ILV

O

Klimaat en Landbouw

Joris Relaes, adm.-gen. ILVOKlimaatcommissie Vlaams Parlement Zitting 25 maart 2016

ILV

O

ILVO

• Toegepast Wetensch.Onderzoek

• Gespecialiseerde dienstverlening

• Keten: landbouw, voeding, visserij

• 600 VTE / 320 wetenschappers

• Vlaamse Overheid

ILV

O

Melle Merelbeke Oostende

• onderzoekserre (2010)

• pilootfabriek voeding (2011)

• melkveestal (2014)

• varkensstal (2015)

• labs & apparatuur

3

ILV

O

Totaalaanpak in keten

grond bord bord grond

ILV

O

Mede-oprichter Agrolink Vlaanderen

• Vlaams agronomisch onderzoek in 1 cluster

– Fundamenteel: universitaire associaties

– Toegepast: ILVO

– 14 sectorgebonden proef– en praktijkcentra (toepassingsgerichte experimenten, veld- en rassenproeven en demonstraties)

• ILVO-onderzoek: horizon tussen de 3 en de 10 jaar

5

ILV

O

Binnenkort: Klimaatworkshop 2016door Agrolink

Visiedocument?

Complementariteit?

Stakeholders?

Korte/lange termijn?

Projecten? Thema’s?

Synergie?

6

ILV

O

ILVO & klimaatonderzoek

Meten en reduceren van

BKG op individueel dier:

GUK’s

Dier Plant Technologie & Voeding

Landbouw & Maatschappij

Klimaatrobuust landschap

Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwoud-destructie)

Opslag koolstof in bodem

Climate smart agricultureDroogtestress onderzoek

ILV

O

BKG & landbouw: wereldwijd, Europa, Vlaanderen

• MONDIAAL (IPCC, 5th AR, 2015)

> De landbouw: 24% van de BKG in 2010 (10 tot 12 gigaton CO²)

> Belangrijkste oorzaken: a) ontbossing, b) veestapel, C) bodem- en nutriënten

• EUROPA (EEA & EUROSTAT, 2015)

> De landbouw: 10,3% van de BKG in 2012 (470 miljoen ton CO²)

> Emissiebronnen: +/- 50% bodem, +/- 33% vertering, +/- 16% mest

• VLAANDEREN > De landbouw: 8,15% van de BKG in 2014 (bron: VMM)

> Emissiebronnen:

+/- 16% bodem, +/- 31% vertering, +/- 29% mest, +/- 24% energie

(bron: Vlaams Mitigatierapport) (let op: onderste cijfers 2013)

ILV

O

BKG Vlaanderen: alle sectoren, incl. landbouw (2014)

13,6

28,2

23,9

8,15

19,4

4,34 2,24 huishoudens

industrie

energie

landbouw

transport

handel & diensten

bijschatting conforminternationale rekenregels

ILV

O

Evolutie: BKG Vlaand. deel landbouw

http://milieurapport.be/nl/mira-kernset/

-27%

in kton CO2-eq.

ILV

O

Daling BKG Vl. landbouw per deelsector

ILV

O

Landbouw: andere verhouding tss BKG

Alle sectoren:

vnl. koolstofdioxide

Landbouw:

1. methaan 2. lachgas 3. koolstofdioxide

58%

11%

31%

BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq)

CH4

CO2

N2O

7%

88%

5%

Broeikasgasemissies in Vlaanderen (CO2 eq)

CH4

CO2

N2O

12

ILV

O

In of buiten de cijfers? opmerking nr 1: Energetische emissie/reductie

LANDBOUW-

OF ENERGIEBELEID

> WKK in glasteelt

> Hernieuwbare energie

ILV

O

In of buiten de cijfers? opmerking nr 2:CO2 opslag in bodem

LULUCF?

> Land Use, Land Use Change and Forestry

> Vandaag maakt CO2- opslag geen deel uit van de doelstellingen voor landbouw

ILV

O

Methaan: kortlevend maar sterk BKG

- Methaan blijft 12 jaar in de atmosfeer,

- CO2 blijft 100 à 200 jaar in de atmosfeer,

- Lachgas blijft 121 jaar in de atmosfeer

Maar:

Volgens SAR (Second Assessment Report van IPCC -1997

-100-jarige horizon) is methaan 21 keer straffer dan

CO2.

15

ILV

O

Bron BKG-emissies binnen landbouw

Methaan:• Pensfermentatie runderen

(herkauwen)

• Mestopslag en stalling bij varkens

• Mestopslag en stalling bij runderen

Lachgas:• Directe bodememissies uit

akker en tuinbouw

CO2: • Energie in glastuinbouw

58%

11%

31%

BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq)

CH4

CO2

N2O

ILV

O

17

Klimaatverandering –> Impact

▲ Overstromingsrisico

▲Warmere en drogere zomers

▲ Zeespiegel

▲ Risico ziekten in gewassen,

▲ Opbrengst gewassen

▼ Dieren gezondheid en welzijn

▼ Beschikbaar water

▲ Risico op droogte,

hittegolven

▲ Risico erosie

▼ Seizoen,

opbrengsten

▼ Optimaal gewas

areaal

▼ Zomer neerslag

▲Winter stormen,

overstromingen

▲ Duur seizoen, opbrengst

▲ Bruikbaar

landbouwareaal

▲ Ziekten, risico

▲Winterneerslag,

overstromingen

▼ Zomer neerslag

▲ Risico droogte, water stress

▲ Erosie risico

▲ Opbrengst, type gewassenSource: DG Agriculture and Rural Development, based on EEA reports, JRC and MS academic studies

ILV

O

Klimaatverandering ->meer productiviteit

18

ILV

O

Nieuwe kansen voor sommigen?

