Management, finance en recht

Kenniscentrum Management Economie en Recht

Haarlem, 10 januari 2012Dr. Daan Andriessen

Het begeleiden van afstuderen

Thema 1: Opzet onderzoek: probleemstelling

Agenda

1. Opzet van de scholing2. De nieuwe afstudeerhandleiding3. Wat is onderzoek in de HBO

bachelor?4. Kwaliteitscriteria voor onderzoek5. Probleemstelling van onderzoek

• Van veldprobleem naar probleemstelling• Kwaliteitscriteria voor probleemstellingen

2

Opzet van de scholing

3

Opzet van de scholing (1)

• Interactief & Concreet• Op basis van casusmateriaal dat door de

docenten zelf wordt aangeleverd• Over de locaties heen in Noord en in Zuid

(om van elkaar te leren en kennis te delen en te verspreiden)

• Verplicht voor alle afstudeerbegeleiders, de helft dit jaar en de andere helft volgend jaar

4

Opzet van de scholing (2)

• Meerdere sessies, thematisch ingericht, die parallel lopen aan het afstudeerproces

• Rode draad: hoe begeleid ik de student bij het onderzoeken? Deze vraag komt bij ieder thema terug

• De nieuwe afstudeerprocedure conform de nieuwe handleiding is in de teams besproken en wordt bekend verondersteld

5

Wat vinden jullie lastig bij het begeleiden van afstudeeronderzoek?

Formuleer een prangende vraag

6

De nieuwe afstudeerhandleiding

7

De nieuwe afstudeerhandleiding MER

Ontwikkeld op basis van de bestaande handleidingenBelangrijkste verschillen mbt onderzoek:

• Meer tijd voor ontwikkelen probleemstelling, deelvragen en methodologie, op basis van literatuuronderzoek

• Gebruik van kwaliteitscriteria tijdens de begeleiding• Kwaliteitscriteria gebaseerd op werk van Heinze

Oost en in overeenstemming criteria NVAO• 4-ogen principe bij beoordeling PvA en

afstudeerrapport

8

Wat is onderzoek in de HBO bachelor?

9

Formele definitie van onderzoek (1)

‘Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan’ (Verschuren, 1994).

10

Formele definitie van onderzoek (2)

Doelbewust: vanuit probleemveld, gericht op beantwoorden van probleemstelling en deelvragenMethodisch: systematisch en volgens erkende methoden en wetensch. criteria te werk gaanVragen: ‘zonder vragen geen...’Plan: methodologie en onderzoekplan (acties, instrumenten, tijd en geld)

11

Onderzoek op HBO bachelor niveau?

Nieuwe kennis= nieuw voor de wereld met bredere geldigheid dan het individuele geval

ofNieuwe kennis= nieuw voor de opdrachtgever en relevant voor het individuele geval

12

HBO BachelorHBO Bachelor

Oké, maar dat doen we toch al jaren? Wat is het verschil met bv. projectmanagement?

13

1. Probleemkluwen

2. Probleemkeuze

3. Diagnose/analyse

4. Plan/ontwerp

5. Ingreep/implementatie

6. Evaluatie

Strien, P.J. van (1986) Praktijk als wetenschap. Methodologie van het sociaal-wetenschappelijk handelen. Assen: Van Gorcum, 1986

De handelingscyclus (Van Strien, 1986)

DIAGNOSE ONTWERPIMPLEMENTA-

TIEEVALUATIE

De handelingscyclus bij praktijkgerichte vraagstukken

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

De onderzoekscyclus

DoelstellingProbleemstellingDeelvragen1e deel literatuur-studie

Onderzoeksplan:•Methodologie•Tijdsplanning

Data verzameling (waaronder nadere literatuurstudie)

Data analyse

Conclusies &Aanbevelingen

Rapportage &Presentatie

= Plan van Aanpak

DIAGNOSE ONTWERPIMPLEMENTA-

TIEEVALUATIE

Onderzoek in HBO = handelingscyclus plus onderzoekscyclus (Leen, 2011)

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

1

23

45

61

23

45

61

23

45

61

23

45

6

Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus

Leen, Jan (2011) Mondelinge communicatie

DIAGNOSE ONTWERP

Veel voorkomende combinaties (1)

VOORSTEL VOOR

1

23

45

6

Onderzoekscyclus

Hoe kan … verbeterd worden?(functie: ontwerpen)

