Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover.

Woudrichem

28 november 2013

Opzet

• Opstarten• Toelichting op STEM• Introductie in ‘leefstijlen bij sterven’ + casuïstiek-

bespreking• Verschillen in omgaan met verdriet• Afsluiting

Wat vindt U belangrijk?• Als u nú nadenkt over de laatste dagen – weken van uw leven?• Contact houden met mijn naasten (kinderen, man) – samen dingen willen

doen (naar zee, bv.) • Met iedereen op de foto – iets tastbaars een herinnering • Moeder / ik wil met iedereen aan tafel zitten – net als vroeger • Pijnloos & Alert • Eigen regie voeren en besproken met anderen (pijn, plaats) met als doel

het is goed zo.• Natuurlijk sterven – geen sedatie – geen euth.• Iedereen wil het op zijn eigen manier – maar niemand weet het.

Wat vindt men belangrijk

familie / vrienden 61 %geen pijn hebben 57 %mijn waardigheid behouden 41 %mogelijkheid om zelf te beslissen wanneer mijn leven eindigt 38 %goede verzorging 34 %afscheid nemen 32 %volledig bij bewustzijn zijn 30 %medische zorg 27 %in mijn eigen woning blijven wonen 26 %genieten 26 %

Opvallende aspecten

• Praten en denken over de dood– Gericht, actief, bewust, uiten, confrontatie, etc.

• Sociaal sterven– Verbondenheid, hele systeem, zorgzaamheid, stervende centraal,

empathie, etc.

• Regie in de laatste levensfase– Regie, autonomie, geen last, (medische) maakbaarheid, etc

• Taboe – Weerstand op het onderwerp, vermijding, vooruitschuiven,

onzekerheid etc.

Sterfstijl: vertrouwenden (12%)

+

-

Levenswijze

Traditioneel Modern Nieuwe tijd

vertrouwenden

Bezig zijn met en praten over de dood

+

-

Sterfstijl: vertrouwenden (12%)leven na de dood

• Mensen in deze groep zijn:– minder bang en hebben al een bepaald beeld van de laatste levensfase. – sterk gericht op het gezin– de dood al een deel van het leven.

• Als patiënt: – gevoelig voor autoriteit, – niet veeleisend en tevreden met het standaardaanbod, – volgzaam , R-R-R

• Wat helpt: – informatie in hapklare brokken, – niet teveel alternatieven, – aandacht voor de spiritualiteit, uitnodigend zijn want men is niet zo

initiatiefrijk.

Vertrouwenden

• Regie – behoefte: betrekkelijk • Praten en denken: laag • Sociaal sterven: helder• Taboe: geen taboe

Casus

Case – VertrouwendeHoe kom/blijf je in contact?• Stoel erbij en op ooghoogte erbij gaan zitten • Ziet u er tegenop? Wat verwacht u ervan? Het is niet erg als u het niet

doet. • Waarom bent u van mening veranderd? • Hoe voelt het voor u om nog een keer zo’n onderzoek te doen (terug

brengen naar ‘vanochtend’ – onderzoeken wat haar beweegredenen• Zou u willen weten wat de arts beweegt om dit te doen?

– Vanuit bescheidenheid of is er iets anders

Case – Vertrouwende

Wat valt u op in de communicatie?• Zitten – ooghoogte • Verdieping

• Stiltes laten vallen • Afwachtend – ze nodigt uit om te vertellen

• Stem:• Zachter • Toon is lager • Langzamer

• Ze spiegelt: serieus • Ze stelt zich ook kwetsbaar op• Anders perspectief of de arts – zij gaat spreken • Gevolg is dat ze onspannerer is

Sterfstijl: rationelen (15%)

Levenswijze

Traditioneel Modern Nieuwe tijd

rationelen

vertrouwenden

+

-

Bezig zijn met en praten over de dood

+

-

Sterfstijl: rationelen (15%)control over de dood

• Mensen in deze groep:– zoeken een balans tussen werken en genieten. – Ziek zijn en dood passen niet goed in het levensbeeld bij deze groep mensen. – Ze hebben moeite met het tonen van hun kwetsbaarheid.