‘This warming may provide opportunities for agriculture in certain regions with an

expansion of the growing season to go along with milder and shorter winters.’

(Canadian Government, Department of Agriculture)

ILV

O 0 10 20 30 40 50 60 70 80

USA

Netherlands

France

Germany

Brazil

Belgium

Italy

China

Spain

Canada

UK

Australia

Argentina

Denmark

Thailand

Malaysia

Indonesia

Mexico

New Zealand

India

Poland

Billion US$ per year (1999-2005)(bron: FAO statistical Yearbook 2010)

Landbouw- en voedingsexport: economie & verantwoordelijkheid

ILV

O

Welk perspectief? BKG emissies per kg geproduceerd product

Mondiale vergelijking koemelkproductie vs. BKG productieBron: GLEAM

ILV

O

• MITIGATIE (REDUCTIE BKG)

• ADAPTATIE (AANPASSEN AAN IMPACTEN)

• LULUCF (LAND USE, LAND USE CHANGE, FORESTRY)

> CO²-Opslag in de bodem

Klimaat en landbouw: 3 TO DO’s

ILV

O

EU Doelstellingen BKG

(bron: Vlaams Mitigatieplan)

EU-mededeling (2011):

Routekaart Koolstofarme economie 2050

Algemene Doelstelling:

BKG reductie van minimum 40% tegen 2030 tov 1990

BKG reductie van minimum 80% tegen 2050 tov 1990

EU doet suggestie (richtinggevend) op vlak van sectorinspanningen

Landbouw: reductie tss 42% & 49% tegen 2050 tov 1990

ILV

O

EU Doelstellingen BKG

(bron: COM/2011/0112 final)

Richtinggevende verdeling REDUCTIEPAD 80% tov 1990: landbouw vs andere sectoren

ILV

O

Doelstellingen BKG

(bron: COM/2011/0112 final)

EU Routekaart 2050: richtinggevende reducties per sector

ILV

O

Status 2014 tav doelstellingen BKG

MOGELIJK DOEL: 42 à 49% tov 1990 in 2050

GEREALISEERD: 27% tov 1990 in 2014

MAAR: nood aan structurele bijkomende

maatregelen in de landbouw

(Vlaams Mitigatieplan)

ILV

O

Bestaande maatregelen

Vlaams klimaatbeleidsplan 2013-2020:> Algemene maatregelen

> Maatregelen omtrent energetische emissies

> Maatregelen omtrent niet-energetisch emissies

Vlaams Landbouwbeleid (vertaling GLB):> PIJLER 1; 30% van de nationale enveloppe voor vergroeningsmaatregelen

vb. gewasdiversificatie, instandhouding blijvend grasland, ecologische aandachtsgebieden (vanggewassen)

> PIJLER 2; PDPOII-maatregelen

vb. VLIF-steun voor mitigatie en adaptatie, bio-hectaresteun, agromilieumaatregelen, agroforestry, onderhoud KLE’s, …

ILV

O

Bestaande maatregelen

Vlaams Klimaatfonds:> Financiering van pocketvergisters

> Pilootproject Enerpedia 2.0; restwarmte in de glastuinbouwsector

Sensibilisatie, scholing, demonstraties: vb. klimaatpublicatie ‘goed geboerd’

Kan veel resultaat mee geboekt worden/koppelen aan bevordering duurzame landbouw

ILV

O

Bestaande maatregelen

Actieplannen met klimaatdoelen:

> Actieplan alternatieve eiwitbronnen

> Strategisch plan korte keten

> Strategisch plan biologisch landbouw

> Actieplan om voedselverliezen te beperken

> Studie ‘Effect van landbouwmaatregelen op broeikasgasemissies’

> EPB-normen van landbouwgebouwen

ILV

O

Bestaande maatregelen

Algemene energiemaatregelen voor bedrijven

> Eenmalige verhoogde investeringsaftrek

> Groene stroom- en warmtekrachtcertificaten

> Investeringssteun groene warmte, restwarmte en bio-methaan

> Tegemoetkoming van de netbeheerder voor niet-woongebouwen en

bedrijfswoningen

ILV

O

Potentiële maatregelen

Plant en bodemvb. mitigatie: CO2-opslag: organische (mest)producten met hoge C/N en C/P

verhouding, meerjarige teelten, inwerken stro, groenbedekkers / verminder N20-uitstoot: vb. betere benutting van meststoffen, minder scheuren grasland, precisielandbouw

vb. adaptatie verhogen koolstof in de bodem, droogresistente rassen

Interne, verkennende ILVO-brainstormsessie: dec 2015

Dier en mestvb. voederstrategieën, reststromen benutten, efficiëntie verhogen, genetische

selectie, …

Energievb. energieterugwinning, windenergie, zonneboiler,…

Thema-overschrijdende maatregelenvb. bio-economie, agro-ecologie, klimaatbuffer op landschapsniveau, de keten en

consument,…

ILV

O

‘Exekas’: tot 75% energiebesparing in tuinbouwserres

ILV

O

Gunstige beïnvloeding pensmicrobioom

nieuw onderzoeksthema binnen ILVO

ILV

O

Agro-ecologie

nieuw onderzoeksthema binnen ILVO

ILV

O

ILVO nieuw onderzoeksprogramma (2017 – 2020)

• ‘Climate Smart Agriculture’

> Denkkader van de FAO

> Mitigatie + Adaptatie + Duurzame meerwaardeproductie

• Van kostenreductie naar

meerwaardeproductie

• Van kwantiteit naar

kwaliteit

ILV

O

Tot slot

ILV

O

Dank u wel !

Instituut voor Landbouw-en Visserijonderzoek

Burg. Van Gansberghelaan 929820 Merelbeke – België

T + 32 (0)9 272 25 00F +32 (0)9 272 25 01

ilvo@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be