OP BASIS VAN

EVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (2)

OP BASIS VAN

1

23

45

6

Onderzoekscyclus

Wat is het effect van …(functie: evalueren)

IMPLEMENTA-TIE

ONTWERPIMPLEMENTA-

TIEEVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (3)

OP BASIS VAN

1

23

45

6

Onderzoekscyclus

Hoe goed is plan …?(functie: evalueren)

DIAGNOSE ONTWERP EVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (4)

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

1

23

45

6

Onderzoekscyclus

Hoe kan … verbeterd worden en wat zijn daarvan de effecten?(functie: ontwerpen & evalueren)

IMPLEMENTA-TIE

OP BASIS VAN

Kwaliteitscriteria voor onderzoek

22

Kwaliteitscriteria zijn hoeksteen bij afstuderen

1. Kwaliteitscriteria vertellen student aan welke eisen het eindproduct moet voldoen -> vooraf geven en mee laten oefenen

2. Student kan zich dan afvragen: wat moet ik allemaal doen in het onderzoek om deze kwaliteit te realiseren?

3. Docent kan criteria als leidraad gebruiken bij de begeleiding

4. Dezelfde kwaliteitscriteria worden gebruikt bij het beoordelen van het eindproduct

24

Kwaliteitscriteria MER Inholland

• Gebaseerd op het wetenschappelijke onderzoek van Heinze Oost (Oost & Markenhof, 2002)

• Aangevuld met criteria voor praktijkgericht onderzoek (Andriessen & Van Weert 2008)

• Getoetst aan en aangevuld met criteria NVAO (onderzoek BE Inholland december 2010)

• In handzaam formulier gezet door cluster Finance Inholland

25

Probleemstelling van onderzoek

http://www.inholland.nl/bibliotheek/digitalebibliotheek/themasites/algemeen/onderzoek+en+wetenschap.htm

26

3. Probleemstelling• “Onderzoek begint met iemand die iets niet weet of snapt. Die vraag houdt hem bezig, ergert hem, prikkelt zijn nieuwsgierigheid. (…) De vraag is te moeilijk om snel even te beantwoorden. (…) Die moeilijk te beantwoorden vraag wordt de probleem-stelling genoemd.” (Oost en Markenhof, 2002)

• Begripsverwarring:- Probleemstelling = vraagstelling = onderzoeksvraag =

hoofdvraag- Veldprobleem ≠ probleemstelling- Doelstelling = einddoel van het onderzoek- Veldprobleem → doelstelling → probleemstelling →

deelvragen• Een probleemstelling is een zin met een vraagteken!

Wat vinden jullie lastig bij het begeleiden van het ontwikkelen van een probleemstelling?

Formuleer een prangende vraag

28

Van veldprobleem naar probleemstelling1 (1)

Veldprobleem = het probleem in de praktijk (vaak gegeven door opdrachtgever)Problemen bestaan niet. Een situatie is pas een probleem als iemand dat ervan maakt (Vermaak, 2009)Belangrijke vraag: wie bepaalt dat iets een probleem is?

29

VeldprobleemKennis-

probleemProbleem-

stelling

1) Andriessen, D. (2011) Veldprobleem, kennisprobleem, deelvragen, in: Van Aken en Andriessen, Handboek ontwerpgericht onderzoek, Den Haag: Boom Lemma

Van veldprobleem naar probleemstelling (2)

Veldprobleem = een verschil tussen een bestaande en een gewenste situatieDit maakt een diagnose noodzakelijk:1. Wat is de feitelijke situatie? Wat is de

gewenste situatie? Wat is het gat tussen de feitelijke en de gewenste situatie?

2. Wat zijn de oorzaken van dit gat?

30

VeldprobleemKennis-

probleemProbleem-

stelling

Van veldprobleem naar probleemstelling (3)

Veldprobleem oplossen vereist:•Mensen & Middelen•Tijd & Gelegenheid•Kennis

Student richt zich alleen op het aanleveren van (een deel van) de kennisKennisprobleem = het gat tussen de bestaande en de benodigde kennis om het probleem (deels) op te lossen

31

VeldprobleemKennis-

probleemProbleem-

stelling

Van veldprobleem naar probleemstelling (4)

Kennisprobleem is vaak heel grootDe student moet dus een keuze makenProbleemstelling = de vraag die het deel van het kennisgat verwoordt dat in het onderzoek wordt opgevuldVereist:

•Kennis van zaken (literatuurstudie)•Focus•Onderhandelen

32

VeldprobleemKennis-

probleemProbleem-

stellingkenniskennis focusfocus

Maken van probleemstelling

FunctioneelInhoudelijk verankerdRelevantAfgebakendPrecies

Een probleemstelling is functioneel

Bron: Oost & Markenhof, 2002

Een probleemstelling is functioneel (2)

Onderzoeksfunctie Exploratief Hypothese toetsend

Definiëren Tot welke klasse van fenomenen behoort dit?