• Als patiënt: – gevoelig voor autoriteit, – leunen op professionele kennis– ze zijn op zoek naar zekerheden.

• Ondersteunend: – heldere feitelijke informatie – Niet te veel over gevoelens, – praktisch en ondersteunend– duidelijkheid over de rolverdeling

Rationelen

• Regie: hoog -hier en nu• Praten en denken: beperkt• Sociaal sterven: niet helder• Taboe: taboe

Sterfstijl: socialen (33%)

Levenswijze

Traditioneel Modern Nieuwe tijd

rationelen

socialenvertrouwenden

+

-

Bezig zijn met en praten over de dood

+

-

Sterfstijl: socialen (33%)bang voor de dood

• Mensen in deze groep: – Gekenmerkt als volks en eigentijds, zorgeloos, – Niet al te opvallend, doe maar gewoon ……– Zij vinden het vooral belangrijk om te sterven tussen familie en vrienden. Daarbij

verwachten zij dat zaken te zijner tijd voor hen geregeld worden.

• Als patiënt: – vasthoudend aan het leven, – behoefte aan troost, verlichting, – uitstellen tot het niet meer kan (medicatie), doen niet zoveel uit zichzelf, – mogelijk eenzaam (omdat het zo ‘gek’ is voor anderen om er over in contact te zijn.)

• Ondersteunend: – Informatie in kleine delen, regelmatig herhalen– benoem emoties, – geef ruimte voor ondersteuning

Casus

Case 1 – Sociale Hoe kom/blijf je in contact?• Benoemen wat je ziet: Ik denk te zien dat je pijn hebt • Gezellig bij gaan zitten • Wat kan ik voor betekenen• Even aanraken – • Stil zijn - tijd nemen ……..valt niet mee • Begrip tonen: ik ben er voor u – u mag het aangeven dat u pijn heeft • Voordeel van het werken aan de pijn, dan bent u er straks weer voor

kinderen

Case 1 – Sociale

Wat valt u op in de communicatie?• Gezellig:

• Humor en er wordt gelachen • Er wordt iets dertrouwds gedeeld: ik ken u wel – herkenning • We hebben hier pillen (je geeft toestemming)

• Bevestigen van de keuzen • Ga meteen halen

Socialen

• Regie – behoefte: zeer laag• Praten en denken: beperkt• Sociaal sterven: helder• Taboe: liever niet

Sterfstijl: pro-actieven (18%)

Levenswijze

Traditioneel Modern Nieuwe tijd

rationelen

socialen

vertrouwenden

+

-

Bezig zijn met en praten over de dood

+

-

pro-actieven

Sterfstijl: pro-actieven (18%)leven met de dood

• Mensen uit deze groep: – kenmerken zich door een kritische houding als het gaat om de zorg in

hun laatste levensfase. – Voor hen is de dood geen taboe, er wordt over nagedacht en

gesproken om zo de regie ook in deze fase in de hand te houden.

• Als patiënt: – wil alles weten, mondig, goed geïnformeerd, – Veeleisend en zelfredzaam en afkerig van zinloos handelen

• Ondersteunend: – inzicht geven in de alle opties, – geef regie, – geef kaders – verwijs naar andere informatie

Pro actieven

• Regie – behoefte: zeer hoog• Praten en denken: makkelijk• Sociaal sterven: helder• Taboe: geen taboe

Casus

Case 2 – Proactieve

Hoe kom/blijf je in contact?• Uw wens is in ieder geval duidelijk • Ik schrik ervan – komt best heftig aan

– (dan denkt ze tenminste een beetje na)

• Vertelt u eens – ik schrik – neem me eens mee

• Hoe komt u erbij • Wat zijn uw Beweegredenen• Waarom – waarom nu • Hoe denkt uw dochter er over?

