMI te voorkomen

Normaal ECG

EMI door GSM

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 4

Soorten zenders

• Typische kenmerken zenders

Modaliteit GSM/GPRS UMTS DECT C2000/ TETRA

Wifi

Frequentie [MHz] 900/1800 1900 1900 380 2400/5200

Max. vermogen [W] 2,0 0,2 0,25 1,0 0,1

Max. elektr. veld op 1 m [V/m]

10 2,8 3,5 7 2,2

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 5

Effecten op apparatuur: GSM• Meestal test met generator• Verschillen met echte gebruikssituatie (vermogen, signaal)• Resultaten onderling niet altijd vergelijkbaar• Meeste storingen bij afstand << 1 m en vermogen > 0,1 W

Calcagnini et al., Health Physics 2006

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 6

Effecten op apparatuur: GSM

• van Lieshout et al. (AMC) in Critical Care 2007:

• 61 high care apparaten getest op EMI

• Tevens beoordeling van klinische gevolgen (H/M/L)

• 43% van de apparaten vertoonde storing

• UMTS minder storingen en kleinere afstand

• Geen correlatie tussen EMI en leeftijd van de apparaten

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 7

Effecten op apparatuur: GSM• Voorbeelden ernstig effect:

– Ventilator wijzigt volume, tempo of stopt tijdelijk

– Infuuspomp stopt zonder alarm

– Dialysetoestel geeft alarm lucht in systeem, stopt

– Externe pacemaker inhibitie

• Voorbeelden matig effect:– Ventilator, curves afwijkend

– ECG baseline afwijkingen of spikes

– Infuuspomp, onterechte alarmen

• Voorbeeld gering effect:– Display wijzigingen, ruis uit luidspreker

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 8

Effecten op apparatuur: Wifi• Niet alle onderzoeken laten effecten zien

• TNO 2007 wel enig effect:

• 96 apparaten getest, zender op 0,1 W

• Op 0 cm 10% apparaten EMI, op 10 cm 3%

• Max. EMI afstand was 50 cm

• Zenders kunnen geïntegreerd zijn in (medische) apparatuur

• Meerdere zenders in ruimte mogelijk

• DECT niet veel onderzocht, technisch vergelijkbaar met Wifi

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 9

Effecten op apparatuur: C2000• C2000 is landelijk systeem voor hulpverleners

• TETRA is de technologie standaard

• TNO 2004:

• 96 apparaten getest, ca. 50% EMI

• Grotere EMI afstanden dan bij GSM, tot 8 m

• 3% EMI limiet bij 5 m (1,5 m bij GSM)

• Dus relatief veel EMI

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 10

Bestaande normen afdoende?

• Algemeen IEC/EN/NEN 60601

• 60601-1-2: Electromagnetic Compatibility

• Benoemt o.a. eisen aan – markeringen

– documentatie, specs rf emissie en gevoeligheid

– Limieten voor EMI gevoeligheid en ontoelaatbare effecten

• Limieten (versie 2001):– 3 V/m voor 80 MHz – 2,5 GHz

– 10 V/m voor life-supporting apparatuur

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 11

Bestaande normen afdoende?

• Norm gaat alleen uit van elektrische veldsterkte• In de praktijk blijkt patroon van het signaal van invloed• Lagere frequenties meer EMI• Norm biedt dus geen garantie, leeftijd apparatuur dus ook niet!

Modaliteit GSM/GPRS UMTS DECT C2000/ TETRA

Wifi

Frequentie [MHz] 900/1800 1900 1900 380 2400/5200

Max. vermogen [W] 2,0 0,2 0,25 1,0 0,1

Max. elektr. veld op 1 m [V/m]

10 2,8 3,5 7 2,2

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 12

Gebruik mobiele communicatie

Pro

• Belang en verspreiding van mobiele communicatie

• Ook voor de zorg!

• Onderscheid maken tussen risico’s

Contra

• Handhaafbaarheid speciale regels

• Emoties rondom (ioniserende) straling

• Zie bijv. www.stopumts.nl; www.stralingsrisicos.nl

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 13

Straling, gevaarlijk of niet?

RTL nieuws 6-4-2009

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 14

Risicoanalyse

• Doelstelling: welk niveau van risicoanalyse, complexiteit?– Welke factoren inzichtelijk maken?

– Juiste niveau van uitsplitsen en kwantificatie

• Hier alleen globale analyse mogelijk

• Zowel kans als klinisch effect

• Logische categorieën – Afdeling (soort apparatuur en klinische effecten)

– Gedrag best te sturen per afdeling (voor zover onderscheid wenselijk)

• Hier lijkt een relative ranking methode geschikt

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 15

Welke categorieën meenemen in relative ranking?

• Technologieën:– DECT, Wifi (en UMTS) vergelijkbaar laag risicio

– GSM (omvat functioneel UMTS) enig risico

– C2000 matig risico

• Adelingen:– Rood: high care appratuur, kwetsbare patiënten

– Oranje: overige afdelingen met apparatuur

– Groen: buiten behandelzones (bijv. hal, restaurant)

• Maatregelen: verbod of niet, mate van handhaafbaarheid

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 16

Risicoanalyse

• R = WxBxE• Hier W geïnterpreteerd als interactie zenders-apparaat,• B als weergave menselijk gedrag

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 17

Risicoanalyse

• R = WxBxE

• E is hier klinisch effect, geen onderscheid binnen high care apparatuur, beleid wordt niet verder uitgesplitst

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 18

Risicoanalyse

6. Vrijgave C2000 6 6-3 1-15 36-270 Substantieel/hoog

I. de Boer en B. van den Berg voor Maasstad ziekenhuis en ASz, 2005

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 19

C2000 aparte richtlijn

• Landelijk beleid voor hulpverleners (VWS en BZK), ziekenhuizen ingelicht in 2004

• Niet zenden vanuit ziekenhuizen• Ook “Autonome Berichten” kunnen zorgen voor EMI• Portofoon dus op “transmit inhibit” of geheel uit• Werkwijze, uitzonderingen toegelicht in gedragscode

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 20

Risicoanalyse

• Scenario 1 t/m 3 lijken zonder meer mogelijk• Bij scenario 4 aandacht nodig voor correcties (verbod op

kritieke afdelingen)• Scenario 5 te vermijden

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 21

En verder?

• Dialyseafdeling, rode zone?• Bellen door patiënten?• Nieuwere apparatuur beter getest? Zelf nieuwe

apparatuur testen?• Harmonisatie tussen ziekenhuizen (NVZ)?

Nefrologiedagen, Veldhoven 7 april 2009Pagina 22

Conclusie

• Nog enig risico, onduidelijkheden• Algeheel (GSM) verbod niet per se nodig• Beleid wel wenselijk, ook rekening houden met gebruik

communicatiemiddelen en perceptie risico’s