Behoort dit fenomeen bij deze klasse?

Beschrijven Wat zijn de eigenschappen van X? Heeft X deze eigenschappen?

Vergelijken Wat zijn de verschillen tussen X en Y?

Zijn X en Y verschillend?

Evalueren Hoe succesvol is deze interventie? Is deze interventie een succes?

Verklaren Waarom Y? Is het waar dat X Y verklaart?

Ontwerpen Wat draagt bij aan de oplossing van Z?

Draagt X bij aan de oplossing van Z?

Bron: Oost & Markenhof, 2002

Probleemstelling bepaalt het soort antwoord dat je zoekt

Onderzoeksfunctie Soort antwoord

Definiëren Indeling (A behoort bij B)

Beschrijven Beschrijving (A is….)

Vergelijken Vergelijking (A is op die en die punten anders/ hetzelfde als B)

Evalueren Oordeel op basis van normen (A is goed/slecht, effectief/niet effectief, mooi/lelijk etc.)

Verklaren Verklaring (B wordt veroorzaakt door A)

Ontwerpen Een oplossing (Als je in situatie A doel B wilt bereiken moet je C doen)

Woonlústen hypotheek

Afstuderen op basis van een onderzoek bij Manpower op het gebied van diversiteits-management

Reviewen van 2 Plannen van Aanpak

37

In dit onderzoek willen wij zo’n analyse van verwachte woonlasten en besparingsmogelijkheden (woonlusten) in beeld brengen. Door te analyseren welke besparingen op de woonlasten mogelijk zou zijn op basis van de bovenstaande en verdere uitgangspunten. Als dat positief uitvalt, willen we nagaan of de bijbehorende maatregelen via de gevraagde hypothecaire geldlening of met een extra (voor)financiering haalbaar is en voordelen kan opleveren. Voor de klant in de vorm van besparingen. En voor de bank in de vorm van onderscheidend vermogen in de hypotheekmarkt. (p.11)

Beschrijf en bereken wat gewenste en noodzakelijke inspanningen en investeringen op korte en langere termijn zouden moeten zijn en wat het verwachte rendement is van deze investeringen op (middel) lange termijn. (p. 4)

Doelstelling1

381) NVAO: Wat willen we (laten) bereiken met dit project: onderzoeksdoelen?

- “We willen nu nagaan of een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten – voor consumenten aansprekender is.” (p.12)

- “Kan Manpower als organisatie significant beter functioneren door de verschillen tussen medewerkers met diverse culturele achtergronden gericht te benutten”? (p.5)

Functioneel: Maakt de scriptie duidelijk wat de onderzoeksfunctie van de probleemstelling is?Wat is de onderzoeksfunctie in scriptie 1 en 2?

DIAGNOSE ONTWERP EVALUATIE

Onderzoeksfuncties Manpower op basis van doelstelling

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Ontwerpen Voorspellen(is een vorm van verklaren)

Evalueren

ONTWERP EVALUATIE

Onderzoeksfuncties Manpower op basis van probleemstelling

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Voorspellen(is een vorm van verklaren)

Evalueren

ONTWERP EVALUATIE

Onderzoeksfuncties Rabobank op basis van probleem- en doelstelling

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Voorspellen(is een vorm van verklaren)

Evalueren•voor consument•Voor Rabobank?

Probleemstelling is inhoudelijk verankerd

Uitleg wordt gegeven over:• Het kennisgebied waarop het onderzoek betrekking heeft (bv. ondernemerschap, zakelijke dienstverlening)

• Het thema waar het onderzoek over gaat(bv. acquisitie bij Private Banking, solvabiliteitsregelgeving de verzekeringsbranche)

• Hoe het thema aansluit bij de problematiek van organisatie waarin het onderzoek plaats vindt en de context (sociaal, maatschappelijk, cultureel, economisch, internationaal)

Scriptie 1 en 2?