• Arts raadplegen

Hoe kom/blijf je in contact?• Wat kan ik voor u betekenen?• Hoe ziet u de volgende stappen?

Case 2 – Proactieve

Wat valt u op in de communicatie?• Serieus nemen – erkennen – • Als u dat wilt …. dan ben ik er voor u• Ze biedt keuzen aan:

• VPL vraagt en krijgt toestemming om te spreken• Betekenis voor de naasten

Prikkel Antwoord

Prikkel Antwoord

kiezen

Prikkel

Prikkel Antwoord

kiezen

Prikkel

Wat is goed voor mijWat is goed voor bewoner

Wat hebben we afgesprokenWat vinden mijn collega’s hiervan

Prikkel AntwoordPrikkel

veel contact met bewoners collegiaal contact

jezelf kennen oefenen

STEMEtc.

Sterfstijl: onbevangenen (22%)

Levenswijze

Traditioneel Modern Nieuwe tijd

rationelen onbevangenen

pro-actievensocialen

vertrouwenden

+

-

Bezig zijn met en praten over de dood

+

-

Sterfstijl: onbevangenen (22%)leven zonder de dood

• Mensen uit deze groep: – Voor hen is de dood niet direct een onderwerp. Zij houden van

genieten en leven hun leven op een eigenzinnige manier.

• Als patiënt: – dwarsig, grenzen zoekend, onrustig, – veel vrienden willen zien, – ongevoelig voor autoriteit, – afstand van zorgverleners

• Ondersteunend: – korte, concrete informatie, in het hier en nu zijn, – check naar emoties (ipv er al in te duiken), recht voor zijn raap

Onbevangenen

• Regie: gericht op hier en nu• Praten en denken: beperkt• Sociaal sterven: onduidelijk• Taboe: geen flauwekul

Oefenen met ander gedrag

– Haalbaar doel : 15 minuten– Delen dat je aan het oefenen bent met elkaar – Beloning (bloemetje – biertje) – Symbooltje

Coping is de manier waarop iemand zowel gedragsmatig, verstandelijk als emotioneel op aanpassing vereisende omstandigheden reageert.

Sociaal reageren steun zoeken en emoties uiten; De zorgen met iemand delen andere mensen de gevoelens tonen.

Niets doen afwachten, de situatie aanvaarden en het probleem vermijden; de zaak op zijn beloop laten, zich erbij neerleggen.

Afleiding zoeken nieuwe activiteiten zoeken om niet aan het probleem te hoeven denken en afleiding zoeken om de spanning te doorbreken.

Positief denken de zaak van de zonnige kant bekijken en zich gerust stellen doordat het wel mee zal vallen.

Wensdromen en cognitief gericht reageren hopen dat het in de toekomst beter gaat en dat alles goed komt.

Destructief reageren en het uiten van kwaadheid zin om alles stuk te slaan en dat niet doen, agressief worden.

Gericht reageren het probleem stap voor stap aanpakken, informatie zoeken bij anderen.

Mogelijkheden• Verdiepingsavonden op 16 januari en 6 februari a.s. van 18.30 tot 21.30

uur– Hier in de buurt – € 99,00 p/p– 6 accreditatiepunten

• Bij de uitgang een waaier te verkrijgen• Kaartspel over voor jou belangrijke zaken in de laatste levensfase nu te

koop € 5,00:– Met instructie en koppeling aan de leefstijlen bij sterven– Om alleen te onderzoeken – Om samen te spelen – Om bij iemand achter te laten

• Vragen??? Je bent welkom!!!

21-04-23

Voor vragen - opmerkingen

Bert Buizert

Telefoon 06-51924150

Mail bert.buizert@stichtingstem.info

Website: www.doodgewoonbespreekbaar.nl Website: www.stichtingstem.info