Probleemstelling:- Heeft betrekking op een

problematische situatie in de beroepspraktijk

- Kan bij beantwoording een bijdrage leveren aan oplossing van de problematische situatie

- Is nog niet beantwoord- Is geaccepteerd door de

klant

Scriptie 1 en 2?

Een probleemstelling is relevant

Probleemstelling is afgebakendAannemelijk wordt gemaakt dat de probleemstelling een optimaal bereik heeft.

• Vraag moet qua complexiteit op hbo-niveau zijn• Beantwoorden van de vraag moet voldoende werk opleveren gedurende de onderzoeksperiode, rekening houdend met:• Beschikbaarheid van informatie• Aantal betrokken stakeholders, afdelingen, processen

• Beantwoorden van de vraag moet haalbaar zijn in de onderzoeksperiode gegeven bovenstaande factoren

Scriptie 1 en 2?

Een probleemstelling is precies

Wat is het domein?• Waar gaat de vraag over?

Wat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd?

• Welke begrippen worden gebruikt om iets over het domein te zeggen?

• Hoe goed gedefinieerd zijn die?

Wat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken?

Een probleemstelling is precies

Wat is het domein?• Diversiteitsbeleid van Manpower

Wat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd?

• significant beter functioneren • de verschillen tussen medewerkers met diverse culturele achtergronden

• gericht benuttenWat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken?

• kan het gericht benutten van verschillen leiden tot significant beter functioneren

Een probleemstelling is precies Wat is het domein?

• Hypotheekverstrekking bij de RabobankWat zijn de centrale begrippen en zijn ze goed gedefinieerd?

• een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten –

• consumenten • aansprekender

Wat is de eventuele relatie tussen de centrale begrippen en is die te onderzoeken?

• is een bredere doelstelling – het verminderen van woonlasten – voor consumenten aansprekender

Volgende keer: Maken van deelvragen

Noord: Thema 2: 9 februariThema 3: 16 februari         Thema 4: 8 maart Thema 5: 27 maart

Zuid:Thema 2: 24 januari           Thema 3: 14 februari         Thema 4:  28 februari         Thema 5: 27 maart

Volgende bijeenkomsten

50

Iedereen kan gevallen inbrengen ter bespreking.Graag een week van tevoren mailen naar Daan Andriessen.

Functioneel: De deelvragen bepalen de onderzoekstructuur• De probleemstelling is uitgewerkt in deelvragen waarvan een deel theoretisch zijn en een deel empirisch

• De deelvragen zijn volledig, dwz door de deelvragen te beantwoorden krijg je alle informatie die nodig is voor het beantwoorden van de probleemstelling

• De logische volgorde klopt- Vraag 1 gaat vooraf aan vraag 2 als vraag 1 een

antwoord oplevert dat nodig is om vraag 2 te beantwoorden

• Samen vormen de deelvragen de onderzoeksstructuur• Met behulp van de deelvragen bepaal je de onderzoekstrategieën die je gaat gebruiken

Iedere onderzoeksfunctie heeft een eigen onderzoekstructuur: DEFINIEREN

Beschrijvende deelvragen:Wat zijn de kenmerken van A?Wat zijn de kenmerken van de familie of klasse?

Vergelijkende deelvragen:Wat zijn de overeenkomsten van A en B?Wat zijn de verschillen tussen A en B?

Iedere onderzoeksfunctie heeft een eigen onderzoekstructuur: VERGELIJKEN

Beschrijvende deelvragen:Wat zijn de kenmerken van A?Wat zijn de kenmerken van B?

Vergelijkende deelvragen:Wat zijn de overeenkomsten van A en B?Wat zijn de verschillen tussen A en B?

Iedere onderzoeksfunctie heeft een eigen onderzoekstructuur: EVALUEREN

Beschrijvende deelvragen:Wat zijn de kenmerken van A?Wat zijn de kenmerken van de norm?

Vergelijkende deelvragen:Wat zijn de overeenkomsten van A en de norm?

Wat zijn de verschillen tussen A en de norm?

EVALUATIE

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Ontwerpende deelvragen:- Welke oplossingen zijn er

bekend?- Welke eisen stellen we aan de

oplossing?

Vergelijkende deelvragen:- Wat zijn de overeenkomsten

van de oplossing en de eisen?- Wat zijn de verschillen tussen

de oplossing en de eisen?

Verklarende deelvragen:- Wat maakt dat de oplossing

gaat bijdragen aan het wegnemen van het probleem?

Beschrijvende deelvragen:- Wat zijn de kenmerken van

situatie A?- Wat zijn de kenmerken van

de norm?

Vergelijkende deelvragen:- Wat zijn de overeenkomsten

van A en de norm?- Wat zijn de verschillen

tussen A en de norm?

Verklarende deelvragen:- Wat maakt dat er

verschillen zijn tussen A en de norm?

Iedere onderzoeksfunctie heeft een eigen onderzoekstructuur:ONTWERPEN

Eva

luer

en

Eva

luer

en

55

DIAGNOSE ONTWERP

De onderzoeksstructuur van

1. Wat verstaat men onder het onderwerp diversiteitsmanagement?

2. Welke culturen zijn er binnen Nederland en hoe verhouden zij zich tot de Nederlandse beroepsbevolking?

3. Wat zijn de waargenomen effecten van een diversiteitsbeleid?4. Hoe kijken andere bedrijven binnen de uitzendbranche aan

tegen het onderwerp culturele diversiteit?5. Op welke manier kan Manpower gebruik maken van deze

verschillen?6. Hoe is te kwantificeren wat het rendement is van beleid dat

gericht is op het gebruik maken van deze culturele diversiteit?

1. Is de probleemstelling uitgewerkt in deelvragen waarvan een deel theoretisch is en een deel empirisch?

2. Vormen de deelvragen samen een onderzoekstructuur die past bij de onderzoeksfunctie?

DIAGNOSE ONTWERP EVALUATIE

Onderzoeksfuncties Manpower op basis van doelstelling

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Ontwerpen Voorspellen(is een vorm van verklaren)

Evalueren

ONTWERP EVALUATIE

Onderzoeksfuncties Manpower op basis van probleemstelling

OP BASIS VAN

IMPLEMENTA-TIE

Voorspellen(is een vorm van verklaren)

Evalueren

De onderzoeksstructuur van

1. Welke van de variabele woonlasten kunnen het meest effectief worden beïnvloed met maatregelen die op afzienbare termijn besparingen opleveren?

2. Is een eventuele beperking van de woonlasten groot genoeg om daarmee werkelijk een voordeel te bereiken?

3. Kunnen voorfinancieringen daarvan via de hypotheek of aanvullende financiering worden ingezet?

4. Kan daarmee voor de klant een voordeel worden bereikt dat anders onhaalbaar is en is dit voordeel groter dan de extra rentelasten van een ruimere hypotheek?

5. Welke rol spelen de kosten van gas, licht en water daarbij en hoe zijn die positief te beïnvloeden?

1. Is de probleemstelling uitgewerkt in deelvragen waarvan een deel theoretisch is en een deel empirisch?

2. Vormen de deelvragen samen een onderzoekstructuur die past bij de onderzoeksfunctie?

De onderzoeksstructuur van 6. Kunnen klimaatvriendelijke toepassingen daarbij een mogelijk belangrijk

aandeel vormen? Zijn klanten voor zulke zaken te porren?7. Zijn de eventueel te bereiken woonlusten groot genoeg om daarmee

promotie voor klantenwinning en –binding te doen?8. Kan de Rabobank zich hiermee positief onderscheiden tussen andere

hypotheekaanbieders?9. Is er een actieve rol voor de bank weggelegd in de individuele

maatwerkanalyse voor de klant en wat moet de bank daar dan voor doen? Brengt dat rendabele kosten met zich?

10. Hoe is dit instrument in te zetten in de promotie voor de Rabobank als hypotheekverstrekker?

11. Zijn klanten geïnteresseerd te krijgen voor een hypotheekvorm onder de belofte dat deze niet alleen bijdraagt aan de algehele vermindering van hun woonlasten, maar bovendien het persoonlijk budget ten goede komt en zuinig gedrag bevordert?

Voor meer infromatie:Daan.Andriessen@inholland.nl

61

DIAGNOSE ONTWERPIMPLEMENTA-

TIEEVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (1)

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

1

23

45

6

Onderzoekscyclus

Hoe kan … verbeterd worden?(functie: ontwerpen)